CC BY
29Cilt: 4,Sayi: 2, 2021
Vol: 4, Issue: 2, 2021
Sayfa -Page: 274-285
E-ISSN: 2667-4262
iThenticate*
3L Professional Plagiarism Prevention
DiL-KÜLTÜR ETKiLE§iM ÖRNEGt OLARAK RUS^ADA SAATLERiN iFADESi
EXPRESSION OF TIME IN RUSSIAN AS AN EXAMPLE OF LANGUAGE-CULTURE
INTERACTION
Leyla Cigdem DALKILI^*
MAKALE BiLGiSi ÖZET
^Gelis: 15.09.2021 s/ Kabul: 12.11.2021 Dil ve kültür ilk ba§ta birbirinden bagimsiz iki olguymu§ gibi görünmesine ragmen, bid digerini tamamlayarak belirli bir kültür anlayi§i iperisinde harmanlanan halkm dilini anlamamiza yardimci olur. Belirli bir dünya görü§ü temelinde §ekillenen halklann dillerini ögretirken egitmenler zorlu süreflerle kar§ila§abilmektedirler. Dilde var olan her olguyu anlamlandirmak her zaman mümkün olmasa da kültür temelinde bir bakij a9isi kazandirabilmek sadece o dili degil o dili konuganlari da anlamaya yardimci olabilmektedir. Rus dili ile ilintili olarak dil egitiminde Türk dili konu§uculari ifin alijilmadik olan bir kullanim mevcuttur. Bu da Rusfada bu?uk ve gefe ifadeleri ile aktarilan zaman dilimlerinin hälihazirda aki§taki saatle degil bir ileri rakam ile ifade edilmesidir. Bu <;ali§mada Rus dilinde bupuk ve gege ifadeleri ile aktarilan zaman dilimlerinde, Türkfede belirgin olan zaman diliminin ifadesi yerine bir ileri saat diliminin kullammmin ardinda yatan olasi sebepler incelenmekte ve ortaya konmaya <;ali§ilmaktadir. tnceleme insan modelli zaman algisinin kültürün de etkisiyle dile nasil yansidigini ortaya koymayi amaflamaktadir. Bu ama^la, gelenekselle§mi§ zaman modellerinden olan döngüsel ve fizgisel modeller ile Eski Slav halklarmin zamana ilijkin mitlerinin Rus dünya görü§ünde saatlerin ifadesine nasil yansimij olabilecegi ele alinmaktadir.
Anahtar Kelimeler: Saat, zaman, kültür, dil, Rusça.
Araçtirma Makalesi
ARTICLE INFO
^ Received: 15.09.2021 \/Accepted: 12.11.2021
Keywords:
Clock,
time,
culture,
language,
Russian
Research Article
ABSTRACT
Although at first the language and culture seem to be two independent phenomena, they are the elements that help us to understand the language of the people, which is blended in a certain cultural understanding by completing one another. While teaching the languages of people, which have been shaped on the basis of a certain worldview, the educators may come across some difficulties. Although it is not always possible to understand every phenomenon in a language, bringing a cultural perspective can help to understand not only that language, but also those, who speak it. In teaching Russian as foreign language there is an unusual usage of some language units for the Turkish language speakers. In the expressions, used with the words 'half, 'quarter' (or minute) we name the hour, which is coming next. In this work, it is studied and tried to identify the possible reasons for the expression of the next hour, conveyed by means of words 'half','quarter' (or minute) in the Russian language, in contrast to the Turkish language, in which the time is conveyed more concisely. The study aims to reveal, how the human-modeled perception of time is reflected in the language under the influence of culture. For this purpose, it is discussed how cyclical and linear models, which are traditional models of time, and the myths of the ancient Slavic people regarding 24-hour day could be reflected in the Russian worldview while expressing time.
* Do?. Dr., Ankara Universitesi, Dil ve Tarih- Cografya Fakilltesi, Slav Dilleri ve Edebiyatlari BSlumti, Rus Dili ve Edebiyati
Ana Bilim Dali, Ankara / Turkiye. E-mail: [email protected].
ORCID © https://orcid.org/0000-0001-8801-6792.
Bu makaleyi §u jekilde kaynak gosterebilirsiniz / To cite this article (APA):
Dalkilif, Leyla Qigdem (2021). "Dil-Ktiltur Etkile§im Ornegi Olarak Rus^ada Saatlerin ifadesi". Uluslararasi Dil, Edebiyat ve Kiiltiir Ara§tirmalari Dergisi (UDEKAD), 4 (2): 274-285. DOI: https://doi.org/10.37999/udekad.995785.
Extended Abstract
Language is a phenomenon which has evolved by itself, has developed over time, the initial date of which is not entirely clear, but culture exists with the active participation of people. In fact, there is a clear relationship between these two phenomena, one of which seems to exist independently of the person, and the other with the human factor. It is a known fact that the culture of the people plays a role in shaping the language of these people. In this regard, one phenomenon not only complements the other, but also plays an important role in understanding the pecularities of the language, which are formed under the influence of culture and mentality of the people who speak this language. In this respect, language perfectly reflects the cultural and intellectual heritage of the people within the language-person-culture triangle. While it is not always possible or easy to understand every phenomenon in a language, it is important to understand these complex phenomena of the language, to make them meaningful, to find connections in terms of facilitating both learning and understanding processes and to offer a new point of view. The expression of time in Russian language is different from the Turkish. Turkish native speakers express hours in Turkish the same way as in English; they express hours using the numbers they use in a specific order in the language. On the other hand, the expression of hours with the words "half', "quarter" (or minute) in Russian is unusual for native speakers of the Turkish language, because in Russian the expression of time with these words is made by not using the current hour, but the next one. The expression of this unusual usage of time for the Turkish mentality can be based on several reasons. With a cyclical model of time whicht is as old as the history of mankind and which evolved as a reflection of human life experience life flows in a repeating cycle. Natural phenomena, sunrise and sunset, hot, dry, snowy or windy weather, etc. (depending on the season) are all arranged in a specific order. Humans, just like nature, are always in motion by virtue of their existence. This state of being in motion shows, that people will always move forward in the same circle of cycles, following in the footsteps of their ancestors. Proceeding from their past habits, people can confidently move into the future, since the past is always repeating itself and the future, in a certain course of action, gains absolute confidence. In this respect the Russian speaker, expressing the time of the next hour, moves his discourse forward, leaving the present moment and knowing that events will repeat in a cyclical pattern. The person, who goes out of the current moment, moves forward in the repetitive cycle by changing his point of view on the event. Another thought on this subject is related to the mythical consciousness and culture of the Ancient Russian people. Again, the problems arising from the role of nature, the human existence and caused by such consequences as a warm stroke, sunstroke, etc. led to the fact, that noon was remembered in human consciousness and thus remained in the memoriy as a bad, not very favourable time. The midday demon, which takes place in the mythological consciousness of the Russians, probably has shown itself as if it had negative connotations for the Russians, and its reflection in the language could show itself in the form of avoiding of usage of certain time intervals or their rapid omission. The last thought, which can clarify this issue, is that in traditional folk culture, the ancient Slavs evaluate the world around them, dividing them into two separate classes, such as good-bad, positive-negative, favorable-dangerous. In the names, used to denote time, some concepts such as morning-evening, night-day, light-dark are quite clear, while the expressions such as noon and midnight are more ambiguous. This uncertainty in time expressions has also been shaped in relation with human activities. There is a morning or daytime, when a person begins working, starting from the moment when he/she wakes up, and there is an evening or night time when he/she finishes the work he/she has started. Noon, which is an intermediate time interval, is not fixed in the consciousness clearly in comparison with other time of the day, since it is not fixed with a clear action. In this regard, since concepts, such as good and bad, used to denote time, and intermediate time, such as noon are associated with negative connotations and these time intervals are not assigned to a specific action, the expression of day and noon in the language is aimed more to show the time to come next, than to convey that very moment.
