CC BY
3ЭОЖ 91:37.09:004
ГЕОГРАФИЯ ПЭН1НЕН ОЦУШЫЛАРГА Б1Л1М БЕРУДЕ ИННОВАЦИЯЛЫЩ АЦПАРАТТЫЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
АМАНГЕЛДИЕВА КАМШАТ ЖУМАБАЕВНА
7M01506 География мамандыгыныц 2 курс магистранты, Эскемен каласы, ^азакстан
АХМЕТОВА ЖАЗИРА АМАНГЕЛДЩЫЗЫ
7M01506 География мамандыгыныц 2 курс магистранты, Эскемен каласы, ^азакстан
ЖЕНСИКБАЕВА НАЗГУЛЬ ЖАНЫБЕКОВНА
PhD доктор, С.Аманжолов атындагы Ш^У, экология жэне география кафедрасыныц кауымдастырылган профессоры
Ацдатпа: Мацалада ^3ipsi цогамды ацпараттандыруда педагогтардыц бшктштн ацпараттыц - коммуникациялыц технологияны жалпы бшм беретт мектептщ пайдаланып оцытудыц ерекшелiктерi баяндалган. АКТ цуралдарын цолдану арцылы оцушылардыц бшм сапасыныц децгешне багалау ЖYргiзiлген.
Ty^h свздер: эдктеме, оцу цуралы, географиялыц ойлау, жацартылган багдарлама,
АКТ.
Акпараттык - коммуникациялык технология электрондык есептеуш техникасымен жумыс ютеуге, оку барысында компьютердi пайдалануга, модельдеуге, электрондьщ окулыктарды, интерактивтi куралдарды колдануга, интернетте жумыс iстеуге, компьютерлiк окыту багдарламаларына негiзделедi. Бiрiккен улттар уйымыныц шешiмiмен «ХХ1 гасыр -акпараттандыру гасыры» деп аталады. ^азакстан Республикасы да гылыми - техникалык прогрестщ непзп белгiсi - когамды акпараттандыру болатын жаца кезещне ендi.
Заманымызга сай казiрri когамды акпараттандыруда педагогтардыц бшктшгш акпараттык - коммуникациялык технологияны колдану саласы бойынша кетеру негiзгi мшдеттершщ бiрiне айналды. ^азiрri уакытта география пэш бойынша интерактивтi куралдарды колдануда. Интерактивтi куралдардыц кемегiмен муFалiмнщ, окушыныц шыгармашылыкпен жумыс iстеуiне жол ашылып отыр [1].
География сабактарында электронды окулыктар, Microsoft Power Point-пен жасалынган слайдттар, видео-фильмдер, анимациялар, интерактивтi тактаныныц кемепмен сабак берудщ тиiмдiлiгi - кэсштш педагогикалык iс-тэжiрибе кезiнде бакылаудан еттi.
Кэсiптiк педагогикалык iс-тэжiрибе Алматы облысы, Кербулак ауданы «Сарыбулак орта мектебЬ» МДШО КММ 2022 жылдыц кацтарынан сэуiрi аралыгында (ендiрiстiк) педагогикалык iс-тэжiрибе кезiнде сынактан еттi.
Барлык жYргiзiлген сабактардыц саны - 50. Эрбiр жYргiзiлген сабактарда география пэншщ тэлiмгерiмен акылдасып, слайд-презентациялар, электронды окуыктар жэне де интерактивт тактаныц кемепмен жYргiзiлген сабактарды атап кетуге болады [2].
Бiлiм берудеп интерактивтi технология - мундагы интерактивтi сезi- inter ^рлесу), act (эрекет жасау) угымын бiлдiредi, сабак барысында окушыныц топпен жумыс жасауга катыспауы мYмкiн емес, бiрiн-бiр толыктыратын, сабак барысында барлык окушылардыц катысуын уйымдастыратын окыту барысы. Интерактивтi тактаныц кемепмен жYргiзiлген эр сабактыц езi окушыларга кызыкты, себебi окушы интерактивтi тактаныц каламымен география пэш бойынша бершген тапсырмаларды езi орындап, жазудыц езi окушыныц дYниетанымдылыFын арттырады.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Интерактивт такта - бул компьютердщ косымша курылгыларыныц 6ipi жэне де дэрiс беруш^е немесе баяндамашыга eKi тYрлi куралдарды бiрiктiретiн: акпараттыц кесюш мен карапайым маркер тактасын бiрiктiрeтiн курал. БYгiнгi бiрнeшe ИТ тYрлeрi бар. Олардыц iшiндe бiлiм саласында колданып жYргeндeрiнe кыскаша шолу жасайык.
