CC BY
9УДК 37.0
ЦАШЬЩТЬЩТАН Б1Л1М БЕРУ - ХХ1 ГАСЫРДЬЩ ЖАЦА Б1Л1М БЕРУ
ЖYЙЕСI
Аннотация: Мацалада цашыцтыцтан бглгм берудгц неггзгнде жатцан цагидаттар мен приницптер аталып, сипатталады, оныц оц жэне тер1с жацтары царастырылады. Сондай-ац цашыцтыцтан оцыту нысандары, эд1стер1 мен цуралдары туралы свз цозгалады.
Трек свздер: цашыцтыцтан б1л1м беру, онлайн, оффлайн оцыту, Kundelik.kz., ZOOM, Teams, Google Meet.
^ашыктьщтан окыту - окытудыц ерекше тYрi. ^ашыктьщтан окыту жагдайында мугал1м интернет желюшщ кемегше CYЙене, акпараттык технологияларды колдана отырып сабактар уйымдастырады [1]. ^ашыктьщтан окыту - оку процесшщ барлык курылымдык белiктерiн (максатын, мазмунын, уйымдастырушылык нысандарын, оку куралдарын) камтитын жэне арнайы интернет немесе баска интерактивт к¥ралдар аркылы юке асырылатын педагог пен окушы арасындагы акпараттык-коммуникациялык технологияларды пайдалана отырып, оку процесш уйымдастыруга жэне жYргiзуге заманауи тэсш. ^ашыктьщтан окытуды жYзеге асыру Yшiн м¥Fалiм оныц негiзгi принциптерш бiлуi тиiс [2].
^ашыктьщтан окытудыц негiзiнде екi кагидат жатыр:
1) еркш кол жетiмдiлiк: бiлiм алуга эрюмнщ кукыгы бар;
2) кашыктыктан окыту: мрашммен аз байланыста окыту, езшдш жумыска баса назар аудару.
Д.М.Джусубалиева кашыктыктан окытудыц келес принциптерiн усынды [4]. Бул принциптер абсолюттi толыктыкты талап етпейдi, керiсiнше олар кашыктыктан окыту эдюнамасын одан эрi дамытуды кездейдi.
кашыктыктан окытудыц негiзгi принциптерi [5]:
- интерактивтiлiк принципi;
- бастапкы бiлiм принципi;
- даралау принцит;
- сэйкестендiру принципi;
- окытуды регламенттеу ережелерi;
- жаца акпараттык технологияларды максатты педагогикалык пайдалану принцит;
- икемдшк жэне ашьщтьщ принципi.
Осы принциптердi сактау мугал1мге кашыктыктан окытуды сапалы уйымдастыруга кемектеседь кашыктыктан окыту окушылардыц зейiнiне жогары талап кояды. Ягни, м¥Fалiмнiц бакылауынсыз дербес компьютердiц алдында отырган окушы материалды ез бетiнше игеруi тшс. Окушыныц езiн-езi окыту дагдыларыныц жеткшказдш оку сапасына ыкпал етедi. Окушыныц езiн-езi тэрбиелеу, дамыту, реттеу кабшет кYн сайын дами алады.
