Научная статья на тему 'ВОЯГА ЕТМАГАН БОЛАЛАР ШАХСИЙ НОМУЛКИЙ ҲУҚУҚЛАРИНИНГ КАФОЛАТЛАРИ'

ВОЯГА ЕТМАГАН БОЛАЛАР ШАХСИЙ НОМУЛКИЙ ҲУҚУҚЛАРИНИНГ КАФОЛАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
120
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бола ҳуқуқлари / шахсий номулки ҳуқуқлар / оилада яшаш ва тарбияланиш ҳуқуқ / ўз фикрини ифода этиш ҳуқуқ / исмга бўлган ҳуқуқ / ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ҳуқуқи. / children's rights / personal property rights / the right to live and be educated in a family / the right to express one's opinion / the right to a name / the right to protect one's rights.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Нуралиева, Зулфия Алишеровна

Ҳар бир инсон туғилиши билан шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўлади. Шахсий номулкий ҳуқуқлар инсон билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, бошқа шахсга ўтказилиши мумкин эмаслиги ва кишининг ҳаёти билан умрбод қолиши билан ажралиб туради. Мажозий маънода айтганда шахсий номулкий ҳуқуқлар инсоннинг исми, унинг дахлсизлиги, яшаш ҳуқуқ, сирлари ҳамда шу каби бошқа номоддий неъматлари ва қадриятлари сифатида эътироф этилади. Шу сабабли вояга етмаган болаларнинг шахсий номулкий ҳуқуқлари доираси, уларнинг амал қилиши ҳамда кафолатларини таҳлил қилиш долзарб тусга эга.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GUARANTEES OF PERSONAL NON-PROPERTY RIGHTS OF MINORS

Everyone is born with personal property rights. Personal property rights are closely related to a person, are distinguished by the fact that they cannot be transferred to another person and remain with the life of a person for life. Figuratively speaking, personal immovable rights are recognized as a person's name, his inviolability, the right to live, his secrets and other such intangible benefits and values. Therefore, the analysis of the scope of personal property rights of minors, their implementation and guarantees is relevant.

Текст научной работы на тему «ВОЯГА ЕТМАГАН БОЛАЛАР ШАХСИЙ НОМУЛКИЙ ҲУҚУҚЛАРИНИНГ КАФОЛАТЛАРИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

ВОЯГА ЕТМАГАН БОЛАЛАР ШАХСИЙ НОМУЛКИЙ ХУКУКЛАРИНИНГ КАФОЛАТЛАРИ

Нуралиева Зулфия Алишеровна

Узбекистан Республикаси Судьялар олий кенгаши хузуридаги Судьялар олий мактаби

Х,ар бир инсон тузилиши билан шахсий номулкий ууцуцларга эга булади. Шахсий номулкий ууцуцлар инсон билан чамбарчас боглиц булиб, бошца шахсга утказилиши мумкин эмаслиги ва кишининг уаёти билан умрбод цолиши билан ажралиб туради. Мажозий маънода айтганда шахсий номулкий ууцуцлар инсоннинг исми, унинг дахлсизлиги, яшаш ууцуц, сирлари уамда шу каби бошца номоддий неъматлари ва цадриятлари сифатида эътироф этилади. Шу сабабли вояга етмаган болаларнинг шахсий номулкий ууцуцлари доираси, уларнинг амал цилиши уамда кафолатларини таулил цилиш долзарб тусга эга.

Калит сузлар: бола ууцуцлари, шахсий номулки ууцуцлар, оилада яшаш ва тарбияланиш ууцуц, уз фикрини ифода этиш ууцуц, исмга булган ууцуц, уз ууцуцларини уимоя цилиш ууцуци.

GUARANTEES OF PERSONAL NON-PROPERTY RIGHTS OF MINORS

Nuralieva Zulfiya Alisherovna

High School of Judges under Supreme Council of Judges of the Republic of Uzbekistan independent researcher

Everyone is born with personal property rights. Personal property rights are closely related to a person, are distinguished by the fact that they cannot be transferred to another person and remain with the life of a person for life. Figuratively speaking, personal immovable rights are recognized as a person's name, his inviolability, the right to live, his secrets and other such intangible benefits and values. Therefore, the analysis of the scope of personal property rights of minors, their implementation and guarantees is relevant.

Key words: children's rights, personal property rights, the right to live and be educated in a family, the right to express one's opinion, the right to a name, the right to protect one's rights.

мустакил изланувчиси

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

KHPHm

fflaxcufi HOMynKHH xyKyK^ap ^hcmohhh maxcHHHr TaSuuH xyKyKgapu opacuga acocuH ypHH Tyragu. Ma3Kyp xyKyKgap KumuHHHr y3nHrHHH aHraam xaMga KOHyH SunaH maxc cu^araga эtтнpo$ этнпнmннн TatMHHnamra xH3Mar KH^agH. MpuguK agaSuëTnapga maxcuH HoMynKHH xyKyKgap ro3acugaH KynnaS ^HKpnap SungHpunraH. ^yMnagaH, H.H.HacpueBHHHr ^HKpuna, "maxcuH HOMynKHH HetMaraapra SynraH cySteKTHB xyKyKH MyHocaSaraapHHHr эпeмeffraapнga cySteKTHB xyKyK эraпapн y3 xyKyKgapuHHHr KypHKgaHHmHHH xap KHMgaH Ba xaMMagaH TanaS KH-^a onagunap. ByHgaH MyraaK xyKyKgap HOMatnyM maxcnap TOMOHHgaH 6y3HnHmu MyMKHH SynraHnuru caSaSnu, xap KHMra Kapmu KypuKgaHagu. MyraoK ^y^aponuK xyKyKHra xuno^ um TyTHnraHga, y hhcShh xyKyKHH MyHocaSarra aönaHagu1.

H.E.^KyöoBaHHHr xynocacura Kypa "maxcHH HOMynKHH xyKyK-^ap -cySteKTHB xyKyKgap SynuS, эгacннннг maxcu SunaH y3BHH öofhhk SynraH Ba yHgaH öeroHanamTupunumu MyMKHH SynMaraH, ynapHHHr MaB^ygnuru uHCOHHHHr maxcHH MaH^aaraapuHH KaMpaS onyBHH xaMga 6y coxa Ba MaH^aaraapHHHr Ma3MyH-MOxuaTHHH maKrnaHTHpyBHH, xap Sup maxcHHHr xaëT Kenupumu SunaH öofhhk MyaHaH BOKenHKHH Tynanuruna aHraam Ba HgpoK этнm hmkohh^thhh öepyBHH, HHcoHHHHr TyFHnumu SunaH ëKH KOHyH acocHga By^ygra KenyBHH MyTnaK xapaKTepra эгa SynraH xyKyKgapgup"2.

^.PaxMOHKynoB TatKHgnamHna "fflaxcufi HOMynKHH xyKyKgap Ba 6omK;a HOMoggHH HetMaraap maxcHHHr y3ura xoc xucnaraapuHH H^oganoBHH, yHHHr ®;aMoaTHHnHKga, ounaBHH xaëTga, TagSupKopnuK ^aonuaTHHH aManra omHpHmgarH TyTraH ypHHHH, эraмaгaн Hy$y3HHH H^oganoBHH Me3OHnapgaH uSopar Synumu ÖHnaH OKHHHr 81-MoggacHra MyBO^HK MogguH HetMaraap KaTopHga ^y^aponuK xyKyKHHHHr oSteKTH cu^arnga TaH onuHagu Ba Terumnu xyKyK HopManapu BocHTacHga xHMoa KH^HHagu"3.

ffly HyKTaH Ha3apgaH Sonanap xaM MyaHaH maxcHH HoMynKHH xyKyKgapra эra xucoSnaHagu. YnapHHHr maxcHH HoMynKHH xyKyKgapu Ka^onaraapu aMangaru KoHyHHHHHKga y3 H^ogacuHH TonraH. ^yMnagaH Ouna KogeKcHHHHr 11-6o6h SeBocuTa Boara eTMaraHnapHHHr maxcHH HoMynKHH xyKyKgapura SaFHmnaHraH SynuS, SyHgaH xyKyKgap ^yMnacugaH KyHugarunap caHaS yTHnraH: 1) BonaHHHr ounaga amam Ba TapSuanaHHm xyKyKH (65-Mogga);

1 HacpueB H.H. fflaxcun HoMy^KHH xyKYK^apHH aMa^ra omupum Ba Myxo$a3a KH^umHHHr ^yKapo^HR-xyKyKHH MyoMMo^apu. - TomKeHT.: Fo$yp Fy^oM HoMHgaru HampuëT-MaTÔaa H^ogun ynu. 2006. - B. 11.

2 ^KyöoBa H.B. Y3ÖeKHcToH Ba ^noHua KoHyHHH^HrHga maxcHH HoMy^KHH xyKYK^apHH ^yKapo^HK-xyKyKHH Myxo$a3a KHiuHumu: ropug. $aH. goKT (PhD). guc. ... aBTope$. - TomKeHT: 2018. - 21 6.

3 PaxMoHKy^oB X. ®yKapo^HK xyKyKHHHHr oSteKT^apu. - TomKeHT: 2008. - 15 6.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

2) BonaHHHr oTa-oHacu Ba öomKa KapuHgomnapu öunaH KypnmHm xyKyKH (66-Mogga);

3) BonaHHHr xuMoara öynraH xyKyKH (67-Mogga);

4) BonaHHHr y3 ^h^hhh u^oga этнm xyKyKH (68-Mogga);

5) BonaHHHr hcm, OTa hcmh Ba ^aMunua onum xyKyKH (69-Mogga);

6) BonaHHHr hcmh Ba ^aMunuacuHH y3rapTupum xyKyKH (70-Mogga).

Ounaga amam Ba TapöuanaHHm xyKyKH xap öup öonaHHHr TaÖHHfi

xyKyKnapugaH öupu xucoönaHagu.

