CC BY
14
2. Справочник товароведа продовольственных товаров, Москва экономика, 1987 г. II-й том
3. Афанасьева Л.Р. Товароведение продовольственных товаров, Москва экономика, 1982 г.
4. Гылнин В.Б., Конаненко И.Е. Товароведение пищевых продуктов Москва экономика, 1980 г.
5. Боровикова Л.А. исследование продовольственных товаров М.Экономика, 1980 г.
6. Мюллер П. Микробиология пищевых продуктов растительного происхождения Москва пищевая промышленность, 1977 г.
М.Р.ДОНИЁРОВ
ГИЗОХУРИИ ИЛМАН АСОСНОКШУДАИ ШАХСОНИ СОЛХУРДА
Дар макола асостои илмии гизои шахсони солхурда, ки ба саломатии ин гурути одамон алокаманд аст, баррасг карда мешавад. Шал>м ва микдори хурок, таркиби он, тартиби истеъмолкунии хуроки шабонарузаи шахсони калонсол тавассути далелхо оварда шудааст, ки риоя намудани он ба бардамии ин шахсон, ситат саломатг ва толати хуби фаъолияти метнатии онто мусоидат менамояд.
Дар макола тавсиятои мутахассисони пажутишготи хуроки Академияи тибби Русия ва дигар маслитату тавсияномато оиди ин масъала оварда шудаанд.
DANIYAROVM.
HUMAN FOOD OF OLD AGE ACCORDING TO THE BASE OF SCIENCE
The article has the data about scientific based recommendations regarding for food for the adults and old age people, assisting for the improvement and stabilization of health condition. Also, the author uses the methods and recommendations on the organization of humans food for the old and adults ages of specialists of Institute for Food of Academy of medical Science of Russian Federation and Institute of gerontology of Academy of Medical sciences of RF, also recommends the number of products and dishes for the old and adult ages.
ГОИБНАЗАРОВ ШУЖРАТ УМАРКУЛОВИЧ-
н.и.и., дотсент, мудири кафедраи Андоз ва андозбандии ДД^БСТ.
ТАШАККУЛЁБИИ БОЗОРИ ГАЙРИРАСМИИ МЕ&НАТ ДАР ШАРОИТИ МУНОСИБАТ&ОИ БОЗОРГОН1
Баъди эълон гардидани истиклолият Толикистон ба иттиаоди л>ааош аамчун давлати мустакил дохил шуд ва дар роаи бунёди ламъияти демократ! бо назардошти аз иктисодиёти маъмурию фармондиа!, банакшагирии мутамарказонида гузаштан ба иктисодиёти дорои системаи демократии бозоргон! карор гирифт. Буарони иктисодиёти маъмурию фармондиаии охири солаои 80-ум бавукуъомада, дар даралаи баланди аарбикунон! (милитаризатсия) ва монополия кардани иктисодиёт,
номyтаносибии сошав1, соxтори нарxшои бемаъш, фарсyдашавии xазинашои асос'1 дар бисёр сошашои xолагишо ва г. ифода мегардид. Бартараф намyдани тагйироти мавлуда ва баргаштан ба бузургишои муътадили бозоргош, xолагишоро таншо бо роши ислошоти каты ба даст даровардан мумкин буд, ки он ногузир ба таназзули истешсолот, баландшавии нарx ва бекор1 оварда мерасонад.
Дар Толикистон барои бемонеа ва самаранок огоз кардани ислошоти иктисод1 окибатшои интегратсияи аз шад зиёди иктисодиёти лумшур1 дар комплекси xолагии xалKи иттифок1 мyxолифат мекарданд. Ин пеш аз шама дар мавлуд набудани шароит барои гузаронидани сиёсати мустакилонаи молиявию карздиш1, якбора кам шудани шалми истешсолот дар сошашои асосии иктисодиёт ифода меёфт, зеро амал кардани аксарияти корxонашои мушим ба воридоти мол аз дигар лумшуришо вобастап дошт. Иштироки лумшур1 дар таксимоти байналxалKии мешнат xеле ночиз буд. Дар ин шароит якбора алокашои xолагии байни собик лумшуришои иттифок1 канда шуд.
