Научная статья на тему 'ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТЛАРДА КУЧ ВА ЧИДАМЛИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРШ ХУСУСИЯТЛАРИ'

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТЛАРДА КУЧ ВА ЧИДАМЛИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРШ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
123
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ёш футболчилар / машғулотлар / юкламалар / хажим ва шидат куч ва чидамлилик сифатлар

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Равиль Саетгереевич Шаяхмитов

Ёш футболчиларнинг машғулот жараѐнида куч чидамлилик даражасини мақсадли аниқлигини такомиллаштириши, машқларни бажарилиш шидати ва хажмига оид маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МАШҒУЛОТЛАРДА КУЧ ВА ЧИДАМЛИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРШ ХУСУСИЯТЛАРИ»

ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МАШГУЛОТЛАРДА КУЧ ВА ЧИДАМЛИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРШ ХУСУСИЯТЛАРИ

Равиль Саетгереевич Шаяхмитов

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университетиукитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ёш футболчиларнинг машгулот жараёнида куч чидамлилик даражасини максадли аниклигини такомиллаштириши, машкларни бажарилиш шидати ва хажмига оид маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: Ёш футболчилар, машгулотлар,юкламалар, хажим ва шидат куч ва чидамлилик сифатлар.

КИРИШ

Дастлабки тайёргарлик ва бошлангич спорт ихтисослашуви боскичларда кучни оширишда асосий эътибор бутун хдракат аппаратидаги мускулларни мустахкамлашга каратилиши керак. Шуни хисобга олиш керакки, табиий усиш жараёнида болаларда корин мушаклари, соннинг сербар мушаги, оёкнинг якинлаштирувчи мушаклари, одатда унча яхши ривожланмаган булади. Болаларнинг куч имкониятларни оз булганлиги учун уларда кучлиликни тарбиялашни жуда э^тиёткорлик билан, асосан динамик характердаги киска вактли зур беришдан фойдаланиб, олиб бориш керак. Кучни оширишга оид машклар минимал зур бериш билан бажарилиши лозимки, бунда бор кучни йигиш, шунингдек узок давом этадиган анчагина зур бериш мустасно килинади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Футболчилар билан олиб бориладиган машгулотларда асосан огирлиги камрок юк билан тезликда бажариладиган машклар кулланилади. 9-11 ёшлик болалар шахсий огирлигининг 30% га, 12-13 ёшлик усмирлар эса гавда огирлигининг 50% тига тенг булган огирлик билан бажариладиган машкларни бажаришлари мумкин.

Бошлангич спорт тайёргарлиги боскичида кучни ошириш учун машкларнинг тайёргарлик комплексларини кулланиш максадга мувофикдир.

Ёш футболчиларнинг куч имкониятлари умумий даражасини ошириш

W W С W Т~1 г-"

учун купрок такрорий зур бериш методи кулланилади. Бу мускулнинг нисбатан

куп ишлаши алмашувини анчагина яхшилайди. Бундан ташккари, такрорий зур бериш методидан фойдаланганда хаддан ташкари куч сарфлаш эхтимоли камаяди.

13-16 ёшда огирликлар билан ишлашда максимал даражада зур беришга йул -куйилмайди. Шунинг учун огирлик келтирувчи жисмнинг оптимал огирлигини аниклашда ёш футболчининг максимал имкониятларини эмас, балки унинг шахсий огирлигини эътиборга олиш керак.

Огирликлар билан бажариладиган машклардан ташкари машгулотларда жуфт-жуфт булиб ва группавий равишда каршилик курсатиб бажариладиган машклардан, ижро этиладиган гимнастикадан, харакатли уйинлар ва хакозолардан фойдаланилади.

Спорт тайёргарлиги боскичида 17-18 ёшлик футболчилар билан олиб бориладиган машгулотларда асосий нагрузка тушадиган мускуллар группасини ривожлантиришга эътибор берилади. Турган гапки, бунда спортчининг бутун гавда мускулларини мустахкамлаш борасидаги ишлар тухтатилмайди.

Чидамлиликни тарбиялаш хусусиятлари:Ёш футболчиларда чидамлилкни тарбиялашга 12-15 ёшдан бошлаб киришиш максадга мувофикдир. Бу ёшга келиб усмирнинг анатомик ва физиологик жихатдан шакилланиши тугалланади ва унинг харакат активлигининг ошиши чидамлиликни купрок ривожлантириш имконини беради.

