Научная статья на тему 'ФУҚАРОЛАРНИНГ ШАЪНИ, ҚАДР-ҚИММАТИ ВА ИШЧАНЛИК ОБРЎСИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ'

ФУҚАРОЛАРНИНГ ШАЪНИ, ҚАДР-ҚИММАТИ ВА ИШЧАНЛИК ОБРЎСИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
27
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фуқароларнинг ҳуқуқлари / шаъни ва қадр-қиммати / ишчанлик обрўси / шахсий ҳимоя тўғрисидаги қонун ҳужжатлари / ҳуқуқий ҳимоя механизмлари / онлайн обрў / суд қарорлари / шаъни ва қадр-қимматини бузиш / ижтимоий тармоқлар ва жамоатчилик фикри / шахсий хавфсизлик / ҳуқуқий ҳимоя воситалари / туҳмат ва ҳақорат учун жавобгарлик. / protection of citizens' rights / honor and dignity / business reputation / personality protection legislation / legal protection mechanisms / online reputation / court decisions / violation of honor and dignity / social networks and public opinion / personal safety / legal remedies / liability for libel and insult

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Темиров, Фарход Сайдирахмонович

Ушбу мақола замонавий жамият шароитида фуқароларнинг шаъни, қадр-қиммати ва ишчанлик обрўсини ҳуқуқий ҳимоя қилишнинг муҳим жиҳатларини кўриб чиқади. Муаллифлар томонидан фуқароларнинг ушбу ҳуқуқ ва мажбуриятларига тааллуқли қонунчилик нормалари атрофлича таҳлил қилинган, шунингдек, шахслар ва ишбилармонлик обрўсини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий механизмларидан самарали фойдаланиш бўйича амалий тавсиялар берилган. Мақолада, шунингдек, онлайн алоқа соҳаси ва ижтимоий тармоқларнинг шахс ёки корхона ташқи кўринишига таъсири ҳақида сўз боради. Фуқаролар ҳуқуқларининг бузилиши ҳолатлари муҳокама қилиниб, бундай вазиятларда муваффақиятли қабул қилинган суд қарорлари мисоллари келтирилади. Ушбу мақола ўз шаъни, қадр-қиммати ва ишчанлик обрўсини сақлаб қолиш контекстида ҳуқуқий ҳимоя воситалари ҳақида маълумот излаётганлар учун қимматли кўрсатмалар беради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROTECTING THE HONOR, DIGNITY AND BUSINESS REPUTATION OF CITIZENS

This article examines important aspects of the legal protection of honor, dignity and business reputation of citizens in the context of modern society. The authors analyze in detail the legislative norms relating to these rights and responsibilities of citizens, and also provide practical recommendations for the effective use of legal mechanisms to protect individuals and business reputations. The article also touches on the sphere of online communications and the influence of social networks on the appearance of a person or enterprise. Cases of violations of citizens' rights are discussed and examples of successful court decisions in such situations are provided. This article provides valuable guidance for those seeking information about legal remedies in the context of maintaining their honor, dignity and business reputation.

Текст научной работы на тему «ФУҚАРОЛАРНИНГ ШАЪНИ, ҚАДР-ҚИММАТИ ВА ИШЧАНЛИК ОБРЎСИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ»

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

ФУЦАРОЛАРНИНГ ШАЪНИ, КАДР-КИММАТИ BA ИШЧАНЛИК

ОБРУСИНИ ^ИМОЯ КИЛИШ

Темиров Фарход Сайдирахмонович

Шароф Рашидов Номидаги Самарканд давлат Универститети махсус хукукий фанлар кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацола замонавий жамият шароитида фуцароларнинг шаъни, цадр-циммати ва ишчанлик обрусини ууцуций уимоя цилишнинг мууим жщатларини куриб чицади. Муаллифлар томонидан фуцароларнинг ушбу ууцуц ва мажбуриятларига тааллуцли цонунчилик нормалари атрофлича таулил цилинган, шунингдек, шахслар ва ишбилармонлик обрусини уимоя цилишнинг ууцуций механизмларидан самарали фойдаланиш буйича амалий тавсиялар берилган. Мацолада, шунингдек, онлайн алоца соуаси ва ижтимоий тармоцларнинг шахс ёки корхона ташци куринишига таъсири уацида суз боради. Фуцаролар ууцуцларининг бузилиши уолатлари мууокама цилиниб, бундай вазиятларда муваффациятли цабул цилинган суд царорлари мисоллари келтирилади. Ушбу мацола уз шаъни, цадр-циммати ва ишчанлик обрусини сацлаб цолиш контекстида ууцуций уимоя воситалари уацида маълумот излаётганлар учун цимматли курсатмалар беради.

