Научная статья на тему 'ГҲОШ ҚАРАШЛАРИДА ТАҚДИР МАСАЛАСИ'

ГҲОШ ҚАРАШЛАРИДА ТАҚДИР МАСАЛАСИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
9
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тақдир / шахс / жамият / ирода эркинлиги / илоҳий севги / маъшуқа / ёр / Тангри / Худо / туганмас энергияси / виталистика / Супермен / инсон “мен” и / комил инсон / ҳаёт ва материя / матириализм даври / Йога / тариқат / Нақшбандия / идеал шахс. / Destiny / man / society / free will / divine love / madam / companion / God / God / infinite energy / vitalistics / Superman / human "I" / perfect man / life and matter / age of materialism / Yoga / sect / Naqshbandi / ideal man.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Раматов, Ж.С., Валиев, Лочин Азаматович

Тақдим қилаётган мақоламиз Ауробиндо Гҳош фалсафасида инсоннинг тақдирини таъминловчи ирода ва унинг кучи тўғрисида ҳамда ирода эркинлиги ҳақида сўз боради. Бундан ташқари ҳақиқий “мен” одамзотнинг табиатини талқин қилувчи илоҳий моҳият эканлигини тушунтириб ўтганмиз. Шу билан бирга инсоннинг ғайритабиий қобилияти бу унинг юқори онгдан мукаммалликка қараб ўтиб кетганлиги ва янги руҳий куч инсоннинг ҳақиқий камолот йўли, чин бахти ва ҳаёт қонунидир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE QUESTION OF DESTINY IN GHOS'S VIEWS

The article we are presenting is about the will and its power that ensures the destiny of a person in the philosophy of Aurobindo Ghosh and about free will. We have also explained that the true self is a divine entity that interprets human nature. At the same time, the supernatural ability of man lies in the fact that he has passed from the subconscious to perfection, and that the new spiritual power is the true path of man to perfection, true happiness and the law of life.

Текст научной работы на тему «ГҲОШ ҚАРАШЛАРИДА ТАҚДИР МАСАЛАСИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(6), June, 2023

ГХОШ КАРАШЛАРИДЛ ТАКДИР МАСАЛАСИ

Раматов Ж.С.

Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси мудири

Валиев Лочин Азаматович Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Тацдим цилаётган мацоламиз Ауробиндо Гуош фалсафасида инсоннинг тацдирини таъминловчи ирода ва унинг кучи тугрисида уамда ирода эркинлиги уацида суз боради. Бундан ташцари уациций "мен" одамзотнинг табиатини талцин цилувчи илоуий моуият эканлигини тушунтириб утганмиз. Шу билан бирга инсоннинг зайритабиий цобилияти бу унинг юцори онгдан мукаммалликка цараб утиб кетганлиги ва янги рууий куч инсоннинг уациций камолот йули, чин бахти ва уаёт цонунидир.

Калит сузлар; Тацдир, шахс, жамият, ирода эркинлиги, илоуий севги, маъшуца, ёр, Тангри, Худо, туганмас энергияси, виталистика, Супермен, инсон "мен" и, комил инсон, уаёт ва материя, матириализм даври, Йога, тарицат, Нацшбандия, идеал шахс.

The article we are presenting is about the will and its power that ensures the destiny of a person in the philosophy of Aurobindo Ghosh and about free will. We have also explained that the true self is a divine entity that interprets human nature. At the same time, the supernatural ability of man lies in the fact that he has passed from the subconscious to perfection, and that the new spiritual power is the true path of man to perfection, true happiness and the law of life.

Keywords; Destiny, man, society, free will, divine love, madam, companion, God, God, infinite energy, vitalistics, Superman, human "I", perfect man, life and matter, age of materialism, Yoga, sect, Naqshbandi, ideal man.

Представляемая нами статья о воле и ее силе, обеспечивающей судьбу человека в философии Ауробиндо Гоша и о свободе воли. Мы также объяснили, что истинное «я» — это божественная сущность, интерпретирующая

THE QUESTION OF DESTINY IN GHOS'S VIEWS

ABSTRACT

ВОПРОС СУДЬБЫ ВО ВЗГЛЯДАХ ГХОША АННОТАЦИЯ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(6), June, 2023

человеческую природу. В то же время сверхъестественная способность человека заключается в том, что он перешел от подсознания к совершенству, и что новая духовная сила есть истинный путь человека к совершенству, истинному счастью и закону жизни.

