CC BY
513. Масъумй Н. Очеркхо оид ба инкишофи забони адабии точик. Сталинобод: Нашрдавточ, 1959.
4. Мирзоев А. Иборахои феълии замонй дар забони адабии хозираи точик.Душанбе:
Дониш, 1972.
5. Мирзоев А. Масъалахои ибора дар забони точикй. Душанбе: Деваштич, 2002.
6. Неменова Л. Р. Предлоги в таджикском языке. Сталинобад, 1954.
ГЛАГОЛЬНОЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ ПРОСТРАНСТВЕННЫХ ОТНОШЕНИЙ В «БАДОЕЪ-УЛ-ВАКОЕЪ» ЗАЙНИДДИНА МАХМУДИ ВОСИФИ
Гаффоров А. О.
В статье автор рассматривает глагольные словосочетания пространственных отношений в «Бадоеъ-ул-вакоеъ» Зайниддина Махмуди Восифи. Анализируя подобные словосочетания с предлогом «ба» (с) делает соответствующие выводы.
Ключевые слова: глагольное словосочетания, пространственные отношения, предлог, лексическое значение.
VERBAL COLLOCATION OF SPATIAL RELATIONS IN "BADOE-UL-VAKOE" OF
ZAINIDDIN MAHMUDI VOSIFI
Gaffarov A.O.
Verbal collocations of spatial relations in "Badoe-ul-vakoe" of Zainiddin Mahmudi Vosifi are reviwed in this article. Having analysed the similar collocations with preposition -ba "to"the author made appropriate conclusions in the article as well as.
Keywords: verbal collocations, spatial relations, preposition, lexical value
Сведения об авторе: Гаффоров Абдушукур Одинашоевич - кандидат филологических наук, доцент, декан факультета педагогики Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992) 901-06-30-68.
Information about the author: Ghafforov Abdushukur Odinashoevich, Ph. D. in Philology sciences, docent, Dean of Pedagogy Faculty, Tajik State Pedagogical Univesity named after Sadriddin Aini, tel.: (+992) 901 063068.
ВОДИДДОИ ФРАЗЕОЛОГИИ АНТОНИМЙ ДАР ЛАДЧАДОИ ^АНУБИИ
МИНТАЦАИ КУЛОБ
Гадоев Н.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айнй
Маълум аст, ки дар хаёти рузмарра кас бо зиддиятхо сари хар кадам ру ба ру мешавад. Ин зиддиятхо хам дар табиат дар байни набототу хайвонот ва хам дар чомеа дар байни одамон ба вукуъ мепайванданд. Зиддиятхо боиси пешравй, тараккиёт мегардад. Олимон солхост, ки барои омузиши ин мукобилистихо пажухиш мебаранд ва ба муваффакиятхои назаррас ноил шуданд.
Дар забоншиносй ин зиддиятхо бо воситаи вохидхои лугавие инъикос мешаванд, ки онхо маънохои мухолиф доранд. Вохидхои лугавии маънохои бо хам зиддошта дар матбуот ва асархои бадей ба таври васеъ мавриди истифода карор доранд. Адибон барои шавковару хонданбоб намудани асархои худ аз вохидхои лугавии зидмаъно самаранок истифода мебаранд. Дар кадар ки зиддият тезу тунд бошад ва он мохирона ба калам дода шуда бошад, хамон кадар мазмуну мундаричаи асар чаззобу дилчасп мебарояд. Вохидхои лугавие, ки ин ихтилофхо, мукобилгузорихо ва зиддиятхоро ифода менамоянд, антоним ном доранд.
Дар адабиёти илмй дар бораи антонимхо чунин омадааст: «Антоним калимаи юнонй буда, анти-зид, онома-ном мебошад. Ба антонимхо чуфти калимахои зидмаъно шомиланд: калон-хурд, сиёх-сафед, баланд-паст, дур-наздик; Дар антоним маънои калима шарти асосии антонимшавии он мебошад»(12, 55.)