ACTIVboard(Promethean компаниясы) - ACTIVstudio программасы аркылы iскe косылады. Бул курылгы компьютер, мультимедиялык проектор жэне акпараттарды енпзуге арналган активтi каламнан турады.
Активт калам - дeгeнiмiз не?
Активт калам - бул мeцзeрдi баскару курылгысы жэне компьютер мен такта арасындагы байланысты iскe асырушы курылгы [3].
Осы интерактивт тактаныц кемепмен жYргiзiлгeн сабактыц Yлгiсiн усынып отырмын.
Тацырыбы: Ресейдщ экономикалык аудандары мен сырткы экономикалык байланыстары (10 сынып).
Мацсаты: 1. Ресейдщ экономикалык аудандары мен сырткы экономикалык байланыстары туралы окушылардыц бiлiмiн бeкiту;
2. Окушылардыц ойлау кабшетш дамытуга, баяндай бшу, есте сактау, картамен жумыс ютеу, шыгармашылык дагдыларын дамыту;
З.Окушылардыц арасында карым-катынас мэдeниeтiн калыптастырып, экологиялык тэрбие беру.
Сабак тYрi: аралас. Типi: семинар сабак
Сабактыц эдiстeрi: топтык эдiс, ауызша сурак-жауап эдiсi
Кернeкiлiгi: Рeсeйдiц ОЭК (отын-энергетика кeшeнi), экономикалык аудандары, минералды ресурстар карталары, кeскiн карта, слайдттар,
Сабак барысы: 1. ¥йымдастыру (сэлемдесу, окушыларды тYгeндeу, сабакка дайындыгын бакылау, бYгiнгi сабактыц максатын, жYPу барысын айту) [4].
2. Yйгe бершген тапсырмаларды сурау (сурак-жауап эдiсiмeн). Эрбiр окушыга сурактар тартылады.
РФ - 11 экономикалык ауданына сипаттама бeрiлeдi.
1) Орталык экономикалык аудан;
2) Волга-Вятка;
3) Орталык кара топыракты аудан;
4) СолтYCтiк-Батыс аудан;
5) СолтYCтiк аудан;
6) СолтYCтiк Кавказ аудан;
7) Волга бойы;
8) Орал;
9) Батыс Сiбiр;
10) Шыгыс Сiбiр;
11) ^иыр Шыгыс.
3. Топпен жумыс. Эр катар келес катарга сурактар кояды
4. Кeскiн картамен жумыс
1 топ: Ресейдщ басты кен орындарын кeскiн картага тYсiру;
2 топ: Ресей Батыс Сiбiр экономикалык ауданыныц мунай, газ непзп ецдеу орталыктарын керсету;
3 топ: Ресей Федерациясы Шыгыс экономикалык ауданыныц тас кемiр, коцыр кемiр, жангыш тактатас алаптарын керсету [5].
5. Шыгармашылык жумыс. Y^e алдын-ала тапсырма бeрiлгeн. Ресейдщ табигаты алуан тYрлi eкeнi белгш. Осыган байланысты ^азакстан Республикасында табигаты эсем де, кершт жeрлeрi кеп. РФ салыстыра отырып, экологиялык апаттан шыгу жолдарын калыптастыру.
1 топ: Балкаш келiнiц экологиялык жагдайы;
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
2 топ: Yлбi езеншщ экологиясы;
3 топ: Экологиялы; проблемаларды шешу жолдары.