Giri§
Dil ba§langiQ tarihi tarn olarak belli olmayan bu bakimdan da kendiliginden ortaya fikarak zaman iferisinde geli§im gosterdigini soyleyebilecegimiz bir olgudur, kiiltur ise, insanin aktif katilimi ile vardir. Dil kuramlari dilin ne zaman ve nasil ortaya fiktigina dair somut bilgileri ortaya koyamadigindan dil-ins^ ili§kilerini net bir §ekilde tanimlamak miimkun gorunmemektedir ve bu a£idan biri insandan bagimsiz digeri insan faktoru ile varmi§ gibi
görünen bu iki olgu arasinda esasinda belirgin bir ili§ki mevcuttur. Bir halkin kültürünün o halkin dilinin §ekillenmesinde rol oynadigi bilinen bir gerfektir. Bu bakimdan bir olgu digerini sadece tamamlamakla kalmamakta, aym zamanda kültürün de etkisiyle ortaya fikarak §ekillenen dilin özelliklerini, buradan hareketle de bu dili konu§an halklarin dü§ünce yapisim anlamamizda önemli bir görev üstlenmektedir. Belirli bir dünya görü§ü temelinde §ekillenen halklarin dillerini ögretirken egitmenler zorlu süre?lerle kar§ila§abilmektedirler. Dilde var olan her olguyu anlamlandirmak her zaman mümkün olmasa da kültür temelinde bir baki§ aQisi kazandirabilmek sadece o dili degil o dili konu§anlari da anlamaya yardimci olabilmektedir. Rus dili ile ilintili olarak dil egitiminde Türk dili konu§uculan i?in ali§ilmadik olan bir kullanim mevcuttur. Bu da Rus?ada bu?uk ve ge?e ifadeleri ile aktarilan zaman dilimlerinin hälihazirda aki§taki saatle degil bir ileri rakam ile ifade edilmesidir. Bu 9ali§mada Rus dilinde bu?uk ve ge?e ifadeleri ile aktarilan zaman dilimlerinde, Türk9ede belirgin olan zaman diliminin ifadesi yerine bir ileri saat diliminin kullammimn ardinda yatan olasi sebepler incelenmekte ve ortaya konmaya Qali§ilmaktadir. tnceleme insan modelli zaman algisinin kültürün de etkisiyle dile nasil yansidigim ortaya koymayi amaflamaktadir. Bu ama^la, gelenekselle§mi§ zaman modellerinden olan döngüsel ve Qizgisel modeller ile Eski Slav halklanmn zamana ili§kin mitlerinin Rus dünya görü§ünde saatlerin ifadesine nasil yansimi§ olabilecegi ele alinmaktadir.
Rus^ada Gegeli ve Bu$uklu Zaman ifadeleri
Bireyin dünya görü§ünü anlayabilmemize yardimci olmasi agisindan dil, kültürün en önemli katmanlarmdan bir tanesini olu§turur. Kültürü olu§turan önemli bir katman olmasinin yani sira dil, bireyin ya§adigi ve bir birey haline geldigi ortami, ya§am tecrübesini de anlamamiza yardimci olur. Bu afidan dil, dil-insan-kültür üfgeni ger^evesinde dü§ünce ve kültür miraslanm en iyi bifimde yansitmaktadir. Dil ve kültür arasindaki ili§ki kültür bilimcilerin, felsefecilerin ilgisini 9ektigi kadar dilbilimcileri de yakindan ilgilendirmektedir. Dilbilimcilerin veya dil egitmenlerinin bu iki olgu arasindaki ili§kiyi belirgin bir §ekilde hissettikleri nokta ise, ana dilleri di§indaki yabanci bir dili incelerken veya bu dilin egitimini verirken ya§anmaktadir. Dili anlama ve anlamlandirabilme ihtiyaci eger diller farkli dil ailelerine mensupsa ve dillerin özünü anlamlandirabilmek i^in verilen gramer kurallan yeteri kadar afiklayici degilse bu ihtiya? bilhassa belirgin olarak kendisini hissettirmektedir. Söz gelimi, Rus?a ve Türkfe farkli dil ailelerine mensup iki dil olarak son yillarda ögrenimi hizla artan dillerdendir. Dogal olarak da hem ögrenen hem de ögreten i9in zorlayici, kimi zamanda anla§ilmasi zor noktalar olabilmektedir. Dildeki her olguyu anlamlandirmak her ne kadar mümkün veya kolay olmasa da dildeki bu zorlayici olgulari anlamlandirmaya 9ali§mak, anlamli kilabilmek, baglantilar bulabilmek hem ögrenme süre9lerini hem de anlama süre9lerini kolayla§tirabilmeleri, yeni bir baki§ a9isi sunabilmeleri a9isindan önemlidir. Rus ve Türk dilleri bir9ok a9ilardan birbirinden ayrilmaktadir. Bu aynmlar sadece dilin morfolojik yapisi, gramer kurallan 9er9evesinde degil, bizi 9evreleyen dünyamn ger9eklerinin dildeki ifadesine de yansimaktadir. Dünya ger9eklerinin dile aktanmlari esnasinda kelimeler haricinde ba§vurdugumuz en önemli olgulardan bir tanesi de zaman kavramidir. Dil ve kültür arasindaki bagi zaman 9er9evesinden devam ettirecek olursak, kültürün bir ürünü olarak §ekillenen zaman anlamlarinin dildeki ifadelerinin, ki§inin algiladigi zamansal boyutun kültürle harmanlanan dünyevi tecrübelerinin bir sonucu olarak dile yansimasi oldugunu söylemek mümkündür. E. L.