Умумий чидамлиликни тарбиялаш: Бошлангич таълим боскичида умумий чидамлиликни тарбиялашга купрок эътибор берилади. Умумий чидамлилкни тарбиялаш методлари турли спортчилар учун умумий булиб, уларни танлаш футболчиларнинг ихтисослашуви, малакаси ва индивидуал хусусиятларига боглик эмас.

Узок масофага лукиллаб югуриш, шунингдек спортнинг цикллик турлари: сузиш, чангида югуриш ва бошкалар умумий чидамлилкни тарбиялашнинг асосий воситасидир.

Умумий чидамлиликни тарбиялаш учун тренировканинг бир меъёрли-узгарувчан методидан фойдаланганда, бажариладиган ишнинг куйидаги асосий характеристикаларини хисобга олиш зарур:

1. Машкларни бажариш тезлиги тахминан шундай булиши керакки, машкни бажариш охирига келиб томир уришнинг тезлиги минутига 160-170 марта булсин.

2. Машкларнинг бажарилиш давомийлиги 45-90 сек. Оралигида белгиланади.

3. Дам олиш интервали 15 сек. Дан 45 сек. гача, бунда паузанинг охирига келиб томир уриш тезлиги минутига 120-140 гача.

4. Такрорлашлар сони шундай танланиши керакки, барча сериялар нисбатан баркарор режимда бажариладиган булсин.

5. Тренировканинг хар бир кисми уртасида пассив дам олинади.

Махсус чидамлиликни тарбиялаш: умумий чидамлилик билан бир

каторда футболчилар махсус чидамлиликни хам ривожлантиришлари керак. Махсус чидамлилик футболга татбик килинганда уйинчининг белгиланган суръатларни уйиннинг охирги даккикасигача саклаш кобилиятида намоён булади.

Махсус чидамлилик куурсатиш баъзи бир физиологик ва рухий омилларга боглик. Футболчининг анаэроб имкониятлари асосий физиологик омилдир. Тезликка чидамлиликни тарбиялашда анаэроб механизмларни такомиллаштириш учун такрорий, узгарувчан, интервалли ва мусобака методлари кулланилади.

Машкларни бажаришдаги нагрузкалар нихоятда индивидуал булиши керак. Машкларнинг бажариш тезлиги-максимал тезликнинг 80-85% и, шу билан бирга машкни бажариш охирига келганда томир уриш тезлиги минутига 175-180 атрофида булиши лозим. Дам олиш интерваллари камида 45-90 секунд, купи билан 3-4 минут булиши керак.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Ёш футболчиларнинг организмига тушадиган нагрузкани текшириш кулай булсин учун, бюарча машкларни томир уриш тезлигига караб уч группа (паст, уртача, юкори) жадалликдаги машкларга булиш мумкин.

Футболчиларни умумий ва махсус чидамлилигини аниклаш: Футболчиларда чидамлилик даражасини аниклаш учун олти дакикалик югуриш тестидан фойдаланиш тавсия килинади. Шу максадда югуриладиган айлана хар 10м.дан кейин белгилаб чикилади. Кучни тугри таксимлаш, оптимал суръатни танлаш учун ёш футболчилар масофани 3-5 марта «Синаб куриш»лари керак.

Чидамлилик даражаси югуриб утиладиган масофанинг узунлигига караб аникланади.

Укувчиларнинг футбол командасида енгил атлетика машклари сабабли белгиланган шиддатда маълум вакт курсатиладиган жараён чидамлиликнинг асосий белгисидир.

Шугулланувчилар машкдар жараёнида маълум даражада чарчокни хис килгандагина уларда чидамлилик ортиб боради.

Футболчиларнинг жисмоний тайёргарлигининг асосий базавий сифати чидамлиликдир.

У инсон хаётий фаолиятида ва организмнинг жисмоний иш кобилиятини футбочиларнинг умумий ва махсус чидамлилигини оширишда мухим ахамиятга эга.

Чидамлиликни оширишда биз махсус машкдар ва шу билан бир каторда югуриш машкларини кулладик.

Футболчиларни танлаш укув-тренировка жараёнининг мухим ва узвий кисмидир, чунки у спорт тайёргарлигининг асосий вазифасини хал этишга -юкори спорт натижаларига эришишга ёрдам беради.