МуFалiм сезжумбактыц сурагын окиды, жылдам тапкан окушы интерактивтi тактаныц активтi каламымен жауабын жазады (сурет 1). Сурактар жэне оныц жауаптары:
РФ мемлекеттiк курылымы кандай? (федерациялы)
Ресеймен сырткы саудада мацызды рел аткаратын Батыс Еуропа елi (Франция) Ресейдщ ец суы мол езенi? (Енисей) Iрi мунай кубыры? (Достык)
Халкыныц саны 8,3 млн/адамга жететiн миллионер кала? (Мэскеу) Ресейдщ улттык валютасы (рубль)
Халкыныц саны женшен РФкай мемлекеттен кешн 7-шi орын алады?(Пакистан) РФ сырткы экономикалык байланыс ец негiзгi тYрi? (туризм) 99% алмаз ендiретiн Ресей аумагы (Якутия)
СолтYCтiк Кавказ экономикалык ауданына кiретiн республика: (Калилинград) Махачкаланыц астанасы (Дагыстан)
2 4 8 11
10
7 9
6
Сурет 1 Географиялык; сезжумбак
3
5
1
7. ^орытындылау а) багалау б) Yйге §50 мазмундау, кайталау.
1. ^осымша акпарат кездерi мен баспасез материалдарын пайдалана отырып Ресейдiц ^азакстанмен кандай байланыстары бар жэне оларга кыскаша сипаттама беретiн баяндама эзiрлеу (окушыныц тацдауы бойынша мэдениет, бiлiм, гылым саласында) [6].
Интерактивтi куралдарды сабакка пайдаланганда дидактикалык бiрнеше мэселелердi шешуге кемектеседi:
- Пэн бойынша базалык бiлiмдi мецгеру ;
- Алган бiлiмдi жYЙелеу ;
- Эзш - езi бакылау дагдыларын калыптастыру;
- Жалпы окуга деген ынтасын арттыру
- Окушыларга оку материалдарымен ездiгiнен жумыс iстегенде эдiстемелiк кемек беру. Бул технологияны оку материалын хабарлау жэне окушылардыц акпаратты мецгеруш
уйымдастыру аркылы, кезбен керу жадын iске косканда арта тYсетiн кабылдау мYмкiндiктерiмен камтамасыз ететiн эдiс деп карауга болады.
Окушылардыц кепшшп еспгешнщ 5 % жэне кергенш 20 % есте сактайтыны белгш. Аудио - жэне видеоакпаратты 6ip мезгiлде колдану есте сактауды 40-50 % дешн арттырады
[7].
Интерактивт куралдардыц келесi ерекшелiктерiн атап етуге болады:
1.Бормен тактага жазылган кескiндi интерактивтi тактадагы тYрлi - тYCтi айкын, укыпты кескiнмен салыстыруга болмайды;
2. Такта мен бордыц кемепмен эр тYрлi косымшалары бар жумысты тYсiндiру киын эрi мYмкiн емес;
3. Слайдтарда, флипчартта кателер жiберiлсе, тез арада тYзетуге болады;
4. Сабакта ACTIVote тестiлеу жYЙесi аркылы тест алу мYмкiндiгiн колдануга болады;
5. ACTIVwand указкасыныц кемегiмен тактаныц жогаргы белiгiне кiшкентайларFа да кол жетюзуге мYмкiндiк бередi;
6. Сабакта кернекшкп колдану децгей артады;
7. Сабактыц енiмдiлiгi артады;
8. Окушылардыц бiлiм децгешне оц эсер етедь
Кэсiптiк педагогикалык iс-тэжiрибе кезiнде эрбiр жYргiзiлген сабактарымда окушылардыц танымдылыFын арттыру Yшiн электронды акпараттык ресурстарды колдануFа тырыстым.
Интерактивт тактаныц, Power Point баFдарламасында жасалFан слайд-презентациялардыц кемегiмен жYргiзiлген сабактарда окушылардыц Yлгерiм сапасыныц, сонымен катар, шыFармашылык децгейiнiц есуiн бакылауFа болады. 7 сыныпта, 3 токсанныц география пэнi бойынша корытынды бакылауын алып, бiлiм сапасыныц мониторингiсiн жасадык [8].
Бакылау сапасыныц нэтижесiнде 7 сыныбы бакылау корытындысыныц бiлiм сапасы 75% дан - 88% кетершгенш 3-кестеден керуге болады.
Кесте 1.