Калит сузлар: фуцароларнинг ууцуцлари, шаъни ва цадр-циммати, ишчанлик обруси, шахсий уимоя тузрисидаги цонун уужжатлари, ууцуций уимоя механизмлари, онлайн обру, суд царорлари, шаъни ва цадр-цимматини бузиш, ижтимоий тармоцлар ва жамоатчилик фикри, шахсий хавфсизлик, ууцуций уимоя воситалари, туумат ва уацорат учун жавобгарлик.

Данная статья рассматривает важные аспекты правовой защиты чести, достоинства и деловой репутации граждан в контексте современного общества. Авторы подробно анализируют законодательные нормы, касающиеся данных прав и обязанностей граждан, а также предоставляют практические рекомендации по эффективному использованию правовых механизмов для защиты личности и бизнес-репутации. Статья также затрагивает сферу онлайн-коммуникаций и влияние социальных сетей на облик человека или предприятия. Обсуждаются случаи нарушения прав граждан и предоставляются примеры успешных судебных решений в подобных ситуациях. Эта статья представляет ценное руководство для тех, кто ищет

АННОТАЦИЯ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

информацию о средствах правовой защиты в контексте поддержания своей чести, достоинства и деловой репутации.

Ключевые слова: защита прав граждан, честь и достоинство, деловая репутация, законодательство о защите личности, правовые механизмы защиты, онлайн-репутация, судебные решения, нарушение чести и достоинства, социальные сети и общественное мнение, личная безопасность, средства правовой защиты, ответственность за клевету и оскорбление

КИРИШ

Янги Узбекистонда амалга оширилаётган ижтимоий-иктисодий узгаришлар, мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш шароитида инсон хукукларининг ишончли химоясини таъминлаш энг устувор вазифаси сифатида мустахкамланган. Бунда Узбекистон Республикаси Президенти 2022 йил 28 январдаги "2022 - 2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сон Фармони 1 билан "инсон кадрини юксалтириш ва эркин фукаролик жамиятини янада ривожлантириш оркали халкрарвар давлат барпо этиш" вазифаси белгиланганлиги фикримизнинг далилдир.

Узбекистон Республикаси Конституциясида белгиланган "хар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик хукукига эга"лиги (27-модда 1-кисми), "хар ким уз шаъни ва обрусига килинган тажовузлардан, шахсий хаётига аралашишдан химояланиш ва турар жойи дахлсизлиги хукукига эга"лиги (31-модда 1 -кисми) белгиланган. Бундан ташкари, Фукаролик кодексида хам фукаронинг шаъни, кадр-киммати ва ишчанлик обрусини химоя килишга оид коидалар (100-модда) мустахкамланган. Бирок бу нормалар хозирги глобаллашув шароитида фукароларнинг шаъни, кадр-киммати ва ишчанлик обрусини химоя килишни тулик таъминлаш имкониятига эга эмас.

Колаверса, бугунги кунда ахборот технологияларнинг ривожланиб хаётимизга жадал суръатлар билан кириб келиши ва турли максадларда кенг фойдаланиши натижасида шахснинг шаънини тахкирлайдиган, унинг обрусини ерга урадиган ва кадр-кимматига путур етказадиган хабар ва маълумотлар таркатилиши кенг шароит яратмокда. Бу эса уз навбатида, конунчиликни такомиллаштириш, фукароларнинг шаъни ва кадр-кимматини, фукаро ва юридик шахснинг ишчанлик обрусини ишончли ва самарали химоя килишнинг хукукий механизмларини такомиллаштиришни такозо этади.

1 https://lex.uz/uz/docs/5841063

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

Субъектларга объектив хукук нормалари томонидан белгиланган хукуклар субъектив хукуклар сифатида тушунилади. Одатда субъектив хукуклар уз сохиби учун муайян харакатларни амалга ошириш имкониятини такдим этиш эркинлиги хисобланади. Бунда субъект уз хукукини амалга ошириш ёки амалга оширмаслик ваколатига эга булади. Масалан, мулк хукукининг сохиби уз хукукини хохласа амалга оширади ва истамаса уни амалга оширмасликка хакли саналади.

Субъектив хукуклар уз эгасига конун билан йул куйилган доираларда уз хохиши ва ихтиёри билан харакат килиш имкониятини беради. Бошкача килиб айтганда, субъектив хукук субъектга уз эркини амалга ошириш ва уз манфаатларини кондириш имкониятини берадиган муносабатларни вужудга келтиради. Субъектив хукук иккинчи томондан, хукукка эга булган шахснинг

бошка шахслардан уз хукукининг бузилмаслигини талаб килиш имкониятини

2

назарда тутади2.