Муносибатшои байнишамдигарии чандинсола ва алокашои солшои гуногуни ба шамдигар мувофиккардашуда ва бемонеа аз як ло ба лои дигар бурдани молшо, сармоя ва кувваи кор1, саршадшои нави давлатии ногашон пайдошуда - ин шама, ки ба якдигар вобаста буданд, катъ гардиданд. Бо баробари таназзули системаи маъмурию фармондиш1 шар кадом лумшур1 кушиш мекард, ки сошиби истиклолияти сиёс1 гардад. Лекин истиклолияти сиёс1 бе истиклолияти иктисод1 вулуд дошта наметавонад.
Яке аз самтшои афзалиятноки комёб гардидан ба истиклолияти иктисод1 ин ташаккул додани иктисодиёти бозоргонии солим ва муътадил амалкунанда ба шисоб меравад. Толикистон чун дигар лумшуришо ба талрибаи лашонии тамаддуни инсош ру овард ва роши xолагидории бозоргониро роши дурусти аз бушрони иктисод1 рашо ёфтан шисобид. Талрибаи дигар мамлакатшо, ки роши тараккиёти бозоргониро кабул карданд, нишон дод, ки муносибатшои бозоргош бо назардошти бисёрукладии иктисодиёт, шаклшои гуногуни моликият, ракобатнок1, нарxгyзории озоди бозори мешнат ва сармояшо кодир аст ба иктисодиёт неру баxшад ва мешнатро талдид намояд. Натилашои аввалини гузаштани иктисодиёт ба муносибатшои бозоргош ба вайрон намудани устувор1 дар соxтори истифодабарии нишондишандаи асосии макроиктисодии машсулоти доxилии умум1 оварда расонд, ки он ба иктидори такрористешсолкунии лумшур1 таъсири манф1 расонд. Масалан, дар соли 1990 шиссаи истеъмолоти лор1 якбора баланд гардид, афзоиши гардиши воситашои модд1 бошад, дар таркиби анд^ти воситашо то даралаи пасти нишо1 кам гардид. Ин аксуламали ба xyд xоси субъектшои xолагидорï ба ислошоти пули дар пеш истода ва либерализатсияи нарxшо оварда расонд.
Дар солшои 1992-1993 таносуби пештараи талаботи лор1 ва анд^т (заxира кардан) тадрилан вайрон гардид. йамчунин дар натилаи катъиян кам гардидани талаботи xаридорï бинобар паст шудани сатши реалии зиндагии ашол1 иктидори такрористешсолкунии лумшур! дучори талафоти
- se -
калон гашт. Талаботи ашол'' дар истеъмолоти аз шама минимуми зарур'' карор гирифт. Талабот ба кувваи кор'', ки тартиби асосии иктисодиёти бозоргош машсуб мешавад, тадрилан афзудани сатши он -ин воситаи мушим ва ягонаи амалкунии он мебошад, бинобар ин таъсири нокифояи давлат ба сатш ва сохтори шуГлнок! яке аз сабабшои асосии суст амал кардани механизмшои бозоргош дар лумшурии мо ба шисоб мерафт.
Лишати таърих! чунин аст, ки тараккиёти иктисодиёт ва таксимоти бавукуъомадаи кувваи кории байни бозори расмии мешнат ва бозори Гайрирасмии мешнат хусусияти ба худ хос дорад. Захирашои мешнат'' кувваи мушими истешсолкунандаи ламъият, шамчунин барандагони муносибатшо ба шисоб мераванд, ки дар раванди талдиди кувваи кор'1 ташаккул меёбанд. Тавсифи асосии сифати захирашои мешнат'1' даралаи маълумотнок'', тайёрии касб'1 ва г. ба шисоб мераванд, вале он дар бозори гарирасмии мешнат чандон мушим ба шисоб намеравад ва накши шалкунандаро намебозад. Шумораи коркунон дар бозори гайрирасмии мешнат аз даралаи инкишоф наёфтани истешсолоти модд'' муайян карда мешавад.