Ключевые слова; Судьба, человек, общество, свобода воли, божественная любовь, госпожа, спутница, Бог, Бог, бесконечная энергия, виталистика, Сверхчеловек, человеческое «Я», совершенный человек, жизнь и материя, век материализма, Йога, секта, Накшбанди, идеальный человек.

Файласуф Гхош XXI асрдаги маънавий босим ва рухий кийинчиликларни ирода кучи билан енгиб утишининг энг яхши усулларини курсатиб, инсонларга маънавий тарбия улашган психолог олимлардан биридир. У томонидан ташкил килин "Шри Ауробиндо Гхош Ашрами" ибодатхонаси хозир кунда Х,индистондаги инсонлар рухий титиклик олувчи, ички хотиржамликка эришувчи энг мукаммал марказларидан бири булиб келмокда. Гхош XX асрнинг кучли файласуфи, олими, ёзувчиси, шоири, Йогиси, сиёсий етакчиси, рухдй тарбиячиси ва идеал муаллими хисобланади. Биз хозир XXI асрда барча деразалари очик булган уйда яшаймиз, шамол ва бурон очик деразага бемалол кирганидек бизнинг онгимизи тур хил ёд гоялар билан осонгина забт этиб этадиган вазиятдамиз. Аммо бундай вазиятни олдини олиш осон, факатгина биз уз ан - аналаримиз ва урф - одатларимизга содик холда хаёт кечирсак инсоний фазилатларимиз ва онгимизни соф холда ушлаб тураоламиз.

Биз хозирда келтирган фикрларимизни юкорида хам ухшаш фикрларимиз билан ёзиб утгандек аммо яъна шуни хам таъкидлашимиз мумкинки, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 19 январь куни маънавий - маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш, бу борада давлат ва жамоат ташкилотларининг хамкорлигини кучайтириш масалалари буйича видеоселектор йигилишида "Агар жамият хаётининг танаси иктисодиёт булса, унинг жони ва рухи маънавиятдир"1 деб таъкидладилар. Шу билан бирга президинтимиз "Биз янги Узбекистонни барпо этишга карор килган эканмиз, иккита мустахкам устунга таянамиз. Биринчиси - бозор тамойилларига асосланган кучли иктисодиёт. Иккинчиси - аждодларимизнинг бой мероси ва миллий кадриятларга асосланган кучли маънавият"2 деган фикрларни хам кушимча килди. Бу фикрлар уз - узидан таъкидланмади, бу

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 2021 йил 19 январь куни маънавий -маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш, бу борада давлат ва жамоат ташкилотларининг хамкорлигини кучайтириш масалалари буйича видеоселектор йигилишидан

2 Уша селектор

КИРИШ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(6), June, 2023

жамиятни ва халк мафаатларини кузлаб одамларимизни маънавий жихатдан бойитиш зарурлигини биринчи максад эканлигини курсатиб утди.

Мавзуга оид адабиётларнинг та^лили (Literature review). Адабиётларимизнинг куп кисми хориж адабиётларидан ташкил топган булиб, асосан маколамиз мавзуси асосида йигилган. Бундан ташкари узимизнинг шахсий маколаларимиздан хам иктибослар келтириб утилган. Хусусан Е.С. Крючованинг. "Шри Ауробиндо о духовной трансформации и ее необходимости для духовного возрождения человечества" номли макола мавзумизга мос холда уни очиб беришда фойдаланилган. Худди шунга мос адабиётларимиздан Булгаков С.Н., свящ. Тихие думы ва Ауробиндо Гхош. Человеческий цикл асарларида инсон хаётининг олий максади ва инсон онгининг Supermind даражалари курсатиб утилган. Бундан ташкари Шри Ауробиндо Гхошнинг айнан маколамиз асоси булган Синтез Йоги ва Ромахнинг О.В. Теория культуры асарлари урин олган. Буларда инсон онгининг устириш илмий ривожланиш оркали маънавий юксакликка эришиш йуллари хакида узимизнинг шахсий фикрларимизни киритиб утдек.

