Научная статья на тему 'ТЎП УЗАТИШЛАР ВА ДАРВОЗАГА ЗАРБАЛАР АНИҚЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ'

ТЎП УЗАТИШЛАР ВА ДАРВОЗАГА ЗАРБАЛАР АНИҚЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
59
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТОЧНОСТЬ / ПЕРЕДАЧИ МЯЧА / УДАР ПО ВОРОТАМ / ТЕХНИКО-ТАКТИЧЕСКИЕ ДЕЙСТВИЯ / FENCING / COMPETITIVE ACTIVITY / YOUNG FENCERS / EFFECTIVENESS OF ATTACKS / MEANS OF COUNTERACTION / АНИқЛИК / ТЎПНИ УЗАТИШ / ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШ / ТЕХНИК-ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Артиқов А.А.

Мақолада анкета сўрови орқали тўпни узатишлар ва дарвозага зарба бериш аниқлигини такомиллаштиришга оид саволларга олинган жавобларнинг таҳлили аниқ очиб берилган. Бунда аниқликни оширишга тааллуқли бўлган фикрлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТЎП УЗАТИШЛАР ВА ДАРВОЗАГА ЗАРБАЛАР АНИҚЛИГИНИНГ ТАҲЛИЛИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

УУК (УДК, UDC): 796.012.575.9: 444:332

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), А.А. АРТЩОВ

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

Artiqov. 80@mail.ru

ТУП УЗАТИШЛАР

ВА ДАРВОЗАГА ЗАРБАЛАР АНИКДИГИНИНГ

ТАДЛИЛИ

Аннотация

Annotation

В статье конкретно анализируются ответы на вопросы, которые направлена на совершенствование точность передачи и удар по воротам. Это мнения о том, как улучшить точность.

Ключевые слова: точность, передачи мяча, удар по воротам, технико-тактические действия.

Маколада анкета сурови оркали тупни узатишлар ва дарвозага зарба бериш аниклигини такомиллаштиришга оид саволларга олинган жавобларнинг тахлили аник очиб берилган. Бунда аникликни оширишга тааллукли булган фикрлар берилган.

Калит сузлар: аницлик, тупни узатиш, дарвозага зарба бериш, техник-тактик царакатлар.

***

The article specifically analyzes the answers to the questionnaires, which are aimed at improving the accuracy of transmission and shot on goal. This gives opinions on how to improve accuracy.

Key words: accuracy: accuracy, ball passes, shot on goal, technical and tactical actions.

Ишнинг долзарблиги. Республикамизда ис-теъдодли ва салохиятли футболчиларни танлаш ва тайёрлашнинг самарали тизимини яратиш, миллий терма жамоалар ва профессионал футбол клублари учун сифатли спорт захирасини шакллантириш мухим ахамият касб этади.

Узбекистонда футболни ахоли уртасида энг ом-мавий спорт турига айлантириш, юкори иктидорга эга булган ёш футболчиларни танлаш, саралаб олиш ва уларни профессионал спортчилар сифатида тай-ёрлаш тизимини йулга куйиш, мамлакат футболини ривожланган мамлакатлар билан ракобат кила олади-ган даражага етказиш, халкаро талаб ва стандартлар асосида футбол буйича мутахассисларни тайёрлаш, футбол клублари фаолиятини ривожлантириш, терма жамоалар учун укув-машк жараёнини самарали ташкил этиш, мамлакатимизда футбол буйича йирик халкаро мусобакалар, жумладан, усмирлар, ёшлар ва хотин-кизлар жамоалари уртасида жахон ва китъа биринчиликларини утказиш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистонда футболни ривожлантиришни мутлако янги боскичга олиб чикиш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2019 йил 4 декабрда имзоланган ПФ-5887-сонли Фармо-нини бизнинг футболимизга берилаётган эътибор сифатида таъкидлаш лозим [1].