Golovyeva (2008: 113), doga bilimleri QerQevesinde zaman kavramina yönelik geli§tirilen yakla§imdan farkli olan zaman ile ki§inin ya§adiklariyla §ekillenen zamanin, her zaman i?in düz bir ?izgide ilerlemedigini, tersine 9evrilebilir oldugunu, her zaman igin e§ zamanli olmadigim, bölünebilir oldugunu dile getirmektedir. Bu yakla§imin bir yansimasini da tipki Rus?ada gramer 9er?evesindeki zaman dilimlerinin Tiirk9ede farkli §ekillerde aktanlmalarinda oldugu gibi, kimi saatlerin ifadelerinde de görebiliriz. Bu a?idan Rusfadaki saatlerin aktanmi Türkfedekinden farklidir. Türk dili konu§uculari TürkQede saatleri ifade ederken, sözgelimi tipki ingilizcede oldugu gibi, saatleri dilde belirli bir siralamaya oturttugu rakamlan kullanarak ifade etmektedir. Rus?ada ise, buguklu ve gegeli ifadelerinin aktarimi Türk dili konu§uculari i?in ali§ilmi§in di§indadir, Qünkü Rus dilinde bu saatlerin ifadesi görülen rakamin aktarimim degil, görülen rakamdan gelen bir sonraki saymin söylenmesi ile ifade bulur.
Rus?ada saatleri aktanrken öncelikle ögretilen, asal sayilarin ismin yalin haldeki formlari ile sira sayilarin ismin tamlama hallerindeki yapilaridir: один-первого, два-второго, tnpu-третъего, четыре-четвёртого vb. Bunun di§inda saniye, dakika, saat gibi zaman birim ölftileri ile günüti aki§ini belirleyen gündtiz, ak§am, gece gibi isimler verilir. Tarn saatlerin aktarimi, verilen zaman ile asal sayi arasindaki uyumu sagladigindan tipki Türkgede de oldugu gibi, dogrudan ifade edilir: 14:00 (два часа - saat iki), 17:00 (пять часов - saat be§), 22:00 (десять часов - saat on) vb. Buna kar§ilik buQuklu ve ge?eli saatlerde bir sonraki saat kullanilir:
- пол пятого1 = 16.30
- семнадцать третьего2 = 14.17
- двадцать восемь шестого3 = 17.28
- тринадцать минут восьмого4 = 07.13
- четверть четвёртого5 = 15.15
- четверть второго6 = 13.15
Örneklerde de görüldügü üzere, Rus?ada Ьифик ve ge9e ifadeleri ile aktanlan zaman dilimlerinde hálihazirda aki§taki saat degil bir ileri rakam kullanilir. Rus dilinde yanm anlamini veren пол (pol) ifadesi Hint-A^pa kökenli ^^ ^ki Hint9ede görülen ve "tahta, p^a" anlamlarina gelen phálakham sözcügü ile Eski íspanyolcada "yarim, tahta, par9a" anlamlarina gelen fjol sözcükleri ile ayni ortak aileden gelmektedir. Eski Rus?aya kelime поль §ekli ile girmi§ olup ba§larda 'ЧетеГ' {основание) anlamiyla anilmi§tir (EOS)7. Yogm olarak XI-XIV. yüzyillarda Eski Rus9a metinlerde sayi yapilari ile aktif bir §ekilde kullanilmaya ba§lanmi§ olan
1 Пятый — be§(mci) lamina gelir. Varliklann anlam incelemesinde ögrenciler 9ogunlukla §ekilden anlama yöntemi ile ifadelere yakla§irlar. Sözcügün if anlamindan ziyade ifade yapisi ön planda tutulur. Bu bakimdan, ögrenci §ekilden anlama yöntemi ile ifadeyi de§ifre yoluna gittiginde verilen ifadeyi gördügü §ekliyle okudugundan verilen zaman ifadesi 17.30 §eklinde algilanabilir, ancak 16.30'a tekabül eder. Ayni durum afiklamasi a§agida verilen diger zaman ifadeler i?in de geferli olacaktir.
2 Третий - ü5(üncü) anlamma gelir. §ekilden anlama yöntemi ile gidildiginde 15.17 olarak yorumlanabilir.
3 Шестой - alti(rnci) anlamma gelir. §ekilden anlama yöntemi ile gidildi|inde 18.28 olarak yorumlanabilir.
4 Восьмой - sekiz(inci) anlamma gelir. §ekilden anlama yöntemi ile gidildi|inde 08.13 olarak yorumlanabilir.
5 Четвёртый - dört(düncü) anlamma gelir. §ekilden anlama yöntemi ile gidildiginde 16.15 olarak yorumlanabilir.
6 íki(nci) anlamma gelir. §ekilden anlama yöntemi ile gidildiginde 14.15 olarak yorumlanabilir.
7 Etimologifeskiy online slovar' russkogo yazika Marksa Fasmera, Kisaca: EOS
пол/половина, (pol/polovina) ifadelerine yönelik olarak yapilan giinümüz Rus dili çaliçmalara bakildiginda kimi araçtirmacilarin пол ifadesinin bagimsiz yapisindan siynlarak bir ek haline dönü§tügünü, isim olarak adlandirilamayacaklarini dile getirdikleri, bazilarimn ise bunun sözcükselle§mi§ ve isim yapisindaki sözcüklerden farkli birtakim kullanim özelliklerine sahip olan kelimeler olarak varsaydiklan, diger bir grup bilim insaninin ise bunlari sayi olarak adlandirdiklan görülmektedir (Molkov 2016: 117-119). Farkli adiarla ve farkli dil kategorilerine ait olduklari atfedilerek belirli bir sinifa sokulmaya çaliçilan söz konusu ifadeler, XVIII. yüzyila ait metinlerde çogunlukla sayi kategorisinde ve "bir §eyin ortasi, tarafi, yarisi" (середина, сторона, половина) anlamlanyla sözcüklerle birlikte kullanilmiç, XVIII. yüzyilin ûçûncû çeyreginde ise tarn ve sira sayilariyla kullanildiklari gôzlemlenmiçtir (Molkov, 2016, s. 123,130). Isim ve sayi grubundaki sözcüklerin yani sira zaman anlamini veren час, часа (saat) gibi ifadelerle de nadiren de olsa yan yana geldikleri gözlemlenmektedir. Buna karçilik araçtirmaci G.A. Molkov, pol/polovina ifadelerini inceledigi çaliçmasinda bu sözcüklerin diger kavramsal özelliklerin aktanminin yamnda, saat anlamlarinin kullanimlarinm çok az sayida oldugunu dile getirmektedir (2016: 139). Bununla birlikteMolkov, ismin tamlama hali olan roditelniy padej (родительный падеж) yapisiyla birlikte kullamlan bu ifadelerin anlamsal olarak degiçken özellikler gösterebildigini, bu anlamlardan bir tanesinin ise, herhangi bir çeyde belirli derecede bir belirginlik ortaya koyamama, "belirgin olarak bir özelligin tezahür edememesi" oldugunu, verdigi полбеды, полгоря, полдела örnekleri ile açiklamaktadir (2016: 138). Tümün yansinin da yarisi anlamindaki четверть (çeyrek) ifadesi ise, Eski Slavcada "dördüncü" anlamina gelen (четвёртый - cetvbrtb) kelimesinden tiiremiçtir (EOS). Yarim ve çeyrek anlamlarini dildeki ifadelere bir belirsizlik, bir §eyin yarisi veya bir noktamn ilerisi, sonrasi, tarn olamama gibi ifadelerin Rus dilinde zaman anlamlarina yansimasinda, hele ki Rus dilinde zamanin Tûrkçe için aliçilmadik bir dtizlemde aktarilmasimn ardinda, halkin dünya gôriiçû ile kültürün etkilerinin dile yansimalannin yattigi dûçûniilmektedir.