Дангоми ташреху тавзех додани тарафхои гуногуни калимахои мукобилмаъно холату вазъияти ашёи бо хам мукобил пахлухои гуногуни он равшану возех мегардад. Ин мукобилгузорихо хам дар забони адабй ва хам дар забони гуфтугу ва муошират, шеваю лахчахо ба таври васеъ ба назар мерасанд. Ба хусус дар забони гуфтугу ва муошират мардум дар нутки худ сари хар кадам аз вохидхои лугавии антонимй истифода мебаранд.
Вожахои антонимй на танхо бо калимахои алохида, балки дар таркиби иборахо ва таркибхои рехта (фразеологизмхо) низ меоянд. Онхо бо роххои гуногун ба таркиби таъбирхо дохил мешаванд: Хору хас, дусту душман, пастиву баландй, неку бад, сиёху сафед ва г. Ин фразеологизмхо маънои мукобил надоранд , танхо чузъхои дохилии онхо маънои ба хам зидро ифода менамоянду халос.
Вохидхои фразеологии антонимй, чи тавре ки дар боло ишора кардем, дар лахчахои забони точикй, аз чумла дар лахчахои чанубии минтакаи Кулоб ба таври фаровон дар истеъмоли мардум карор доранд.
Онхо дар нутки сохибони лахча бо маънохои мухталиф гардиш хурда , дар гуфтугу ва муоширати мардум маънохои зиёдеро касб намуда, забони онхоро бою рангин,чаззоб мегардонад.
Тавассути мукобилгузорй аломати ашё ва хислатхои инсон оханги махсус мегирад, ин имконият медихад, ки маънии дилхох равшану таъсирбахш ва нишонрас ифода карда шавад.
Дамин тавр, вохидхои фразеологии антонимй гуфта калима ва таркибхоеро мегуянд, ки мазмунхои мачозй гирифта, маъно ва мафхумхои ба хам зидро ифода менамоянд ва бо ин рох барои ба хадаф расидани марому максад, нияти гуянда хизмат мекунанд.
Аз руи маводхои дар даст доштаи мо доир ба иборахои фразеологии антонимй дар гуйиши мардуми чануби минтакаи Кулоб ба таври фаровон ба назар мерасанд. Онхоро мо ба чунин гуруххо тасниф намудем.
1. Ба гурухи аввал чунин вохидхои фразеологиеро дохил намудан мумкин аст, ки худи фразеологизмхо маънои хилоф надоранд, вале чузъхои таркибии он ифодагари маънохои мукобиланд: шавъ руз (доимо, хама вакт): Шавъ руз рата ниго мекадъм (П), мурданъ зънда шидан (дар хичолат мондан.): Маълима дидъм, чан бор мурдъмъ зънда шидъм.(М)., саривъ вега(хама вакт): Саривъ вега хаваръш мегиръм.(Ш)., хъдира ай вегуна фарк накадан(1.аз хад зиёд маст будан. 2. худро аз ьама боло гирифтан): Масте шидас, ки хъдира ай вегуна фарк намекъна (К)., сари сангъ кълух( гарибй, бечорагй, бенавой): Умемъ (омадему) сари сангъ кълух шидем (Р)., вардоштанъ бундан (кори якхеларо ичро кардан): Иш (инаш) по вардоштастъ уш (дигараш) по бундаст (Й)., чапавъ роста кадан (кофтукоб, чустучу намудан): Уманъ дар яг минут хунара чапавъ роста канъ бърафтан (П)., бурдовард кадан (мубохиса, мочаро кардан): То ними шава бурдовард кадан (М)., дар байни овъ алов бундан (чонро ба гарав мондан, дар вазъияти нобоб мондан, илочи дигар надоштан): Баъди гапи ма-м (модарам) дар байни овъ алов бунд-ъм (Р)., мушъ пъшък /сагъ пъшък шидан (чангу чанчол бардоштан):
Бади туй съноръ хъштуман сагъ пъшък шидан (Анч)., гармохънък шидан (касал шидан): Нахой(наход) дар товистун одам гармохънък шава(Ш)., пастивъ бъландира дидан(рузхои хубъ бадро аз аз сар гузарондан): Ба ами ъмри кута -мун пастивъ бъландии дънёра бъсё дидем.(Р), дар мурдавъ зънда чъхт бъдан(киноя аз одами баобру бомартаба):
Бой Ниёз дар мурдавъ зъндаи хама чъхт бъд (П)., хоръ хас(неку бад): Дар амай къшлок хоръ хас аст., шавъ руз(хамеша): Шавъ руз ба хунаша мерамъ хаваръш мегиръм., (М) гапой пастъ бъланд(суханхои мочароомез): Дидъм, ки гапо-шун пастъ бъланд шидан гъръфтан ба пои пасъм гашта умадъм (Й)., сърхиш ба съфедиш бозй
мекад (зебо, сохибчамол бъдан): Назpигъла даp ёшиёш съpхиш ба съфедиш бозй мекад (Т)., pyз-шави тоpик шидан (ба бадбахтй дyчоp шyдан): Ба Поpвоpа pафтъмъ pyзъм шави TOp^ шид.(П) ва Fайpахо.