Чукурлаштирилган ихтисослашув ва спорт та-комиллашуви боскичларида футболчиларни техник тайёрлаш муаммоси хар доим долзарблигини саклаб колади. Мазкур муаммони урганиш юзасидан катор илмий тадкикотлар амалга оширилган. Купгина му-аллифларнинг тадкикот ишларида юкори малакали

№4-2020

футболчиларни шакллантириш усмирлар футболи-нинг ривожланиш даражаси билан чамбарчас боглик эканлиги таъкидланади. Уларда футбол техникаси - тупга зарба бериш, тупни тухтатиш, тупни олиб юриш, алдаб утишга ургатиш услубиятлари келти-рилади [2,3,4].

Айрим манбаларда укув-машгулотлар ва му-собакаларда дарвозага зарба бериш аниклигини белгилайдиган омиллар аникланган, футболчи-ларнинг техник махоратини назорат килишнинг назарий асослари ва услубияти ишлаб чикилган. Спорт уйинларида, аниклик харакат фаолиятини такомиллаштиришга каратилган саволлар хам турли йуналишларда етарлича урганиб чикилган [5,6,7,8]. Лекин, футболда техник усулларнинг аниклигини оширишга каратилган саволлар хали етарлича яхши урганилмаган [9,10,11].

Хозирги кунга кадар техник усулларнинг аниклигини таъминловчи омиллар, хусусан, укув-машгу-лотдаги машклар юкламаси шиддати, футболчи организмининг холати, укув-машгулотда техник усулларни бажариш шарт-шароитларининг уйин талабларига мос келмаслигини хисобга олган холда уларни такомиллаштиришга тааллукли булган маса-лалар етарли даражада илмий жихатдан урганилма-ган. Илмий-услубий ва махсус адабиётларни тахлил килиш тадкикот муаммосини белгилаш имконини берди. ^уйилган муаммо юкори малакали футбол-чиларнинг техник усуллари максадли аниклигини такомиллаштириш методикасини ишлаб чикиш ва жорий килишдан иборат. Бу футболчиларнинг техник-тактик махоратини ошириш имконини беради.

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

35

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

о сч о сч

го £

о о.

СО

Алохида тадкикотчилар мусобака шароитида уйин фаолиятининг самарали олиб борилиши ма-саласини урганишган. Тадкикотчилар уз ишларида Узбекистан футболчиларининг техник-тактик харакатларни бажаришдаги аниклик даражасини тахлилий бахолашган. Бирок, техник усулларнинг максадли аниклигини такомиллаштиришда турли шиддат чегараларидан фойдаланишга оид илмий ишлар олиб борилмаган. Узбекистонлик футбол-чиларнинг мусобака фаолиятини урганиб чикиш хамда тахлил килиш натижалари уларда уйин харакатларида максадли аниклик даражаси юкори эмаслигини курсатади. Бунинг сабабларидан бири укув-машгулотларда техник усулларни бажариш шарт-шароитларининг замонавий уйин талабларига мос келмаслиги хисобланади. Укув-машгулотларда бажариладиган машклар шиддатининг пастлиги, бу машклар футболчи организмининг холатига муво-фик эмаслиги уйин жараёнида техник усулларни бажариш чогида аникликни таъминлашга халакит беради.

Ишнинг максади. Футбол мутахассисларининг тупни узатишлар ва дарвозага зарбаларнинг аник-лигини такомиллаштириш тугрисидаги фикрларини урганиш асосида тахлил килиш.

^уйилган вазифаларни хал килиш учун куйи-даги тадкик килиш усулларидан фойдаланилган: илмий-услубий адабиётлар тахлили, анкета суров-номаси, математик статистика усуллари.