Номоддий неъматларга булган субъектив хукук моддий характерга эга булмасдан, киши шахси билан (шахснинг соглиги ва хаёти, шаъни ва кадр-киммати, шахсий дахлсизлиги, хусусий ва оилавий сири, муаллифлик хукуки ва х.к.) бевосита боглик, бегоналаштирилмайдиган, яъни бошка шахсга утказилмайдиган хукукдан иборат3.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Дархакикат, шахсий хаёт сирларига булган хукук субъектив хукук сифатида хукук эгаси томонидан амалга оширилади ва у уз хукукини химоя килиш чораларини куриш ва ушбу хукукни бузмасликни талаб килишга хаклидир. Бунда жисмоний шахс узининг шахсий хаёт дахлсизлиги хукукига риоя этилишини хар кимдан талаб килиш имкониятига эга ва бу имкониятдан фойдаланиш ёки фойдаланмаслик масаласини унинг узи хал килади. Шу уринда узбек халкидаги "андишанинг отини куркок куйма" маколани эсга олиб утиш зарур. Чунки, субъект андиша юзасидан узининг шахсий хаёт дахлсизлиги хукуки бузилишини бартараф этишни талаб килмаслик хам мумкинки, бу холат унинг бу хукукка эга эмаслигини англатмайди. Субъектив хукуки сифатида жисмоний шахс узининг шахсий хаётига булган хукукини, масалан, шахсий дахлсизлик, сузлашув сирларига булган хукук, шахсий ва оилавий сирларни мухофаза килиш ва шахсий маълумотларга нисбатан хукукларини амалга ошириш ва уларни химоя килишни исталган субъектдан -

2 Зокиров И.Б. Фукаролик хукуки. I-кисм. - Тошкент: ТДЮИ, 2009. - 75 б.

3 Рахмонкулов Д. Фукаролик хукуки объектлари. -Тошкент: ТДЮИ, 2009. - 17 б.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

хар кандай жисмоний ва юридик шахсдан хамда давлатдан талаб килишга хаклидир.

И.И.Насриевнинг фикрича, шахсий номулкий неъматларга булган субъектив хукуки муносабатларнинг элементларида субъектив хукук эгалари уз хукукларининг курикланишини хар кимдан ва хаммадан талаб кила оладилар. Бундай мутлак хукуклар номаълум шахслар томонидан бузилиши мумкин булганлиги сабабли, хар кимга карши курикланади. Мутлок фукаролик хукукига хилоф иш тутилганда, у нисбий хукукий муносабатга айланади4.

М.Н. Малеинанинг кайд этишича, шахсий хукук - бу моддий мазмунга эга булмаган, эгасининг шахси билан узвий боглик ва уни шахсийлаштирувчи, вужудга келиш ва бекор булиш асослари узига хос булган неъмат сифатидаги субъектив хукукдир5.

Албатта, шахсий хаёт дахлсизлиги хукукининг мухим белгиси - шахснинг индивидуаллигини аниклаш ва ривожлантиришга йуналтирилганлигидир. Шахсий номулкий хукуклар институти бир хукук субъектини иккинчисидан фарклаш имконини беради ва уларнинг узлигини ва узига хослиги мухофаза килади6.

Айрим адабиётларда фукароларнинг шахсий хаёти сохасидаги муносабатлар умуман юридик тус касб этмаслиги ва уларни мухофаза этиш учун кандайдир хукукий муносабатни вужудга келтиришнинг зарурияти мавжуд эмаслиги фикри билдирилган7.

Д.Н.Захаровнинг фикрича, номоддий (номулкий) неъматлар "сохиблари -фукароларнинг ижтимоий холатини ифодалайди ва икки бир-бири билан узвий боглик белгиларни тавсифлайди: моддий (мулкий) мазмуннинг мавжуд эмаслиги ва эгасининг шахсий билан узвий богликлик (бу холат ушбу белгиларнинг ажратилмайдиган ва бошка шахсларга утказилмайдиган неъмат сифатида тавсифланишини англатади"8.

Уз навбатида, А.Н.Гуев номоддий неъматлар иктисодий мазмунга эга булмаган ва эгасининг шахсидан ажратилмайдиган амалдаги конунчиликда эътироф этилган ва мухофазаланган неъматлар ва эркинликлардан иборат фукаролик хукуки объектларининг муайян гурухини ифодалашини кайд этади9. Шунингдек, адабиётларда куйидаги таъриф хам келтирилган: номоддий

4 Насриев И.И. Шахсий номулкий хукукларни амалга ошириш ва мухофаза килишнинг фукаролик-хукукий муоммолари. - Тошкент.: Fофур Fулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи. 2006. - Б. 11.

5 Малеина М.Н. Зашита личных неимущественных прав советских граждан. М.: Изд. Знание, 1991. -с. 9.