кашыктыктан окыту жагдайында окытудыц казiргi процесшщ негiзi бiлiм алушыныц максатты жэне бакыланатын каркынды езiндiк жумысы болып табылады [6], ол езiмен бiрге арнайы окыту куралдарыныц жиынтыгы жэне мугал1ммен компьютерлiк жэне мобильдi байланыстар, электрондык пошта, эртYрлi элеумеггiк желшер, оку платформалары жэне арнайы курылган сайттар аркылы байланысу мYмкiндiгiне ие болуы тиiс. ^азiрri бiлiм беру
СМАГ¥Л АЦБОТА БАЦЫТЖАЩЫЗЫ
С. Аманжолов атындагы Шыгыс ^азакстан университетiнiц 7М01505-Биология бшм беру багдарламасыныц 2 курс магистранты
САДЫКАНОВА ГYЛНАЗ ЕСШБЕЩЫЗЫ
Еылыми жетекшi Эскемен к., ^азакстан
жуйесшщ бурыннан бар жагдайдан басты айырмашылы^ы - алдьщгы окыту формасында бiлiм алушылар eздерi Yшiн ыцгайлы уакытта жэне кез-келген ыцгайлы жерде жеке курылган кесте бойынша оки алады. Бул бшм беру жYЙесi гуманистiк принциптi кeбiрек устанады, оган сэйкес ешкiм материалдык жагдайга, географиялык немесе уакыттык айырмашылыкка, элеуметтiк сенiмсiздiкке жэне физикалык кемшшктерге немесе жеке iстермен айналысуга байланысты оку орындарына бара алмауына байланысты оку мYмкiндiгiнен айырылмауы керек.
кашыктыктан окытудыц жалпы максаты - бшм алушыларга барлык негiзгi оку материалдарын усыну, олардыц тургылыкты жерiне карамастан олардыц бiлiм беру мекемелерiне сэйкес келетш кэсiптiк бiлiм беру багдарламаларын игеру мYмкiндiгi [7].
кашыктыктан окытудыц ею нысаны бар: онлайн (синхронды) жэне оффлайн (асинхронды).
Онлайн окыту - бул интернет-ресурстарды колдана отырып, муFалiмнiц экранын белгiлi бiр кашыктыкта керу аркылы окытуды уйымдастырудыц бiр тYрi. Синхронды окыту кезiнде бшм алушылармен сабак барысында немесе Skype мессенджерлерi аркылы топтык коцыраулар мен чаттар аркылы пiкiрталас немесе OnlineMektep, Microsoft Teams, ZOOM, платформаларында бейнеконференция уйымдастыруFа болады.
Оффлайн окыту - бул интернет ресурстарды пайдалана отырып, муFалiм мен окушы арасында акпарат алмасуFа мYмкiндiк беретiн окыту тYрi, бiрак бул жаFдайда окушы муFалiммен ешкандай карым-катынассыз бiлiмдi ез бетшше игередi. Мысалы, эртYрлi биологиялык тапсырмалар Outlook 365 электрондык поштасына, мессенджерлерге, Kundelik.kz., WhatsApp, телеграмFа жiберiлдi. Асинхронды окыту кезшде бiлiм алушылармен сабактыц максаты, тапсырмаларFа катысты нускаулыктарды, электрондык пошта мен мессенджер-чаттардыц кeмегiмен тапсырмалардыц орындалу барысын талкылау туралы келюедь
^азiргi тацдаFы кашыктыктан окытудыц ерекшелш - ол екi тYрлi жолмен жYзеге асырылады - синхронды жэне асинхронды. Баскаша айтканда, мундаFы синхронды окыту -бул муFалiм мен окушылардыц накты уакыттаFы карым-катынасы. Мысалы, ZOOM, Teams, Google Meet кемепмен биология сабаFын eткiзу.
Асинхронды окыту - уакыт iшiнде муFалiм мен окушы арасындаFы байланыстыц болмауына байланысты кшрюпен жYзеге асырылуы мYмкiн окыту тYрi. Мысалы, эртYрлi биологиялык тапсырмаларды электрондык пошта, мессенджер, Kundelik.kz. ж1беру. Осылайша, муFалiм техникалык ортаFа байланысты акпарат алмасудыц осындай эдiстерiн колдана отырып, бшм алушылармен керi байланыс орната алады.
