Научная статья на тему 'ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК УСУЛЛАРИ АНИҚЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ'

ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК УСУЛЛАРИ АНИҚЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
57
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТОЧНОСТЬ ТЕХНИЧЕСКИХ ПРИЕМОВ / ФУТБОЛИСТЫ ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАЦИИ / ТРЕНИРОВОЧНЫЙ ПРОЦЕСС / КОНТРОЛЬ ТЕХНИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВЛЕННОСТИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Артиқов A.А.

Мақолада футболчиларнинг техник усулларни мақсадли аниқлигини такомиллаштиришга йўналтирилган махсус машқлардан фойдаланиш ўрганилди. Машғулот жараёнида техник усулларни бажаришдаги шиддат мусобақа талабларига мос эмаслиги аниқланди. Машғулот жараёнида техник усулларни мақсадли аниқлигини такомиллаштиришда ўйин талабларига мос келадиган динамик,кинематик, физиологик характердаги машқларни бажариш зарур.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК УСУЛЛАРИ АНИҚЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

лар бор булган вазиятлар ва чалгитувчи омиллар йук булган вазиятларда боксчилар мусобака фаоли-ятининг техник-тактик харакатлар ишончлилигини таъминлаш учун юкоридаги харакатлар эхтимолини эътиборга олиш зарур.

Ундан ташкари, ушбу курсаткичлар мусобака фаолиятининг умумий натижадорлигига ижобий боглик, яъни хисобга олинмаган харакатлар хаж-мининг ошиши, айникса чалгитувчи омиллар бор вазиятларда, спортчилар фаолияти натижадор-лигининг ошишига мос келади, бу беллашувни тузишнинг техник-тактик хусусиятлари билан тушунтирилади.

Чалгитувчи омиллар бор вазиятларда малакали боксчиларнинг мусобака фаолияти умумий натижадорлигига салбий таъсир курсатиши аникланди. Шу сабабли малакали боксчиларни чалгитувчи омилларга бардошлилигини оширишга каратилган янги воси-

та ва усулларни ишлаб чикишга эътибор каратиш малакали боксчилар захирасини оширишга ижобий ёрдам беради.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари т^ри-сида"ги карори. Узбекистон Республикаси Президентининг конун хужжатлари туплами, 3 июн 2017 й., 23-сон, 455-модда.

2. Узбекистон Республикасининг "Жисмоний тарбия ва спорт ^рисида"ги ^онуни. Тошкент ш., 2015 йил 4 сентябр. www.lex.uz

3. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в Олимпийском спорте. Общая теория и её практические применения.- К: Олимпийская литература, 2004. - С.343-345.

4. Бабушкин Г. Д. Психологическое обеспечение спортивной деятельности: монография - Омск: изд-во СибГУФК, 2006. - 380 с.;

5. Ильин, Е.П. Психология спорта. - М.; СПб.: Питер, 2016. - 351 с.;

6. Родионов, А. В. Психология физического воспитания и спорта.. - М.: Академический проект; Фонд «Мир», 2004. - 576 с.;

7. Рудик, П.А. Психология. - М. «Физкультура и спорт», 1976. -240 с.. ;

8. Халмухамедов Р.Д. Технология подготовки единоборцев на этапах годичного цикла: автореф. дисс.....д-ра пед.наук. - Т., 2009. - 56 с.

УУК(УДК, UDC) 796.015.868:052.134

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), A.A. АРТЩОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шахри, Узбекистон

Муаллиф билан ботаниш учун:

Artiqov. 80@mail.ru

ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК УСУЛЛАРИ АНИКЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШГА ЙУНАЛТИРИЛГАН МАХСУС МАШ^ЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ТАХДИЛИ

Аннотация

Annotation

В статье изучалась эффективность использования специализированных упражнений, направленных на совершенствование целевой точности технических приемов футболистов. Установлено, что интенсивность выполнения технических приемов тренировочных занятий не соответствует требованиям игры. Необходимо в тренировочных занятиях при совершенствовании целевой точности технических приемов выполнять упражнения динамические, кинематические, физиологические характеристики которых будут соответствовать требованиям официальных матчей.

Ключевые слова Точность технических приемов, футболисты высокой квалификации, тренировочный процесс, контроль технической подготовленности.

Замонавий спортда шугулланувчиларнинг жисмоний тайёргарлик даражаси ва техник усулларни ба-жариш тезлигини ошиши сабабли харакат аниклиги самарали харакат фаолиятининг асосий мезонлардан бири булса, шунга мос равишда спорт уйинларида бажариладиган техник-тактик куникмаларни уз-лаштириш ажралмас мезон сифатида каралади [2,3].