6 Гражданское право: Учебник. Ч. 1 / Под ред. Ю.К.Толстого, А.П.Сергеева: - М.: Изд-во ТЕИС, 1996. - С.189.

7 Халфина Р.О. Общее учение о правоотношении. - М.: Юрид. лит., 1974. - С. 124.

8 Захаров Д.Н. Теоретические и практические проблемы защиты личных неимущественных прав граждан: Автореф. дис...канд.юрид.наук. - М.,2007. - С. 15.

9 Большая юридическая энциклопедия. - М.: Эксмо, 2007. - С. 339.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

HetMaraap - 6y ^yKaponap Ba ropuguK maxcnapHHHr maxcuH HoMynKHH xyKyK, myHHHrgeK ^y^apo Tyrunumu (ëKH KoHyHga öenrunaHraHura Kypa) öunaH эгa ôynaguraH HoMynKHH Tycgaru öomKa HetMaraapgup10.

A.H.Hua3oB maxcHH HoMynKHH xyKyKnapHH MyaHaH cyöteKTra yHHHr ÖHonorHK, coцнaп, pyxuH эxтнë:®пapн aManra omupum Ba HHgHBugyan xaëT ^aonuaTHgaru xynK-areopHH MycTaKun öenrunamHHHr ropugHK hmkohhathhh TatMHHnam xyKyKugup, geö TaBcu^nafigu11.

Y3 HaBÖarnga, B.C.ToncToö maxcHH HoMynKHH xyKyKHH cyöteKTra Terumnu yHHHr эpк MyxTopHtfragaH Kenuö hhkhö, yHHHr MaB^ygnuru ëKH coцнaп xy^K-aTBopura oug y3 BapHaHTHHH MycTaKun TaHnamHHHr TaÖHHH hmkohhath cu^araga эtтнpo$ этagн. EyHga maxcuH HOMynKHH MyHocaöaraap - cyöteKraap ypTacugaru

maxcHH HOMynKHH HetMaraap 6yÖHHa By^ygra KenaguraH MyHocaöaraap cu^arnga

^ 12

KypHnagH1.

C.CXynaMoB HOMoggHH HetMaraapHHHr y3ura xoc xycycuaraapu cu^arnga ynapHHHr coxHÖH maxcugaH öeroHanamTupHnMacnurH Ba ÖHpop-ÖHp ycynga öomKa maxcra SepunMacnurH xucoSnaHumuHH Kypcaraô yTagu13.

T.B.Tpo^HMOBa HOMoggHH HetMaraapHHHr KyHugaru y3ura xoc xycycuaraapuHH caHaö yTagu:

- HOMoggHH HetMaraapra HucöaraH xyKyKnapHHHr By^ygra Kenumu ynyH KymHMna ropuguK ^aKraap Tanaö этнпмaнgн, ynap anoxuga xogucanap Hara^acuga By^ygra Kenagu Ba öyHgaH xogucanapHHHr acocH öynHÖ, xyKyK эгacннннг TyrHHHmH (ropuguK maxcnapga эca TamKHn TonHm) xucoSnaHagu;

- HOMoggHH HetMaraap 6y3HnraHga ynapHH THKnaö SynMafigu;

- MynKHH Ma3MyHra эгa SynMaraHnurH caôaônu HoMogguH HetMaraapHHHr aHHK MynKHH KHHMaTHHH öenrunam hmkohh MaB^yg SynMafigu;

- ^yKaponHK xyKyKHHHHr anoxuga goupagaru cyöteKraapura, atHH ^yKaponaprarHHa Terumnu Synumu;

- HOMoggHH HetMaraap maxcHH Tycra эгa öynHÖ, ynap ynuHHH maxcnap TOMOHHgaH эмac, $aKar xyKyK эгacн TOMOHHgaH aManra omupunagu14.

AMangaru KoHyHHHnuKga "HoMogguH HetMar" Ba "maxcHH HOMynKHH xyKyK" TymyHnanapHHHHr Tatpu^H SenrHnaHMaraHnurHHH Ha3apga TyTuö, OKHHHr MatHocHgaH Kenuö hhkhö, maxcHH HOMynKHH xyKyK^apHHHr HOMoggHH

10 TyeB A.H. rpa^gaHcKoe npaBo: yneÖHHK. - B 3 t. - T. 1. - M.: Экзaмeн, 2006. - C. 210.

11 HuH30Ba A.H. rpa^gaHcKO-npaBOBoe pery^upoBaHue ihhh^Ix HeuMy^ecTBeHHbix OTHomeHHH b K^iprH3cKon Pecnyö^HKe: ABTope$. guc^. KaHg. Mpug. HayK. - A^MaTH, 1999. - C. 6.

