Научная статья на тему 'ГЕОГРАФИЯ ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВНИ ОММАЛАШТИРИШ'

ГЕОГРАФИЯ ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВНИ ОММАЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

186
48
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
география / комплекс / методика / дидактика / модернизация / Geography / complex / methodology / didactics / modernization

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Зулҳумор Эргашевна Хуррамова, Шохида Иброимовна Байметова

Ушбу мақолада юртимиз умумий ўрта таьлим мактабларида география ҳамда иқтисодиёт асослари фанларини ўқитишда ўқитувчиларнинг касб маҳорати ва таьлимдагизамонавий ёндашувлар таҳлил қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROMOTION OF MODERN APPROACH TO TEACH GEOGRAPHY

This article analyses the professional skills of teachers and modern approaches to teach Geography and Economics in secondary schools of the country.

Текст научной работы на тему «ГЕОГРАФИЯ ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВНИ ОММАЛАШТИРИШ»

ГЕОГРАФИЯ ФАНЛАРИНИ УЦИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ЁНДАШУВНИ

ОММАЛАШТИРИШ

Зул^умор Эргашевна Хуррамова Шохида Иброимовна Байметова

Тошкент вилояти Чирчик шахдр Чирчик давлат педагогика институти

18-умумий урта таълим мактаби география Табиий фанлар факультети "География

фани укитувчиси укитиш методикаси" талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада юртимиз умумий урта таьлим мактабларида география хамда иктисодиёт асослари фанларини укитишда укитувчиларнинг касб махорати ва таьлимдагизамонавий ёндашувлар тахлил килинади.

Калит сузлар: география, комплекс, методика, дидактика, модернизация.

PROMOTION OF MODERN APPROACH TO TEACH GEOGRAPHY

Zulhumor Ergashevna Khurramova

Teacher of Geography School 18, Chirchik Town, Tashkent Region

Shokhida Ibroimovna Baymetova

Student of the direction of Methodology of Teaching Geography, Chirchik State Pedagogical Institute

ABSTRACT

This article analyses the professional skills of teachers and modern approaches to teach Geography and Economics in secondary schools of the country.

Keywords: Geography, complex, methodology, didactics, modernization.

КИРИШ

Малакатимизда сунгги йилларда таълимга булган эътибор тобора яхшиланиб бормокда. Шу билан бирга география таълимини замонавий укитишга бир назар солайлик.

География таълими- бу укувчиларга табииий ва иктисодий-ижтиомий комплексларнинг тузилиши ва асосий конуниятлари хдкдда билимлар берадиган география фанлар тизими хдсобланади. География таълими методикаси умумтаълим мактаблари доирасида табиёт, табиий, ижтимоий-иктисодий

география фанларини, урта махсус тизимида географиянинг амалий жихатлари ва олий таълимда фанларини, урта махсус тизимида географиянинг амалий жихатлари ва олий таълимда фанларни комплекс равишда укитиш жараёнини ургатади. География таълими методикаси умумий дидактика ва тарбия назаряси билан чамбарчас богланган.

География - инсоният яшовчи сайёра, яъни Ер хакида тулик тасаввур хосил килиш учун маълумот беришга каратилган ягона укув фанидир.

Республикамизнинг таълим муассасаларида география фанини укитиш оркали укувчи ва талабаларнинг илмий дунёкарашларини , мантикий фикрлай олиш кобилятини , аклий ривожланишини , уз-узини англаш салохиятини шакллантириш ва устириш, уларда миллий ва умуминсоний кадриятларни таркиб топтириш хамда ижтимоий хаётлари ва таълим олиуни давом эттириш учун зарур булган билимларни беради.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Таълим муассасаларида география фанидан дарс берувчи мутахассис укитувчилар фанга доир беришининг асосий вазифалари куйидагилардан иборат булиши лозим:

-таълим олувчиларни Ер шарида руй берадиган табиий ва ижтимоий-иктисодий жараёнлар хамда ходисаларга оид билимларни билан таништириш;

-талаба ва укувчиларда Ер хакидаги илмий дунёкарашни шакллантириш, ижтимоий-иктисодий билимларни таркиб топтириш;

-буюк мутафаккирларимиз ва хозирги даврда ватанимиз географ олимларининг фаолиятлари билан таништириш, таълим мазмунини теварак-атрофдаги махаллий ва тарихий материаллар билан бойитиш оркали укувчиларни миллий ва ватанпарварлик рухида тарбиялаш.