Маколада футболчиларнинг техник усулларни максадли аниклигини такомил-лаштиришга йуналтирилган махсус машклардан фойдаланиш самарадорлиги урганилди. Машгулот жараёнида техник усулларни бажаришдаги шиддат мусобака талабларига мос эмаслиги аникланди. Машгулот жараёнида техник усулларни максадли аниклигини такомиллаштиришда уйин талабларига мос келадиган динамик, кинематик, физиологик характердаги машкларни бажариш зарур.

Калит сузлар: Техник усулларни аницлиги, юцори малакали футболчилар,

машгулот жараёни, техник тайёргарликни назорати.

***

The article examines the effectiveness of using certain exercises, as well as improving the requirements of technical techniques of football players. It was found that the intensity of the implementation of technical methods of training sessions does not meet the requirements of the games. In training sessions, upon improvement, the requirements for dynamic, kinematic, physiological characteristics that will meet the requirements of official assessments must be met.

Key words: The accuracy of techniques, highly qualified football players, the training process, the control of technical readiness.

Етакчи хорижий жамоаларнинг мусобака фаолия-тини тахлили шуни курсатдики, жамоавий уйинлар-нинг самарадорлиги куп жихатдан техник усулларни бажариш аниклигининг даражасига боглик.

Жахон чемпионатига саралаш уйинларида, Осиё футбол конфедерациясининг чемпионлар лигаси ва чемпионатимизнинг мусобака фаолиятини тахлил

16 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

килиш ва урганиш, шуни курсатдики, уиин усуллар-нинг максадли аниклик даражаси етарлича юкори эмас экан. Ушбу холатнинг сабабларидан бири бу укув машгулотларида техникани такомиллаштириш шарт-шароитлари замонавиИ уИин талабларига мос келмаслигидандир. Футболчиларнинг организимини инобатга олмасдан машгулотларда бажариладиган юкори булмаган шиддатли машклар уИиндаги техник усулларнинг аниклигини яхшилашга имкон тугдирмаИди.

Шу сабабли, техника усулларнинг максадли аник-лигини ошириш билан бирга машкларни бажариш шарт-шариотларини урганиш керак эди.

Тадкикот максади. Техник усулларнинг максад-ли аниклигини такомиллаштиришга Иуналтирилган ихтисослаштирилган машкларни фоИдаланиш сама-радорлигини ва мусобака уИинларидаги талабларни укув машгулот дарсларида бажарилиш шароитларини мос келишини аниклаш.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Футболда шундаИ ходисалар борки, купинча машк килиш воситалари техник-тактик Иуналишлари буИича мусобака машклари ташки томондан модел-лаштириш холатлари мавжуд, шунинг учун уларни ихтисослашган деб таснифлаш мумкин. Аммо, юрак кискариш сонини (Ю^С) каИд этиши шуни курсатдики, мусобака уИинларида техник усулларни бажаришдаги шиддати ва машгулотда бажарилган ушбу машкларнинг шиддати уртасида хеч кандаИ ухшашлик Иук.

Футболчиларнинг туп билан шугулланиш ша-роити, мусобака уИинларида бажариладиган хара-катларнинг шароитига икки асосиИ жихатдан фарк килиши мумкин:

- Туп билан харакатларни бажариш вактидаги уИинчиларнинг функционал холати;

- Футболчиларни туп билан харакатларни бажа-риш техникаси билан (техник усулларни бажаришда уларнинг кинематик ва динамик хусусиятлари) [3].

Машгулот шароитлари уИин талабларига жавоб бериши учун, шунингдек, машгулот жараёнида техник усулларни каИси шиддат зонасида ва аниклик даражасида амалга оширилаётгани тугрисида маъ-лумотга эга булиш керак.

Турли хил шиддат зоналарида тупни ошириб бериш сони ва бажариш аниклигини куриб чикамиз. Машгулот давомида футболчиларнинг харакатлари машгулотлар вактида видеокамерага ёзиб олинди ва шиддат зоналари «Polar Team Pro» тизими томонидан аникланди.

Хамма ихтисослашган машклар икки категорияга булинди:

- ОддиИ вазифани хал киладиган стандарт машклар - техник усулларни бажариш (каршиликсиз, юкори тезликда бажармаган холда, кам сонли уИин-чилар булганда тупни тухтатиш ва ошириб бериш);

- Тактик вазифаларни хал килишнинг бир нечта вариантларидан иборат вазиятли машклар (бир машк-нинг узида турли усулларда тупни ошириб беришни бажариш, фаол каршилик, юкори тезликда ва куп

сонли футболчилар иштирокида).