MYXOKAMA BA HATH^AÏÏAP

^mam xap öup hhcoh TyrunraHugaH öomnaö yHra öepunraH acocufi TaSuufi xyKyK xucoönaHagu. ^mam xyKyKH uHCOHHHHr MaB^yg ôynumu, ycumu Ba puBO^naHumura hmkoh öepaguraH acocufi xyKyKgup. Ymöy xyKyK uHCOHHHHr öom^a öapna acocufi xyKyKnapuHH aManra omupum Ba TatMHHnam ynyH acoc, Heru3 xucoönaHagu. ^mam xyKyKH, myHHHrgeK, xap öup öona y3 xaëTH öunaH amamu KepaKnuruHH xaM aHrnaTagu. Bonanap yngupunMacnuK xyKyKura эгa. Ynap

" 4

amam Ba Terumnu mapouraapga ycumu xyKyKura эгa4.

X,ap öup öona эca ounaga amam xyKyKura эгa. ^hh, y3HHUHr oTa-oHacu öarpuga amam xyKyKura эгa. XanKapo xyKyKufi xy^^araapga xaM öonaHHHr ouna amam Ba TapöuanaHHm xyKyKH öopacuga aHHK Kouganap öenrunaHraH. XycycaH:

- Hhcoh xyKyKnapu YMyM^axoH ,Цeкпapaцнacннннг 3-Moggacuga: "xap öup hhcoh amam, эpкннnнк Ba maxcufi gaxncronrn xyKyKura эгa";

- Hhcoh xyKyKnapu Ba acocufi эpкннnнкпapннн xuMoa Kunum TyrpucugarH Кoнвенцнaнннг 2-Moggacuga: "xap кнмнннг amam xyKyKH KoHyH öunaH xuMoanaHraH. KpHyHga öyHgafi ®:a3o Ha3apga TyranraH ^HHoaT cogup этгaнnнкga afiögop geö TonunraHugaH ^fiHH HHKapunraH cygHHHr ynuM ®:a3ocHHH u^po этнmgaн öomKa xen кнм KacggaH xaëTgaH MaxpyM этнnнmн мyмкнн эмac";

- OyKaponrn Ba cuëcufi xyKyKnap TyrpucugarH xanKapo Пaктнннг 6-Moggacuga: "amam xyKyKH xap öup uHcoHHHHr a^panMac xyKyKugup. By xyKyK KoHyH öunaH xuMoanaHraH. X,en кнм aöagufi xaëTgaH MaxpyM этнnнmн мyмкнн эмac"; "yH caккнз ëmra TynMaraH maxcnap ToMoHugaH cogup этнnгaн ^HHoaraap ynyH ynuM ®;a3ocH TafiuHnaHMafigu Ba xoMunagop aënnapra HucôaraH u^po этнnмafigн";

- Bona xyKywpu Typpucugaru Кoнвeнцнaнннг 6-Moggacuga: '^m^po^u gaBnaraap xap öup öonaHHHr amam xyKyKura эгa экaнnнгннн TaH onumagu. Hmтнpoкнн gaBnaraap öonaHHHr omoh Konumu Ba cornoM puBo^naHumuHH Ma^HMan gapa^aga TatMHHnamu кepaк".

4 Understanding Children's Rights. URL: https://www. humanium.org/en/fundamental-rights/

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

^mam xyKyKH mkMHH KpHyHnunuKga xaM TatMHHnaHagu:

- Koнcтнтyцнaнннr 14-Moggacuga "amam xyKyKH xap Sup hhcohhhot y3BHH xyKyKugup. Hhcoh xaëTHra cyu^acg KU^um энr ofhp ^HHoaT" экaнпнгн SenrunaHraH;

- Koнcтнтyцнacннннr 27-Moggacuga: "xap Sup hhcoh y3 xaëTH Ba cofhhfhhh, Som^a ogaMnapHHHr xaëTH Ba cofhhfhhh HoKoHyHHH Ta«:oBy3napgaH xHMoa KU^um xyKyKura эra"пнrн эtтнpo$ этнпraн;

^mam xyKyKH Oy^aponHK KogeKcuHHHr anoxuga KemupuS yTH^MaraH. YmSy KogeKcga acocuH эtтн6op ^y^apoHHHr amam ^ofiura KaparanraH. XaTTo maxcuH HoMynKHH xyKywp caHaS yranraH OKHHHr 99-Moggacuga xaM amam xyKyKH MaB^ygnuru эtтнpo$ этнпмaraн. ByHgaH ^apKgu paBHmga aHpuM MaMnaKaTnapHHHr OKga amam xyKyKH ^y^aponapHHHr acocuH maxcuH HoMynKHfi xyKyKH cu^arnga KenTupunraH. MacanaH, YKpaHHa OKHHHr "Amamra SynraH xyKyKu" geS HoMnaHraH 281-Moggacuga KyHugaru Kpuganap SenrunaHraH:

1. ^hcmohhh maxc amamra SynraH a^panMac xyKyKKa эra.

2. ^hcmohhh maxc xaëTgaH MaxpyM этнпнmн MyMKHH эмac. ^hcmohhh maxc y3 xaëTH Ba cofhhfhhh, my ^yMnagaH Som^a ^hcmohhh maxcHHHr xaëTH Ba cofhhfhhh xap KaHgafi xyKyKKa xuno^ Ta^oBy3napgaH xHMoa Kunum xyKyKHra эгa.

3. ThSShh, hhmhh Ba Som^a Ta^puSa ^a^ar Boara eTraH MyoManara naëKarau ^hcmohhh maxcHHHr эpкнн po3unurH SyHuna yTKa3HHHmH MyMKHH. ^opu BocuTanapuHHHr khhhhk chhobh KoHyHra MyBo^HK yTKa3HnagH.

4. ^hcmohhh maxcHHHr y3 xaëTHHH Tyrarum xaKugaru hothmochhh KaHoaTnaHTupum TaKUKgaHagu.

5. Стepнпнзaцнa KU^um ^a^aT Boara eTraH ^hcmohhh maxcHHHr ucTaru SyHuna aManra omupunagu.

6. XoMHnaHH cyHtHH Tymupum, arap xoMHna yH hkkh xa^TagaH omMaraH Synca, aënHHHr ucTaru Syfiuna aManra omupunagu. KoHyHnunuKga SenrunaHraH xonnapga xoMunaHH cyHtHH Tymypum xoMunaHHHr yT hkkh xaB^TagaH HurupMa hkkh xa^TanHK Myggarurana aManra omupunumu MyMKHH. HurupMa hkkh xa^TanHKgaH KeHHH xomhtohh Tymypumra hmkoh SepyBnu xonaraap pyfixara KoHyHHHHHK SunaH SenrunaHagu.

7. Boara eTraH aën thSShh KypcaTKunnap Syfiuna y3ura HucSaraH ëpgaMnu penpogyKTHB TexHonoruanap gaBonam gacTypnapuHH KpHyHnunuKga SenrunaHraH TapTuS Ba mapraapra MyBo^HK yTKa3HHHm xyKyKura эra.

OuKpuMH3na YKpaHHa OKgaru Sy Kpuganap "amamra SynraH xyKyK" xa^uga SenrunaHMoKga, atHH "amam xyKyKH" xa^uga эмac. ran myHgaKH "amam xyKyKH" HHcoHHHHr TupHK Synumra, yMp Kenupumu SynraH xyKyKH SynuS, Sy xyKyK-

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

имконият Аллох томонидан инъом этилган, бошка айтганда табиий хукук саналади. "Яшашга булган хукук" эса жисмоний шахснинг уз тириклиги ва яшашига нисбатан кандай имкониятлар белгиланганлигини назарда тутади. Шу сабабли фукаролик конунчилигидан жисмоний шахснинг яшашга булган хукуки, яъни уз хаётини давом эттириш ёки тугатишга таъсир килиши мумкин булган кандай ваколатларга, хукукларга хам имкониятларга эгалигини белгилаш уринли ва асосли ёндашувдир. Чунки, жисмоний шахснинг "яшаш хукуки" конституциявий нормаларда белгиланган булиб, ушбу хукук эгаси булган фукаронинг мазку хукук (яшаш хукуки)ни реализация килиш чегаралари, шартлари ва асослари фукаролик конунчилигида ифодаланиши уринлидир. Бизнингча жисмоний шахснинг "яшашга булган хукуки" хакидаги коидалар ФКда уз ифодасини топиши лозим.

Вояга етмаган болаларнинг оилада яшаш ва тарбияланиш хукуки хусусида юридик адабиётларда бир катор фикрлар билдирилган. Жумладан, Ю.Ф.Беспаловнинг фикрича "уз ота-онаси билан оилада яшаш ва тарбияланиш хукуки конун нормалари ва бошка ижтимоий тартибга солувчилар томонидан боланинг уз ота-онасининг оиласида яшаш ваколати, улар томонидан тарбияланиши хамда ва ота-онасининг уз боласини тарбиялашга оид хукук ва мажбуриятлари деб тушунилиши керак"5.

С.В.Букшинанинг ёзишича ота-онанинг хукук ва мажбуриятлари бирлиги муаммоси илмий мунозаралар предмети саналади. Айрим муаллифлар ота-онанинг хукук ва мажбуриятларининг ажралмас бирлигини умумназарий нуктаи назардан эмас, балки махсус (хукук айни пайтда мажбуриятдир) нуктаи назардан кайд этадилар6.

Баъзи муаллифларнинг фикрича ота-оналар ва болалар уртасидаги хукукий муносабатларда хукук ва мажбуриятларнинг классик кайдлари мавжуд деб хисоблайди: ота-оналарнинг хукуклари мажбуриятларга, ота-оналарнинг мажбуриятлари эса болаларнинг ваколатларига мос келади. Конунда "болалар мажбуриятлари" йуклиги муносабати билан куйидагилар кайд этилган: "конунчиликда ота-оналарнинг болаларга нисбатан хукуклари тугрисидаги коида уз навбатида ушбу хукукларга мос келадиган болаларга мажбуриятлар юкланишини курсатиши керак" Аммо мажбурият давлат мажбурлаш чораларини куллаш имконияти шаклида булиб, уни бажармаслик учун санкцияни назарда тутганлиги сабабли, ота-оналарнинг тарбиявий характердаги

5 Беспалов Ю.Ф. К вопросу о некоторых семейных правах ребенка в РФ и проблемах их осуществления // Социально-юридическая тетрадь. 2019. № 9. С. 6-15.