Кашыцтыцтан оцытудыц артыцшылыцтары [7,8]:
- кол жетсмдшк еркшдш, уткырлык - кез-келген жерде жэне кез-келген уакытта кез-келген кол жетiмдi куралдарды (гаджеттердi) колдана отырып окуFа болады;
- окытудыц икемдшп - материалдарды зерделеудiц узакты^ы мен дэйектiлiгiн бiлiм алушы 6y^ оку процесiн eзiнiц мYмкiндiктерi мен кажеттшктерше толыFымен бейiмдей отырып, eзi тацдайды;
- уакытпен бiрге даму мYмкiндiгi - электрондык курстарды пайдаланушылар eздерiнiц даFдылары мен бiлiмдерiн заманауи технологиялар мен стандарттарFа сэйкес дамытады. Электрондык курстар сонымен катар оку материалдарын уактылы жэне жедел жацартуFа мYмкiндiк бередi;
- бiлiмдi баFалау критерийлерiн аныктау мYмкiндiгi - кашыктыктан окытуда бiлiм алушыныц оку процесшде алFан бiлiмi баFаланатын накты критерийлердi кою мYмкiндiгi
Кашыцтыцтан оцытудыц кемшглгктерг:
- кYштi мотивация кажет: бiлiм алушы барлык оку материалдарын eз бетiмен игередi. Бул дамы^ан ерiк-жiгердi, жауапкершiлiктi жэне eзiн-eзi бакылауды кажет етедi. Окудыц кажеттi каркынын сырттай бакылаусыз устап туру бэрше мYмкiн емес;
- электрондык окыту коммуникабельдшкп дамытуга жарамайды: электрондык окытуда окушылардыц 6ip-6ipiMeH жэне окытушылармен жеке байланысы аз, тiптi мYлдем жок. Сондыктан окытудыц бул тYрi карым-катынасты, сенiмдiлiктi, командада жумыс iстеу дагдыларын дамытуга жарамайды;
- практикалык бшмнщ жетiспеушiлiгi: кептеген практикалык сабактарды камтитын мамандыктарды окыту кашыктан киынга согады
- пайдаланушыны сэйкестендiру мэселесi: бшм алушыныц емтиханды немесе сынакты адал жэне ез бетшше тапсырганын бакылаудыц ец тиiмдi жолы - бейнебакылау немесе бетпе-бет сынак, бул эркашан ыцгайлы емес.
- компьютерлiк сауаттылыктыц жетiспеуi: кептеген елдерде кашыктыктан окытудыц ерекше кажеттiлiгi шалгай аудандарда туындайды. Алайда, сыртта окыгысы келетiндердiц барлыгында Интернетке кол жетiмдi компьютер жэне онлайн режимшде бiлiм алу Yшiн жеткiлiктi бiлiм жок.
Цашыцтыцтан оцыту эдгстерг мен цуралдары [9]. Электронды окыту технологиясы енiмдi максатка жетуге багытталган белгiлi бiр жYЙелерден, эдютерден жэне окыту куралдарынан туратындыгы туралы жогарыда сез козгалды. Сонымен катар окыту мазмуны жеке курылым немесе окытудыц курылымы мен акпараттык мазмуны, сондай-ак тапсырмалар мен жаттыгулар жиынтыгы, мамандыкка багытталган алгашкы тэжiрибелер жиынтыгы жэне бiлiмдi дагдыларга айналдыру ретшде карастырылады. Осылайша, максатка нэтижелi кол жетюзу жолындагы технология дидактикалык гылыми бiлiмдi колдануга жэне гылыми талдауга багытталатын болады. Теменде кашыктыктан бшм берудщ мазмунын курайтын формалардыц эдютер^ куралдары мен элементтерi сипатталады.