Стандарт вазиятлардаги вазифалар турлича эди:

- Футболчилар тупни турли харакатларда тупни ошириб беришарди (юкори даражадаги куч билан, уртача куч билан). Харакатларнинг катталиги тупни узатиб бериш масофасига боглик эди;

- Тупни ошириб бериш турли Иуналишларда ба-жарилди (оркага, ёнга, олдинга ва харакатланаётган уИинчига);

- ОддиИ (киска масофага, тупни оёк кафтини ички кисмида ошириб бериш) ва мураккаб (урта ва узок масофага, тупни оёк кафтини юзасининг ички ва ташки кисми билан аИлантириш) тупни ошириб бериш вазияти.

1-диаграммада "Пахтакор" ёшлар жамоа тарки-бининг стандарт машкларда тупни ошириб беришда-ги аникликлар тахлили келтирилган.

1-диаграмма. Турли шиддат зоналарида стандарт маш|лардаги тупни ошириб бериш сони.

ИзоК 120-140, 141-160, 161-180 шиддат зонасидаги ЮКР; % -умумий техник усуллар; % - аник, туп узатиш.

Стандарт шароитдаги машкларни 120-140 зар/дак. шиддат зонасида бажаришда тупни ошириб беришлар хажми 75%, аниклиги 58,1% куриш мумкин. 141-160 зар/дак. шиддат зонасида тупни ошириб бериш ха-жми 13,2%, аниклиги 21,3%, 161-180 зар/дак. тупни ошириб бериш хажми 9,4% тенг, аниклиги 11,3% ташкил этса, 180 зар/дак. шиддат зонасида 2,4% тенг, аниклиги 9,1% курсаткични ташкил этди.

Тахлиллар шуни курсатдики, тупни етказиб бери-ладиган масофани узоклашиши ва футболчиларнинг харакатланишдаги шиддатни ошиши аникликни пасаИишига олиб келади (2-диагр).

2-диаграмма. Шиддат ва масофага богли| булган тупни узатишдаги ани|лик динамикаси.

Изок Ю^С шиддатлари курсатилган

ШундаИ килиб, оддиИ шароитда киска ва урта масофаларга оёк кафтини ички кисмида бажарила-диган 120 зар/дак. шиддатдаги тупни ошириб бериш машклардаги аниклик 76.3% ташкил этади.

о

(N

0 сч

00

01

F

о

Q.

СО

№3-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz 17

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Тупни узок масофага ошириб бериш ва машклар-ни шиддатини ошиши ноаник харакатларни хажмини юкори булиши кузатилади. 121-140 зар/дак. шиддатда аниклик 63.7%, 141-160 зар/дак.да аниклик 36.6%, 161-180 зар/дак.да аниклик 23.3%, 180 зар/дак.дан юкорида аниклик 8.2% ташкил этди.

Олинган маълумотлар шундан далолат беради-ки, стандарт машкларни бажаришда шиддатни ва масофани узок масофага ошириб бериш аниклик даражасининг тушиб кетишига олиб келади.

Бир нечта тактик вазифаларни ечишга олиб кела-диган вазиятли машклардаги тупни ошириб бериш аниклигини энди куриб чикамиз.

1-жадвалда футболчиларнинг вазиятли машклардаги техник усулларнинг максадли аниклиги буйича маълумотлар келтирилган.

Биз оддий машклар тоифасига кирадиган "квадрат" машкни куриб чикамиз. Машкни бажариш шароитлари-ни узгариши тупни ошириб бериш аниклигига таъсир курсатди. 5х5 м масофада 4х2 "квадрат"ни чекловсиз тегинишлар оркали 120-140 зар/дак. шиддатда бажа-ришда аниклик 85.4% ташкил этди.

1-жадвал

Турли шиддатлардаги уйин маш^ларида техник усулларнинг аниклиги

Машклар Турли ЮКР зоналарида техник усулларнинг аниклиги

120-140 зар/дак 141-150 зар/дак 151-160 зар/дак 160 зар/ дак юкори

^аракатда 10 м масофага тупни ошириб бериш 73,3 68,2 56,6 51,1

^аракатда 30 м масофага тупни ошириб бериш 71,4 64,1 48,4 28,5

Тупни олиб юриб 16.5 м масофадан дарвозага зарба 72,3 60,4 55,3 33,1

6х6 уйин 63,2 57,3 51,2 49,3

4х2 квадрат 85,4 71,1 66,2 42,3

3 та зонада 9х9 уйин 73,3 68,1 55,6 46,2

О СЧ О СЧ 00

го £

о о.