6 Букшина С.В. Право ребенка жить и воспитываться в семье // Молодой ученый. 2010. - № 12 (23). - Т. 1. - С. 211-214. - URL: https://moluch.ru/archive/23/2410/ (дата обращения: 20.01.2023).

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

TanaSnapuHH Sa^apMacnuK SyHgaH oKuSarnapra onuS KenMaHgu, SyHga oTa-oHanapHHHr maxcuH xyKyKnapu xaKuga ranupraHga ymSy xyKyKKa KapaMa-Kapmu xongaru SonanapHHHr maxcuH Ma^SypuaTnapu xycycuga cy3 ropHTHnMacnuru KaSyn KHHHHraH. ffly SunaH Supra, oTa-oHanapra "Sonanapra axnoK TaMoHunnapura 3ug SynMaraH xap KaHgaH ycynnapHH Kynnamra pyxcar Sepunagu" Ba "ynap my SunaH KoHyH xHMoacuHH onraHnuKnapu caSaSnu" ymSy xyKyKHH Myxo$a3a Sonanap 3HMMacura MyaHaH Ma^SypuaTnapHH roKnafigu"7.

M.BXennepHHHr ^HKpuna "SonaHHHr ounaga amam Ba TapSuanam xyKyKH yHHHr KenuS nuKumu SenrunaHraHHgaH KartH Ha3ap, TyFHnum ^aKTHgaH KenuS nHKagu Ba $aK;ar yHHHr ynuMH ëKH Boara eTHmu MyHocaSaTH SunaH TyxTaHgu. Bom^a xen KaHgaH xonarnap, my ^yMnagaH TynHK ^y^aponuK xyKyKHH naëKaTHHH onum, Boara eTryHra Kagap ymSy xyKyKHHHr fiyKpnumHra onuS Kenumu MyMKHH эмac"8.

OuKpHMH3na, SonaHHHr ounaga amam Ba TapSuanaHHm xyKyKH SeBocuTa SonaHHHr y3 oTa-oHacu SunaH Supra amam, oTa-oHacuHHHr KapaMoFH Ba FaMxypnuruga TapSuanaHHm BaKonaruHH aHrnaragu. ByHga oTa-oHa xaM y3 SonacuHH TapSuanam xyKyKura эгa. OTa-oHaHHHr Sy xyKyKH Ha^a^ar xyKyK Ba gaBnar KoHyHnapu SunaH SenrunaHagu, SanKH gHHHÖ-axnoKUÖ KagpuaTnapgaH xaM KenuS nHKagu. BonaHH TapSuanamga oTa-oHa xyKyKnapuHHHr ycTyBopnurura ucnoM gHHHga xaM anoxuga эtтн6op KaparunraH. ^yMnagaH, naÖFaMSapuMro MyxaMMag (C.A.B.) "oTa ynyH Sona TapSuacu xap KyHnHK caga^agaH a$3an Ba Kagpnugup"9.

Hmom An-Fa33onHH Kyn oaT Ba xagucnapHH xucoSra onuS: "SunHHrKH, $ap3aHg TapSuacu Som^anap Karopu энг MyxuMH, энr acocHHcugup. Bonanap Kogup Annox ToMoHHgaH BaKTHHna oTa-oHanapra umoHuS TonmupunraH, SyHHHr ynyH ynap Annox onguga ^bbos Sepagunap. BonaHHHr TyFHnraH naHTuga yHHHr roparu xap KaHgafi H3napgaH MaxpyM, yHHHr oHru crepeoTHnnap, Kouganap Ba эtтнк;ognapgaн xonugup. Bona xaMMa HapcaHH KaSyn Kunagu, xaMMa HapcaHH y3namTHpagu. Arap y axmunuKKa ypraHuS KpnraH Synca, axmunuKHH yprarraH Ba my Tap3ga TapSuanaHraH Synca, y gyHëBHH Ba aSaguH Saxrnu Synagu. YHHHr oTa-oHacu Ba yHHHr TatnHM Ba TapSuacuga umTupoK этraнnapнннr Sapnacu yHHHr Sapna Conux umnapu Ba umnapu ynyH axmunuK SunaH MyKo^oraaHagu. Arap y

7 TapycuHa H.H. CeMeHHoe npaBo. YneSHoe nocoSue. - M.: npocneKT. 2000. - 101 c.

8 rennep M.B. Peanнзaцнa h 3a^HTa npaBa HecoBepmeHHoneTHero ®HTb h BocnHTbiBaTbca b ceMbe no 3aKoHogaTenbcTBy Pocchhckoh ®egepa^u: aBTope$. guc. ... KaHg. ropug. HayK. - M.: 2007. - 10 c.

9 anb-BeHHa A. (H3BecTHbiö KaK ac-Ca'aTH). Anb-$aTx ap-paSSaHH nu TapTuS MycHag anb-HMaM axMag hSh xaHSanb am-manSaHH. T. 10. H. 19. C. 45

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

ëBy3nu^a ^Hrnca ëra xafiBoH raöu эtтнöopcнз Konca, y öaxrcH3 öynuö Konagu, xanoк öynagu Ba yHH кyтapнmгa Ma^öyp öynraHnapHHHr en^cura roк Tymagu"10.

HcnoM guHuga öonanapHHHr ounaga amam Ba TapöuanaHHmuHHHr axaMuaTH, öyHga oTa-oHanapHHHr MactynuaTH Ba Ma^öypuaTH кarтa экaнnнгн, öonanap Tapöuacura эtтнöopcнзnнк KunraH öaHganap Annox onguga ^aBoörap экaнnнкnapн кenтнpнnгaн. Anöarra, ymöy KagpuaTnap xanKUMH3ga ^yga ynyrnaHagu xaMga öonanapHHHr ounaga oTa-oHacu öunaH öupra amamnapu Ba TapÖHanaHHmnapura anoxuga эtтнöop Kaparunagu. ByryHru кyнga yp6aннзaцнa ®:apaëHnapHHHHr ^Hafiuö ôopaëTraHnurH, afipuM oTa-oHanap neT эnnapga umnamuHH, öyHga öonanap кapннgomnapнннкнga TapÔHanaHaëTraHnurH xonaTnap кyп ynpafigu. ByHgafi xonaTnapga öonanap Kongupuö кeтнnгaн KapuHgomnapHHHr öonanap öunaH öynaguraH MyHocaöarnapuga Typnu HH3onap ro3ara кenнmн, öonanapra HucöaraH зУpaвoнnнк xonarnapu кyзaтнnagн. .He^H кyп xonaTnapga oTa-oHacu ToMoHugaH neT эnгa umra кeтн6 KapuHgomnapHHHr Tapöuacu Ba KapaMoruga KongupunraH öonanapHHHr pyxufi Ba MatHaBufi Tapöuacu öunaH öornHK Macananap Terumnu вaкonaтnн opraHnap ToMoHugaH эtтнöopcнз KongupunMoKga. OrnpuMrona, мaзкyp MyaMMoHH öapTapa^ этнm ynyH öyHgafi öonanapHHHr pyfixaTHHH ropuTum, ynap öunaH вacнfinнк Ba xoMufinrn opraHnapu xaMga Terumnu Maxannanap myrynnaHumu no3HM öynagu. 3epo, Maxannanapga MaHa my Tou^agaru öonanap öunaH um onuö öopunca, ynapra öynraH raMxypnu^ Tyrpu Tapöua fiynra Kyfiunagu xaMga öonaHHHr ^aMuaT xaëTugaH y3unuö KonumuHHHr ongu onuHagu.

Boara eTMaraH öonanap maxcufi нoмynкнfi xyKyKnapuHHHr HaBöargaru ra^onaTH - öy öonaHHHr oTa-oHacu Ba öomKa KapuHgomnapu öunaH кypнmнm xyKyKH xucoönaHagu. OKHHHr 66-Moggacu öupuHHH khcmh öona кypнmнmгa xaKnu öynraH Kyfiugarunap maxcnapHH caHaö yTagu: "oTacu, oHacu, öoöocu, öyBucu, ara^a^u, ona-cuHrunnapu Ba öomKa KapuHgomnapu" BonaHHHr öy xyKyKura oTa-oHacuHHHr ннкoxgaн a^pamraHnuru, ynap ypTacugaru ннкoxнннг xaKHKufi эмac geö TonunraHnuru xaMga oTa-oHacuHHHr öup-öupuga anoxuga amaëTraHnuru Tatcup KunMafigu.

Bona xyKyKnapu Typpucugaru Koнвeнцнaнннг 9-Moggacura öuHoaH, HmTupo^H gaBnaraap "öup ёкн u^ana oTa-oHagaH a^panraH öonaHHHr xyKyKnapuHH xypMaT Kunagunap, öonaHHHr oT-oHaHHHr u^anacu öunaH xaM maxcufi MyHocaöaTnapuHH Ba gouMHfi paBumga öeBocura anoKaga öynum xyKyKHHH Kynnaö-KyBBaTnafigunap, öy xonaTnap öonaHHHr энг MaKÖyn MaH^aaraapura 3ug öynraH xonnap öyHgaH MycTacHo".

10 anb-ra3anu M. (450-505 rr. no xug^pe). Hxba 'ynroM ag-guH [HfiMoH TyppucugarH unMnap]. B 6 t. C. 69.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

"Боланинг ота-онаси бошка бошка яшаганда улар билан мулокот килиш хукуки боладан алохида яшайдиган ота-онанинг у билан мулокот килиш, унинг тарбиясида иштирок этиш ва боланинг таълим олиш хукукини хал килиш; таълим муассасалари, тиббиёт муассасалари, ижтимоий химоя муассасалари ва шунга ухшаш ташкилотлардан фарзанди хакида маълумот олиш хукуки билан уйгунликда амал килади. Шунга кура, бола билан яшайдиган ота-она унинг бошка ота-она билан мулокотига, агар бундай мулокот боланинг жисмоний ва рухий саломатлигига, унинг ахлокий ривожланишига зарар етказмаса, аралашмаслиги керак"11.