12 to^ctoh B.C. .HHHHbie HeuMy^ecTBeHHHe npaBooTHomeHHH. - M.: AKageMHH noB^imeHua KBa^H^HKauHH h npo^eccuoHa^bHon nepenogroToBKH paöoTHHKoB oöpa3oBaHua, 2009. - C.10.

13 rpa^gaHcKoe npaBo (Oö^aa nacTb). y^eÖHHK. -TamKeHT: TrroH, 2010. -C.306.

14 Tpo^HMoBa T.B. HeMaTepua^bHHe ö^ara KaK oöteKT rpa^gaHcKo-npaBoBoro pery^upoBaHua: ABTope$. guc. ...KaHg.wpug.HayK. -Bo^rorpag: 2004. -C.10-11.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

HetMargapra oug экaнgнгн, xycycugaru ^uKpra KymuguS ôygMafigu, SuHoSapuH 6y hkkh TymyHHa ypTacuga MyafiaH Sup HucSaT MaB^yg.

HoMoggufi HetMargap Ba maxcufi HoMygKufi xyKyKgap ypTacugaru HucSaraH MaB^ygnnrHHH hhkop этмaгaн xogga, maxcnfi HoMygKufi xyKyKgap HoMoggufi HetMaTHHHr Sup KypuHumu, geraH ^uKpra KymugraH MaKyg. 3epo, ^yKapoguK xyKyKgapHHHHr oSteKTu cu^arnga maxcnfi HoMygKufi xyKyK cySteKTra Terumgu Ba Moggufi My^accaMga u^ogagaHMafiguraH xaMga $aKar maxcHHHr y3ugaH SeroHagamTupum MyMKHH SygraH, HOMoggufi HetMaT cu^arnga cyöteKTHHHr y3H TOMOHugaH Saxpa oguHaguraH hmkohh^th SyguS, maxcnfi HoMygKufi xyKyKHu y3namTHpum ëKu yHu Kygra Kupnram ynuHnu maxcgap ynyH xap gouM HoMaKÖyg Ba KopagaHaguraH xapaKar cu^araga SaxogaHumu öugaH TaBcu^gaHagu.

fflaxcufi HoMygKufi xyKyKgap, my ^yMgagaH maxcnfi xaëT gaxgcнзgнгн xyKyKu xaM yзннннг ropuguK TaSuara Ba TaBcu^u HyKTau Ha3apugaH aBBago, coxuSuHuHr maxcu SugaH y3Bufi SorguHguru Ba yHgaH a^parnmHuHr ropuguK hmkohh^th fiyKguru ^uxarngaH y3ura xocgup. ffly caöaö ropuguK agaSuëTgapga maxcnfi HoMygKufi xyKyKgap TymyHnacura Ma3Kyp xycycuaTgap SugaH SorguK

AMaggaru KoHyHnuguK Ba ropuguK aga6нётgapнннг Taxgugu KypcaramuHa, SyryHru KyHga maxcnfi HoMygKufi xyKyKgap goupacu aHna KeHrgup. Ygapra KyfiugarugapHu Kupurum MyMKuH: maxcnfi xaëT gaxgcнзgнгнгa SygraH xyKyK, yfi -^ofi gaxgcнзgнгнгa SygraH xyKyK, эpкнн KynuS ropum Ba Typap-^ofi TaHgam xyKyKu, corgoM arpo^-Myxmra SygraH xyKyK, TacBupra SygraH xyKyK, cupgap (maxcnfi xaëT, agBoKarguK, HoTapuag xapaKaTgap, SaHK, $ap3aHgguKKa ogum, ë3umMagap, Tege^oH cy3gamyBgapu Ba Tegerpa^ xaSapgapu cнpgapн)гa SygraH xyKyK, Myaggu^guK xyKyK Ba my KaSugap.

fflaxcHuHr xaëTu Ba corguru, matHu Ba Kagp-KuMMarn, maxcnfi gaxgcroguru, xycycufi Ba ougaBufi cupu, HoMra SygraH xyKyKu, maxcnfi xaëTuHuHr gaxgcroguru cuHrapu OyKapoguK KogeKcuHuHr 99-Moggacuga caHaS yTugraH HoMoggufi HetMaTgap MaMgaKaraMro Кoнcтнтyцнacнga ^yKapoHuHr TyrugraHugaH SomgaS yHra Terumgu SygraH Ba SomKa maxcra SepugMafiguraH HetMaT cu^arnga TaBcu^ этнgгaн. XycycaH, Acocufi KoHyHuMroHuHr 13-Moggacuga SegrugaS KyfiugraHugeK, Y36eKucToH PecnySguKacuga geMoKparua yMyMuHcoHufi пpннцнпgapгa acocgaHagu, ygapra Kypa hhcoh, yHuHr xaëTu, эpкннgнгн, matHu, Kagp-KuMMaTu Ba SomKa gaxgcu3 xyKyKgapu ogufi KagpuaT xucoSgaHagu.

