Научная статья на тему 'Diversification sources of the rural families' income'

Diversification sources of the rural families' income Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
63
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ХОљАГИИ ќИШЛОќ / њОСИЛНОКИИ МЕњНАТ / ШУѓЛНОКї / ТАЛАБОТ / КАМБИЗОАТї / АЛТЕРНАТИВА / ДИВЕРСИФИКАТСИЯ / ФАЪОЛИЯТИ ТИљОРАТї / ПЛАНОВАЯ ЭКОНОМИКА / PLANNED ECONOMY / РЫНОЧНАЯ СИСТЕМА ХОЗЯЙСТВОВАНИЯ / MARKET SYSTEM ECONOMY / ГРАЖДАНСКАЯ ВОЙНА / CIVIL WAR / СПАД / DECLINE / АЛЬТЕРНАТИВНЫЕ ИСТОЧНИКИ ДОХОДОВ / ALTERNATIVE INCOME SOURCE

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Зокирова Шаходат Мухиддиновна

В связи с переходом бывших советских республик от плановой экономики к рыночной системе хозяйствования и под влиянием гражданской войны в Республике Таджикистан произошел значительный экономический спад, охвативший все сферы хозяйственной жизни государства. Этот спад почувствовали также и домохозяйства сельской местности. Исследования показали, что домохозяйства, стремясь повысить уровень семейного дохода, увеличивают количество источников получения доходов или занимаются одновременно работой в других секторах сельской экономики. Значительную долю в семейном бюджете занимает доход от миграции. Для сохранения количества работоспособного населения сельчанам следует выбрать альтернативные источники доходов, которые обеспечивают повышение уровня жизни сельского населения и региона в целом.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

There has occured a significant economical decline spread all over the sphere of state economy of the country in connection with ransformation of the former Soviet republics from planned economy to market system of the management and under influence of the civil war in Tajik republic. This decline has felt also housekeeper's rural local households. The result of research has shown that households striving to raise the level of the family income, to enlarge a number of profit gaining sourses they occupy simultaneously severaljobs in other sectors of the rural economy. The significant share in household budget is received from migration. To keep neede able-bodied people villagers have to choose the alternative sources of incomet, which provides increasing of living standard of rural population and region as a whole.

Текст научной работы на тему «Diversification sources of the rural families' income»

Развитие профессионализма человеческого потенциала в современном менеджменте, невозможно представить без электронной технологизации. Только путем мощной профессиональной подготовки кадров и всеобщей компьютеризации профессионального управления, мы можем повысить эффективность использования ресурсов наравне с передовыми государствами.

Менеджмент в развитых компаниях является профессиональной основой технологии множества операций, где с помощью новейшей техники и технологии находят варианты оптимального управления, что сказывается в своевременном принятии решений и их эффективном исполнении. Практическое применение профессиональной технологизации нашло свое одобрение в предпринимательской деятельности и в государственном управлении таких передовых в этих областях стран, как Япония, Германия, США, Сингапур, Швеция и другие.

Ganiev T.B.

Professional technologization of human potential in modern management

As the author of the article considers it is impossible to imagine development of professional human potential without electrical technologization in modern management. He underlines that only by the way of professional personal training and universial professional computering management, we can improve effective usage of resourses on the level of leading powerful states.

Management in developed companies is a professional base of many technological operations, where by the assistance of latest technology and technics is found optimal management variants, which influences taking decision and its effective fulfillment. Practical implementation of professional technologization is proved in entreprenual activity and state management of such thriving countries as Japan, Germany, Singapore, Sweden and others.

Зокирова Шатодат Мутиддиновна,-

н.и.и., дотсенти кафедраи Иктисодиёти корхонапо ва

сопибкорг, ДД^БСТ.