Омилшое, ки шуглнокиро дар бозори Гайрирасмии мешнат муайян менамоянд, иншо мебошанд: ихтисор намудани корхонашои амалкунанда, даралаи пасти музди мешнат, мушолирати кувваи кор'' ва Гайрашо. Хусусияти хоси бозори Гайрирасмии мешнат аз он иборат аст, ки натилаи кор машсулот набуда, балки хизмат ба шисоб меравад. Коргарон кушиш мекунанд, ки хизматро илро намоянд, барои он ки таклифи корфармо конеъ гардонида шавад.
Барои бозори Гайрирасмии мешнат такмилдишии сифатии шайати коргарони шуглдошта, яъне кадршо хеле мушим мебошад, ки он дар пайдошавии касбшо ва мутахассисони нав ва аз байн рафтани касбшои кушна зушур меёбад ва давра ба давра азназаргузаронии тавсифи ихтисосро пешбиш менамояд. Яке аз сабабшои раванди дар ин ло ба вукуъомада «лавонтар кардани кадршо» ба шисоб меравад.
Чуноне ки талрибаи лашош нишон медишад, хусусигардош агар он дуруст амал' гардонида шавад, дар шама ло ба баланд шудани самаранокии холаг' ва паст шудани нархшо дар мавриди бештар шудани сифати молшо ва хизматшои шаётан мушим мусоидат мекунад. Татбики барномаи Гайридавлатикунош ба ноил шудан ба шалми пешбинишудаи хусусигардош дар шамаи сошашо, умуман либерализатсияи иктисодиёт, ташкил кардани бозори молшо, ташкил намудани садшо корхонашои хурд, холагишои дешконии хусус'', ташкили корхонашои муштарак бо иштироки инвесторон ва Гайрашо - ин ба кам шудани сарбор'' ба кисми даромади булет мусоидат намуд. Максади асосии ислошот фарошам овардани шароит барои пурзур гардонидани фаъолияти шар кадом корхона бо назардошти манфиатшои истеъмолкунанда ба шисоб меравад.
Баробари ин дар ин давра ба хатошои лидд'' рош дода шуда буд.
Бисёр корхонашои давлат'' ба фоидаи мулкдор хусус'' гардонида шуда буданд. Мулкдор ва хулаиншо сошиби пакетшои контрол' - сашмияшо гардида,
ламъиятшои шакли пушидаи сашшомиро ташкил намyданд ва бо шамин роши даромадноки инвеститсияшои дигар сашмдорони дигарро бастанд. Чунин хусусигардош ба линоят оварда расонд. Рошбарон дар бораи тараккиёт ва васеъ гардонидани истешсолот, зиёд кардани лойшои корï фикр намекарданд, баръакс фаъолияти хешро ривол медоданд. Оншо таншо як масъаларо шал мекарданд: кам кардани микдори лойшои корï ва сашмиядорон, зиёд кардани даромади хеш. Ин хатошои хусусияти этний, ахлокию маънавï дошта яке аз камбудишои хусусигардош ба шисоб мерафт. Дар натила методи субъективии хусусигардош ба миён омад, ки аз методшои ракобатнок1 дигар истифода бурда намешуданд. Кор ба он дарала расид, ки баъзе рошбарон бемонеа ба рафти хусусигардош таъсир расониданд. На шамаи амволи давлат объективона нархгyзорï шуд ва шоло ин чизшо руи об баромада истодаанд ва бо нархи арзон фурухта шуда буданд. йамаи ин аз мавлудияти камбудишо дар базаи амалкунандаи меъёри шуку^ оиди эътироф накардани талаботшои конуншои объективии и^исой! шашодат медишанд.