însan varligi ve bilincinin ayrilmaz bir parçasi olan zaman evrensel olmasmin yani sira, her bir halkin, bireyin zaman algisi kendine hastir. Bu bakimdan halklann dil dünya görü§ünün yansitilmasinda temel bir role sahiptir. Nesnel bir biçimde var olan zaman ve mekân, öznel olarak insanlar tarafindan algilanip yaçanmaktadir: "farkli toplumlarda, toplumun farkli evrim sûreçlerinde, ayni toplumun farkli kesimlerinde ve hatta ayri bireyler tarafindan bu kategoriler farkli biçimlerde algilamp uygulanmaktadir... Birey zaman kavrami ile dogmaz, onun zaman ve mekân algisi her zaman ait oldugu kültür ile belirlenir (Gureviç 1971:159). Bu bakimdan toplumlarin tarihsel geliçim süreci içerisinde geliçen zaman algisimn oluçumunda döngüsel zaman, mitolojik zaman, döngüsel-tarihsel zaman gibi farkli kavramlar, farkli modeller ortaya çikmiçtir (Smolina 2001: 33). Beçerî bilimler de kendi simflandirmasim ve zaman modellerini ortaya koymuçtur. En çok bilinenler arasinda tarihi zaman, sosyal zaman, bireysel zaman gibi siniflandirmalar yapilmiçtir (Miheeva, 2016). Çagdaç dilbilim ve felsefe bilimleri çerçevesinde en geniç kabul gören dilsel zamanm incelendigi zaman modellerinden ikisi, "ilk hez Fransiz felsefeci Jean-Marie Guyau tarafindan 1890 yilinda kaleme alinan 'proishojdeniye idei vremeni ' (zaman fikrinin kökeni) döngüsel zaman ve çizgisel zaman modelleridir. Döngüsel zaman imgesel bir algi temelinde ilkel toplumlarda о1щап bir dizi fikrin yansimasi olarak sunulmaktadir" (Miheeva 2006: 149). Döngüsel zaman kavrami, mit dünya görü§ünü yansitan
bilinç olarak ifade edebilecegimiz mitlerin çekillendirdigi ilkel insanin bilincinde yer eden hayatin, mevsimlerin döngüsünde oldugu gibi dönemsel olarak ritüeller ve mitlerle canliligim tazeleyen ve siirekliligin saglandigi bir anlayiçtan ileri gelmektedir. Mit dünya görü§ünü yansitan bilinç (mitsei dünya algisi) insam dogadan ayri tutmaz bir bütün olarak sonsuz döngüsünü, sonsuz bir çarkin hareketi ile bagdaçtinr, bu bakimdan çember ya da daire, bu döngüsel zamanin sembolik içaretini yansitir, sonsuzluk kavrami ise, baçlangiç ve sonu olmayan dairenin kapaliligindan ileri gelir (Miheeva 2006: 149). Gündüz-gece, ya§am-ölüm, bahar-ki§, gibi doganin çevriminin gündelik hayata yansimasi olarak döngüsel zaman, tekrar edilebilir, geriye dönülebilir, ilkel insan hem çimdiki zamanin gerçekligi içinde hem de sonsuz sürekli bir dizi içerisinde var olur (Ünlü 2009: 63). Zaman sadece döngüsel olarak yaçamlan bir kavram olmaktan çikip algilanmaya, hissedilmeye, tarihte yaçanan olaylar belirli bir siraya konmaya baçlamnca çizgisel zaman modeli dogmuçtur. Tekrar etmez, daima ileriye dogru akan bir degiçim, dönü§ümden bahseden bir anlayiça bagli olarak ortaya çikmiçtir, geçmiç-çimdiki-gelecek zaman çizgisinde ileriye dogru hareketi göstermektedir.
Rus dilbilimci N. D. Arutyunova'ya (1997: 53) göre, yaçam zaman içerisinde ve onun kanunlarina göre akmaktadir. Zaman gibi, insan yaçami da geri dönülemez, dtiz bir çizgi tizerinde ilerler. Yeryüzünde zamamn vücut bulmasi onun sonsuz olan ile olmayanin ayirt edilmesini saglamaktadir. însan geçmiçe anilari, piçmanliklari, üzüntüleri, teerübe ve bilgileri ile baglidir. Gelecekte ise istekler, ümitler, korkular, ön görüler, tasari ve planlar yer alir. Çimdi ise yok gibidir yalmzca gerçeklikle olan dogrudan iletiçim durumlan söz konusudur. Insan, ancak çimdide vardir. Alman filozof Heidegger'e (1993: 399) göre ise, insanin diinyada var olmasi formai zamani olaylarla doldurmaktadir, kiçinin zaman algisi ise zaman hakkinda "gelecek, tamamlanmiç ve meveut olanin karçilikli bir uzantisimn bütünü" olarak konuçmamiza olanak saglamaktadir. Bu açiklamalardan görülebilecegi üzere zamamn tek baçina varligi, insan faktörü söz konusu oldugunda zaman modellerinin ortaya çikmasiyla farkli boyutlarda belirginlik kazanmaktadir. Varoluçun temelinde bulunan insan, zamani bileçenlerine göre bir çikiç noktasi veya varoluç noktasi bir de çikiçtan itibaren ilerleyen hareket noktasi olmak üzere iki birbirine zit görünen bir anlayiç ile açiklamaya çali§mi§tir. Var olu§ noktasi, bakiç açisini yansitirken, hareket noktasi ise olaylann gerçekleçtigi ilerleyen zamana içaret etmektedir. Hareket halinde iken baki§ açisi degiçmekte, mesafeler uzayip kisalmaktadir. Çikiç noktasi veya varoluç noktasi olan "Çimdi" noktasi, gelecege dogru ilerlemektedir (Arutyunova 1997: 53). însan faktörü ile ortaya çikan zaman modellerini insan yolu model ve dogal aki§ modeli olarak ikiye ayiran Arutyunova (1997: 54), insan yolu modelde hep bir ileriye gidiç söz konusu oldugunu açiklar: "Insan yolu model hep hareket (идти, приходить, проходить, приближаться, наступать) ve hareket ile ilintili yer ve yön isimleri (перед, позади, назад, после, следом) üzerine kuruludur. Gelenebel yolda insanlar atalarinin izinden ilerliyorlar, yüzleri belirsiz gelecege degil, geçmi§e dönük." Bu ifadelerden insanlann geçmi§teki ali§kanliklardan yola çikarak gelecege emin adimlarla yönelebildikleri, çtinkû geçmiçte olan hep tekrar ettigi için bu düzen içerisinde gelecegin de kesinlik kazandigi anla§ilmaktadir.