НАТИЖА

География укитувчиси дарс машгулотлари олиб борадиган фанларида таълим технологияларини куллашда мухим талаблардан бири ортикча рухий ва жисмоний куч сарф этмай, киска вакт ичида юксакнатижаларга эришиши талаб килинади. Шуни таъкидлаб утиш лозимки, инновацион таълим технологияларини дарсларда мажбуран куллаш оркали максадга эришиб булмайди. Бунинг учун укитиш жараёнини олдиндан лойихаллаштириш зарур, бу жараёнда укитувчи укув предметининг узига хос томонини, жой ва

шароитини, энг асосийси, укувчининг имконияти ва эхтиёжини хамда хамкорликдаги фаолиятини ташкил эта олишини хисобга олиш керак,шундагина керакли кафолатланган натижага эришади, укувчиларни таълимининг марказига олиб чика олади.

МУХОКАМА

Таълим беришда укитувчи томонидан географик билимларни бериш, фанни билишда куйидагиларга эътибор каратиш талаб этилади:

-географик вокеа ва ходисалрнинг ташки куриниши хакидаги билимларни шакллантириш. Мазкур билимлар укувчиларда урганилаётган вокеалар хакида тасаввурларни шакллантиради. Масалан, тоглар, урмонлар, гуллар, куллар, дарёлар, хариталар ва хк.;

-географик вокеа ва ходисаларнинг географик кобикда жойлашиши хакидаги билимлар бериш, яъни табиат зоналаи, иклим минтакалари, давлатлар, шахарлар, маъмурий бирликларнинг жойлашуви;

-географик вокеа ва ходисаларнинг хоссалари хакидаги билимлар. Бундай билимларга тупрокнинг хосилдорлиги, намгарчилик, бугланиш, интенсив ва экстенсив хужалик, тог жинсларнинг каттиклиги, сувнинг шурлиги, харорати ва бошкалар.

-географик жараёнлар хакидаги билимлар. Мазкур билимларга шамол, ёгинлар, сув эррозияси, сурилмалар, вулканлар, зилзилалар, иулаб чикариш жараёнлари, миграция, урбанизация ва бошка жараёнлар;

-географик борлик ва ходисаларнинг таркиби хакидаги билимлар. Масалан, тог жинслари, ёгинлар, ахолининг миллий таркиби ва бошкалар.

- географик борлик ва ходисаларнинг тузилишихакидаги билимлар. Мазкур билимларга ер кобиги, ернинг ички тузилиши, халк хужалигининг тузилиши ва х.к.

-географик вокеа ва ходисалар орасидаги алокалар хакидаги билимлар. Масалан, сабаб ва окибатлари, даврий, фазовий, функционал алокалар ва бошкалар.

ХУЛОСА

Шуни таъкидлаш лозимки, аксарият география укитувчилари дарсликдаги савол ва топшириклар билан мукаммал ишламайди, вахоланки дарсликдаги савол ва топшириклар укувчиларнинг дарслик матнини канчалик

узлаштирганлигини ва уларда географик куникма ва малакаларнинг кай даражада шаклланганлигини аниклашда катта ахамиятга эга булади. География укитувчиларида инновацион технологияларни шакллантиришда ечимини топиш лозим булган масалаларни хал килиш талаб килинади.