Чи хеле ки мебинем, ибоpахои фpазеологии боло маънохои гуногуни зиндагии pyзмаppаи моpо инъикос намуда, пахлyхои мухталифи хаётpо бо pангхои тоза пеши назаp чилвагаp месозанд.
2. Ба гypyхи дигаpи вохидхои фpазеологии антонимй чунин таpкибхое дохил мешаванд, ки даp чумлахои мустаъкил омада, даp ифодаи мазмунхои pехта бо хам маънохои мyкобилpо касб намуда, вохидхои фpазеологии антонимиpо ташкил медиханд.
Ин намуди ибоpахои фpазеологй , ки чузъхои таpкиби он бештаp ба вазифаи исм, сифат ва феъл омада, хусусияти антонимй мегиpанд, забону гуйишхои сохибони лахчаpо дилчаспу чаззоб мегаpдонанд:
Ба осмун ваpдоштан (аз хад зиёд таъpифy тавсиф каpдан),-ба зъмин задан (k^p накаpдани хизмати касе), дъл ов хypдан (ба мypод pасидан,)- дъл хун шидан (баpои ба коми дил pасидан азобу pанч кашидан), дългаpм шидан (pyхбаланд шудан, баpои ичpои коpе аз сидки дил кушиш намудан) - дълхънък шидан (pyхафтода, ноумед ва маъюс шудан), ба кала гъpъфтан (yхдадоp шидан), ай py pад кадан (ичpои ягон коp, ё фаъолиятpо pад каpдан), зъндадъл бъдан (софдъл, шахси кyшодачехpа) - дъли сия доштан (мyFамбиp, одами бад), гапхои бугънй (суханхои даFал, ночо, нолоик,) -гапхои хъшpy (суханьои зебо, наpм, мулоим), нунъш даp pyFан Fyтид (киноя аз бою бадавлат шудан) - нуни хypдан надошт (камбаFалй, нодоpй), одами банамак (шахси саховатманд, олихиммат) - дъстъш нъмък надоpа (1.хасис, мумсик. 2.аз y хеч кас баpакат намеёбад), лачумша бъкаш (монеъгй каpдан ба коpе) - лачумша уй къ (бигyзоp чи коpе, ки хохад каpдан гиpад), димоF чок бъдан (pyзpо хуш гyзаpонидан, кайфу сафо намудан), димоF сухтан (аз касе pанчидан, касеpо чашми дидан надоштан) ва f.