AMaggaru KoHyH xy^^aTgapuga maxcnfi HoMygKufi xyKyKgapHuHr Tatpu^u y ëKu Sy gapa^aga MycTaxKaMgaHraH Ba WKopuga KegTupuS yTugraH Segrugap HoMoggufi HetMaraapHu TaBcu^gamga ^aKaTruHa ®;aMgaHraH xogga ^ofigagaHugraH, 3epo HoMoggufi HetMaTgapHuHr SomKa maxcra SepugMacguK,

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

тасарруфдан чикарилмаслик сингари белгилари15 баъзи мулкий хукукларга, масалан, алиментларни ундириш тугрисидаги, хаётга ва согликка етказилган зарарнинг урнини коплаш тугрисидаги талабларга хам хосдир. Р.Ж.Маткурбанов фукаролик хукук лаёкатини тахлил килар экан, субъект бу лаёкатидан махрум этилмаслиги ва бегоналаштирилмаслиги билан ажралиб туради 16 , деб хисоблайди. Айнан шундай фикрларни И.Б.Зокиров ва М.Х.Баратовлар хам таъкидлашади17. Бу холат эса хукук лаёкатининг ажралмас таркибий кисми булган шахсий номулкий хукукларнинг хам эгасидан бегоналаштирилиши мумкин эмаслигини англатади.

Маълумки, кадр-киммат индивид ижобий фазилатларининг узига хос мажмуаси, унинг ахлокий кадрияти хисобланади. ^адр-кдмматга у ёки бу шахснинг ижтимоий фойдали хусусиятларидан келиб чикадиган ижтимоий ахамият ифодачиси сифатида караш хам мумкин.

Япониялик олим Каваи Такаши эса шаън, кадр-киммат тушунчалари хакида узгача фикр билдиради: "Жамият томонидан шахснинг кадри хакидаги бахосига шахснинг шаъни, кадр-киммати дейилади, бу ерда шахснинг субъектив кадр-киммати хакидаги хиссиётлари камраб олинмайди. Мисол учун, шахс узининг кадр киммати бузилганлгини таъкидлаб, судга мурожаат этяпти, ва узининг кадр-кимматини юкори даражада бахолайди. Жамият, омма эса унинг кадр-киммати йуклиги, яъни паст даражада эканлигини курсатяпти. Бу холатда, суд жамиятнинг объетив бахосини инобатга олиши керак деб хисоблайман. Лекин, менинг фикримга карама-карши булган бошка олимларнинг фикрлари мавжуд булиб, кадр-киммат субъектив хиссиётларни хам камраб олиши керак деб хисоблашади"18.

Узбек тилининг изохли лугатида келтирилишича, шаън арабчадан олинган булиб, иш, алока, муносабат, кадр-киммат, обру, инсонга, шахсга тегишли кадр-эътибор хисобланади19.

Дархакикат, шаън билан кадр-кимматнинг алокаси бунчалик чамбарчас боглик эканлиги бежиз эмас, чунки шахс (одам) муайян жамоада, умуман олганда, жамият ичида булар экан, жамоанинг, жамиятнинг узи хакида кандай фикрда эканлиги, узига канака бахо бераётганликларига эътибор бермаслиги мумкин эмас. Ана шу ижтимоий бахо туфайли муайян жамоа (жамият) аъзоси

15 Умаров Т. Узбекистонда шахсий номулкий хукукларни фукаролик-хукукий воситаларида химоя килиш масалалари. -Тошкент: Фан, 2000. -21 б.

16 Маткурбанов Р.Ж. Проблемы правосубъектности граждан (физических лиц) в гражданском праве. -Ташкент: ТГЮИ, 2008. -69 с.

17 Зокиров И.Б., Баратов М.Х. Узбекистон Республикасида фукароларнинг хукук ва муомала лаёкати. -Тошкент: 1998. -6 б.

18 Kavai Takashi. Civil Law. Japan: Yuhikaku. 2008. -P. 420.

19 Узбек тилининг изохли лугати. "Ш". - 559 б.