Ташлили фаъолияти сектори хусусигардонии иктисодиёт аз он шашодат медишад, ки мулкдорони хусуа дар маршилаи ташаккулёбии муносибатшои нави бозоргош барои тоб овардан шамалониба кушиш ба харл медишанд. Усулшои нодурусти хусусигардош ва шалли масъалашои бавукуъомада ба вайроншавии таносуби талабот ва таклифот ба кувваи корï оварда расонд. Дар натилаи ин кисми зиёди кувваи корï бекор монд. Баъзешо тавонистанд бо роши муайян барои худ кор пайдо карданд (асосан сошиби сармоя), кисми дигари кувваи корï бошад, шатто дар бозори мешнат (асосан оншоро музди мешнат конеъ намегардонад) кор пайдо накарданд. Ин ба он оварда расонд, ки кувваи корï ба бозори Гайрирасмии мешнат муролиат кард. Дар бозори Гайрирасмии мешнат коргарон пули накд мегиранд. Бозори Гайрирасмии мешнат дар давраи гузариш барои бекорон башри зиндап ва пулкоркуш ашамияти мушим дорад. Бозори Гайрирасмии мешнат яке аз сохторшои мушими иловап ба шисоб рафта, дар шароити гузариш ба муносибатшои бозоргош душворишои зиёдро ба вулуд овард.
Ташаккулёбии бозори Гайрирасмии мешнат дар шароити ташаккули муносибатшои бозоргош раванди табш ба шисоб меравад. Вазифаи асосии бозори Гайрирасмии мешнат дар давраи гузариш дар он ифода меёбад, ки вай кодир аст бекоронро муваккатан бо кор таъмин кунад. Гайр аз ин вазифа бозори Гайрирасмии мешнат малмуи душвори амалиётшоро оиди таъминкуш ва расонидани намудшои муайяни хизмат илро мекунад, ки корхонашои давлат! аз ушдааш намебароянд. Бозори Гайрирасмии мешнат мувофики талаботи истешсолот ва бозор зери таъсири мураккабшавии шароитшои такрористешсолкунии бозоргош мунтазам таГйир ёфта меистад.
Яке аз шартшои мушими равнаку ривол ёфтани бозори Гайрирасмии мешнат кам шудани даромади пули ашош, аниктараш кам шудани даромади пули реал аз сектори давлатии иктисодиёт ба шисоб меравад. Дар шароити иктисодиёти бозоргош максади асосии шар кадом сошибкор ба даст овардани
фоидаи калон ба шисоб меравад. Дар замони шозира бо роши монопол'1 кунонидани истешсолот ва ихтисор кардани лойшои кор'1 ба ин максад ноил шудан мумкин аст. Бекорон бошанд, барои ба таври минимал'1 таъмин намудани зиндагии хеш малбуранд, ки ба илрои шамаи намуди коршо роз'1 гарданд. Мувофикат кардани манфиатшои гурушшои муайяни бекорон ба ташаккул додани бозори гайрирасмии мешнат мусоидат мекунад. Мавлудият ва амалкунии бозории Гайрирасмии мешнат барои тараккиёти иктисодиёт хавфнок аст.
Талрибаи лашош шашодат медишад, ки иктисодиёте, ки бушрони шадидро аз сар гузаронидааст, ба зуд'1 боло намеравад. Ин асосан аз шисоби ду омил баркарор мегардад - нигош доштани сатши зиндагии ашол'1 ва карзшои беруна. Дар вакти шозира бозори Гайрирасмии мешнат роли нигош доштани сатши минималии зиндагии бекоронро мебозад. Маълум аст, ки барои баркарор кардани иктисодиёт пеш аз шама вакт ва маблаги зиёд талаб карда мешавад. Имруз батанзимдарории шуглнок'1 дар бозори Гайрирасмии мешнат хело душвор ва номатлуб мебошад, зеро он бесарусомонишои зиёде дорад.