Бояд гуфт, ки ду чуфти охиpи фpазеологизмхои антонимй даp забони адабии X0зиpаи точик низ вомехypад. Вале хаp кадоми онхо даp гуйишхои маpдyми чануби Кулоб тобишхои гуногуни маъноиву услубй мегиpанд. Таъбиpхои антонимии одамгаpй кадан (ба касе pахм намудан, гузашт каpдан) - ай одамгаpй бъpyман (pахмy шавкат надоштан), гапой по даp хаво (гапхои нохелидаву номолида (сухани пучу бемаънй). Сухане, ки сохиби он пеш аз гуфтан фикp накаpдааст)- гапхои овдоp (гапхои пухта, сухани таъсиpбахш, сухани ба мулохиза гуфташуда), саpъ каловаpа ёфтан- (чигили ягон вокеаpо кушодан) - саpъ каловаpа гум кадан (сабаби pyй додани ходисаpо наёфтан), гап гъpъфтан (аз pyи pаъйи касе коp каpдан, ба гапи касе даpомадан) - гапа пъшти по задан (сухани касеpо напазиpyфтан), дъpав саp кадан^ози Fалладаpавй) - дъpав Fалтидан (анчоми Fалладаpавй), хов-ъш гъpъфт (хоб омад, омодаи хоб шуд) - хов-ша гъpъфт(аз хоб сеp шуд). Хубии давъ паp (давpайи навpасивy чавонй) - ай давъ паp бyндан(давpайи пиpию баpчомондагй), даp тав сухтаст (бемоp будан, бехолу бемадоp шудан) - тавъш хънък шидаст (сихат шудан, нест шудани бемоpй) ва Fайpахо даp гуфтугу ва мyошиpати маpдyм ба тавpи фаpовон гаpдиш мехypанд.
Якчанд мисол:
Аму mагай шъ одамгари надора (Р). Хела мезана, ки одамгарира дарёв къна. (Р) Дар гап бъдроя яг одами намешъда ба осмуна мевардоравъ одами дигара ба зъмина мезана (Ш). Бой Мавлон дар Анциров одами банамак бъд, дойим сорхунъш парmофmагй бъд.(Анж). Амсояи мо одами бенамакай, дар ъмръш ай хунаш ягум каса нун надодаcm. (Т). Бой Хъзрали ба Кулоба умадъ лацуми биярша уй кад. Дълъш нашид, ки лацумша бъкаша (П).
Дар Тагнов дар вахmи mymm3 (моуи июн) дърав сар мешававъ дар mирамойи сари кавс(моуи ноябр) дърав мегалmа.(К).Мъ дойим Давлаmа ба ра медроръмъ одамойи ёфm мешаванд, ки ура ай ра мегардунан. Пеши рай ура наги, хубии давъ пар-шай, ай давъ пар, ки бунд, бецогардира басмекъна(Ш)
3. Шyмоpаи хеле зиёди фpазеологизмхои зидмаъноpо таъбиpхое ташкил медиханд, ки ба маънои умумй мазмуну мyндаpичаи хилоф доpанд. Онхо ифодагаpи маънохои
хархела буда, дар нутк ва гуйишхои сохибони лахча хамчун маводи тайёр корбаст мешаванд ва максаду нияти гуяндаро возеху равшан инъикос менамоянд. Чунин иборахои фразеологии зидмаъно таркибхои устувору тагйирнаёбанда доранд. Дангоми иваз намудани чузъхои дохилии фразеологизмхо ба маънои таъбир халал ворид мегардад. Вохидхои фразеологии зеринро ба ин гурух дохил намудан айни муддаост:
Хъдо нигат бъдора (худо нигахбонат), - хъдо чунта бъгира(мурда рав),чъшм воз кад (ба дунё омад) - поша дъроз кад (аз дунё реьлат кард), паша пар намезана (орому сокит) - хунара ба саръш уч кад (магал, шуру гавго), хаки гапа гуфтан (ростгуй, росткавлй) - русия кадан(дуруггуй, фиребгарй), бърутоша тавар намебра (такаббурй, бо викор будан) -дъмчък задан (хушомад задан, худро паст задан), хумай(хом аст) толи (то холо) напъхтаст (чавон аст, тачриба