География пэншщ сабактарындаFы ЭАР колданудыц нэтижесiндегi бакылау корытындысы_
Сынып Окушылар саны Сапа
Тiзiм бойынша Жумыс орындаFандар АлFан баFала р
«5» «4» «3» «2»
7 18 17 6 7 4 - 76%
II токсан бшм сапасыныц мониторингiсi
7 18 18 9 6 3 83%
III токсан бiлiм сапасыныц мониторингiсi
Окушылардыц корытынды сапалык керсеткiштерi келесi 2-суретте керiнiп тур.
Сонымен, жаца акпараттык технологияны пайдаланудыц ерекшелiктерi мыналар
болмак:
1) География сабактарында слайд-презентация, интерактивтi тактаны, электронды окулыктарды пайдалану барысында окушылардыц сабакка деген кызыFушылыFы артады. Сондыктан да окыту процесiндегi окушылардыц компьютерлiк сауаттылыFын арттыру жалпы географияныц мацызды мiндеттерiнiц бiрi болып табылады [9].
2) окушылар пэнге деген кызыFушылыFы артады;
3) окушыныц шыFармашылык iзденiсi жоFарылайды;
4) косымша терец бiлiм алады жэне езiн-езi тексередi;
5) такырыпка кажетп бейнекерiнiстi тамашалап, талдайды;
6) дидактикалык материалды колдану тшмдшп артады;
7) сараманды; жумыстармен жумыс iстеуде езшдш окуга деген талпынысы артады;
8) денгейшк тапсырмалар орындайды;
9) тестпк тапсырмалар шешедi [10].
1-график . Окушылардыц бшм децгейшщ сапалык керсетюштер1
II ток,сан III ток,сан
Сурет 2. География пэш бойынша 7 сыныптагы окушылардыц бiлiм децгейiнiц сапалы; керсеткiштерi
Заман агымына карай ^нделшт сабакка видео, аудио кондыргылары мен теледидарды, компьютердi, интерактивтi тактаны колдану айтарлыктай нэтиже беруде.
География пэш баска пэндермен салыстырганда, картамен жуп жазбас бiрлестiкте екенiн ескерiп, окушылардыц география сабагында материкпен дYние белшндеп жэне аралдагы елдер мен халыктар жайында, кызгылыкты деректердi тек окулык мэтiндегi берiлген карта, сызба, сурет немесе диаграммаларды пайдаланумен гана шектелмей, электрондык окулыкта керсетiлген бейне аркылы пайдаланган тиiмдiрек.
Материктердiц калыптасуын, дамуын жэне казiргi табигат жагдайындагы уксастыктарын, солтYCтiк жэне оцтYCтiк жарты шар материктерш кезбен керiп, есте сактау Yшiн, жер серiк арнасы аркылы кашыктыктан окыту жYЙесiн пайдаланган жен .
Окушылар окулыкпен жумыс ютеу барысында географиялык эдебиеттер мен карталар, сызбалар, суреттер жэне косымша кестелердi пайдалану аркылы бiлiктiлiктерiн арттыратын болса кезбен керш, электрондык окулыктыц кемепмен есте сактау кабiлетiн жэне пэнге кызыгушылыгын арттырады [11].
Сонымен, акпараттык-коммуникациялык технологияны пайдалану окушыныц субъектiлiгiн дамытуында жэне бiлiм сапасын арттыруда дидактикалык мYмкiндiктерi кеп:
- мэтiндiк , графикалык, аудио-бейне, акпараттык анимацияныц бiрiгуi;
- галымдар мен педагогтардыц дэрютерше катысуына, еткен жэне казiргi тарихи окигаларга кYЭ болуына, элемнiц ец белгш муражайлары мен мэдени орталыктарына, жер шарыныц ец алыс жэне кызык тYкпiрлерiне сапар шегуiне мYмкiндiк жасайды;
- оку, керу, материалды iрiктеу, керектi жерiн жазып алу, кажет рефераттарды дайындауга мYмкiндiк бередц
- окушылардыц элеуметтiк когамныц мYшесi болу кажеттiлiгiн арттыра тYседi;
- гылыми жумыстармен айналысып, кажеттi материалдар табу мэселесш женiлдетедi;
- электронды поштаны колдану;
- телеконференция етюзу, алыс кашыктыктан ужымдык жумыс уйымдастыруындагы мYмкiншiлiк бередi;
- мультимедия жYЙелерi акпаратты пайдалануга, эр тYрлi параметрлер бойынша езгертYге мYмкiндiк бередi [12].