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

cn^arnga hhcoh oHrnga y3n xaKnga, ®:aMoa ynyH Ba yMyMaH ograHga, ^aMnaT ynyH KaHHanuK Kagpgn экaнgнгн xaKnga TacaBByp Kapop Tona Sopagn.

ffly Sonc matH Ba Kagp-KuMMar TymyHHanapn SngaH nmnaHgnK oSpycn TymyHHacu ypTacngarn Ta^oByr nerapacnHu aHnKgaS ognm 3apyp. EyHgafi Ta^oByraapgaH ynTacnHn a^parnô Kypcarnm MyMKnH.

ehphhhh Ta^oByT xyKyKufi MyHocaôaraapHnHr cySteKTnB TapKnSn SngaH ôorguK. Moggnfi HetMaTgap (ToBapgap, nmgap, xn3MaTgap) xocng KngyBnn Kyfingarn cySteKTgaprnHa nmnaHgnK oSpycnra эгa Sygnmn MyMKnH:

1) TagSupKop $yKapo;

2) ^yKapoguK xyKyK Ba SypngapnHn Segrngam, yзгapтнpнm ëKn SeKop Kugumra KapaTugraH mapTHoMa acocnga nmgaëTraH ^yKapo. EyHga aHa myHgafi MexHaT KaHHanuK ronng Ba тнзнмgн экaнgнгн xaM, SyHgafi ^aognaTgaH KegagnraH gapoMag (Sy gapoMag энг KaM um xaKnHnHr Sup SapaBapn MnKgopnga Sygnmn xaM MyMKuH) ^yKapo ynyH KaHgafi pogt yfiHamn xaM axaMnaTra эгa эмac. YHra y3 ^aognara xocngacn SygraH MaxcygoT ncTetMognngap ypTacnga goHr TaparnS, myxpaT Ko3oHumu Ba Mamxyp 6ygn6 KeTnmn MyxnMpoKgnp;

3) KoHTpaKT acocnga nmgaëTraH ^yKapo;

4) ropngnK maxc.

Hkkhhhh Ta^oByT myKn, nmnaHgnK oSpycn MyafiaH maxc эмac, SagKn maxcnfi HetMaT SngaH SorgnK ôygagn. fflatH maxc xaKnga ^aMnaT nnKapraH Saxo, Kagp-KnMMaT эca maxcHnHr y3nra y3n SepraH Saxocn экaнgнгн Sonc ygap cySteKT W3ara Kegnmn SngaH nafigo Sygagn, aHaga aHnKpoK KngnS afiTraHga, cySteKTHnHr ygapHn Kygra KupnTumn y3-y3ngaH cognp Sygagn. HmnaHgnK oSpycn эca KynnngnKga BaKT yTnmn SngaHrnHa xocng KngnHagnraH ^nKpgnp. CySteKT xy^annK ^aognaTnHnHr 6npoH-6np mytSacn ëKn ^aôxacnga nmnaHgnK oSpycnHn opTTnpraH TaKgnpga xaM nm^Monfi nmgaS HnKapnmHnHr SomKa coxacnga xyggn myHgafi nmnaHgnK oSpycnra y3-y3ngaH, atHn aBTOMar Tap3ga эгa Syga ogMafign.

Yhhhhh Ta^oByT nmnaHgnK oSpycnHn 6y3nm xoggapn xy^annK ropnryBHn cySteKTgap ^aognaTnHnHr MyafiaH coxacnga Ba MyafiaH nafiTnga yHnHr oSpy-эtтн6opн npegMeTn SygMnm yHcypgapn acocnga W3 Sepnmnga HaMoëH Sygagn xaMga Sy Konga6y3apgnK Ma3Kyp xy^annK wpnTyBnn cySteKTHnHr HoMnra gor Tymnpnm, yHn SagHoM этнm gapa^acnra ognS SopMacgnrnga, yHra ^aMnaT ToMoHngaH SepngraH yMyMnfi Saxora ^nggnfi Tatcnp этмacgнгнga pyfi-pocT KypuHagu.

roKopnga afiTngraHgap MyHocaôarn SngaH Kyfingarn MncogHn KegTnpnm ypuHgngnp. MaMgaKaTnMn3 nofiTaxTngarn finpnK Snp $npMa yHnHr MyaccncgapngaH Snpn, my $npMa ^aognaTnra SomnngnK KngaëTraH n.3. homh

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

ôunaH ropHTHÔ KenHHraH. OupMara öarumnaHraH peKnaMa MarepuannapH xaMga TeneKypcaTyBnap KynuHna aHa my paxöapHHHr HyTKH, cy3napu ^ypnuruga (^oHuga) TafiëpnaHraHHHrH Ba э$нpra y3aranraHnHrH öouc KynnunuKga aHa my paxöapHHHr homh öunaH ^upMaHHHr axmu MatHogaru homh öup öyryH Ba a^panMac geraH TymyHna maKrnaHa öopraH. Htth^oko aHHH my paxöapHHHr matHH, Kagp-KHMMaTH Ba umnaH^HK oöpycura gor TeraguraH um cogup öynagu, aMMo öyHH yHHHr homh öunaH wpuTHnyBHH ^upMaHHHr umnaH^HK oöpycura nyTyp eTKa3yBHH, ^upMaHH KaMcuTyBHH xyKyKÖy3apnHKKa öyfiHö öy^Mafigu. ByHgaH xonarga ^upMaHHHr umnaHHHK oöpycura эмac, öanKH hom эracннннr (öy ypHHga ®:aHoö n.3.HHHr) matHH Ba Kagp-KHMMarara nyTyp eTraHnuruHH KaHg этнm MyMKHH, xonoc.