надорад), пъшти ноф мехорид (кайфу сафо карда мегашт) - азоби сага мекашид (муфлису хору зор шуд), ова ай гълуни ягдигар мехурдан(дустони наздик ва вафодор будан) - ягдигара чъшми дидан надоштан (душмани якдигар шудан), дъл ов хурдан(хурсанд шудан) - дълхун шудан (сахт хафа шудан), гапа ишъ гуш кадан (ба сухани касе эътибор додан) - гапа ба дигар съ бурдан(ба сухани касе ахамият надодан), одами пърмана(сергап, серчог) - бе лавъ дан(дахон) (камгап), чъшмош барк-барк мекънан (хушёр,зирак) - ай сояй хъдиш метарса(тарсончак, буздил), ханда дар лавъш бозй мекъна(хушу хурсанд) - сарша ба къшо заданша намедуна (маълулу маъюс будан), гуши касеро бурдан(аз пургуй безор кардани касе) - ба лав кълух молидан(сухан накардан, хомуширо ихтиёр кардан), ба кор часпидан (мехнат кардан ) - дъста дар ови хънък назадан(бекор будан), хавои дан(дахон) кадан (худро таърифу тавсиф кардан) - зикру нашкойдан (хомуширо ихтиёр намудан), хуги мирй гаштан(аз хад зиёд фарбех шудан) - шъкамбъш ба пъшт-ша часпидан (харобу логар шудан), пъшти ноф хоридан( кор накардан, бекор ба гушае нишастан) - азоби сага кашидан (кори пурмашаккатро ичро намудан), ай чъшъм алов паридан (кордону чаккон будан) - соат исоб кадан (танбалу нокора бъдан) ва гайрахо.
Фразеологизмхои антонимии дар боло зикршуда дар забон ва муоширати сохибони лахча хеле фаровон дар гардишанд. Аз мазмуну мундаричаи онхо бараъло намудор аст, ки дар аксар мавридхо ин таъбирхо дар таркиби худ чузъхои якхела дошта, дар гуйишхои мардуми ин чо маънохои мухолифро кабул мекунанд. Дамин тавр хам мешавад, ки вохиди лугавй маънои аслии худро аз даст дода, маънои аслии хешро гум карда, маънои нав мегиранд. Барои мисол унсури лугавии «ганда» маънои «бад»-ро ифодагар аст, аммо дар мисоли зер ба маънии тамоман нав дар мавриди истеъмол карор мегирад: Мъ ура ганда дуст медоръм.
Дар назари аввал калимаи «ганда» ба ибораи фразеологии «дуст доштан» то андозае маънои мухолиф дошта бошад хам, вале вохиди лугавии «ганда» хусусияти сермаъно зохир намуда, «дустдории аз хад зиёд»- ро ифода менамояд. Аз ин лихоз фразеологизмхои антонимй ба семасиология ва полисемия иртиботи ногусастанй дорад. Дангоми аз назар гузарониданидани вохихои фразеологии антонимй дар гуйишхои сокинони чануби Кулоб ба иборахое дучор мешавем, ки вожахои таркиби онхо маънохои бо хам зид надоранд, аммо дар нутки сохибони лахча хусусияти сермаъной пайдо намуда, дар мачмуъ ба иборахои таркибан устувори фразеологии антонимй табдил меёбанд:
^абат- кабат гушт гъръфтан (1.фарбех шудан. 2. аз хад зиёд хурсанд шудан) - дъл зардов гъръфтан (1. андухгин будан). 2.бемор шудан)
4. Дар ташкилшавй, ё сохта шудани иборахои фразеологии антонимй воситахои грамматикй низ мавкеи махсус доранд. Пеш аз хама пешояндхои соддаи аслии ба, дар, ай (аз) дар таркиби вохидхои рехтаи фразеологй омада, маънохои бо хам мукобилро касб намудани фразеологизмхо кумак мерасонанд.