Tüm bu yaklaçimlarm îçiginda, iki temel zaman modeli esasinda birbirini tamamlamaktadir. Döngüsel zaman modeli ile doganin hareketlerine bagli olarak tekrar eden olaylar, çizgisel zaman modeli içerisinde belirli bir yere sahip olarak devam ederek
tekrarlanmaktadir. §imdi, ge?ini§ ve gelecek olarak bildigimiz zamanin dongiisel, tamamlanmi§ ve tekrar eden modelleri insanlik tarihinden 90k onceleri var olduklan, doga ile ilintili olduklarindan turn diinya halklan ifin birdir, ayni §eyi bir yillik ve giinliik dongiiler i9in de soylemek miimkiindiir. Buna kar§ilik, bu zamansal dongulerin zaman dilimlerine, saatlere aynlmasi insan ya§aminin, tecriibelerin bir iiriiniidtir (Tolstoy 1997:17). Dilin tarihsel geli§imi iferisinde zamanin, insan eliyle belirli saat dilimlerine aynlmasi ve dil dizgesinde bifimlendirilmesi o halkin dil diinya algisim yansitir.
tnsan ya§amindaki turn varligin belirleyicisi olarak giine§in dongusii ile belirginlik kazanan bu dongiisel zaman modeli, Slav halklarinin da ya§amlannda belirleyici olmu§tur. Eski Slavlar yili dort boliime degil, aydinlik ve karanlik kavramlariyla yaz ve ki§ olmak iizere ikiye ayirmi§lardir. Yilin bu §ekilde aynlmasi Slav halk bayramlanndaki kutlamalara ve geleneklere de du§iinsel olarak yansimi§tir. Soz gelimi yaz ve ki§ dongulerinin kutlandigi Ivan Kupala ve Svyatki halk bayramlannda kutlamalar bayram oncesi ve bayram sonrasi8 olmak iizere aynlmaktadir. Eski Slav halklanmn ki§ giindoniimii bayrami olan Kolyada'mn bir uzantisi olan Svyatki giiniimiizde, Noel (veya Rojdestva Hristova)9 zamam kutlamalannin tiimiinii kapsayan ve Hz. Isa'nin dogumu ile (24 Aralik gecesi) Vaftiz Bayrami'na (6 Ocak) kadar olan donemi kapsayan on iki giinliik siire iferisindeki kutsal gun etkinlikleridir. Giiniimiizde bu bayram diger Slav iilkelerinde hala kutlanmakla birlikte, Rusya'da Noel adi altinda daha 50k on plandadir, bu bakimdan Noel yortusuyla Vaftiz Arifesi arasindaki bayram kutlamalannin tiimiinu kapsamaktadir (§angina 2008: 17). On iki giinliik kutsal gun dongusu eski ile yeni yil arasinda bir koprii olarak goriilmektedir. Ilk alti giinliik sure kutsal ak§amlar olarak adlandinlirken, geri kalan altinci giin korkun? ak§amlar olarak ifade edilir. Bayram oncesi ve bayram sonrasi kutlamalar i?in yapilan hazirliklar, giindiiz i§lerin yerine getirilerek tamamlanmasi, ak§am ise kutlamalara gefilmesi, eski yilin son bulup yeni yilin ba§lamasi, ki§ giine§inin yaza donii§mesi gibi bu bayramin her bir noktasinda ikiye boliinme soz konusudur. Buradan hareketle bazi kavramlar, omegin giindiiz ve gece (ya da ak§am) daha belirgin iken, ara vakitler daha siliktir. Yine Eski Slav halklarinin Gune§ ve Yazin Olgunlugu Bayrami olarak kutlanan Ivan Kupala yaz gundonumuniin kutlandigi bir yaz ba§i bayramidir. Bu ve bunun gibi bir?ok eski halk bayraminda giindiiz ve gecenin zitligi, diger bir deyi§le, giine§in dogdugu andan itibaren yayilan aydinlik ve giine§in battigi andan itibaren yayilein karanlik ?er9evesinde giindiiz ve gecenin (veya ak§am) daha keskin fizgilerle aynldigini, bu aynmin kutlamalar, uygulanan ritueller gibi halkin gelenek ve goreneklerine de yansidigi bu afidan dilde soz konusu kavramlann daha baskin oldugu goriilmektedir. Sanki giindiiz ve gece, aydinlik ve karanlik mevcuttur ve goriilmektedir, ancak oglen gibi ara zaman dilimleri geri planda kalmi§tir. Bir zitlik diger bir zitligin ortaya ?ikmasim daha da belirginle§tirerek tam zitlik olu§turmaktadir, ara zamanlarda ise, omegin, oglen, oglen vakti, ogle sonrasi gibi iki kavram arasinda araya bir veya birka? ogenin girdigi kar§itlik tiirlerinde ise kavramlar tam bir zitlik vermezler. Bu ve benzeri ifadeler, dilde kesi§en ogelerin kar§itligi kavrami ile adlandinlir (Novikov-Zubkova vd. 2003: 234). Kelimelerin i§levi ve anlami kismi olarak uyum gosterse de belirli farkliliklar vardir. Giindiiz-
8 Buradaki "sonra" ifadesi tamamlanmi§ bir §eyden ziyade, anin geli§i sonrasma vurgu yapmaktadir.
9 Hz. isa'nin dogumunun kutlandigi zaman dilimini kapsar. Ayrica Dog;u§ Bayrami, Kutsal Dog;u§ veya Milat
Yortusu olarak da bilinir.
gece, sabah-^§^ nasil kesin olarak tam bir zitlik veriyorsa, sabah-ögle-ögle sonrasi ifadeler aydinlik kavrami i?erisinde adlandinlabilecek olsa da biri digerine tam bir zitlik göstermez, bu bakimdan diger sözcüklere oranla ögle vaktine ili§kin kavramsal bir belirsizlik de söz
konusudur.