Окыту эдiстерi теориялык аныктама беретiн окытудагы максатка жету жолында муFалiм мен окушы арасындагы байланысты орнату жYЙелерiн бiлдiретiн дидактикалык категориялардан турады. «Эзара эрекеттесу нормаларыныц жYЙесi» тiркесi окыту эдютершщ эркайсысы жэне муFалiмнiц ю-эрекетш керсететiн окушыныц барабар эрекетi дегендi бiлдiредi. Электрондык окыту формасы, дэстYрлi сиякты, окытудыц бес жалпы дидактикалык эдiсiн колданады: акпараттык-косымша, репродуктивтi, проблемалык, эвристикалык жэне зерттеу. Бул муFалiм мен окушыныц езара эрекеттесуiнiц барлык педагогикалык актiлерiнiц жинагы. Электрондык окыту жYЙесiндегi белгiлi бiр пэндiк материалды игеру кезецiнде эртYрлi максатты, эртYрлi дидактикалык эдiстердi колдана отырып, жалпы дидактикалык эдiстердi зерттеуге болады. Электрондык окыту жYЙесiнде АКТ колдану Yшiн муFалiм эдiсi (оку процесiнде) немесе тыцдау эдiсi (оку процесiнде) колданылганымен, бул окытудыц жалпы дидактикалык тэсшнщ негiзгi белiгi болып табылады.
Электрондык окыту Yшiн келесi тэсiлдердi колдану усынылады: демонстрация, декорациялау, тYсiндiру, эцгiмелесу, сухбат, жаттыFулар, тапсырмаларды шешу, жазбаша жумыс, кайталау.
^аз1рп уакытта компьютерлiк желiлердiц дидактикалык мYмкiндiктерi электронды окыту мен жобалау эдiстерiмен жумыс iстеуге мYмкiндiк бередi. Бул компьютерлш телекоммуникация кемегiмен курылатын, жалпы тэсшдер^ бiр максаты бар, окушыныц ортак максатка жетуге баFытталFан табыстылык керсеткiшiн аныктайтын оку-танымдык, шыFармашылык жэне ойын эрекетi. Жобалау эдiсi бойынша еткiзiлетiн окыту кезецiнде окушы практикалык тапсырмаларды орындау барысында жэне жобалау кезецшде даFдыларды игередi, бiлiмдi игеру сапасы артады.
Желiлiк окыту кезецшде:
- такырыптык окыту жобалары;
- желшк олимпиадалар жэне биологиялык конкурстар;
- желшк усыныстар жэне бейнедэрютер;
- желiлiк такырыптык конференциялардыц тYрлерi колданылады.
Электрондык окыту куралы тутастай алганда Интернет желiсiндегi барлык материалды атауга болады: кез-келген сайт, электрондык пошта, форум, кужат алмасу жYЙесi, жедел хабарламалар жэне т.б. Бiрак окытуды туракты жYЙелеу Yшiн электрондык жэне кашыктыктан окыту сиякты арнайы жYЙелер к¥рылган.
кашыктыктан бшм беру технологиялары e-learning уйымдастырудыц барлык непзп куралдары мен мYмкiндiктерiн топтастырады. Электрондык окытудыц негiзгi жетiстiктерiнiц бiрi - Интернет желiсiнде материалдарды жариялаумен салыстырганда, мунда онлайн курстардан ету туралы статистика жинагы жэне баска мYмкiндiктер усынылады.
Осылайша кашыктыктан окыту кезшде колданылатын акпараттык технологияларды Yш топка белуге болады: бiлiм беру акпаратын усыну технологиялары; бiлiм беру акпаратын беру технологиялары; бiлiм беру акпаратын сактау жэне ецдеу технологиялары.
кашыктыктан окытудыц тиiмдiлiгi оган енпзшген педагогикалык магынамен аныкталады. Биология сабактарында кашыктыктан окыту жагдайында оку процесшщ негiзгi максаты арнайы педагогикалык эдiстердi максатты жYЙелi колдана отырып, окушылардыц интеллектiн, шыгармашылык ойлауын, гылыми кезкарасы мен белсендiлiгiн калыптастыру, езiн-езi тэрбиелеу дагдыларын дамыту болып табылады [10].
кашыктыктан окытудыц эсерi интернет аркылы окушыларымен бiрге жумыс iстейтiн муFалiмге тiкелей байланысты. МуFалiм заманауи акпараттык-педагогикалык технологияларды мецгеруi керек, желiдегi жаца оку-танымдык ортада окушылармен жумыс ютеуге психологиялык турFыдан дайын болуы керек.