Чунончи: ба осмуна вардоштан(таърифу тавсиф намудан) - ба зъмин задан(танкид кардан, мазаммат намудан), ба ра дъровардан(даъват кардан ба ахлоки нек) - ай ра задан(касеро ба рохи бад бурдан), дар гап истодан(дар кавли дода устувор будан) - ай гап гаштан(устувор набудан дар кавли худ), ба кала гъръфтан(ичрои кореро ба ухда гирифтан) - ай ру рад кадан(корро ичро накардан), ба кор уман(ба кор омадан) - ай кор
рафтан(аз кор озод шудан), одамгарй кадан(ёрии худро дарег надоштан) - ай одамгарй бъруман(ба хеч кас ёрй надодан, ба сухани касе ахамият надодан) , ай охърчаи бъланд ов хурдан(касеро ба назар нагирифтан) - сари мъвъ пуни пойи тъ(ба нохуни пойи касе зор шудан), дар байни овъ алов бундан(дар вазъияти нобоб мондан) - ай овъ алов бъруман(аз вазъияти носолим баромадан), ханда дар лавъш бозй мекард(нихоят хурсанд будан) - ханда ай лавъш гърехт(маъюс шудан) ва хоказо.
5. Дар лахчахои номбурда вохидхои фразеологие кам нестанд, ки дар онхо хиссачаи инкории «на-», «но-» дар калимахои хамреша омада, ифодагари маънохои бо хам зид корбаст мешаванд. Ин ходиса ба вохидои фразеологие руй медихад, ки чузъи феълй доранд. Дар ин холат пешванд хамеша бо феълхо меоянд. Масалан: ра додан(рухсат додан) - ра надодан(рухсат надодан), ачал расид (вакташ расид) - ачал нарасид(вакташ нарасид.).
Бачаи корумад (бачаи кобил) - бачаи нокорумад(бачаи танбал), овъ дон канда шид (мухлат тамом шуд) - овъ дон канда нашид (мухлат тамом нашуд), раи кора ёфтан -
(ичрои кореро, ё фаъолиятеро кашф намудан) - раи кора наёфтан (илочи ичрои корро наёфтан), руз дидан (ба хушхолй гузарондани вакт) - руз надидан (лахзахои хуши хаётро надидан), гапа ба гуш гъръфтан (ба сухани касе эътибор додан) - гапа ба гуш нагъръфтан (эътибор надодан ба сухани касе), кор доштан - кор надоштан, кора сар кадан - кора сар накадан, тана ба кор додан - тана ба кор надодан ва хоказо.
6. Баъзан пешванди бе- ки набудан, ё иштирок надоштани ходиса ё предметро нишон медихад, дар таркиби иборахои фразеологй омада, дар сохтани таъбирхои мукобилмаъно сахми худро дарег намедорад. Вохидхои лугавии маънохои бо хам зиддошта, асосан бо сифат ва феъл тааллук доранд. Одами лавъ дандор(шахси зиндадил, хушчак - чак) - одами белавъ дан(одами камгап), кори руганй (кори фоидаовар) - кори беруган(кори фоида надошта), одами бегур (одами беинтизом, бадахлок), - зъмин дар пош озор намёва (одами хуб, беозор)ва гайрахо.
Як кисмати ками вохиои фразеологии антонимй дар лахчахои мавриди назар дар забон ва муоширати мардум гардиш мехуранд, ки унсурхои лугавй дар таркиби онхо такрор шуда, маънои вохиди фразеологиро таъкид мекунад Дар ин холат калимаи такрор шуда метавонад мукобилмаъно бошад ё набошад:
Бой Гадомад руза рузъ шава шав нагуфта кор мекард (М-Ч,). Гишнаи хъдора хъдо сер къна, мо ба амии ръски додагит шъгр мекънем.(П)
Вохидхои фразеологии мукобилмаъно ба калимахои сермаъно ва синонимхо алокаи канданашаванда дорад. Дар кадом аз фразеологизмхои антонимй дар танхой ба силсилаи гуногуни синонимхо дохил мешавад. Дар натичаи мукоисаи таъбирхои синонимй ба вохидхои фразеологии антоним мавкеи иборахои фразеологии синонимй дар сохтану ташаккул ёфтани вохидхои фразеологии мукобилмаъно муайян карда мешавад. Бо ин рох дар натичаи мукоиса ва дар мавридхои муайян муносибати зидмаъноии фразеологизмхои гуногун барои аник намудани системаи маънохои таъбирхо ва ошкор намудани робитахои хаммаъноии онхо кумак мерасонанд.