Тадкикот методологияси (Research Methodology). Фалсафий йуналишларда хамда диний таълимотларда инсоннинг эркинлиги ва такдир масаласи куп маротаба талкин ва тахлил килиниб келинмокда, аммо хали -хануз мукаммал бир ечим топиб улгурмаган масалалардан биридир. Кадимдан олим ва уломалар, файласуф - ёзувчилар инсон эрки масаласи хакида фикр юритганда такдир тушунчасига алохида ургу бериб утган. Хусусан "такдир" сузи арабча суздан олинган булиб, "хисоблаб чикиш", "эътироф этиш" ва "бахолаш" маъноларини англатса, диний изохларида "олдиндан белгилаб куйилган", "ёзмиш ва кисмат" 3 каби тушунчаларни беради. Биз куриб чикишимиз керак булган томонлари хам мана шу кисмлари хисобланади.

Нарсаларнинг мохиятида уларнинг умумийлиги ва индивидуаллиги жихатлари мавжуд булиб, айнан ана ушалар унинг мавжудликнинг абадийлик шарти саналади. Шу сабабли Гхош дунёнинг чексизлик абадиятининг вакт жараёнини тушуниш учун онг уз имкониятлари чекланганлигини айтади, бунинг учун чекланмаган акл ва рухий туйгуга утиш кераклигини таъкидлайди. Файласуф инсон якуний такдири хакидаги масалани шундай тарзда тушунтириб утади. Зеро инсон такдири узининг мохиятига кура абадиётнинг вакт жараёнинг маълум бир кисмига хос мавжудлик хисобланади. Ауробиндо Гхош карашларида Ницшенинг фикрларига бироз якин тушунчаларни учратишимиз мумкин, сабаби абадий кайтиш таълимотига мос равишда инсон

3 Узбек тилининг изохли лугати. Т.: 2006. - .97.Б

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(6), June, 2023

рухининг абадаийлик масаласи юкоридаги фикрларимизга жуда якиндир. Хусусан куйидаги фикрлари айтган сузларимизнинг мисоли була олади. "Инсон узининг гайритабий такдирига хос булгани эътикоди буйича олиб карасак, бу аник булмаган назарияларга таянади холос, бу билан боглик булган барча нарсалар очик булиши ва аник холда курилиши лозим"4.

Та^лил ва натижалар (Analysis and results). Гхош таъкидлаганидек, Инсоннинг бирор ерда мавжудлигини унинг такдири белгилайди. Бу такдир инсонда аллакочон мавжуд булган зарурат ва тасодифдир. Хдттоки инсоннинг бу дунёдаги улими хам зарурат хисобланиб, такдирнинг нихоясини улим белгилашини айтиб утади. Аслида улим муаммоси нафакат кадимги замонларда, балки хамма даврларда хам инсонлар учун жуда сирли, жумбок, шу билан бирга доимо мавхум масала булиб келган. Фалсафа тарихида улим ва хаёт, хаёт ва улим нима эканлигини ва уларнинг узаро муносабатини урганган, бу борада узининг хулосаларини берган жуда куп файласуфлар хамда уларни бирлаштириб турган фалсафий окимлар, карашлар мавжуд булганлиги хакида маълумотлар берилади. Х,еч муболагасиз айтиш мумкинки, бу мавзу фалсафанинг экзистенциализм деб номланувчи окимида атрофлича урганилган ва талкин этилган. «Экзистенциал фалсафа инсон улим хавфи туфайли хаётининг маъно-мазмуни хакида уйлашга мажбур булади, дея таълим беради»5 ёки « Х,ар бир инсон томонидан улим мукаррар эканлиги тан олган холда ана шундай экзистенциалистик тафаккур ёрдамида одамлар уйгонишга туртки олади».6 Бизнинг бу хаётимиз олдига куйган максадимиз тулик баркамоллик булиб, бу максад ерда яратишимиз керак булган Илохий хаёт давосидир. Ауробиндо Гхош бу сузлари билан инсон эволюцион такдирини кискача баён килар экан, инсон она табиатнинг ажралмас бир булаги булиб, ер юзида илохий хаётнинг пайдо булишида катта хизмат килади. Файлсауф Илохий хаёт тушунчасини куйидагича таърифлайди, "Бизни ураб турган атроф мухитда, борликдан куч олиб, завкланиб тулик яхлитликда яшаш бу илохий хаётдир." Демак инсон бу хаётда борлик билан яшаш кераклиги ва уни хис килиш керак айтилади, аслида инсон такдирининг асл максадларидан бири ер юзида илохий хаётни яратишдан иборат булиб, бунинг учун узининг эволюцион такдирининг максади сифатида борлик билан чамбарчас равишда хаёт кечириш керак булади. Инсон танасининг маънавий юксалиши хакида диний муносабатлар томонидан чукур уйлаб курилмаган масалалар сирасига киради, сабаби тана уз вазифасини утаб булгандан сунг ташлаб юбориладиган оддий восита сифатида каралади.