Раванди истешсолот дигар шартшои тараккиёти иктисодиётро ба вулуд меоварад, аз лумла шаклшои гуногуни моликиятро ташаккул медишад. Дар давраи гузариш шаклшои гуногуни моликият шаклшои гуногуни бозори Гайрирасмии мешнатро ногузир ба вулуд меоварад. Дар давраи гузариш шаклшои нави ташкилотшои бозори Гайрирасмии мешнат шамчун бозори махсуси Гайрирасмии мешнат ташаккул меёбад, ки шуглнокии занон дар сектори Гайрирасм'1 ба намудшои анъанавии фаъолият асос карда шудаанд.
Аз руи ташаккулдиш'1 ва инкишофи шар кадоми шаклшои номбаршудаи бозори Гайрирасмии мешнат проблемашои гуногун пайдо мешаванд, ки оншо барои шама умум буда, барои бозори алошидаи Гайрирасмии мешнат хусусияти хос дошта метавонанд.
Проблемашои ба худ хос бояд барои шаклшои алошидаи бозори Гайрирасмии мешнат афзалият дошта бошад. Бинобар ин андешае шаст, ки проблемаи тараккиёти бозори Гайрирасмии мешнат мувофики шаклшои ташкилию иктисод'1 дида баромада шуда, зарурияти нигошдор'1 ва имконпазир будани ташаккулёб'1 ва тараккиёти оншо муайян карда шавад. Аз пурсишшои коргарони дар сектори Гайрирасмии иктисодиёт шуГлдошта мукаррар карда шуд, ки бекорон дар бозори расмии мешнат аз шароити мешнат ва музди мешнат ва Г.ш. муролиат намекунанд. Баъзан ба бекорон коршои каммузд ва аз руи касбашон набударо пешнишод мекунанд. Шароити хизматрасонии оншо хело паст аст, бинобар ин аниктараш оншо каноатманд нестанд. Умуман, каноатманд набудани бекорон аз бозори расмии мешнат бо сабабшои зерин маънидод карда мешавад:
• якум, бозори расмии мешнат, бинобар субъекти мушаххас
надоштанаш, бекоронро лалб карда наметавонад;
• дуюм, таксимоти муттамарказонида ва батанзимдарории шуГлнок'1 ташаббуси корфарморо машдуд мекунад;
• сеюм, интихоби кадршо бе назардошти сифатшои ташкилотчигию кордош, машорати касб'1 амал'1 гардонида мешавад. Дар вакти чунин тарзи интихоби коргарон проблемашои зиёд ба миён меояд.
Дар бозори Гайрирасмии мешнат шар кадом коргар ба он кушиш мекунад, ки сошиби кори бештар муфид гардад. Вай таншо барои амал'1 гардидани максади хеш кушиш мекунад ва бо шамин пешак'1 мавкеи худро дар бозори Гайрирасмии мешнат бештар мегардонад. Бояд кайд кард, ки дар лумшур'1 шамчунин чунин шакли бозори Гайрирасмии мешнат, ба монанди бозори махсусгардонидашудаи мешнат барои коргарони баландихтисос мавлуд мебошад, ки дар оншо коршои ихтисосталаб илро карда мешаванд ва зиёда аз ин машсулоти оншо шамеша ба ракобат тобовар мебошад. Пурсиши дар вилояти Сугд гузаронидашуда нишон дод, ки дар бозори махсусгардонидашудаи Гайрирасмии мешнат якчанд гуруши коргаронро ташкил кардан мумкин аст. Баъзан оншо кувваи кории иловагиро аз дигар бозоршои Гайрирасмии мешнат барои илро кардани коршои вазнин (асосан барои бетонрез'1, кофтани хандаки канализатсия, фаровардани хишт ва Г.) киро мекунанд. Бозори махсусгардонидашудаи Гайрирасмии мешнат баробари амал карданаш инчунин бояд таракй' дода шавад. Барои ин ташия намудани конун зарур аст, ки он бозори махсусгардонидашудаи Гайрирасмии мешнатро ба танзим дарорад. Бозори махсусгардонидашудаи Гайрирасмии мешнат на таншо дар сошашои истеъмолот ва муомилот, балки шамчунин дар сошаи истешсолот бояд низ амал кунад ва механизми шавасмандкунии он сошашои истешсолот ва муомилотро дар яклояп фаро гирад, аз ин ру азнавташкилкунии он ашамияти мушим дорад.