Албатта, боланинг ота-онаси бошка бошка давлатларда ёки турли давлатларда истикомат килган такдирда мулокот килиш хукукини амалга ошириш айникса кийин. БМТнинг Бола хукуклари тугрисидаги Конвенсиясининг 10-моддасига биноан, ота-онаси турли давлатларда яшовчи бола хар иккала ота-она билан шахсий муносабатларни ва бевосита алокаларни доимий равишда саклаб туриш хукукига эга, алохида холатлар бундан мустасно. Ота-оналар ва бошка кариндошлар билан мулокот килиш хукукига нафакат юзма-юз учрашиш хукуки, балки ёзишмалар, телефон, электрон почта ва бошкалар оркали мулокот килиш хукуки хам киради.

Оила кодексида бола билан мулокот килиш хукукига эга булган кариндошларнинг тулик руйхати мавжуд эмас, бу эса ушбу тоифага узокрок кариндошлик даражасидаги шахсларни киритиш имконини беради. Кариндошлар-кон билан боглик булган ва бир-биридан ёки умумий аждоддан келиб чиккан шахслар, шу жумладан катта бобо (катта буви), амаки (хола) ва бошкалар. Бобо ва бувилар, ака-ука, опа-сингиллар ва бошка кариндошлар бола билан мулокот килиш хукукига эга.

Шуни таъкидлаш керакки, "оила аъзоси", "кариндошлар" ва "якин кариндошлар" тушунчалари, албатта, бир хил эмас. БМТнинг Бола хукуклари тугрисидаги Конвенцияси оила аъзоларини эслатиб утади. Оила кодексининг 66-моддасига мувофик, бола ота-онаси ва бошка кариндошлари билан мулокот килиш хукукига эга. Шунингдек бобо, буви, ака-ука, опа-сингиллар ва бошка кариндошлар бола билан мулокот килиш хукукига эга. Шу билан бирга, васийлик ва хомийлик органи ота-оналарни (улардан бирини) боланинг факат якин кариндошлари билан мулокотига аралашмасликни мажбур килиши мумкин. Ва факат якин кариндошлар, агар ота-оналар (улардан бири) васийлик ва хомийлик органининг карорига буйсунмаса, бола билан мулокот килишдаги

11 Беседкина Н.И. Право ребенка на общение с родителями и другими родственниками // Образование и право. 2013. - № 1 (41) - 2 (42). - С. 44.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

тусикларни олиб ташлаш тугрисидаги даъво билан судга мурожаат килиш хукукига эга.

Оила кодексининг 57-моддасига мувофик, якин кариндошлар тугридан-тугри кутарилиш ва тушиш чизигидаги кариндошларни (ота-оналар ва болалар, бобо, бувиси ва набиралари), тулик ва тулик булмаган (умумий отаси ёки онаси булган) ака-ука ва опа-сингилларни уз ичига олади. Оила кодексининг 9-боб мантигига асосланиб, оила аъзоларига ака-ука, опа-сингиллар, бобо-бувилар, набиралар, тарбияланувчилар, амалдаги тарбиячилар, угай ота, угай она, угай угил, угай киз киради. Оила кодексининг 66, 77-моддалари коидаларини мувофиклаштириш максадга мувофикдир. Бу ерда хал килувчи омил факат боланинг манфаатларига риоя килиш, унинг муайян кариндошлари ва (ёки) оила аъзолари билан мулокот килиш максадга мувофиклиги ва зарурати булиши мумкин.

ОКнинг 66-моддаси учинчи кисмига кура "фавкулодда вазиятларга тушиб колган бола (ушлаб туриш, камокка олиш, хибсга олиш, даволаш муассасасида булиш ва бошка холларда) уз ота-онаси ва бошка кариндошлари билан конунда белгиланган тартибда куришиш хукукига эга". Ушбу коида Бола хукуклари тугрисидаги Конвенциянинг 40-моддаси белгиланган "боланинг ота-онаси ёки конуний васийлари ва хомийлари оркали унга куйилган айбловлар тугрисида зудлик билан ва тугридан-тугри хабардор килиниши хамда уларнинг химоясини тайёрлаш ва амалга оширишда иштирок этган холда конуний ва бошка зарур ёрдам олиш хукуки назарда тутилган" коида билан хамахонгдир.

Фавкулодда вазиятларга мисол сифатида конунда ушлаб туриш, камокка олиш, хибсга олиш, шунингдек, тиббий муассасада булиш таъкидланган. Шунга карамай, фавкулодда вазият тушунчаси конун билан белгиланмаган ва вояга етмаганларга маънавий ва жисмоний зарар етказиш хавфини тугдирадиган бошка холатларни камраб олиши мумкин. Бола учун фавкулодда вазият кийин хаётий вазият булиши мумкин. Хдётий вазият-бу фукаронинг хаётий фаолиятини объектив равишда бузадиган ва уни узи енгиб чика олмайдиган холатдир (ногиронлик, карилик, касаллик, етимлик, бепарволик, кам даромад, ишсизлик, маълум бир яшаш жойининг етишмаслиги, низолар ва оиладаги зуравонлик, ёлгизлик ва бошкалар).

Конун билан болага фавкулодда вазиятларда мулокот килиш хукуки нафакат инсонпарварлик, балки таълим воситаси ва керак булганда кайта тарбиялаш воситаси булиб хизмат килади12. Бола огир касал булиб, касалхонага

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

12 Король И.Г. Личные неимущественные права ребенка по семейному праву Российской Федерации: научно-практическое пособие. Проспект, 2010.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

ëTKU3HnumH KepaK SynraH ëKH HorupoHnHK Ty^aHnu yHga KpnonMaraH xonaTnap

xaM ^aBKynogga Ba3uaTnap cu^aruga KypuS nHKunumu MyMKHH. fflyHHHrgeK, MyafiaH Ba3uaTnapga Sona oTa-oHacu Ba KapuHgomnapu SunaH MynospT Kunumra MyxTo^ Synumu MyMKHH. OTa-oHanapgaH Supu (Som^a KpHyHHH BaKHn) ëKH Som^a ouna at3ocura SonaHHHr gaBonaHHmu MaH^aaraapugaH KenuS nHKuS, SonaHHHr ëmugaH KaTtu Ha3ap, y SunaH KacanxoHaga Konum MyggaTH gaBoMHga y SunaH Supra Synum xyKyKU Sepunagu. fflu^oxoHa Myaccacacuga Sup Sona SunaH Supra KonraH SyTyH gaBp ynyH, Sup oTa-oHa (Som^a KpHyHHH BaKHnu) ëKH Som^a ouna at3ocu Kacan Sonara KapaS TypraHnHK ynyH ëpgaM Sepunagu.

OKHHHr 67-Moggacura SuHoaH "Sona y3 xyKyK Ba KpHyHHH MaH^aarnapuHH xHMoa Kunum xyKyKHra" BonaHHHr xHMoara SynraH xyKyKU yHHHr oTa-oHacu, KoHyHHH BaKHnnapu, BaKonarnu gaBnaT opraHnapuHHHr MaHcaSgop maxcnapu (npoKypop, cyg, HnKH Hmnap opraHnapH) ToMoHHgaH aManra omHpHnagH. "Bona xyKyKnapuHHHr Ka^onarnapu TyFpucHga"rH KpHyHHHHr 11-Moggacu SupuHnu KucMHra MyBo^HK "xap Sup Sonara yHHHr xyKyKnapu, эpкннnнкnapн Ba KpHyHHH MaH^aaraapuHH cyg op^anu xHMoa Kunum, gaBnaT opraHnapuHHHr, ^y^aponap y3HHH y3H Som^apum opraHnapu Ba HogaBnaT HoTH^opar TamKunoTnapuHHHr KoHyHra xuno$ Kapopnapu, ynap MaHcaSgop maxcnapuHHHr FaHpHKoHyHHH xapaKaTnapH (xapaKaTcH3nHrH) ycTHgaH cygra mHKoaT KHnHm xyKyKH Ka^onaTnaHagu".

.H.ro. Гpygцннaнннr TatKHgnamuna, xap Sup Sona xap KaHgaH xaëTHH Ba3uaTga ynapra ocoHnHKna ëpgaM Kunum ynyH y3 xyKyK Ba Ma^SypuaTnapuHH Sunumu KepaK13. H.M.CaBeneBaHHHr aHTHmuna, aMangaru KpHyHnunHK Sonara y3 MaH^aaTnapuHH xHMoa Kunum, my ^yMnagaH cygra Mypo^aar Kunum xyKyKHHH Sepagu, aMMo xap gouM xaM Sona cyg xuMoacu xyKyKugaH эpкнн ^ofiganaHa onMaHgu14.

A.r.rnucKoBHHHr TatKHgnamuna, SyryHru KyHga SonaHHHr yмyмэtтнpo$ этнnraн xyKyK Ba MaH^aarnapu TyFpucuga aHHK TymyHna Ba Boara eTMaraHnap xyKyKnapuHH xHMoa Kunum coxacugaru MexaHH3Mnap Ba npo^gypanapHHHr TynHK TH3HMH MaB^yg. Bonanap xyKyKnapuHH xHMoa Kunum coxacugaru xan^apo xaM^aMHaTHHHr энr MyxHM roTyKnapugaH Supu, yHHHr ^HKpuna, xan^apo xaM^aMHaT ToMoHHgaH SonanapHHHr ^hcmohhh Ba pyxuH eTyK эмacnнrн Ty^aHnu

13 rpy^HHa ..ro. CeMeHHoe npaBo Pocchh // ГОpнcnpygeнцнa. - 2006. - № 4. - C. 39-48.

14 CaBenbeBa, H.M. npaBoBoe nono^eHue PeSeHKa b Pocchh / H.M. CaBenbeBa // HcTopua. - 2000. - №46. - C 56-62.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

oTa-oHanap, ^aMuaT Ba ynap gaBnaT ToMoHngaH xnMoara MyxTo^; экaнnнгн xogucacuHH TaH onnmgnp15.