^аз1рп кезде сабакка дайындалу барысында муFалiм сабак мазмуны окушылар Yшiн танымдылыгы жаFынан кызыкты эрi жацаша етуi Yшiн езiнiц баFалы уакытын кажеттi
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
материалды iздеу мен жYЙелеуге жумсайды. Ал жекелеген курс бойынша мэселелш -багдарлы оку багдарламалары пакетшщ болуы мyFалiмге «муFалiм - окушы» жYЙесiнде акпаратты берудi, eцдеудi жэне кайталауды жацаша уйымдастыруына мYмкiндiк бередi. Б1рак;, муныц барлыFы жYзеге асуы Yшiн мyFалiм компьютерлiк окыту технологиясы бойынша бшмдер мен iскерлiктердi игеруi кажет.
Оку процесiнде, оныц iшiнде практикалык сабактарда интерактивтi куралдарды колдану муFалiмнiц жеке тэжiрибесiне, шыFармашылык iзденiсiне байланысты. Интерактивт куралдар окыту формасын уйымдастыруды тYрлендiруге, дэстYрлi окыту эдiстерiне жаца элементтер енгiзуге мYмкiншiлiктер жасайды. Бул окушылардыц пэнге деген кызь^шыль^ын арттырады. ^орытындылай келе, интерактивт куралдарды орынды колдану окыту сапасын жетiлдiруге кемектеседь
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Эцiрлiк жэне мектеп Yйлестiрушiлерiне арналFан критериальды баFалау бойынша нускаулыкк: Оку эдiстемелiк курал / Назарбаев Зияткерлш мектептерЬ» ДББ¥ /О.И.Можаева, А.С.Шилибекова редакциясымен. Астана, 2016.-46б.
2. Послания Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана «Казахстанский путь - 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее» от 17 января 2014 г.
3. Об утверждении государственных общеобязательных стандартов образования всех уровней образования. Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 31 октября 2018 года № 604. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 1 ноября 2018 года № 17669.
4. Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения: Учебник / Под ред. Гогоберидзе А. Г., Солнцевой О.В.. - СПб.: Питер, 2017. - 480 а
5. Каратабанов Р.А. и др. География Казахстана. Методическое руководство для учителей 9 класса общеобразовательной школы /Р.А. Каратабанов, В.Ж. Бекдаирова. - Алматы: Алматы ютап баспасы, 2019. -214 с.
6. Женсикбаева Н.Ж., Болатбеков А. Жаца технологияларды пайдаланып география пэнше окушылардыц кызы^ушыктарын арттырудыц тиiмдi жолдары /Н. Женсикбаева // «Жаратылыстану Fылымдары саласындаFы казiргi зама^ы зерттеулер» атты Fылыми-практикалык конференция материалдары. С.Аманжолов атындаFы ШДМУ экология жэне география кафедрасы. - 2015. - №1. - 47-50б.
7. Педагогика развития: содержательный досуг и его секреты / Под ред. Кареловой И.М.. -Рн/Д: Феникс, 2018. - 288 а
8. Педагогика. Учебник для ВУЗов. Стандарт третьего поколения / Под ред. П. Тряпицыной. - СПб.: Питер, 2018. - 16 а
9. Афонин, И.Д. Психология и педагогика высшей школы / И.Д. Афонин, А.И. Афонин. - М.: Русайнс, 2018. - 256 а
10. Голованова, Н.Ф. Педагогика: Учебник и практикум для академического бакалавриата / Н.Ф. Голованова. - Люберцы: Юрайт, 2016. - 377 а
11. Гарапова Г.С., Женсикбаева Н.Ж. География пэншщ муFалiмдерiне арналFан ^н^збелш жоспарлар Yлгiлерi : университеттер студенттерше арналFан оку куралы / Г.С. Гарапова, Н.Ж. Женсикбаева. Эскемен, 2010. - 91 бет.
12. ^оянбаев Ж. Б. Педагогика : университеттер студентттерше арналFан оку куралы / Ж. Б. Коянбаев, Р. М. Коянбаев. - 3^ басылым. - Алматы, 2004. - 420 бет.