Ögle vakti gibi ara zaman dilimlerinin geri planda kalmasimn, bu baglamda da dil i?erisinde bazi ifadelerde 90k da belirgin olmamasmin izleri Eski Slav halklarinin yirmi dort saatlik zaman dilimine yani bir güne yönelik dünya görü§lerinde de gizli olabilir. Eski Slavlarda bir gün gündüz ve gece olarak ayrilmakta, ara ge?i§ zamanlan olarak ise gün dogumu ve gün batimi §eklinde ele alinan sabah ve ak§am vakitleri ile öglen ve gece yarisi siralanmaktadir. Gün dogumunda ya da günbatiminda sabah ve ak§am vakitlerinde büyü ve §ifa uygulamalari yapilir; gece yarisi ve öglen ise, dogaüstü varliklar ve kötü ruhlar bu zamanlan sevdiginden bunlarin gücünden sakinmak, bu zaman dilimlerinde dikkatli olmak gerekir: "...bu zaman diliminde kötü ruhlar ve buna benzer yaratiklar insani yiyebilir, alay edip üstüne gikabilir, kire gamura bulayabilir" (Tolstoy 1997: 24). Her inan9 ve dü§ünce sisteminde oldugu gibi karanlik ve kötü güglerin varligina tüm yüzyillar boyunca inamlmi§tir. Ikili denge unsurunun bir sonucu olarak ortaya Qikan karanlik gü? inanci bazi zaman dilimlerine olan yakla§imda belirleyici olmu§tur. Daha 50k güne§ battiktan sonra kendini gösterenlerle birlikte gündüz vakti mevcut olanlari da vardir. Gece vakti belirenlere nazaran daha az bilinmelerine ragmen, Eski Slavlar i?in ögle vakti ortaya ?ikan iki öglen iblisi vardir, bunlardan biri Ruslarda poludnitsa (nonyqmma) olarak adlandinlan ve kadm figüründe beliren, korkun9 bir görüntüye sahip veya tam tersi 90k güzel bir surette, tam ögle vaktinde, bugdaylarin 9i9eklenmesi ve olgunla§masi sirasinda tarlalarda ortaya 9ikabilen digeri ise poludzennik olarak adlandinlan ve erkek suretinde korkun9 bir bi9imde ortaya 9ikarak kÜ9Ük 90cuklar i9in tehlike olu§turan öglen iblisleridir (Tolstoy 1997: 25). Bu mitolojik karakter Ukrayna, Belarus ve Rusya arasinda bulunan Polesiye (Pripert Havzasi), Rusya'mn kuzeyinde yer alan Arhangelsk bölgesinin en eski yerle§im bölgelerinden biri olan Pinegra, Belarus'un güney-bati bölgelerinden Hömel bölgesini kapsayan topraklarda yaygin olarak bilinmektedir. Polonya topraklannda da bilinen bu su iblisi daha 90k erkek suretinde olup, insanlan bogmaktadir (Levkievskaya-Usa9eva 1995: 154). Belarus'un Hömel bölgesinde Velikoe pole köyünde yaygin olarak bilinen yaratigin ögle vakti aktif olarak ortalikta gezindigine ve kiyiya 9iktigma inamlmaktadir, bu nedenle su iblisi ka9irmasin diye yüzmek isteyen 9ocuklar ögle vakti (saat 12.00'de) nehre salinmazdi (Levitskaya-Usa9eva 1995: 157; Levkievskaya 2001: 439). Bu varligin saat 12.00 ila 14.00 arasi aktif, nadiren de 11.00 ila 12.00 arasinda ortaya 9iktigina inanilmaktaydi. Eski Slavlarda yine ögle vakti ile ilintili olarak öglen kelimesinin kökünden türeyen bu mitolojik karakterin ba§ka adlanna da rastlanmi§tir. Dogal olmayan yollarla ölen bir öglen iblisini ifade etmek i9in kullamlan -pol köklü bu isimlere Rusya'mn kuzeyinde poludzennik, Qeklerde poludnice, farkli agizlarda yaramaz 90cuklan bogan kadm yaratik olarak polednice, Slovaklarda poludnica, Lehlerde ögle vakti tarlalarda ortaya 9ikan tarla cini przypoludnica olmak üzere rastlanmaktadir. Yine Rusya'mn Kuzeyi'nde poludzennik haricinde poludennik (nojiyqeHHHK) olarak da adlandinlan öglen iblisinin a9ik birakilan bebek be§igine sokulabilecegi de ifadelerde yer alir (Levkievskaya-Usa9eva 1995: 158). Öglen iblisinin varligina yönelik inan9, bilhassa yukanda ifade edilen bölgelerin yani sira, Rusya'mn kuzey-batisi olan Arhangelsk,
Olonetskaya (Petrozavodsk), Novgoroskaya, Yaroslavskaya, Volgodskaya, Vitebskaya ve Smolensk bólgeleri ile Perm ve Sibirya'da yaygindir (Dinin 1994: 115). Óglen iblisinin Dogu Slavlar igerisinde bilhassa Rus halki arasinda bu kadar yaygin olmasi, onun eski bir mit oldugunu góstermekte bu bakimdan da ogle vaktinin Ruslar ba§ta olmak üzere Eski Slavlarda olumsuz bir 5agri§ima sahip oldugu gorülmektedir. Bu mitolojik varlik, insanlari bogmasinin yani sira "güne§ farpmasi, kizgin ogle saatleri ile eski mandarín pagan varliklari ve §eytanlan"yla da ili§kilendirilmektedir (Tokarev 2012: 84).
Geleneksel halk kültüründe Slavlarin, di§ dünyamn da etkileriyle zamani olumlu-olumsuz, iyi-коШ, elveri§li-tehlikeli gibi siniflara bólerek degerlendirdikleri de aynca górülmektedir. Zamana yónelik olarak kullamlan iyi ve kotü kavramlari dilde bir §ekilde ifadelerde yer bulurken, kimi durumlar igin Ы9 yer etmeyebilir. Óglen vaktinin bu olumsuz 5agn§iminin, kendini dilde belirli saat dilimlerinin ifadesinde bir atlama §eklinde yansitmi§ olabilecegi dü§ünülebilir. Belki de ge^eli saatlerin bir ileri saatle ifadesi, belirli zaman araliklanmn hizlica atlanarak ge?ilmek istenmesinin bilincini bizlere yansitmaktadir.