- укитувчиларнинг янгиликка интилувчанлиги, уларни яратиш, излаб топиш, банкини яратиш, куникма ва малакасини шакллантириш;

- укитувчи узлуксиз уз махорати устида ишлаш куникмасини орттириш;

- инновацион мухитда, илгор технологияларни, интерфаол усулларда ишлашга харакат килиш;

- укувчиларнинг мотивация, фаоллик, маъсулиятини ошириш асосида укувчини укув жараёнини харакатлантирувчи кучга айлантиришини таъминлайди, бу эса уз навбатида география таълимида сифат ва самарадорликни кафолатлайди. Юкоридагилардан куриниб турибдики, укитувчи уз касбига ижодий ёндашиб, дарсларни турли инновацион технология ва методлардан фойдаланиб ташкил этса, география дарсларининг самарадорлиги ортади, таълим олувчиларни мустакил фикрлашга, хозиржавобликка, эгаллаган билимларини янги шароитларда куллашга урганади, баркамол авлод вояга етказилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХДТИ

[1] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси // Маърифат, 2017 йил 23 декабрь.

[2] Аллаёров Р.Х., Бурибеков М.Ф., Хидиров М.Ш., Рахмонкулов А.Н. Узбекистон тог-водий ландшафтларининг экотуристик имкониятлари // География ва география таълимидаги муаммолар. Республика конференция материаллари. - Жиззах: ЖДПИ, 2018. Б. 75-77.

[3] Аллаёров Р.Х., Хидиров М.Ш., Бурибеков М.Ф. Тангилар экотуристик объект ва ресурс сифатида // Олий таълим тизимида табиий фанлар: илмий тадкикот, укитиш ва малака ошириш муаммолари. Республика илмий-амалий конференцияси. Фаргона, 2018. Б. 162-164.

[4] Аманбаева З.А. Тогли худудлар-геоэкологик тадкикотлар марказида // География фани ва таълимнинг замонавий муаммолари. Республика илмий-амалий конференция материаллари туплами. -Т.: ТДПУ, 2015. Б. 34-35.

[5] Низомов А., Аманбаева З., Сафарова Н. Узбекистоннинг экотуристик ресурслари ва йуналишлари. - Т.: Фан ва технология, 2014. 104 б.

[6] Каракалов Н.М., Аллаёров Р.Х. Эзбекстаннын, тау геожYЙелерiндегi экотуристiк мYмкiндiктер // Геосистемный подход к изучению природной среды Республики Казахстан. Матерялы Международную научно-практическую конференции. Том II. Астана, 13-14 апреля 2018. с. 250-252.

[7] Хасанов И.А., Гуломов П.Н. Узбекистон табиий географияси. - Т., 2006.

[8] Хасанов И.А., Гуломов П.Н., Каюмов а.А. Узбекистон табиий географияси (2-кисм). - Т., 2010.

[9] Шамуратова Н.Т. Узбекистонда экологик туризм ва унинг табиий географик жихдтлари. Г.ф.н. илмий даражасини олиш учун так. эт. дисс. авт. -Т.,2011. 27 б.

REFERENCES

[1] Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси // Маърифат, 2017 йил 23 декабрь.

[2] Аллаёров Р.Х., Бурибеков М.Ф., Хидиров М.Ш., Рахмонкулов А.Н. Узбекистон тог-водий ландшафтларининг экотуристик имкониятлари // География ва география таълимидаги муаммолар. Республика конференция материаллари. - Жиззах: ЖДПИ, 2018. Б. 75-77.

[3] Аллаёров Р.Х., Хидиров М.Ш., Бурибеков М.Ф. Тангилар экотуристик объект ва ресурс сифатида // Олий таълим тизимида табиий фанлар: илмий тадкикот, укитиш ва малака ошириш муаммолари. Республика илмий-амалий конференцияси. Фаргона, 2018. Б. 162-164.

[4] Аманбаева З.А. Тогли худудлар-геоэкологик тадкикотлар марказида // География фани ва таълимнинг замонавий муаммолари. Республика илмий-амалий конференция материаллари туплами. -Т.: ТДПУ, 2015. Б. 34-35.

[5] Низомов А., Аманбаева З., Сафарова Н. Узбекистоннинг экотуристик ресурслари ва йуналишлари. - Т.: Фан ва технология, 2014. 104 б.

[6] Каракалов Н.М., Аллаёров Р.Х. Эзбекстаннын, тау геожYЙелерiндегi экотуристш мYмкiндiктер // Геосистемный подход к изучению природной среды Республики Казахстан. Матерялы Международную научно-практическую конференции. Том II. Астана, 13-14 апреля 2018. с. 250-252.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.