Рошшои санлиданашудаи гузаштан аз холагидории сотсиалисп ба холагии бозоргон'1 дар доирашои ламъият'1 башсшои дурударозро ба миён овард. Дар байни масъалашои башснок проблемаи ташаккулдишии бозори Гайрирасмии мешнат аз масъалашои мушим ба шумор меравад.
Роли шуГлнокиро дар комплекси холагии халки лумшур'1 муайян карда, бояд кайд кард, ки бозори Гайрирасмии мешнат шамчун унсури номуташаккили ин комплекс амал мекунад. Чунин шакли шуГлнок'1 аввалан ба тарзи тасодуф'1 ба рош мондани фаъолият дар лавоб ба либерализатсияи иктисодиёт ва бад шудани шароити зиндагии ашол'1 пайдо шуд, лекин тадрилан, баробари лидд'1 гардидани бушрони умум'1, он васеъ гардид ва ба шакли оммав'1 табдил шуд. Дар ин ло бозори Гайрирасмии мешнат ё ки онро дар давраи шукмронии сотсиализм бозори «сиёш» ном мебурданд, фаъолона ба тарзи легал'1 оГоз гардид. Бозори Гайрирасмии мешнат гуё ки аксуламали лавоби ба худ хос ба мунтазам мавлуд будани дефитсити лойшои кор'1 ба шисоб мерафт. Бисёр хизматшо (намудшои коршои анъанав'1) тавассути ин бозори мешнат илро карда мешуданд. Лекин меъёршои шукуки он давра чунин намуди шуГлнокиро манъ менамуданд ва он пиншош амал мекард. Дар шароити шозира ташаккулдиш'1 ва амалкунии бозори Гайрирасмии мешнат ба
таври каты манъ карда нашудааст, аз он шамаи шашрвандон даромад гирифта метавонанд ва шамин фаъолиятро ба таври расм'1 халк шамчун намуди легеалии шуГлнок'1 эътироф кардааст. Аз руи маълумотшои расм'1 дар Лумшурии Толикистон шоло наздик 20 фоизи бекоронро бозори Гайрирасмии мешнат бо кор таъмин мекунад. Лекин бо гузашти вакт шиссаи он ба фоидаи шакли бештар мутараккии шуГлнок'1 кам шуданаш мумкин аст.
Иктисодиёти бозоргош пешбиш менамояд, ки бозори Гайрирасмии мешнат бояд натаншо барои бекорон, балки шамчунин барои давлат шам самараовар ва ба ракобат тобоваранда гардад. Дар адабиёти давраи шурав'1 дар тули солшои зиёд дар ламъияти мо мавлуд будани шакли молии кувваи кор'1, эштимолияти хариду фуруши он инкор карда мешуд. Солшои зиёд чунин шисобида мешуд, ки тарзи банакшагир'1 дар иктисодиёт кодир аст, микдори зарурии ашолии кобили мешнатро барои истешсолоти ламъият'1 ташаккул дишад ва онро ба таври максимал'1 истифода барад. Лекин иклими илтимоии мамлакат бо назардошти ушдадоришои умумии мешнат'1 ва афзалият доштани манфиатшои ламъият'1 ба шахс муайян карда мешуд, бинобар ин сиёсати малбуркунии маъмур'1 ба мешнат амал'1 гардонида мешуд. Роши тараккиёти экстенсив'1, дар нишояти кор имкон дод, ки захирашои мешнатиро лалб намуда, талаботи иловап ба миён оварда шавад.