Тадкикотни ташкиллаштириш. Техник усул-ларнинг аниклигини такомиллаштириш методика-сини ишлаб чикиш ва футболчиларни тайёрлашда фойдаланиладиган восита хамда усулларни янада оптимал танлаш максадида Узбекистон Республи-касидаги мураббийлар ва мутахассислар уртасида анкета суровномалари утказилган. Анкетада фут-болчиларнинг техник усуллари аниклигини та-комиллаштириш муаммоси юзасидан 10 та савол берилган. Анкета суровномасида 40 нафар мураббий ва футбол мутахассислари иштирок этди. Шулардан 18 нафари ОФК томонидан берилган "ПРО" лицен-зиясига, 20 нафари "А" лицензияга ва 2 нафари "В" лицензияга эга.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Техник усуллар аниклигига оид фикрларни урганиш макса-дида мураббийлар ва мутахассислар уртасида анкета суроври утказилган. Суровда катнашувчилар томо-нидан техник усулларнинг аниклиги, яъни тадкик этилаётган муаммо буйича берилган саволларга кайтарилган жавобларни тахлил килиш куйидаги натижаларни курсатган:

1. Савол: "Ёш футболчиларнинг тупни узатиш ва дарвозага зарба беришни бажариш аниклиги етарли даражада яхши деб хисоблайсизми?" савол-га берилган жавобларда 31 та респондент (77,5%) футболчиларда тупни узатиш ва дарвозага зарба беришни бажариш аниклиги етарли даражада яхши эмас, деб хисоблайди.

2. Савол: "Тупни узатиш ва дарвозага зарбалар аниклигини бахолаш учун кандайдир назорат тест-

ларини куллаш лозимми?" деган саволимизга 30 та (75%) респондент "Х,а" деб жавоб берган.

3. Саволга берилган жавобларни тахлил килиш куйидаги натижани курсатган (жавоблар уларнинг ахамияти буйича келтирилади):

- дарвоза томонга йулланган зарбалар ва туп узатишни бажариш аниклигини оширишга кара-тилган машгулотларни уйин шарт-шароитларига якин булган холларда утказиш - 28 та жавоб (70%);

- футболчиларнинг сезиш (сенсор) тизимларини ривожлантириш (куриш ва харакат сезувчанлиги, реакция курсатиш вакти, тупни хис килиш ва хока-золар) - 27 та жавоб (67,5%);

- махсус жисмоний сифатларни ривожланти-ришга эътибор каратиш (тезкорлик, эпчиллик, бар-дошлилик, куч, эгилувчанлик) - 7 та жавоб (17,5%);

- тактик фикрлашни ривожлантириш - 5 та жавоб (12,5%);

- харакатли уйинлар, эстафеталардан фойдала-ниш ва тупга зарба беришни куп маротаба такрор-лашни куллаш - 3 та жавоб (7,5%);

4. Савол: "Футболчиларни тайёрлаш жараёнида техник харакатларни бажариш аниклигини такомил-лаштириш учун кандай методик усулларни куллаш лозим? саволига 35 нафар респондент (87,5%) куй-идагиларни тавсия килади:

- укитиш жараёнида берилган машклар ва уларни бажариш усуллари техникасини намойиш килувчи видеофильмлар, шунингдек, бошка кургазмали воситаларни куллаш йули билан кургазмалиликни ошириш;

- харакатлар аниклигини комбинацион бирик-маларда бошка усуллар - алдаб утиш, тупни олиб юриш, алдамчи харакатлар, тупни тухтатиш, тупни эгаллаб олиш ва хоказолар билан узаро богланишда такомиллаштириш;

- гурухий машкларни бажаришда тупни уза-тишлар ва дарвозага зарбаларнинг аниклигини такомиллаштиришга купрок эътибор каратиш, машкларни уйин фаолиятига якин шарт-шароит-ларда бажариш;

- тупни хис килиш, майдонни куриш ва тактик фикрлашни ривожлантиришга эътибор каратиш;

- аникликка оид машкларни бажариш шартла-рини - тезлик, масофа, тупнинг харакатланиш ёки учиш йуналиши, куч, йуналтирилганлик характери, укув юкламаларининг катталиги ва хоказоларни узгартириш;

- харакатлар аниклигини такомиллаштириш давомида индивидуал услубларни купрок куллаш.