4 Daniel Acharupahambil. The destiny of man in the evolutionfry thout of Sri Aurobindo. P.6 - 9

5 Чориев А. Билишнинг пойдевори // Тафаккур. - Тошкент, 2003. - №1. - Б. 40 - 45.

6 Скирбекк Г., Гилье Н. Фалсафа тарихи. - Т.:Шарк, 2002. - 674 б.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(6), June, 2023

^yHëgaru xen KaHgafi yp$ - ogaraapga TaHaHHHr ugoxufi TaKgupu Macagacu xagu - xaHy3 KypuS HHKHHMaraH MyaMMogapgaH Supugup, aMMO rxom ynyH ymSy MyaMMO эвogroцнa ®:apaëHHHHHr TaSuufi TaHgaHum Hara^acugup. ffly caSaSgu xaM HHCOH y3HHHHr TaKgupuHHHr TyguK y3rapTHpum HMKOHuaTura эгa Sygca, TaHaHHHr y3rapumH эca TaKgupHHHr a^pagMac Sup khcmh cu^arnga Kypugagu, geMaK TaKgup MacagacuHH HHCOHHHHr y3H y3rapTupaogMac экaн TaHaHH xaM TyguK ugoxufigamTupaogMafigu. XycycaH AypoSuHgo Txpm hhcohhh эвogroцнoн ®:apaëH Maxcygu CH^arnga Kapafigu, myHHHr ynyH xaM yHHHr TaKgupu xaëTHHHr yram gaBpu Maxcygugup. TaKgup 6y AypoSuHga rxom Ha3guga, ceKHHguK SugaH öocKHHMa - öocKHH oggufigaH MypaKKaS tomoh xapaKaraaHyBHH ^apaëHgup. Y hhcohhh Tyrygumu SugaH TyrafiguraH ^apaëH эмac SagKH, TaKpopufi Tyrygum opKagu gaBOM этagнгaн xycycuaTgup. AHa ymaHgaruHa hhcoh TaKgupuHHHr acg MatHOCH KeguS nuKagu. Hhcoh xaëTga Sup MapTa Kegumu SugaH y3HHUHr xaëT Ma3MyHHHH TymuHHÖ eTaogMafigu, KyngaS Tyrygumu Hara^acugaruHa 6y Ma3MyHHH TymyHa ogagu. AgSarra 6y Ha3apuagap Sup TOMOHgaMa umgaS HHKH^raH ^agca^ufi SuguMgap cupacura Kupcaga, xuHg ^agca^acuga y3HHUHr nyKyp axaMuaTura, aMMO ucgoM guHH Ha3apHacura Kypa hhcoh TaKgupuHHHr SyHgafi aScypT TymyHnacu KopagaHuS, HHcoHra $aKaT Sup MapTa hmkohhat Sepugagu Ba y my HMKOHuaTugaH Tyrpu OKugoHa ^ofigagaHraH xogga y3 TaKgupuHH aHrgaS eTumu mapTgup. CaSaSu Oggox HHcoHra 6y xaëTga KaHgafi amamu Ba KaHgafi xaëT Kenupumu Tyrpucuga y3HHUHr KagoMH KypoHH KapuM khtoSh opKagu eTKa3raH, xycycaH "ucgoMgaru acocufi guHufi - ^agca^ufi OKHMnapgaH Supu caHagraH TacaBBy^ga Tacogu^HHHr MaB^yggurura umopa этyвнн Sup KaHna $HKp - Mygoxa3agap SuggupugraH.