Rusgada óglen vaktine yónelik yukarida bahsedildigi §ekliyle olu§mu§ oían bu yakla§im kismi olarak dilde kendi gostermektedir. Soz gelimi, sabah, ak§am hatta gece kelimeleriyle bir9ok edat, sifat, zarf yan yana gelirken ogle vakti biraz daha bu anlamda geridedir. Kr§.: sabah - утром, поутру, с утра, под утро, утречком, с утречка, раннее утро, позднее утро; ак§ат - вечером, вечерком, с вечера, вечерок, поздний вечер vb. Ógle vakti ise, ba§ta birfok Avrupa iilkesinde oldugu gibi, saat 12.00 ila 14.00 arasinda bulunan "ogle yemegi" kavrami ile daha 50k ili§kilendirilmektedir (Zaliznyak-§melev 1997: 237). Bu aradan onceki zaman dilimi yani gece yarisindan ogle yarisina kadar olan zaman ise Rusgada Qogunlukla "sabah" olarak adlandinlmaktadir. Bu aradan sonraki zaman dilimi ve tahminen i§ gününün sonuna kadar olan ve Ingilizce afternoon, Vxmsizca. apres-midi, Almanca nachmitting, ^^tyanca pomeriggio sozcükleri ile ifade edilen zaman araliginin Rus9ada tam olarak bir kar§iligi bulunmamaktadir (Zaliznyak-§melev 1997: 237). Bazi metin i?i baglamlarda bu kavram ogleden sonra {после полудня, послеполуденный) ya da sadece gün anlamina gelen день kelimesi ile aktarilmaktadir. Ógleyin, oglen anlamina gelen днём kelimesi Rusfada sinirlari belli olmayan bir zaman dilimine i§aret eder: "sabahin erken saatleri degil, ak§am olmadan ónceki zaman araligi" (Zaliznyak-íjímelev 1997: 237). Bu kelimenin Rus?ada belirsiz kalmasinin sebebi dilde zaman kavramlanmn ki§ilerin eylemleri ile ilintili olarak anlam kazanmalarinda yatmaktadir, ba§ka bir deyi§le bu zaman araliginda yapilan veya yapilacak olan eylemlerin ki§ilerin ya§am aki§ sürecinde belirsiz kalmasindan kaynaklanmaktadir. Soz gelimi sabahin ilk i§iklari, sabahin erken saatleri yani gündüz vakti eger tarlada, bayirda, yaylada, fadirda, barakada, agilda, evde vb. yerlerde yapilacak olan i§ler, hasadi toplamak, tarlayi sürmek, ekmek, bi?mek gibi eylemlerle belirli ise, herkesin dinlenip bir ko§esine Qekilecegi ak§am olmadan onceki zaman dilimi de esasinda gündüzden kalan i§lerin bir devami niteliginde dü§ünüldügünden Rus dünya gorü§ü Í9Ín bu zaman araligi sanki belirsiz gibidir. Bu bakimdan, "Rus9ada днём kelimesi zaman bakimindan belirli sinirlan olmayan bir aradadir, sabah insanlann gündüz vakti eylemlerini yerine getirdigi, ak§am ise gündüz vakti eylemlerinin sona erdirildigi zamandir.
Zaliznyak-§melev (1997: 239) bir günü kapsayan Rus zaman modelinde uyanma am, i§e ba§lama am ve gündüz eylemlerinin bitirilmesi anlanmn onemli oldugunu, bilhassa Batí
Avrupa zaman modelinde ise, gece yarisi ve ögleden sonrasi anlarin daha ön planda olduguna vurgu yapmaktadirlar. Bu bakimdan Rus dünya görü§üne göre, sabah ve ak§am vakitleri tezahür ettikleri anda yapilan eylemler ile dolduruldugundan, ögle vakti aninin bu dünya görü§üne göre belirgin bir eylem ile sabitle^edigi anla§ilmaktadir.
Sonu£
Varolu§ kategorisinin önemli bir par?asini olu§turan ve dil sistemlerinden аул olarak dü§ünülemez olan zaman kavrami bir milletin kültürü ve dünya algisi ile §ekillenerek en somut bifimde dildeki ifadelerde yerini alir. Yapilan inceleme sonucunda, Rusfada ge?eli ve buQuklu saatlerin ifadesinde, Türk algisi i?in ali§ilmadik olan zaman diliminin bir ilerisinin ifadesi birkaQ sebebe dayandinlabilir. Öncelikle dilin morfolojik yapisi baz alinarak buQuk ve ge?eli saatlerde ileri bir saat diliminin ifade edilmesine ili§kin bir 9ikanmda bulunacak olursak, yarim ve 9eyrek ifadelerinden sonra dilin tarihi geli§im süreci i9erisinde bu sözcüklerin ismin tamlama hali ile kullanilmasi sonucunda "yarim" anlamimn sayilarla bir bütünlük olu§turdugu görülmektedir. Söz gelimi, be§ bu9uk, yedi bu9uk gibi saat dilimlerinde {пол шестого (pol §estovo - 6.30, пол восьмого - 7.30) bir ileri saat diliminin kullanilmasi, "altinin yarisi" yani be§ bu9uk, "sekizin yarisi" yani yedi bu9uk gibi sözcüksel olarak ifade bularak dildeki yarim anlami ile özde§le§mi§tir. Benzer ifade özelligini "9eyrek" kelimesinin kullammlannda da görebiliriz. Semantik a9idan ge9eli ve bu9uklu saat dilimlerinin ifadesinde "bir bütünlügün degil bir §eyin yarimi" anlami dilde häkim anlam olarak sabitlenmi§tir. Bu bakimdan §ekil olarak görülen zaman dilimi degil, sira veya asal sayilann birlikte kullanildiklan "yarim" ve "9eyrek" ifadeleri anlam §ekillendirici olarak kar§imiza 9ikmaktadir. Rus dil egitiminde varliklann adlandinlmasinda ögrencilerin §ekilden anlama yöntemini benimsemeleri bu9uk ve ge9e kavramlari ile aktarilan zaman dilimlerinin algisini gü^le^tirmektedir. Bu nedenle bilhassa bu zaman dilimlerinin algisinda anlamdan §ekle gidilmesi diger bir degi§le varliklarin adlandinlmasimn anlamsal yönünden ifadesel yönüne yapilmasi bu bakimdan bu9uklu ve ge9eli ifadelerde "bir kavramin yarisi" anlami önem ta§imaktadir.