Футболда танлш масаласи биринчи навбатда болалар шахсини ва уларнинг бутун сифатлари хамда хислатларини урганиш билан боглик.

Чидамлилик сифатларини ривожлантириш курсаткичлари (1.600 м масофани югуриш, дакика, сония)

1- жадвал

Ёши n Гурухи х ± m t Р

Дастлабки Якуний

13-14 4 4 00 00 Таж Наз 6,45±6,5 6,47±9,5 6,14±4,6 6,27±8,8 4,02 1,55 Р>0,001 P<0,1

14-15 46 46 Таж Наз 5,53±5,5 5,32±2,3 4,42±7,7 4,52±4,3 3,69 1,25 P<0,001 P<0,05

15-16 44 44 Таж Наз 4,10±11,6 4,08±13,1 6,12±7,6 6,30±6,9 4,20 2,56 P<0/001 P<0,05

Утказилган тажрибалар натижаларидан маълум булишича укув йили якунига келиб 15-16 ёшли укувчиларнинг чидамлилик кобилиялари ошган, бунда югуриш машклари самарали булди.

Укув йилининг якуний натижаларига эътибор берилса, хамма гурухларда хам чидамлилик сифатлари ривожланган, тажриба олинган натижалар самарадорлиги статистика курсатиб турибдики, бу тажрибамизнинг максади, укувчилар уртасида, соглом ва бакувват булишлари, уларнинг буш вактлари мазмунли утиши, футбол сирларини севиб урганиш учундир.

ХУЛОСА

Хулоса килиб шуни таъмидлаш лозимки, футбол уйини билан доимо шугулланиш - укувчиларнинг жисмоний усиши ва ривожига, рухий ва маънавий жихатдан соглом булишига ёрдам беради.

Махсус чидамлиликни ривожлантириш учун футболчи махсус техник машкларни узок вакт давомида, хатто чарчаш асоратлари мавжуд булганда хам, ижро этиш керак булади.

Машкларнинг мазмуни ва уларни куллаш тартиби: Футболчиларда чидам, тезкорлик ва бошка сифатларни ривожлантириш кузловчи махсус метод ва вакти курсатилган шахсий тренировка планини тузиш - тренернинг уз олдига йуналишдаги машклар ренировка жараёнида вактнинг 50-70% ини ташкил этишидир. Ёш футболчиларни малакали футболчи килиб тарбиялашда, уларнинг умумий жисмоний жихатларига хам катта эътибор берилиши лозим. Ёш футболчиларнинг жисмоний сифатларини ривожлантиришда, купгина мутахассислар йил давомида жисмоний ва техник-тактик сифатларга доир махсус тест синовларини хар ойининг охирида утказилиш кераклигини таъкидлашади.

REFERENCES

1. Abdurashidovich, S. S. Exercise programs which are devoted to preparing by technical trainings for gymnastics, their attitudes to motor skills and rhythm-tempo-structure.

2. Халмухамедов, Р. Д., Махмудова, М. М., Рахматов, Б. Ш., Маъмурова, Л. К., & Эркинова, Н. М. (2021). Методика физической подготовки студенток высших образовательных учреждений на основе использования комплексов «Узбек жанг санъати». Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 220227.

3. Yarashev, K. D., & Rakhmatov, B. S. (2021). The effectiveness of the formation during the experiment of the accuracy of the impact on the right and left foot when exposed to the load on the rotational movement in taekwondo at the age of 15-16 years. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 124-130.

4. Ishtayev, J. M., & Gapparov, Z. (2022). Development of explosive ability in schoolchildren (on the example of 10-11 grades). Eurasian Journal of Law, Finance and Applied Sciences, 2(2), 56-59.

5. Эштаев, С. А., Мусаев, Б. Б., Мусаева, А. Р., & Пахрудинова, Н. Ю. (2021). Степень влияния вариантов чередование видов гимнастического многоборья на организм юных гимнастов. Фан-спортга, 18-20.

6. Сулейманов, М. А. Э. У. (2022). Методы и средства управления процессом обучения гимнастическим упражнениям на кольцах. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF THEORETICAL & APPLIED SCIENCES, 3(1), 28-36.