XY^OCA

Xygoca KuguS afiTaguraH SygcaK, hhcoh TaKgupu Macagacu KaguM gaBpgap MoSafiHuga ^afigacygap guKKaT эtтнSopнga SyguS Keggu. AfiHHKca, Sy ucgoM guHH nafigo SygraHgaH, ucgoMmyHoc oguMgap эtтнpo$нga kh3fhh Saxc -MyHO3apanapra afigaHgu. Eup rypyx oguMgap TaKgup Oggox TOMOHugaH SepugraH SyguS, yHH $aKaT y Sunagu, atHH ogaM3og nemoHacura y3 TaKgupu ÖHTunraHUHH afiTumca, AHa SomKa Sup rypyx ucnoMmyHoc onuMnap hhcoh y3 TaKgupuHH y3H apaTagu gea TatKuggafigu. Ey hkkh MyHO3apanu Saxcnapga y3 umuMH3ga Sup KaHna MatgyMOTgap xaM KegTupuS yTguK. Hhcoh TaKgupu Macagacuga AypoSuHgo rxom TagKHHuga hhcoh y3 TaKgupuHH y3H aparagu Ba SyHHHr ynyH y Sapna KHfiuHnuguK, TycuKgapHH TaKpop Ba TaKpop KafiTa Tyrugumu gaBOMuga eHruS Sopagu. Ey KHfiHHHHgapHHHr eHruS yTumu Harn^acuga hhcoh y3 TaKgupuHHHr acg MaKcagu HHMa экaнgнгннн aHrgaS, WKcaK MatHaBuaT эгacнгa afigaHagu. hhcoh

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(6), June, 2023

такдирида хар доим пастдан юкорига кутарилиш лозим булган боскичлар булиб, гуёки бу оддий онгдан, илохдй онгга етишиши кабидир.

йил 19 январь куни маънавий - маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш, бу борада давлат ва жамоат ташкилотларининг хамкорлигини кучайтириш масалалари буйича видеоселектор йигилишидан

2. Ромах О.В. Теория культуры. М., 2006.

3. Валиев Л.А. Ауробиндо Гхош фалсафасининг маърифатпарварлик гоялари. Oreantal renaissance. Innovative educational, natural and social sciences journal. Тошкент, 2021 йил - №-4.Б 568-574

4. Е.С. Крючов. Шри Ауробиндо о духовной трансформации и ее необходимости для духовного возрождения человечества. М.Вестник ТГУ.2011.С.275-278

5. Rakibul Islam. Shri Aurobindo: Relevance of his spiritual philosophy in the 21st century. Asian Jornal of Science and Technology. Vol.08, Issue, 09, September,2017.pp.5830-5833.

6. Singh, M. K. Aurobindo Ghosh Life and His Philosophy. Aryan Publication. 2016. 352. P.

7. Ш.Н.Пулатов. Санкхя мактабининг детерминистик фалсафаси ва унинг ижтимоий мохияти. ТДШИ илмий журнали. 2018. 123.Б.

8. Л.А.Валиев. Гхош таълим концепциясининг шахс маънавиятидаги урни. ТДТрУ.2022. Б.522-526

9. https: //ru.wikipedia. org/wiki. Лила - Х,индуизм динида уйин, уйин кулгу ёки завк - шавк учун худонинг ишларини англатади. Лила хиндуизимнинг монистик ва дуалистик фалсафасида мухим фалсафий термин хисобланади. Вайшишизмда Вишнунинг ердаги сиймосини тасвирлайди, масалан ёш Кришнанинг хазиллари ёки эпик эксплутацияси

10. Southard, B., "The Political Strategy of Aurobindo Ghosh: The Utilization of Hindu Religious Symbolism and the Problem of Political Mobilization in Bengal", Modern Asian Studies Vol. 14, No. 3 (1980), pp. 359-361

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.