H.B. KpaBHy^HHr Ta^ngnamuna, KoHyHnnnrnga мycтaxкaмnaнгaн ёкн эtnoн KunuHraH xyKyKnfi ^^onarnap öonanap, afiHHKca ycMnpnap Ba ëmnap xaëTHHHHr geapnn öapna кaмннnнкпapннн KaMpaö onagn. BnpoK, öyryHrn кyнga ynap gaBnaTHHHr HKTncognfi нмкoннaтnapннннг y3rapnmnra moc кenмafigн. Ammo ymöy xyKyKnapHHHr acocuHH TatMHHnamHHHr ncnxonorm Ba negaгoгнк ^uxaTH coxacuga, öupuHHH HaBöaTga, öonaHHHr acocnfi xyKyKnapn Tyrpncngarn Koнвeнцнaнннг KouganapuHH aManra omnpnm xaB^nra KaparnnraH öynnö, öyryHrn MyHocaöaT opacnga ynapra HHcoHnapBap öynnö, ynapHHHr u^THMoufi xaëTHHH 3aMoHaBufi KHfiHH negaгoгнк mapouTnapga yfiryHnamTnpnm Tanaö этнnagн By, öupuHHH HaBöaTga, öyryHrn кyнga ön3HHHr y3rapyBnaH oHrnMH3ra KaHgafigup aHrn ycтyвopnнкnapнн кнpнтнmнн, ®:aMHaTga yHHHr xap önp at3ocura, my ^yMnagaH acocnfi Ba öupuHHH HaBöaTga, nnrn^M HHcoHnfi MyHocaöaTnapHH TacguKnamHH Tanaö Knnagn16.

OrnpuMroHa, öonanapHHHr xyKyKnapuHH xnMoa Knnnm MyafiaH BocuTanap Ba xyKyKufi MexaHH3Mnapra acocnaHagn. ByHga oTa-oHanap, ynapHHHr ypHHHu öocyBHH KoHyHufi Barannap xaMga вaкonaтnн gaBnaT opraHnapn Ba ynapHHHr MaHcaögop maxcnapn ToMoHngaH öona xyKyKnapn öy3nnraHga зygnнк önnaH Ternmnn nopanap кypнnнmн, KoHyHnnnn^a öenrnnaHraH TapTnöga öona xyKyKnapuHH xuMoa KnnnmHHHr ropнgнк Ba aManufi ycynnapn KynnaHnnnmn no3uM öynagu.

Cyöteктнв xyKyKnapHHHru xnMoacn öopacnga ropugm agaö^Tnap önp KaTop ^rnpnap önngnpnnraH. ^yMnagaH, B.B.ByTHeBHHHr HyKTan Ha3apnra кypa, cyöteктнв xyKyKnap Ba KoHyHnfi MaH^aarnapHH xnMoa Knnnm MexaHH3MH "yMyMKaöyn KunuHraH xyKyKnfi Bocnranap th3hmh öynnö, ynapHHHr ëpgaMnga öy3unraH cyöteктнв xyKyKnapHH TH^am, KoHyH önnaH Myxo$a3a KunuHaguraH MaH^aaraapHH xnMoa Knnnm, xyKyKnfi HH3onapHH xan Knnnm Ba KoHyHnfi MaH^aarnap TatMHHnam, cyöteктнв xyKyKnapuHH aManra omnpnm ynyH öomKa TycuKnap öapTapa^ этнm aManra omupunagu"17.

"Hhcoh xyKyKnapuHH nmuMonfi Ba xyKyKnfi xnMoa Knnnm MexaHH3MH, -gefign A.C.Mopgoвeц, - öy HHcoHHHHr y3ura xoc Kagp-KHMMarngaH кenнö

15 TnucraB, A.r. npaBa h oöa3aHHocTH HecoBepmeHHoneTHHx: (кoммeнтapнн к зaкoнogaтenbcтвy o npaBax HecoBepmeHHoneTHux h 3a^HTe этнх npaB) / A.r. Гnнcкoв, A.H. 3aöefiBopoTa, O.B. CaMonroR - PocTOB-Ha-,3,oHy: ®eHHrc, 2007. - 634 c. - (3a^H h oö^ecTBo).

16 KpaBHy^ H.B. KoHBeHuna o npaBax peöema OOH кaк HHcrpyMeHT 3amHTbi ceMefiHbix npaB pe6eнкa b Pocchh/ H.B. Kpaвнyк // rocygapcTBo n npaBo. - 2006. - № 4. - C.49-58.

17 ByTHeB B.B. MexaHH3M cygeöHofi 3amHTbi cy6teктнвннx npaB n oxpaHaeMbix зaкoнoм nrnepecoB// ГОpнgннecкнe зanнcкн ^oc^Bc^re rocygapcTBeHHoro yHHBepcuTeTa hm. n.r. ^eMngoBa. Ban. 4 / nog peg. B.H. KapTamoBa, B.B. ByTHeBa. ^pocnaBnb, 2010 - C.86

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

nHKaguraH Sapna hhcoh xyKyKnapu Ba acocuH эpкннnнкnapннн xypMaT Kunum ynyH 3apyp mapT-mapouTnapHH TatMHHnaHguraH Ba yHHHr эpкнн Ba TynHK puBo^naHHmu ynyH 3apyp SynraH BocHTanap Ba oMunnapHHHr MatnyM th3hmh xucoSnaHagu. MexaHH3MHHHr acocuH Ma^cagu hhcoh Ba ^y^aponapHHHr cySteKTHB xyKyKnapuHH xHMoa Kunumgup. MexaHH3MHHHr Ba3H^anapura Sy3unraH xyKyKnapHH Myxo$a3a Kunum, xHMoa Kunum Ba THKnam, axonuHHHr yMyMHH Ba xyKyKHH MagaHHaTHHH maKnnaHTHpHm KHpagH"18.

Boara eTMaraHnapHHHr xyKyK Ba эpкннnнкnapннн xHMoa Kunum MexaHH3MHra KencaK, Sy xonga Su3 Boara eTMaraHnapHHHr hhcoh xyKyKnapu MexaHH3MH yHHHr xyKyKnapuHH TatMHHnam ynyH ^oHganaHunaguraH y3apo Tatcup KunyBnu h^thmohh Ba xyKyKuH BocHTanap th3hmh geS xucoSnafiguraH B.H.ASpaMoBHHHr ^HKpura KymunaMH319.

Bona xyKyKnapuHH xHMoa Kunum Ka^onarnapugaH Supu cu^aruga "Bona xyKyKnapuHHHr Ka^onarnapu TyFpucHga"rH KoHyHHHHr 11-Moggacuga oTa-oHa ëKH ynapHHHr ypHHHH SocyBnu maxcnapHHHr 3HMManapugaH Ma^SypuaTnapHH Sa^apunMaraH ëKH no3HM gapa^aga Sa^apunMaraHga ëKH Sona xyKyKnapura HucSaraH cyuucTetMonnunuKKa Hyn KyHunraH xonnapga SonaHHHr Terumnu gaBnar opraHnapra y3 xyKyKnapu xuMoacuHH cypaS Mypo^aar Kunum xyKyKH SenrunaHraH. KymHMnacura SyHgafi Mypo^aar KunraH SonaHHHr TynHK MyoMana naëKaTHra эra эмacnнrн axaMHaT KacS этмacnнrн, BacuHnuK Ba xoMuHnuK opraHH ëKH Som^a gaBnaT opraHH Sy Mypo^aarnu KypuS nuKumu no3HMnuru KoHyHnunHKga aHHK SenrunaHraH.

OKHHHr 67-Moggacu TypTHHnu KucMHra SuHoaH "BonaHHHr xyKyK Ba KoHyHHH MaH^aarnapu Sy3unraHga, my ^yMnagaH, oTa-oHa (ynapgaH Supu) SonaHH TapSuanam Ba TatnHM Sepum SyHuna y3 Ma^SypuaTnapuHH Sa^apMaraH ëKH no3HM gapa^aga Sa^apMaraHga ëxyg oTa-oHanHK xyKyKnapuHH cyuucretMon KunraHga Sona y3 xyKyK Ba KpHyHHH MaH^aaTnapu xHMoa KunHHHmHHH cypaS, BacuHnuK Ba xoMuHnuK opraHHra, yH TypT ëmra TynraHgaH KeHuH эca, MycTaKun paBHmga cygra Mypo^aaT Kunum xyKyKura эra . Bona yH TypT ëmra TynMaraH Synca yHHHr xyKyKnapuHH xHMoa Kunum BacuHnuK Ba xoMuHnuK opraHH ëKH Som^a gaBnaT opraHH (MacanaH, npoKypaTypa, unKH umnap opraHnapu) ToMoHHgaH TatMHHnaHagH.

18 MopgoBe^ A.C. Coцнanbнo-ropнgнnecкнн MexaHH3M oSecneneHua npaB nenoBeKa h rpa^gaHHHa / nog peg. H.H.MaTy3oBa. CapaToB, 2009. - 288 c.

19 ASpaMoB, B.H. npaBa peSeHKa h hx 3a^ma b Pocchh: oS^eTeopeTunecKHH aHanu3 : aBTope$. ... g-pa ropug. HayK / B.H. ASpaMoB CapaToB, 2007. - C.9.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

AMangarn Ko^HHunn^a MyBo^HK, öona y3 ^rnpuHH эpкнн n^oga этнm xyKyKnra эгa (OKHHHr 68-Moggacn, "Bona xyKyKnapuHHHr ^^naTropn TyFpncHga"rH KoHyHHHHr 15-Moggacn).