YKHTyBHH Ba negaroraapHHHr, aygHTop Ba agBoKaraapHHHr, H^ogKop 3Hënu Ba mu^oKopnapHHHr, xa^K xyHapMaHgnapu Ba öomKa KynrHHa Kacö эraпapннннr oöpy^tTHöopnapu xaM xHMoa этнпнmн KepaK. Ammo öyHga oöpУ-эtтнöopнннr MoxuaTH ^yKapoHHHr TagöupKopnuK Maxoparura эмac, öanKH Kacö Ba xH3Mar öopacugaru $a3HnaraapHra öepunaguraH öaxora acocnaHagu. Acnuga yHH Kacö ëKH xu3MaT öopacugaru oöpУ-эtтнöop geö aTam agonaraupoK öynap эgн. HmnaH^HK oöpycu TymyHHacuHH yHra Kacö Ba xH3Mar öopacugaru oöpУ-эtтнöopнн xaM KupuTraH xonga KeHraÖTHpum xaKHga TaKnu^nap öungHpH.^TraHnHrHHH acoccH3 geö öy^Mafigu, anöarra.

OOH^A^AHH^rAH A^ABHËT^AP (REFERENCES)

1. 3oKupoB H.B. OyKaponHK xyKyKH. I-khcm. - TomKeHT: T^MH, 2009. - 75 ö.

2. PaxMoHKynoB X,. OyKaponHK xyKyKH oöteKraapu. -TomKeHT: T^MH, 2009. -17 ö.

3. HacpueB H.H. fflaxcufi HoMynKHH xyKyKgapHH aManra omupum Ba Myxo$a3a KHnumHHHr ^yKaponHK-xyKyKHÖ MyoMMonapu. - TomKeHT.: Fo^yp FynoM HoMHgaru Hamp^T-Maröaa H^ogufi yHu. 2006. - B. 11.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. ManeuHa M.H. 3amHTa hhhhhx HeHMyrn,ecTBeHHbix npaB coBeTcKHx rpa^gaH. M.: H3g. 3HaHue, 1991. -c. 9.

5. Tpa^gaHcKoe npaBo: yneöHHK. 1 / nog peg. M.K.ToncToro, A.n.CepreeBa: - M.: H3g-Bo TEHC, 1996. - C.189.

6. Xan^HHa P.O. Oö^ee yneHue o npaBooTHomeHHH. - M.: Mpug. hht., 1974. -C. 124.

7. 3axapoB ^.H. TeopeTHnecKue h npaKTHnecKue npoöneMti 3arn,HTbi hhhhhx HeuMy^ecTBeHHHx npaB rpa^gaH: ABTope^. guc^KaHg.wpug.HayK. - M.,2007. -C. 15.

8. Bontmaa ropugunecKaa энцнкпonegнa. - M.: Экcмo, 2007. - C. 339.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

9. Гуев А.Н. Гражданское право: Учебник. - В 3 т. - Т. 1. - М.: Экзамен, 2006. - С. 210.

10. Ниязова А.Н. Гражданско-правовое регулирование личных неимущественных отношений в Кыргызской Республике: Автореф. дис.... канд. юрид. наук. - Алматы, 1999. - С. 6.

11. Толстой В.С. Личные неимущественные правоотношения. - М.: Академии повышения квалификации и профессиональной переподготовки работников образования, 2009. - С.10.

12. Гражданское право (Общая часть). Учебник. -Ташкент: ТГЮИ, 2010. -С.306.

13. Bakhtiyorovich, I. D. (2024). Auction as a Method of Privatization of State Property. International Journal of Scientific Trends, 3(1), 5-10.

14. Трофимова Т.В. Нематериальные блага как объект гражданско-правового регулирования: Автореф. дис. ...канд.юрид.наук. -Волгоград: 2004. -С. 10-11.

15. Умаров Т. Узбекистонда шахсий номулкий хукукларни фукаролик-хукукий воситаларида химоя килиш масалалари. -Тошкент: Фан, 2000. -21 б.

16. Маткурбанов Р.Ж. Проблемы правосубъектности граждан (физических лиц) в гражданском праве. -Ташкент: ТГЮИ, 2008. -69 с.

17. Зокиров И.Б., Баратов М.Х. Узбекистон Республикасида фукароларнинг хукук ва муомала лаёкати. -Тошкент: 1998. -6 б.

18. Kavai Takashi. Civil Law. Japan: Yuhikaku. 2008. -P. 420.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.