7. Давурбаева, М. Ж. (2020). 1-4 синф укувчиларининг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришда асосий гимнастика воситаларининг самарадорлиги. FANva JAMIYAT, 48-51.

8. Эргашев, Б. Д., & Захритдинов, А. Т. (2020). Общие педагогические методы физического воспитания. Наука, образование и культура, (1 (45)).

9. Артиков, Ф. Б. (2021). Ёш футболчиларнинг умумий ва махсус жисмлний тайёргарлигини ошириш усуллари. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(4), 111-118.

10. Юлдашева, Н. Н. (2021). Собик совет иттифокининг катагонлик сиёсатини юритишида "гулаг" нинг урни. Scientific progress, 2(4), 507-512.

11. КАРИМОВ, А. А. (2022). Результаты педагогических наблюдений оценки физической и общей характеристики тренировочных нагрузок хоккеистов 13-14 лет. Фан-спортга, 28-30.

12. Kutlimuratov, I. K. (2021). Effectiveness of methods for improving the speed endurance of chief referees in football. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 6165.

13. Igamberdiev, O. R. O. (2021). Organization of football clubs in schools and improving the physical fitness of those involved in them (on the example of 4-5 graders). Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 177-184.

14. Kanganovich, D. I. (2021). The compositional structure of the body of young football players 13-14 years old. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 98-102.

15. Пулатов, С. Н. (2021). Футболчи аёлларни мусобака фаолиятини тахлил килиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 179-184.

16. Adilovich, M. I. (2021). Control of special agility of football players of children's young teams using expert estimates. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 1(1.5 Pedagogical sciences).

17. Кутлимуратов, И. Х. (2021). Футбол буйича бош хакамларнинг тезкор чидамкорлигини ошириш усуллари самарадорлиги. Academic research in educational sciences, 2(4), 1743-1751.

18. Исмагилов, Д. К. (2017). О методах оптимизации физического совершенствования студентов на базе спортивно-ориентированного физического воспитания. Ученые записки университета им. ПФ Лесгафта, (2 (144)), 89-92.

19. Исмагилов, Д. К. (2018). Инновационные системы физического воспитания учащейся молодежи. In Педагогика сегодня: проблемы и решения (pp. 1-3).

20. Шаймарданов, Д. Б. (2021). Ёш футболчиларда анъанавий ва оптималлаштирилган техник тайёргарликка хос юкламалар хажмини махсус харакат сифатларига таъсир этиш динамикаси. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 141-145.

21. Абидов, Ш. У. (2020). Ёш футболчиларни техник-тактик харакатларини мусобака шароитида бахолаш ва самаладорлигини аниклаш. Фан^портга, (6), 17-19.

22. Кутлимуратов, И. Х. (2021). Футболчиларнинг турли йуналишлардаги тупни ошириб бериш хдракатларини урганиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 146-151.

23. Кошбахтиев, И. А., Дадабаев, О. Ж., & Ибрагимов, Б. Б. (2020, September). Эффективность оптимизации планирования подготовки юных спортсменов по спортивным единоборствам. In Актуальные проблемы совершенствования системы непрерывного физкультурного образования: Материалы IV международной научно-практической конференции. Грозный, 24 сентября 2020 года (p. 236).

24. Чориев, Д. (2021). Планирование подготовки футболистов и организация тренировочной работы. Общество и инновации, 2(6/S), 126-131.

25. Чориев, Д. (2021). Yosh futbolchilarning texnik-taktik harakatlarini xajm va sifat ko'rsatkichlari dinamikasini tahlili. Общество и инновации, 2(3/S), 216-225.

26. Бекназаров, Ш. К. (2021). Футболчиларнинг жамоадаги хужум харакатларини тадкик килиш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 136-140.

27. Ismoiljonovich, B. F. (2019). Morphological state of wrestlers with evaluation of sports specialization. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 7(6).

28. Tajibayev, S. (2020). Improvement Of Technical And Tactical Movements Of Wrestlers On The Basis Of Differential Approach, Taking Into Account The Morphological Characteristics. Scienceweb academic papers collection.

29. Mekhrinigor, Y. (2021). Statistical Programs In The Teaching Of Physical Education Classes. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 12(7), 354-356. 4

30. Ismailova, Z. K., Raupova, S. A., & Jumanov, A. (2015). Information-psychological violence as a factor of social manipulation. Young scientist, (8), 800801.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.