5. Савол: Сизнингча, турли даражадаги уйин-ларда юкори малакали футболчилар техник усул-ларининг максадли аниклигини урганиш керакми? саволига берилган жавобларда 32 нафар респондент (80%) турли даражадаги уйинларда юкори малака-ли футболчиларнинг техник усулларни бажариши аниклигини урганиш зарурлигини айтган.

6. Савол: "Футболда техник усулларнинг мак-садли аниклигини такомиллаштириш буйича их-тисослаштирилган воситаларни урганиш максадга

36 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №4-2020

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки мувофик деб хисоблайсизми?" деган саволга берил- - футболда техник усулларнинг аниклигини ган жавобларга кура 31 нафар респондент (77,5%) такомиллаштириш буйича ихтисослаштирилган футболда техник усулларнинг максадли аниклигини воситаларни урганиш; такомилаштириш буйича ихтисослаштирилган - укув-машгулотлар ва мусобака уйинларида воситаларни урганиб чикиш максадга мувофик деб техник усулларни бажариш шарт-шароитларини хисоблайди. (машкнинг шиддати, футболчилар организмининг 7. Савол: "Техник усулларни укув-машгулотлари холати) урганиш; ва мусобака уйинларида бажаришда шарт-шароит- - футболчиларда техник усулларнинг максадли ларни хисобга олиш зарурми (машкнинг шиддати, аниклигини такомиллаштириш методикасини ишлаб футболчилар организмининг холати)?" саволга чикиш ва асослаш. берилган жавобларда мутахассисларнинг 72,5% Хулосалар. укув-машгулотлари ва мусобака уйинларида техник 1) анкета сурови натижаларига кура 77,5% усулларни бажариш шарт-шароитлари (машкнинг мутахассислар футболчиларда техник усулларни шиддати, футболчилар организмининг холати)ни бажариш аниклиги етарли даражада юкори эмас деб урганиб чикиш зарурлигини айтган. эътироф этишган; 8. Савол: "Футболда техник усулларни такомил- 2) 70% мутахассислар техник усулларни уйин лаштиришда шугулланганликни "кучириб утка- шароитларига якин булган шарт-шароитларда тако-зиш"ни хисобга олиш лозимми?" саволига берилган миллаштириш зарурлигини таъкидлашган. Улардан жавобларда 62,5% респондентлар футболда техник 82,5% кисми футболчилар техник тайёргарлигини усулларни такомиллаштиришда шугулланганликни такомиллаштириш учун укув-машгулотлар жараёни-"кучириб утказиш" ни хисобга олиш керак, деган да уйин усулларининг аниклигини кайд этиб бориш жавобни айтган, 37,5% респондентлар эса жавоб керак деб билишади; беришга кийналган. 3) 60% мутахассислар футболчилар организми- 9. Савол: "Машгулотлар жараёнида тупни "уза- нинг холати ва машгулот хамда мусобака машкла-тиш"лар кайси шиддат чегарасида ва кандай аник- рининг бажарилиш шиддатини хисобга олишга лик даражаси билан бажарилаётганлигини хисобга асосланган замонавий илмий методикалардан олиш зарурми?" деган саволга 60% респондентлар фойдаланиш билан муаммони муваффакиятли хал машгулотлар жараёнида тупни "узатиш"лар кайси килиш мумкинлигини таъкидлайди. шиддат чегарасида ва кандай аниклик даражаси . , .. - - .. - Адабиетлар: билан бажарилаётганлигини хисобга олиш зарур деб катъий жавоб берганлар, 15% респондент 1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2019 йил 4 декабрда-"керак эмас" деб хисоблайди, 25% респондент эса ги "Узбекистонда футболни ^^^р^™ мут^ ™™ бо^чга К, г*, л у г е-, олиб чикиш чора-тадбирлари тyFрисидa ги ПФ-5887-сонли фармони футболчиларнинг шиддат чегараларини аниклашга (^онун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 05.12.2019 й., кийналган. 