^орытындылайтын болсак, кашыктыктан окыту формасы туралы айтатын болсак, бiрыцFай акпараттьщ-бшм беру кецiстiгiн куру туралы айту керек, оныц курамына акпараттыц ец жоFары электронды кездерi, виртуалды ютапханалардыц мэлiметтер базасы, консультациялык кызметтер, электронды оку куралдары, киберкецiстiк жэне т.б. юредь Будан шыFатыны, кашыктыктан окыту формасын уйымдастыруда ец бастысы электрондык курс, кашыктыктан окытуды дидактикалык дамыту, YЙлестiрушi педагогтарды даярлау болып табылады. кашыктыктан окытуды сырттай окытумен салыстырудыц кажетi жок, ейткенi мунда окытушымен жэне баска окушылармен туракты байланыс бар, окытудыц ерекше тYрiн ескере отырып, кYндiзгi окытудыц барлык аспектiлерi камтылFан. Будан теориялык талдау, эксперимент™ тексеру,жауапты Fылыми-зерттеу жумыстары талап етшедь кашыктыктан окыту курстарын эзiрлеуге жэне олардыц эртYрлi негiзгi, терецдетiлген, косымша бiлiм беру максаттарында эдiстемелердi колдануына байланысты мэселелердi шешудiц мацызы зор.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Барыбина О.В., Мочалова Я.В. Дистанционное образование - образование современности. // В сборнике: Инструменты и механизмы современного инновационного развития. Сборник статей Международной научно-практической конференции. Уфа, 2021. С.
2.Лишманова Н.А., Пимичева М.А. Дистанционное обучение и его роль в современном мире // Концепт: науч.-метод. электрон. журнал. 2016. Т. 11. С. 2216-2220. URL: http://e-koncept.ru/2016/86472.htm (дата обращения: 05.02.2024).
3. Молчанова Е.В. К вопросу о современном дистанционном образовании // Теоретические и практические проблемы современного образования. Краснодар: НЧОУ ВПО «Кубанский социально-экономический институт», 2014. С. 56-59.
4. Джусубалиева Д.М. Теоретические основы формирования информационной культуры студентов в условиях дистанционного обучения. - Алматы, 1997. - 296 с.
5. Бузаубакова К.Д. ^азакстан Республикасында кашыктыктан окыту жагдайында болашак педагогтердщ цифрлы-кузыреттшктерш калыптастырудьщ теориясы мен практикасы: Монография /К.Д.Бузаубакова. - Тараз: «ИП Бейсенбекова А.Ж.», 2023. - 312б.
6. Методика дистанционного обучения: учеб. пособие для вузов / под ред. М.Е. Вайндорф-Сысоевой. М., 2018. 194 с.
7. Машиньян А.А., Кочергина Н.В. Методология построения дистанционной общеобразовательной среды // Дистанционное и виртуальное обучение. 2016. № 1. С. 4-20.
8. Макеев А.В. Введение информационных технологий в образование, электронное обучение и дистанционное образование: плюсы и минусы // В сборнике: Студенческая наука для развития информационного общества. Сборник материалов III Всероссийской научно-технической конференции. 2015. С. 169-171.
8. Хамраева Г.А.К._Дистанционное образование: преимущества и недостатки //
Интернаука. 2020. № 11-1 (140). С. 21-23.
9. Степанова Ю.А., Гурьева Т.Н. Цифровые средства и технологии дистанционного образования // Вестник Белого генерала. - 2020. - № 3. - С. 110-116.
10. Корогод Н.П., Байкадамова А.А. Бшм берудi жацгырту жагдайында биология сабактарында акпараттык технологияларды пайдалану // Биологические науки Казахстана №4, 2022. - Б.38-44.
80-82.