Bona xyKyKnapn TyFpncngarH KoHBeHunaHHHr 12-Moggacnra MyBo^HK, ^rnpn Ba KapamnapnHH ma^^^^Hmre Kognp öynraH öona y3 HyKTan Ha3apn, yHHHr MaH^aarnapnra gaxngop öynraH xap KaHgafi MacanaHH xan Knnnmga, my ^yMnagaH yHHHr MaH^aarnapnra gaxngop öynraH xap KaHgafi cyg ëra MatMypnfi cyg ^apaëHnga эmнтнnгaнga y3 ^rnpuHH эpкнн n^oga этнm xyKyKnra эгa. Onna кogeкcн KoHBeHuna HopManapuHH xncoöra onraH xonga öonara öy xyKyKHH öepagn. ByHgaH TamKapn, nno^n öynca, öonaHHHr ^rnpn xap gouM xncoöra onuHumn кepaк, neкнн öat3H xonnapga Boara eTMaraHHHHr ^h^hhu xncoöra onnm Ma^öypnfignp. Yh ëmra TynraH öonaHHHr ^h^hhu xncoöra onnm OKga Ha3apga TyTnnraH xonnapga Ma^öypnfignp. ffly önnaH önpra, öonaHHHr onnacn Ba arpo^-MyxuT MaH^aarnapnra Tatcnp KnnyBHH geapnn öapna KapopnapHH Kaöyn Knnnmga, my ^yMnagaH oTa-oHanap Ba öomKa KapnHgomnap önnaH MynoKoT Knnnm xyKyKngaH ^ofiganaHnmga öonaHHHr ^rnpuHH xncoöra onnm no3HM.

Tatragnam noзнмкн, OKHHHr 68-Moggacn Ba "Bona xyKyKnapuHHHr кa$onaтnapн TyFpncHga"rH KoHyHHHHr 15-Moggacnga öonagaH HeHHH ëmgaH öomnaö ^h^h cypannmn xaKnga aHHK Konga öenrnnaHMaraH. BnpoK OKga yH ëmnn öonaHHHr ^rnpn cypannmn xaM HHoöarra onnHnmnra ong önp KaTop Konganap öenrnnaHraH (70-MoggaHH TypTHHHH khcmh, 82-MoggaHHHr öemnHHH Khcmh, 155-MoggaHHHr önpnHHH khcmh, 171-MoggaHHHr önpnHHH khcmh Ba x.3o).

Mpugm agaöнётnapga öonaHHHr ^rnpuHH onnmra ong KoHyHHnnm Tanaön Ba yHHHr axaMnaTH xycycnga afipnM ^n^nap önngnpnnraH. ^yMnagaH, O.ro.HnbHHa TyFpn тatкнgnaгaннgeк: "10 ëmraHa öynraH öonanapHHHr gannnnapnHH xncoöra onnm ëra pag этнm oTa-oHanapHHHr MyTnaK xyKyKngnp"20. KypuHnö тypнögнкн, öy, önpnHHH HaBöarga, öonaHHHr MatnyM gapa^aga uHrennercryan Ba ^^nonor^ pnBo^naHnmnra öoFnnK öynnö, y y3 ^rnpuHH arpo^garnnap yHyH aHHK Ba TymyHapnn öynraH xap KaHgafi ma^ga MycTaKnn paBnmga ma^na^^a onagn. MacanaH, oTa-oHacn yHra TatnnM MyaccacacnHH TaHnaraHnga, öona y3HHHHr ^rnpuHH n^oganam xyKyKngaH ^ofiganaHnmn MyM^H Ba xoкaзo.

HnMnfi agaöнётnapga 10 ëm - öonaHHHr npogacnra öyHgafi xan KnnyBHH axaMnaT öepnm yHyH ^yga кнннк ëm экaнnнгн Kafig этнnгaн. MacanaH, A.H.nepraMeHT MyafiaH MacananapHH MycTaKnn paBnmga xan Knnnm yHyH "öonaHHHr oHrn кaттa eтyкnнккa эгa öynnmn 3apypnnrnHH" тatкнgnafigн Ba

20 HnbHHa O.ro. Hmepecu pe6eнкa b ceMefiHoM npaBe Рoccнficкofi ®egepaunn. M., 2006. C. 106.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

KoHyH Boara eTMaraHHHHr npogacnra xan KnnyBHH axaMnaT öepagnraH öapna xonaTnap ynyH öonaHHHr ëmnHH 12 ëmra кynafiтнpнmнн Ta^n^ Knngn21. ByHgaH TamKapn, H. B.HeTOBaHHHr Kafig этнmннa, 10 ëmnga öonaHHHr po3nnnrHHH onnm TyFpncngarH HopMaa aMannëTga y3HHH TynnK oKnagn. 10 ëmnn öonaHHHr ëmn KoHyHga KaTtnfi nnMnfi, ^^nonor^ Ba ncнxonoгнк acocnaHMaraH xonga öenrnnaHraH, aMMo öy öona öomKanapra oHrnn paBnmga y3 MyHocaöaTHHH кypcaтa öomnaraH Ba ynap xaKnga y3 ^h^hhu önngnpa onagnraH ëmra TyFpn ^nagn22.

M.B.Aнтoкoncкaa öonaHHHr y3 ^rnpuHH önngnpnm xyKyKHHHHr MyxnMnnrHHH ^yga nyHga Tap3ga n^oganafign: "öonaHHHr ^rnpuHH xncoöra onnm, önpnHHH HaBöaTga, y эmнтнnнmннн aHrnaTagn; m^H^ga^ öonaHHHr ^rnpn önnaH ^numMoB^nm öynca, yHHHr MaH^aarnapnra Tatcnp KnnagnraH MacananapHH xan KnnagnraH maxcnap HHMa ynyH öonaHHHr нcтaкnapнгa HHoöaTra onмaгaнnнкnapн caöaönapn acocnamnapn mapT"23.

Onnaga yHHHr MaH^aarnapnra gaxngop MacananapHH xan Knnnmga öonaHHHr ^rnpuHH эpкнн n^oga этнm TyFpncngarH KonganapHH nmnaö HHKnmga KoHyH HHKapyBHH öonaHHHr y3 ^rnpuHH önngnpnm xyKyKHHH aManra omnpnmHHHr Typnn maкnnapннн Ha3apga TyTagn, öonaHHHr ^rnpn xyKyKnfi axaMnaTra эгa öynraH Kyfingarn xonaTnapHH öenrnnafign:

- önpnHHngaH, öona onnagarn MaH^aarnapnra Tatcnp KnnagnraH xap KaHgafi MacanaHH xan Knnnmga y3 ^h^hhu önngnpnm xyKyKnra эгa;

- H^uHHugaH, öona y3 xyKyK Ba MaH^aarnapnra TaannyKnn xap KaHgafi cyg ëкн MatMypnfi npoueccga нmтнpoк эmнтнm xyKyKnra эгa;

- yHHHHngaH, yH ëmra TynraH öonaHHHr ^rnpuHH xncoöra onnm Ma^öypnfignp, öy yHHHr MaH^aarnapnra 3ng öynraH xonaTnap öyHgaH MycTacHo;

- TypTHHHngaH, OKga Ha3apga TyrnnraH xonnapga Bacnfinrn Ba xoмнfinнк opraHnapn ëкн cyg $aKar yH ëmra TynraH öonaHHHr po3Hnnrn önnaH Kapop Kaöyn

24

Knnnmn мyмкнн24.

H.H.TapycnHa y3 acapnapnga тatкнgnaгaннgeк, öonaHHHr y3 ^h^hhu önngnpnm xyKyKHHH anoxnga Ba öнpгaпнкga xapa^T KnnagnraH нккнтa Me3oH öyfinHa ^apKnam мyмкнн: ëmn Ba onnaBnfi xyKyKnfi xy^^arnuHr axaMnaTH. Onna KoHyHHHnnrnga Ha3apga TyrnnraH xonnapga, yH ëmgaH ^rra öonaHHHr po3Hnnrn Ma^öypnfignp25. fflyHgafi Knnnö, öonaHHHr hcmhhh Ba (ëra) ^aMnnnacuHH, my ^yMnagaH acpaö onnHraH ^aMunnacuHH y3rapTnpnm, öonara HncöaraH oTa-oHan^

21 nepraMeHT A.H. Oneкa n nonenrnenbcTBo. M., 1966. C. 98.

22 HeTOBa H.B. ycbrnoBneHne b Рoccнficкofi ®egepaunn: npaBoBbie npoöneMbi. M., 2006. C. 78.

23 Ammo^^aa M.B. CeMefiHoe npaBo: yHeöHm. M., 2002. C. 189.

24 g^aöya H.B. npaBo pe6eнкa Ha Bbipa^eHne coöcTBeHHoro MHeHua // Becтннк Mocкoвcкoгo yHHBepcuTeTa MB^ Poccnn. 2013. - № 3. - C. 73.

25 TapycnHa H.H. CeMefiHoe npaBo: yneö. nocoöne. M., 2001. - C. 111.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

хукукини тиклаш, болани асраб олиш, ун ёшга тулган болага васий тайинлаш факат унинг розилиги билан амалга оширилиши мумкин; яъни, агар бола унга эътироз билдирса, бундай харакатларни умуман бажариш мумкин эмас.

Кичик ёшдаги , яъни, ун ёшдан кичик болалар, "диспозитив режимда фикр билдириш хукукига эгадилар: уни хисобга олиш мажбурийдир, аммо бошка карор учун мажбурийлик ва мотивация даражаси ота-оналар, васийлик ва хомийлик органи, суднинг ихтиёрида булади. Ушбу коида "боланинг манфаатларига" каратилган,аммо бу ерда хам аник вазиятга караб карорни кабул имкониятлари жуда катта". Маълум булишича, ун ёшгача булган болаларнинг фикрларини хисобга олиш ёки рад этиш ота-оналарнинг эксклюзив хукукидир. Бирок, бола 10 ёшга тулгандан сунг, ота-оналар томонидан унинг фикрини куриб чикиш мажбурийдир, факат амалга оширилиши боланинг манфаатларига зид келадиган таклиф ва истаклари истисно булиши мумкин.

Бир катор мутахассислар боланинг уз фикрини ифода этиш хукуки буйича ёш цензини урнатишда турлича карашларни билдиришади. Хусусан, замонавий психологларнинг тадкикотлари "глобал узгаришлар даврида болаликнинг вакт давомийлиги сезиларли даражада камаяди" деган хулосага келади26. 1 ёшдан 3 ёшгача бола мустакилликка, узига ишончга эга була бошлайди, узига мустакил, алохида шахс сифатида карай бошлайди, лекин хали хам ота-онасига карам булади. Аксарият психологлар "шахснинг биринчи тугилиши" ни 3 ёш билан боглашади. Бу ёшда болалар аллакачон атрофдаги дунё хакида гапиришади, кундалик вазифаларни хал килишда иштирок этишлари мумкин. Шундай килиб, бола 3 ёшдан бошлаб унинг манфаатларига таъсир киладиган барча масалалар буйича уз фикрини билдириши мумкин27.