СО

Машкларда тупни ошириб беришлар куп холларда оёк кафтининг ички кисмида бажарилган. Бу тупни ошириб бериш тури бажариш учун оддий ва тупни оёк кисмига тегиниш майдони кенглиги учун юкори булмаган шиддатдаги бажарилган машкларни аник-лиги юкоридир.

Машкни бажариш шиддатини узгариши (теги-нишлар сонини чегаралаб) ва 150-160 зар/дак.гача (футболчилар "квадрат" ичида харакатланишлари) шиддатини ошириш тупни ошириб беришдаги аниклиги 66,2% тушиб кетди. Тупни ошириб бериш аниклиги юкори тезликда (160 зар/дак. юкори ЮКС) бажаришда яна 42,3% гача тушиб кетди.

Тупни " 1.5х1м" белгига харакатда 10 м масофадан тепиш тахлилида хам машкларни шиддатини ошиши аниклик динамикаси тушиши кузатилди. 130-140 зар/ дак. ЮКСда аниклик 70%, 160 зар/дак.дан юкори ЮКСда 50% курсаткич кайд этилди.

Тупни олиб юриб 30 м масофадан "1,5х1м" белгига тупни ошириб беришда аналитик куринишга эга булди. 130-140 зар/дак. ЮКС да аниклик 60% ташкил этса, 160 зар/дак. юкори ЮКС да 30% ташкил этди.

Бу маълумотлардан шуни куриш мумкинки, машклардаги шиддатни кутарилиши техник усул-

ларнинг аниклиги (футболчиларнинг харакатланиш тезлиги) тушиши кузатилди.

Худди шундай холат "6х6" уйин машкларини бажаришда кузатилди, 130-140 зар/дак. ЮКС да техник усулларнинг аниклиги 63,2%, 160 зар/дак. юкори ЮКС да 49,3% аникликни ташкил этди.

3 та зонали "9х9" уйин машкда 13-140 зар/дак. ЮКС да техник усулларнинг аниклиги 73,3%, 160 зар/дак. юкори ЮКС да 46,2% ташкил этди.

Агар техник усуллар юкори булмаган шиддатда бажарилса ва футбол уйинда кулай булган фикр юритиш даражасининг аниклиги шугулланувчиларда юкори булган булар эди.

Организимни таъсир киладиган физиологик холатидаги кулай булган шароитга тушиши уйин-чиларнинг тупни ошириб беришдаги аниклик дара-жасининг юкорилиги кузатилди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Агарда тупни ошириб бериш харакатларидаги шиддатни куриб чиксак, куйидаги омилларни кайд этамиз (3-диаграмма).

У|^ув-маш17улотда ва назорат уйинларидаги турли ^удудларда бажариладиган шиддатдаги ЮК.Ч солиштирма та^лили

3-диаграмма. Футболчиларнинг турли шиддат зоналаридаги Ю^С курсаткичлари.

Укув машгулот жараёнида куйидаги зоналарда техник усуллар бажарилди:

а) умумий вакт хажмининг 35% -120-140 зар/дак;

б) 29% - 141-160 зар/дак;

в) 22% - 161 зар/дак. юкори.

Назорат уйинларида куйидаги зоналарда техник усуллар бажарилди:

а) умумий вакт хажмининг 5% - 120-140 зар/дак;

б) 15% - 141-160 зар/дак;

в) 67% - 160 зар/дак юкори.

Укув-машгулот жараёнида бажариладиган техник

усулларнинг шиддати уйин жараёнида бажарилади-ган техник усулларнинг шиддатига мос эмаслиги аникланди.

Хулоса киладиган булсак, футболчиларнинг техник усуллардаги максадли аниклигини такомил-лаштириш учун шундай шароитлар яратиш зарурки, расмий уйинларда бажариладиган динамик, кинема-тик хусусиятларидан (харакатланиш тезлиги, техник усул бажаришда канча куч сарфланиши, туп билан харакатларнинг тезлиги, уйинчи харакатининг ташки шакли) фарк килмаслиги керак.

Адабиётлар:

1. Годик М.А., Контроль тренировочных и соревновательных нагрузок. - М., ФиС. 1980. - 136 с.

2. Полевщиков М.М., Роженцов В.В., Палагина Н.И. Методика оценки точности двигательных действий спортсмена игровых видов спорта. // Современные наукоемкие технологии. - 2016. - № 2-2. - С. 363-367.

3. Чирва Б. Футбол. Концепция технической и тактической подготовки футболистов/ Дивизион. 2015. - 351 с.

18 е-шаИ: fan_sportga@uzdjtsu.uz №3-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.