Ихтисорахо
Анч.- Анчиров, Т-Тагнов, Р-Рог, С.М.- Саримагзор, Й-Йол, С.Н.-Саринамак, Н-Новачун, К-Кишт, М-Мълёв, Х-чо, Ш-Шурообод, П.-Порвор.
Адабиёт:
1. В. В.Виноградов. Избранные труды (лексикология и лексикография). - Москва.1977. -С.140-162.
2. ЖуковВ.П .Семантика фразеологических оборотов. Москва.Просвещение. 1978. 160 с.
3. Маъсумй. Н Очеркхо оид ба инкишофи забони адабии точик. Душанбе.2011. 385.с
4. Маджидов Х. Лексико-семантические особенности глоголных фразеологических единиц современного таджикского литературного языка. Автореф. диссерт . доктор фил. наук. Душанбе, 1998-27 с.
5. Х.Мачидов. Фразеологияи точик.- Душанбе. -1982, 102 с.
6. 6.Т.Мак;судов. Лексика ва фразеологияи лахчаи точикони Исфара.-Душанбе, Ирфон, 1977 сах.50-56.
7. ^одиров Д.С. Структурно - грамматическая характеристика диалектной фразеологии(на материале дарвозского говора таджикского языка) АКД. Душанбе.2007. 21.с.
8. Саидов Р. «Вохидхои фразеологй дар назми халк;й», Душанбе-1992.
ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИЕ АНТОНИМЫ В ЮГО-ВОСТОЧНОМ ДИАЛЕКТЕ
КУЛЯБСКОГО РЕГИОНА
Гадоев Н.
В данной статье рассматриваются фразеологические антонимы, которые по содержанию и значению связаны с различными сферами жизни и выражают различные действия людей. Представители диалекта используют фразеологические обороты в речи приобретают особую эмоциональность, обаятельность, серьёзность, сатиру и намёк.
Ключевые слова: различная сфера,диалект,серьёзность,сатиру и намёк.
PHRASEOLOGICAL ANTONYMS IN SOUTH AND EAST DIALECTS OF KULOB
REGION
Gadoev N.
This article deals with phraseological antonyms connected with different spheres of life by content and meaning and express different activities of the person. The represantatives of the dialect use phraseological units in the speech and gain special loud, serious, satiric tone.
Keywords: various sphere, dialect, gravity, satire and hint.
Седения об авторе: Гадоев Нурхон - доцент кафедры таджикского языка Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992)985 380054.
Information about the author: Gadoev Nurkhon, docent of Tajik Language Chair, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tеl.: (+992)985 380054.
ДУ НИГОД БА МАСОИЛИ КАЛИМАСОЗЙ Хоркашев С.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айнй
Яке аз сарчашмахои асосии такмили таркиби лугавии хар гуна забонро мухак;к;ик;он калимасозй медонанд. Калимасозй дар забоншиносй ба ду маънй фахмида мешавад: 1) ташаккули калимахои сохта ва мураккаб, ки одатан дар асоси к;олабхои мавчудаи забон тарик;и вандхо, васлшавии композитхо, конверсия ва г. сурат мегирад; 2) бахши забоншиносй, ки тамоми чихатхои вохидхои лугавии сохта ва мураккабро меомузад (ЛЭС, 1990, 467; Карашук, 1977, 8).
Хусусияти шаклию маъноии калимасозиро ба назар гирифта олимон доир ба мав^еи он дар забоншиносй мулохизахои гуногун баён кардаанд.
Тавре маълум аст, забон дар хамаи даврахои таърихй бо таъсири омилхои гуногун дар холи тагирёбй аст. Яъне тахаввулоти таърихй, сиёсию фархангй, тичорат, фарханг, техника ба забон вохидхои нави лугавй меоранд. Ин калимахои бунёдии ин ё он забон буда, ба кдвонини савтй, лугавй ва сарфию нахвии забон хамоханганд. Чуноне ки Е. С. Кубрякова менависад, «суть словообразовательных процессов заключается в создании новых наименований, новых вторичных единиц обозначения, и коль скоро такие наименования являются словами» (ОЯ, 1972, 356).