Боланинг фикрига хукукий ахамият бериш зарур булган ёшни аниклаш масаласида юридик адабиётлар якдил мавжуд эмас. Шундай килиб, В.И.Абрамов боланинг хулк-атворининг ижтимоий ахамиятга эга табиати ва ижтимоий ахамиятга эга карорлар кабул килиш кобилиятидан хабардорлиги 16 ёшдан олдин содир булмайди, деб хисоблайди28. А.Г.Райкунова 10-13 ёшдаги вояга етмаганларни оила конунчилиги доирасида алохида ёш гурухига ажратишни ва уларга конунчилик даражасида 6-9 ёшдаги вояга етмаганлар ва 14-18 ёшдаги вояга етмаганларнинг хукукий лаёкати хажмидан фаркли

26 Болотова А.В., Молчанова О.П. Психология развития и возрастная психология. - М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2012.

27 Федорова Л.Ф. О проблемах реализации права ребенка на выражение своего мнения // Евразийская адвокатура. 2014. - № 5 (12). - С. 80.

28 Абрамов В.И. Права ребенка и их защита в России: общетеоретический анализ: Автореф. дис. ... д-ра юрид. наук. - Саратов, 2007. - С. 28.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

равишда махсус хажмда хукукий лаёкатнинг мавжудлигини белгилашни таклиф килади" 29 . А.М.Эрделевскийнинг сузларига кура, фукаролик конунчилигига мувофик, 6 ёшли бола муайян турдаги операцияларни амалга ошириш хукукига эга (масалан, майда маиший битимлар), "худди шу ёшда бола ота-онасидан кайси бири билан яшашни хохлаши хакида уз фикрини шакллантира олади, бир вактнинг узида кимга ва кандай максадларда бундай фикрни билдиришини тушунади. Шу билан бирга, "бу ёшдан бошлаб бола узига тааллукли масалалар буйича "суд мажлисига киритилиши лозим"30.

Психологик олимларнинг фикрига кура, аллакачон мактабгача ёшдаги болалар "харакатларда мувофиклик ва изчилликни, уз харакатларини ва олинган натижани узи бахолашни намоён киладилар"31, бошлангич мактаб ёшида "кишилар турли хил маълумотларга эга булиш сабабли хар хил нуктаи назарларга эга булиши мумкинлигини болалар тушунишни бошлайдилар; уларда бошкалар кандай уйлашини олдиндан билиш кобилияти ривожланади; улар бошка одамларни яхширок тушуна бошлайдилар; улар бошка одамларнинг хатти-харакатларининг сабабларини англай бошлайдилар"32.

Юкоридагилар билан боглик холда, боланинг фикрини хисобга олиш керак булган ёшни 7 ёшгача камайтириш тавсия этилади. Шу билан бирга, албатта, болага фикр билдириш хукукидан фойдаланишга имкон берадиган икки томонлама мезонни урнатишни таклиф киладиган олимларнинг фикрига кушилиш керак - "ёш ва етуклик"33, яъни, мухокама килинган масалаларнинг окибатларини тушуниш ва бахолаш кобилияти. Купинча, 5-6 ёшли бола 15-16 ёшдаги "усмир" га караганда анча тортишувли ва онгли равишда турли хил хаётий холатлар буйича уз хулосаларини ифодалайди. Боланинг уз манфаатларини англашига келсак, А.М.Нечаеванинг сузларига кура, "бу муаммоли масала, чунки вояга етмаган, хатто онгли ёшдаги, купинча унинг утилитар, савдо манфаатларини куради"34. Ва шунинг учун, боланинг фикрига аниклик киритишда, коида тарикасида, болалар психологияси сохасида махсус билимга эга булмаган укитувчи ёки васийлик ва хомийлик органининг вакилини эмас, балки психологни жалб килиш мухимдир. Мураккаб холатларда суд боланинг уз фикрини мустакил равишда шакллантириш кобилияти

29 Райкунова А.Г. Правосубъектность несовершеннолетних в области семейных личных неимущественных отношений // Семейное и жилищное право. - 2005. - № 1. - С. 7.

30 Эрделевский А.М. Право ребенка на выражение мнения // СПС КонсультантПлюс, 2001.

31 Психология: Учебник / Отв. ред. А.А. Крылов. - М.: Проспект, 2009. - С. 323.

32 Болотова А.В., Молчанова О.П. Психология развития и возрастная психология. - М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2012.

33 Кравчук Н.В. Конвенция о международном похищении детей: законодательные проблемы и перспективы реализации // Семейное и жилищное право. - 2013. - № 1. - С. 12-17.

34 Комментарий к Семейному кодексу РФ / Отв. ред. А.М. Нечаева. - М.: Юрайт-Издат, 2008. - С. 195.

o

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

xaKngarn caBonra ofigннnнк rapuTHm ynyH cyg-ncnxnaTpna ëra cyg-ncнxonoгнк экcnepтнзacннн TafinHnam xyKyKnra эгa

BonaHHHr hcm, oTa hcmh Ba ^aMnnnara öynraH xyKyKH KoHyH öenrnnaHraH Ba öy xyKyK ®Kga öenrnnaHraH ncMra öynraH xyKyK önnaH yfiFyнnнкga aManra omnpnnagn. ro.O.BecnanoB ymöy xyKyKHH "ncMra эгa öynnm, yHH pyfixaTgaH yткaзнm Ba y3rapTnpnm, y3 homh önnaH onnaBnfi Ba öomKa MyHocaöaTnapga нmтнpoк этнm ynyH ropugm нмкoннaт, myнннгgeк, ymöy xyKyK öy3nnraH xonnapga hcmhh xnMoa Knnnm HM^HnaTH" geö Tatpn^nafign35. T.B.fflepmeHHHHr ^mpura ^pa "ncMra öynraH xyKyKHHHr Ma3MyHH Kyfingarn вaкonaтnapgaн nöopaT: TyFnnnmHH pyfixaTgaH yraasumga hcm öepnm, ncMgaH ^ofiganaHnm, hcmhh y3rapTnpnm, hcmhh xnMoa Knnnm"36.

OKHHHr 69-Moggacn yHHHHH KncMnra кypa "BonaHHHr ^aMnnnacn oTa-oHaHHHr ^aMnnnacnra Kapaö öenrnnaHagn. OTa-oHa Typnn ^aMnnnanapga öynraHga oTa-oHaHHHr кenнmyвнгa önHoaH öonara oTacuHHHr ëкн oHacuHHHr ^aMnnnacn öepnnagn. OTa-oHaHHHr xoxnmnra кypa, öonara oTa ëra oHa ToMoHngaH Mnnnnfi aHtaHanapra ^pa öoöoHHHr hcmh öyfinHa ^aMnnna öepnnnmn мyмкнн. OTa-oHa ypTacnga öonaHHHr hcmh Ba (ëra) ^aMnnnacn öyfinHa ^nnmyB öynMaraHga, кenнö HHKKaH HH3o вacнfinнк Ba xoмнfinнк opraHH ToMoHngaH xan этнnagн". ByHgaH ^apKnn paBnmga Ko3oFncTOHHHHr "Hнкox (эp-xoтнн) Ba onna TyFpncHga"rH кogeкcнga öonara hcm Kyfinm öyfinHa кenнmмoвннnнкnap cyg ToMoHngaH кypнö HHKnnnmn öenrnnaHraH. OrnpHMroHa, öyHgafi TapTnö aHHa ypHHnngnp. 3epo, öonara hcm TaHnam ëкн yHHHr ^aMnnnacuHH aHHKnamgarn кenнmмoвннnнкnapнн вacнfinнк Ba xoмнfinнк opraHH эмac, öa^n cyg Kapopn önnaH xan этнnнmн MaKcagra MyBo^HKgnp. ffly MyHocaöaT önnaH OKHHHr 69-Moggacn yHHHHH KncMHga HH3o cyg ToMoHngaH xan этнnнmн xaKngarn KongaHH кнpнтнm no3HM.

ByHgaH TamKapn, OKga oTa-oHacn öynMaraH, Tonnö onnHraH ëкн Tamnaö ^ra^aH öonara hcm, oTa hcmh Ba ^aMnnna TaHnam Macanacn öenrnnaHMaraHnnrnra xaM эtтнöop Kaparnm no3HM. By öopaga xaM Ko3oFncToHHHHr "Hнкox (эp-xoтнн) Ba onna TyFpncHga"rH кogeкcн 63-Moggacn 6-KncMHga öenrnnaHraH öynnö yHra ^pa "arap öonaHHHr oTa-oHacn HoMatnyM öynca öonaHHHr hcmh, oTa hcmh Ba ^aMnnnacn вacнfinнк Ba xoмнfinнк öyfinHa Ba3H^anapHH aManra omnpyBHH opraH, Tnöönfi ëкн Typap ®;ofi öyfinHa öonaHHHr xyKyKnapuHH xuMoa Knnnm Ba3H$acnHH öa«:apaëтгaн öomKa Myaccaca ToMoHngaH

35 BecnanoB ro.®. CeMefiHo-npaBoBoe nono^eHne pe6eнкa b Рoccнficкofi ®egepaunn. //Becтннк TBry. Cepna "npaBo". 2013. Bbiny^ 34. - C. 133-141.

36 fflepmeHb T.B. npaBo pe6eнкa Ha HMa n ero HHTepec кaк onpegenaro^nfi ^mepufi b npouecce peanroaqnn npaBa Ha npncBoeHne n nepeMeHy HMeHH // CeMefiHoe h ^unn^Hoe npaBo. 2009. - № 6. - C. 7.

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(1), Jan., 2023

куйилади". Фикримизча, ОКнинг 69-моддаси туртинчи кисми сифатида ушбу нормада белгиланиши зарур.