Иктисодиёти бозоргон'1 ба таври каты мафшуми истифодабарии захирашои мешнат'1 ва шаракати оншоро таГйир дод. Талдиди захирашои мешнат'1 дар шароити иктисодиёти бозоргон'1 таклифшои муайяни кувваи кориро ташаккул медишад, истифодабарии он бошад, бо баробари пешнишод намудани талабот ба мешнат оГоз меёбад. йамин тавр, роли давлат шамчун монополист дар истешсолот истифода бурдани кувваи кор'1 аз байн меравад ва бо шамин ба таври каты манбаи воситашои лалбкунии одамон ба мешнат таГйир меёбад, дар навбати худ системаи ташаккулдиш'1 ва истифодабарии захирашои мешнат'1 дар секторшои гуногуни иктисодиёти милл'1 дар бозори Гайрирасмии мешнат аз лумла таГйир меёбад. Дар фаркият аз бозори расмии мешнат бозори Гайрирасмии мешнат бозоре ба шисоб меравад, ки дар вазъияти устувор карор дорад ва вазифаи худ - бо кор таъмин намудани бекоронро илро мекунад. Бояд кайд кард, ки максади амалкунии бозори Гайрирасмии мешнат - бештар пурра таъмин намудани ашолии бекор бо кор бо назардошти даралаи баланди хизматрасош, вобаста ба шароит, бо сарфи минималии вакт ба шисоб меравад. Андешаи мо ин аст, ки алшол бозори Гайрирасмии мешнат хусусан ба гуруши ашолии камдаромад таваллуш дорад. Чунин вазъият дар оянда шам ба давом ёфтани раванди тавассути бозори Гайрирасмии мешнат бо кор таъмин намудани бекорон ва ба минбаъд кам шудани шумораи бекорон дар бозори муташаккили мешнат мусоидат мекунад.
Дар шароити муосир бозори Гайрирасмии мешнат зарур мебошад. Зиёда аз ин вай ба бекорон барои гирифтани даромад ва зиндап чизи асосист. Бозори Гайрирасмии мешнат дар системаи муосири иктисоди бозоргош дар сурати мавлуд будани кисматшои зерин амал мекунад:
• музди мешнат бо пули накд пардохта мешавад;
• даромад даралаи минималии зиндагиро таъмин менамояд;
• лойшои кори доим'1 мавлуд нест ва ба талоботи бехатар'1 лавоб
намедишад;
• манзили аз руи нархи бозор дастрасбуда мавлуд нест;
• системаи тайёркунии кадршои бе диплом мавлуд аст;
• коргар ва корфармо дар назди конун баробаркукук намебошанд;
• даралаи баланди бекор'1;
Чунин намуди бозори Гайрирасмии мешнат дар амал фаъолият дорад ва бо ин аз бисёр лишат вазъияти захирашои мешнат'1 муайян карда мешавад. Лишати синну сол, вазъи саломат'1, даралаи маълумотнок'1 ва тайёрии касб'1 ба паст шудани сифати бозори расмии мешнат ва иктидории захирашои мешнатии он оварда мерасонад. Раванди ташаккулдишии захирашои мешнат'1 дар бозори Гайрирасмии мешнат бояд бо роши пешнишод кардани таклифот муайян карда шавад. Талабот ба мешнат ва микдори коргаронро корфармо пешнишод менамояд. Бозори Гайрирасмии мешнат мунтазам аз шисоби гузаштани кувваи кор'1 аз бозори расмии мешнат пурра карда мешавад. Барои бисёр шашрвандон гузаштан ба бозори Гайрирасмии мешнат на таншо гум кардани шукукшои илтимо'1, балки шамчунин гум кардани дониш ва малакашои касбиро шам боис мегардад.