Halkin kültürü ve mit bilincinin bir yansimasi olarak bu zaman araliginin yansimasina bakacak olursak, döngüsel zaman modeli belirleyici bir role sahiptir. Insanlik tarihi kadar eski olan ve ya§am tecrübelerinin bir yansimasi olarak ortaya 9ikan döngüsel zaman modeli ile ya§am tekrar eden bir döngüde akmaktadir. Doga olaylari, güne§in dogu§u ve bati§i, mevsimlere göre havanin sicak, kuru, karli veya rüzgärli vb. ge9ecek olmasi hepsi belirli bir düzene oturtulmu§tur. Insan da tipki doga gibi, varolu§u geregi hep bir hareket halindedir. Bu hareket halinde olma durumu insanlarm, atalarinin izinden giderek hep aym döngü 9emberi i9erisinde ileriye hareket edeceklerini gösterir. Insan gefmi^teki ali§kanliklanndan yola 9ikarak gelecege emin adimlarla ilerleyebilmektedir, 9ünkü gefmi? hep tekrar ettigi i9in belirli bir hareket düzeni i9erisinde gelecek, mutlak bir kesinlik kazanmaktadir. Bu bakimdan Rus9a konu§ucusu, saatleri ileri bir sayi ile ifade ederken bulundugu andaki varligin di§ina 9ikarak ve olaylarin döngüsel modelde tekrar edecegini bilerek söylemini ileriye ta§imaktadir. Hälihazirdaki anin di§ina 9ikan insan, olaya baki§ a9isini degi§tirerek tekrar eden döngü i9erisinde ileriye dogru gitmektedir. Bu konuya ili§kin bir ba§ka dü§ünce de Eski Rus halklarinin mit dünya görü§ünü yansitan bilin9 ve kültürüyle ilintilidir. Yine doganin rolünün, insanin varolu§unun bir uzantisi sonucunda ortaya 9ikan sicak 9arpmasinin etkileri ile olu§an
rahatsizliklar, güne§ 9arpmasi gibi olumsuzluklar kendisini, insan bilincinde ögle vaktinin olumsuz ve 90k da ugurlu, iyi olmayan bir zaman araligi olarak hatirlanmasina ve bu §ekilde hatiralarda kalmasina neden olmu§tur. Ruslann mitolojik bilincinde yer eden öglen iblisi, Ruslar i9in bu vaktin negatif konotasyonlara sahip olmasina yol a9arak dile yansimasini belirli zaman araliklarinin dildeki ifadelerinden ka9imlmasi veya hizlica atlanip ge9ilmesi §eklinde kendini göstermi§ olabilir. Bu konuya a9iklik getirebilecek son bir dü§ünce ise, geleneksel halk kültüründe Slavlarin kendilerini 9evreleyen dünyadaki varliklari iyi-kötü, olumlu-olumsuz, elveri§li-tehlikeli gibi iki ayn simfa ayirarak degerlendirmesidir. Zamana yönelik olarak kullamlan adlarda, sabah-^§^, gece-gMd^, aydinlik-k^^lik gibi kavramlar daha bir belirginlige sahip iken ögle, gece yarisi gibi ifadeler daha belirsizdir. Zamansal ifadelerdeki bu belirsizlik, insan faaliyetleri ile ilintili olarak da §ekillenmi§tir. Insanin uyandigi andan itibaren i§e ba§ladigi bir sabah veya gündüz ve ba§ladigi i§leri de bitirdigi bir ak§am veya gece vakitleri vardir. Ära bir zaman dilimi olan ögle vakti ise, belirgin bir eylemle sabitlenmediginden yine diger türlere oranla a9ik bir belirginlikle bilin9lerde sabitlenmemi§tir. Bu bakimdan, zamana yönelik olarak kullamlan iyi ve kötü gibi kavramlar ile ögle vakti gibi ara zamanlar hem olumsuz 9agn§imlarla ilintili oldugundan hem de bu zaman araliklari belirli bir eylemle sabitlenmediginden dildeki ifadesi daha 90k o am aktarmaktan ziyade ileriye yöneliktir.
Etik Beyan
Yazar beyanina göre; "Dil-Kültür Etkile§im Örnegi Olarak Rus9ada Saatlerin Ifadesi" adli 9ali§manin yazim sürecinde bilimsel, etik ve alinti kurallarina uyulmu§; ULAKBIM TRDizin öl9Ütlerine göre 9ali§mada etik kurul onayini gerektiren herhangi bir veri toplama ihtiyaci duyulmami§tir.
Kaynak^a
Arutyunova, Nina (1997). "Vremya: modeli i metafori". Logigeskiy analiz yazika: yazik i vremya. Ed.: Nina Arutyunova^^^^^a Y^&oMoskva: Indrik. 51-61.
Ünlü, Aslihan (2009). Döngüsel zamamn Türk tiyatrosundaki döngüsü. Tiyatro ara§tirmalari
dergisi, 28 (2): 61-90.
Dinin, Vladimir (1994). "Rusalki i poludnitsi: nekotorie osobennosti mifologi9eskogo obraza rusalki u vosto9mh slavyan". Jurnal etnografigeskoe obrazovanie, 6: 111-121.
Etimologi9eskiy online slovar' russkogo yazika Marksa Fasmera . Eri§im tarihi 09.11.2021,
https://lexicography.online/etymology/vasmer/%D0%BF/%D0%BF%D0%BE%D0%BB
Golovleva, Yelena (2008). Osnovi mejkulturnoy kommunikatsii. Rostov-na-Donu: Feniks.
Guryevi9, Aron (1971). "Predstavleniye o vremeni v srednevekovoy Yevrope". Istoriya i
Psihologiya. Moskva: Nauka. 159-198.
Heidegger, Martin (1993). Vremya i bitiye. Moskva: Respublika.
Levkievskaya, Yelena-Usa9eva, Valentina (1995). "Poletskiy vodyanoy na ob§eslavyanskom fone". Slavyanskiy i balkanskiy folklor: Etnolingvistiqeskoe izugenie Polesya. Ed. Nikita Tolstoy-Svetl^a Tolstaya. Moskva: Indrik. 153-172.
Levkievs^ya, Yelena (2001). "Demonologiya severorusskogo sela Tihmangi.'''' Vostognoslavyanskiy etnolingvistigeskiy sbornik: issledovaniya i mater iah. Ed. Anna Plotnikova. Moskva: Indrik, 432-476.
Miheeva, Lyubov (2006). "Yazikovoe vremya kak lingvokulturologifeskaya universaliya: mejdistsiplinarniy podhod k izufeniyu". Vestnik gumanitarnogo fakulteta IGHTU, 1: 145151.
Miheeva, Lyubov (2016). "Vremya v russkom yazikovom soznanii. Nau?my Rezultat,
Pedagogika i psihologiya obrazovaniya." Jurnal naugniy rezultat: pedagogika i psihologiya obrazovaniya. T. 2 (1): 57-63 http://rrpedagogy.ru/journal/article/709/
Molkov, Georgiy (2016). "Istoriya slova pol 'polovina' v russkom yazike XVIII v. (po materialam kartoteki slovarya russkogo yazika XVIII v.)". Russkiy yazik v naugnom osvegenii, № 2 (32), 115-142.
Novikov, Lev-Zubkov, Lyudmila vd. (2003). Sovremenmy russkiy yazik: Fonetika.
Leksikologiya. Slovoobrazovanie. Morfologiya. Sintaksis. Sankt-Peterburg: Lan.
Smolina, Anastasiya (2001). "Modeli vremeni i temporalme konstruktsii". V konferentsiya studentov i molodih ugenih Volgograda i Volgogradskoy oblasti: filosofskie nauki i kulturologiya, istorifeskie issledovaniya 21-24 noyabrya 2000. Volgograd: izd. VolGU. 33-35.
§angina, Irina (2008). Russkie traditsionnie prazdniki. Sankt-Peterburg: Azbuka-klassika.
Tolstoy, Nikita (1997). "Vremya v slavyanskom mire: Vremeni magifeskiy krug (po predstavleniyam slavyan)". Logigeskiy analiz yazika: yazik i vremya. Ed.: Nina Arutyunova-Taty^a Yanko. Moskva: Indrik. 18-27.
Tokarev, Sergey (2012). "Polevik i poludnitsa". Religioznie verovaniya vostognoslavyanskih narodovXIX-nagalaXXveka. Moskva: Librokom.
Zaliznyak, Anna-§melev Aleksey (1997). "Vremya sutok i vidi deyatelnosti". Logigeskiy analiz yazika: yazik i vremya. Ed.: Nina Arutyunova-Taty^a YankoMoskva: Indrik. 231-240.