Болага исм танлашда ота-оналар томонидан ОКнинг 69-моддаси учинчи кисмида белгиланган "миллий анъаналарга" риоя этмаслик холатлари учрайди. Бундай холатларда "болага исм унинг келгусидаги манфаатларидан келиб чиккан холда берилади, келгусида унинг шаъни ва кадрига салбий таъсир килиши мумкин булган исм берилишига йул куйилмайди"37.

Бирок таъкидлаш лозимкик, амалдаги конунчиликда болага ота-онаси танлаган исмни расмийлаштириш рад этишнинг конунчиликда аник талаблари ва шартлари назарда тутилган.

Чет эл мамлакатларида конун чикарувчилар бу вазиятдан турли йуллар билан чикишади. Беларусь Республикасининг никох ва оила тугрисидаги кодекси 69-моддаси фукаролик холати далолатномаларини руйхатдан утказувчи орган, агар болага куйилаётган исм жамоат ахлоки, миллий урф-одатлар нормаларига зид булмаса, болага ота-оналар томонидан танланган тугри исм беришни рад этиш хукукига эга эмаслигини белгилайди. Франция ФКнинг 57-моддасида белгиланишича, агар боланинг исми узи ёки бошка исмлар билан биргаликда боланинг манфаатларига зид булса, у республика прокурорига хабар бериши керак. Прокурор можарони хал килиш учун оилавий суд судьясига мурожаат килиши мумкин. Агар судья бу исм боланинг манфаатларига мос келмаслигини аникласа, у бундай номни фукаролик холати руйхатларидан чикариб ташлаш тугрисида карор кабул килади. Озарбайжонда 2011 йил 12 майдаги "Исмлар, отасининг исмлари ва фамилияларини тайинлаш ва узгартириш коидалари" мавжуд булиб, унда болага унинг манфаатларига зарар етказадиган ёки унинг жинсига мос келмайдиган исм берилмаслиги ва болани кулгили исм деб аташ керак эмаслиги белгиланган. Болага берилиши мумкин булмаган исмлар руйхати мавжуд38.

Илмий адабиётлар 39 тахлилидан куриниб турибдики, куплаб тадкикотчилар ва олимлар ота-оналарнинг исм танлашда имкониятларини окилона чегаралар ичида чеклаш зарур деб хисоблашади. Чунки конунчиликдаги бу узгаришлар ота-оналарнинг уз фарзандига исм танлаш хукукини амалга оширишга тускинлик килишга эмас, балки бола хукукларини химоя килишга каратилган. Бу холда асосий муаммо-бу ном танлашда такиклар

37 Жиззахда чакалокка "Мбаппе" деб исм куйишдими? // https://darakchi.uz/uz/159683

38 Ладочкина Л. В. Право и обязанность родителей дать имя ребенку / Л. В. Ладочкина // Вестник Саратовской государственной юридической академии. 2016. - № 3 (110). - С. 76-78.

39 Стрекаловская, М. О. Право ребенка на имя и проблемы его реализации / М. О. Стрекаловская. Текст : непосредственный // Молодой ученый. 2016. - № 21 (125). - С. 665-668. - URL: https://moluch.ru/archive/125/34884/ (дата обращения: 20.01.2023).

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(1), Jan., 2023

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

аникланадиган мезонларни ишлаб чикиш. Юкоридаги фикрларни тахлил килиб, куйидагилар исм сифатида ишлатилмаслигини таклиф килиши мумкин: 1) ракамли белгилар; 2) формулалар, кимёвий, физик, математик белгилар; 3) кискартмалар; 4) ахлоксиз сузлар, хакоратли сузлар ва иборалар (масалан, ахмок, галварс ва бошкалар.); 5) сифатлар (масалан, чиройли, дахшатли ва хоказо.), феъллар; 6) жугрофий номлар; 7) хайвонлар, усимликлар, замбуруглар ва вирусларнинг номлари (асосий киролликларнинг илмий таснифига кура); 8) унвонлар, мартабалар, даражалар; 9) юкоридаги элементларнинг комбинацияси.

REFERENCES

1. Насриев И.И. Шахсий номулкий хукукларни амалга ошириш ва мухофаза килишнинг фукаролик-хукукий муоммолари. - Тошкент.: Гофур Гулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи. 2006. - Б. 11.

2. Якубова И.Б. Узбекистон ва Япония конунчилигида шахсий номулкий хукукларни фукаролик-хукукий мухофаза килиниши: юрид. фан. фалс. докт (PhD). дис. ... автореф. - Тошкент: 2018. - 21 б.

3. Рахмонкулов X,. Фукаролик хукукининг объектлари. - Тошкент: 2008. - 15 б.

4. Understanding Children's Rights. URL: https://www. humanium.org/en/fundamental-rights/

5. Тарусина Н.Н. Семейное право. Учебное пособие. - М.: Проспект. 2000. -101 с.

6. Геллер М.В. Реализация и защита права несовершеннолетнего жить и воспитываться в семье по законодательству Российской Федерации: автореф. дис. ... канд. юрид. наук. - М.: 2007. - 10 с.

7. аль-Бенна А. (известный как ас-Са'ати). Аль-фатх ар-раббани ли тартиб муснад аль-имам ахмад ибн ханбаль аш-шайбани. Т. 10. Ч. 19. С. 45

8. аль-Газали М. (450-505 гг. по хиджре). Ихья 'улюм ад-дин [Иймон тугрисидаги илмлар]. В 6 т. С. 69.

9. Король И.Г. Личные неимущественные права ребенка по семейному праву Российской Федерации: научно-практическое пособие. Проспект, 2010.

10. Грудцина Л.Ю. Семейное право России // Юриспруденция. - 2006. - № 4. -С. 39-48.

11. Савельева, Н.М. Правовое положение Ребенка в России / Н.М. Савельева // История. - 2000. - №46. - С 56-62.

12. Глисков, А.Г. Права и обязанности несовершеннолетних: (комментарии к законодательству о правах несовершеннолетних и защите этих прав) / А.Г.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

Глисков, А.И. Забейворота, О.В. Самолюк. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2007. -634 с. - (Закон и общество).

13. Кравчук, Н.В. Конвенция о правах ребенка ООН как инструмент защиты семейных прав ребенка в России/ Н.В. Кравчук // Государство и право. - 2006. -№ 4. - С.49-58.

14. Бутнев В.В. Механизм судебной защиты субъективных прав и охраняемых законом интересов// Юридические записки Ярославского государственного университета им. П.Г. Демидова. Вып. 4 / Под ред. В.Н. Карташова, В.В. Бутнева. Ярославль, 2010 - С.86

15. Мордовец, А.С. Социально-юридический механизм обеспечения прав человека и гражданина / Под ред. Н.И.Матузова. Саратов, 2009. - 288 с.

16. Ильина О.Ю. Интересы ребенка в семейном праве Российской Федерации. М., 2006. С. 106.

17. Летова Н.В. Усыновление в Российской Федерации: правовые проблемы. М., 2006. С. 78.

18. Антокольская М.В. Семейное право: учебник. М., 2002. С. 189.

19. Джабуа И.В. Право ребенка на выражение собственного мнения // Вестник Московского университета МВД России. 2013. - № 3. - С. 73.

20. Тарусина Н.Н. Семейное право: учеб. пособие. М., 2001. - С. 111.

21. Болотова А.В., Молчанова О.П. Психология развития и возрастная психология. - М.: Изд. дом Высшей школы экономики, 2012.

22. Федорова Л.Ф. О проблемах реализации права ребенка на выражение своего мнения // Евразийская адвокатура. 2014. - № 5 (12). - С. 80.

23. Абрамов В.И. Права ребенка и их защита в России: общетеоретический анализ: Автореф. дис. ... д-ра юрид. наук. - Саратов, 2007. - С. 28.

24. Райкунова А.Г. Правосубъектность несовершеннолетних в области семейных личных неимущественных отношений // Семейное и жилищное право. - 2005. - № 1. - С. 7.

25. Эрделевский А.М. Право ребенка на выражение мнения // СПС КонсультантПлюс, 2001.

26. Комментарий к Семейному кодексу РФ / Отв. ред. А.М. Нечаева. - М.: Юрайт-Издат, 2008. - С. 195.

27. Шершень Т.В. Право ребенка на имя и его интерес как определяющий критерий в процессе реализации права на присвоение и перемену имени // Семейное и жилищное право. 2009. - № 6. - С. 7.

28. Жиззахда чакалокда "Мбаппе" деб исм куйишдими? // https://darakchi.uz/uz/159683

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(1), Jan., 2023

29. Ладочкина Л. В. Право и обязанность родителей дать имя ребенку / Л. В. Ладочкина // Вестник Саратовской государственной юридической академии. 2016. - № 3 (110). - С. 76-78.

30. Azimjon Abdumo'min o'g, I. (2023, January). IJARA SHARTNOMASI OBYEKTI. In Proceedings of International Conference on Scientific Research in Natural and Social Sciences (Vol. 2, No. 1, pp. 161-165).

31. Иброхимов, А. А. У. (2021). КОРПОРАЦИЯМИ БОШ^АРИШДА ФИДУЦИАР МАЖБУРИЯТЛАР ВА УЛАРНИ УЗБЕКИСТОНДА КУЛЛАШ ИМКОНИЯТЛАРИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, i(10), 841-853.

32. Ibrohimov, A. A. O., Koryogdiyev, B. U. O., & Tojiboyev, S. Z. (2022). KORPORATIV NIQOBLARNI OLIB TASHLASH KONSEPSIYASI VA UNI O'ZBEKISTON KORPORATIV HUQUQIDA TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(1), 1068-1082.

33. Ibrohimov, A. A. M. O. G. L., & Nechaeva, E. V. (2022). XALQARO INVESTITSIYA HUQUQIDA MILLIY REJIM VA ENG QULAY SHARTLAR REJIMI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(2), 414-425.

34. Azimjon, I. (2022). ZARAR-YURIDIK SHAXS ISHTIROKCHILARI VA BOSHQARUV ORGANLARI FUQAROLIK-HUQUQIY JAVOBGARLIGINING ZARURIY SHARTI SIFATIDA.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.