Лараёни инкишоф ва шайати коргаронро дар бозори Гайрирасмии мешнат барои солшои наздик зери таъсири ду омил муайян кардан мумкин аст: давом кардани зушуроти бушрош (таназзули истешсолот, даралаи баланди инфлятсия, бадтар гардидани кувваи кор'1') ва минбаъд гузаштан ба бозор (Гайридавлатикунош ва хусусигардош, либерализатсияи нархшо ва Г.). Инкишофи худшуГлнок'1 ва сошибкории майда манбаъи алтернативии шуГлнок'1 ва истифодабарии кисми фаъоли ашолии кобили мешнат ба шисоб меравад, ки дар ин бора чунин далели (факт) бозори Гайрирасм'1 шашодат медишад. Солшои охир дар ташаккулдишии бозори Гайрирасмии мешнат сашми сектори хусусии иктисодиёт зиёд шудааст. Шумораи шуГлдоштагон дар бозори Гайрирасмии мешнат якчанд маротиба зиёд шудааст, микдори бозори Гайрирасмии мешнат шамчун сошаи шуГлнок'1 якбора зиёд гардид ва он дар амал мустакил ва бозори микёсан калони мешнат гардид.
Вожашои калидУ: ислошоти иктисода, истиклолияти иктисода, муносибатшои бозоргош, деконсентратсия, захирашои мешнат!', бозори Гайрирасмии мешнат, хусусигардош, бекор!, манфиатшои ламъияп.
АДАБИЁТ:
1. Гуршумов И.П., Юсуфбеков Ю.Р. Проблемы труда: занятость и
мобильность. - Душанбе, 1989
2. Дадашев А. Проблемы занятости и регулирование рынка труда в
Российской Федерации.//Вопросы экономики. - М., 1998. - №1
3. Дунаева Н. Молодежь на рынке труда.//Вопросы экономики. -М., 1998.-
№1
4. Еремин Б.А. Рынок труда и занятость в современой России. Критический анализ. - СПб., 1993
5. Женщины в обществе: реалии, проблемы, прогнозы. - М., 1991
6. Закон Республики Таджикистан «О занятости населения». - Душанбе, 1996
7. Заславский И.Е. Труд, занятость и безработица. - М., 1992
8. Заславский К.И. К новой парадигме рынка труда.// Вопросы экономики. -М., 1998
9. Заславский К.И. К характеристике современного труда в России.//Экономист. - М., 1997. - №2
10. Зинин В.А. Мотивация к труду: содержание и формы осуществления в рыночных условиях. - М., 1997
ГОИБНАЗАРОВ Ш. У. ФОРМИРОВАНИЕ НЕФОРМАЛЬНОГО РЫНКА ТРУДА В УСЛОВИЯХ СТАНОВЛЕНИЯ РЫНОЧНЫХ ОТНОШЕНИЙ
В статье затронуты некоторые аспекты формирования неформального рынка труда в условиях становления рыночных отношений, а также определяющие факторы формирования неформального рынка труда в Республике Таджикистан. Определены некоторые функции неформального рынка труда в рыночных условиях.
GOIBNAZAROV SH.U. FORMATION OF THE INFORMAL MARKET OF LABOUR IN THE CONDITIONS OF BECOMING MARKET RELATIONS
Some aspects of formation of informal market of labour in the condition of becoming relations have been touched in the given article and also defined factors of formation of the informal market of labour in the Republic of Tajikistan. Some functions of informal labour market are indicated in the conditions of the market.
ТОДЖЗОД ДАЛЕР ХАМРОПУР -
кандидат экономических наук, начальник учебной части ТГУ права, бизнеса и политики
ПРАВИЛЬНАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА - ЗАЛОГ ЖЕЛАЕМОГО ЭФФЕКТА В ПОДГОТОВКЕ СПЕЦИАЛИСТОВ