06/19/5887/4116-сон) m п "лч, /х 2. Сучилин А.А. Теоретико-методологические основы подготовки 10. Савол: футболчиларда техник усулларнинг резерва профессш нальнопэ футбола: дис. .. докт. пед. наукВГИФК. максадли аниклигини такомиллаштириш методи- - Волгоград, 1997. - 77 с. касини ишлаб чикиш ва асослаш керакми?" деган 3. курзж вл. Формирование у школьников техники игрн в футбол с-у -л/ 1 на основе развития целевой точности движений: Автореф. дис ... канд. саволга респондентларнинг 82,5% футболчиларда пед. наук. вниифк. - м., 2006. - 19 с. техник усулларнинг аниклигини такомиллаштириш 4. Чирва Б.Г., Построение технической подготовки юных футбо-методикасини ишлаб чикиш ва асослаш керак, деб ™стов с сенситивных пе рфиодов становления тех м ^ г ' м мастерства // Теория и практика физической культуры. - 2007 -№4 катъий жавоб берган. - с . 16-17. Суровномада катнашган респондентларнинг 5. Вицько А.Н., Козина Ж.Л., Воробьева В.А., Яр^ук И.В., л, "л.г " " Белохвостова Т.А. Взаимосвязь точности бросков с психофизиоло-фикрига кура, футболчиларда уйин усулларини гическими показателями бпcяeтболистов студскческих комфнд// Пе-бажариш аниклиги техник тайёргарликнинг мухим дагогика, психология и медико-биологические проблемы физического таркибий кисмларидан бири хисобланади. Бирок воспитания и спорта. - 2007. - n°ii. - С.21-25. - 6. Гомельский А.Я. Энциклопедия баскетбола от Гомельского. М.: респондентлардан хеч бири мазкур тушунчанинг Гранд-фаир, 2002. - 340 с. аник таърифини таклиф кила олмаган. 7. Закамский А.В., Полевщиков М.М., Роженцов В.В. Оценка Анкета суровининг натижалари куйидагиларни т/очности двигательных действий спортсмена чфовых ^в ^рта // Jlr r v г Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта. - 2012. - № 3 аниклаш имконини берган: (85). - с. 86-90., Суровда катнашган мутахассисларнинг куйилган 8. Пулатов А.А., Пулатов Ш.А. Эффективность с°вершенств°- вания двигательных функций у юных теннисистов с использованием саволлар буйича фикрлари хар хил булганлигига специальных направленных упражнений// Известия Тульского госу-карамасдан, уларнинг аксарияти (82,5%) техник дарственного университета. Физическая культура. Спорт. - 2014. усуллар аниклигини такомиллаштириш методика- - №2. - С 149-158. - „ 9. Безъязычный Б.И. Формирование ударных движений по пока-сини ишлаб чикиш зарурлигини таъкидлайдилар. зателям целевой точности у юных спортсменов 12-16 лет (на примере 2. Тупни узатишлар ва дарвозага зарба беришлар футбола): автореф. дис. . канд. пед. наук / Безъязычный Борис Ива- аниклигини такомиллаштириш муаммоси куйидаги нови1ч; ™ им. ^.с™™. Харьк°в,;1991т-23 с r J v 10. Голомазов С. В., Чирва Б. Г. Футбол. Теоретические основы вазифаларни хал этишни талаб килади: совершенствования точности действий с мячом. - М.: Спорт Академ - турли даражадаги уйинларда юкори малакали Пресс, 2001 -100 с. л, 11. Радионов С.В., Собянин Ф.И. Методика оценки результативно-футболчилар томонидан техник усулларнинг бажа- сти ударов по воротам в футболе. Со Миально-э ^омичес^ явления рилиши аниклигини урганиш; и процессы. Т.9.№8. 2014. - С. 136-141. 3 О (n 0 if 01 • ГО F 0 Œ со 1 С ГО LL 7

№4-2020 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.