ДИВЕРСИФИКАТСИЯИ МАНБАЪШОИ ДАРОМАД&ОИ УМУМИОИЛАВИИ ДЕ&ОТ

Дар замони шурав!' дар холагии кишлок шосилнокии мешнат паст буда, шуГлнок!' назар ба давлатшои тараккикарда нисбатан баланд буд. Дар назарияи навкунии иктисодиёти холагии кишлок омадааст, ки давраи гузариш бояд ба камшавии микдори шуГлнок!' дар истешсолоти аграр!' оварда расонад. Дар Толикистон дар корхонашои калони сошаи холагии кишлок якбора камшавии шуглнокии ашол!' кайд шуда, зиёд шудани он дар холагишои ёрирасони наздишавлиг! ба назар расид ва аз ин лишоз шосилнокии мешнат боз ба пастшав!' тамоюл гирифт. Ин шолат бо пастравии талабот ба машсулоти холагии кишлок марбут буда, дар раванди садамаи дигаргунсоз!' камшавии даромадшои ашол'1 ва инчунин пастравии шуглнок!

дар шуглнокии гайриаграр'1 бо сабаби таназзyли соаааои xизматрасонï xос 6УД.

Дар мараилаи тагйироти бозории дар Лумаурии Толикистон ба вукуъомада сифати кувваи кор'1 xeлe ба паст фаромад. Лавонон аамчун кувваи кории асос'1 ба кори xолагии кишлок на он кадар шугл мебанданд. йоло дар бозори меанатии кишлоклойаои Лумаурии Толикистон теъдоди зтеди кувваи кор'1 вулуд дорад, вале дар байни онао кадраои таxассyснок камтар ба назар мерасанд. йамзамон солаои оxир камбизоатии нисб! дар деаот зиëд шуда истодааст. Кисми коршоям ва кобили кори ааолии деаот ба марказао, ë ки шаарао ба муаолирати меанат! мераванд, ки ин аолат ба камшавии нуфуси ааолии баъзе деааао, ба тамоюли тагйирпазирии ааëти анъанавх, маданият ва расму ойинао оварда мерасонад. Ин омилао бевосита бо суст будани иKтисодиëти деаот марбут буда, бо набудани пешравии алтернативии шуглнокии мардуми деаот алокаманд аст.

Чи тавре ки талрибаи лааош нишон медиаад, шуглнокии дeаотиëн дар оянда низ тамоюли камшавх дорад ва танао густариш баxшидани сектори гайриколагии кишлок дар деаот то як андоза бекориро паст карда метавонад ва диверсификатсияи (микдоран ва аз руи намуд зиëд шудани манбаъаои даромад) манбаъаои даромади коркунони xолагии кишлок ба некуааволии мардуми xолагии кишлок ва нигоа доштани нуфуси ааолии деаот мусоидат менамояд. Дар навбати xyд ин амал боис ва асос ба аавасмандсозии як зумра кадраои баландиxтисоси соааи аграр^ ва болоравии самараноки фаъолияти онао дар деаот шуда метавонад.

Даромади умумии xонаводааои деаот асосан аз чунин манбаъао ташкил мeëбанд: а)музди кор; б) даромад аз фуруши маасулоти xолагии кишлок (участкаи наздиаавлигии шаxсï); в) арзиши маасулоте, ки дар xолагиаои наздиаавлигии шаxсï истеасол ва истеъмол мегарданд; г) даромад аз машгулиятаои Гайриxолагидорï, фуруши намудаои маасулоти xолагии кишлок, дигар фаъолиятаои ти^орат:!, xизматрасониаои гуногун, даромад аз моликият, илораи манзил ë замин; д) нафака ва дигар лубронпулиаои илтимоï; е) дигар навъи даромадао, дивидендао (аисса), арзиши пардоxти бебозгашти манзил, имтиëзао, фоизаои маблаггузориаои боню ва гайра.

Таркиби даромадаои ааолии се ноаияи вилояти Сугдро ом^та ба чунин нишондодао соаиб шудем, ки дар деаот 18%-и даромадро аз музди кор мегиранд, аз он лумла 8%-и даромад аз xолагии кишлок, 10%-аш аз фаъолияти Гайриxолагидорï мебошад, 13%-и даромад аз аисоби фуруши маасулоти xолагии кишлок буда, истифодаи маасулоти xyдии деаоттен (участкаи наздиаавлип) 15,3%-ро ташкил медиаад. Даромад аз муаолирати мeанатï, 46%-ро ташкил медиаад ва аисоби мданаи трансфертао ба 4,3% баробар буда, дигар даромадао ба 3,4% баробар аст.

Таркиби даромадаои оилаиои де^от (бо %)

Намудаои даромад

Нои.ияи.ои вилояти Сугд

Л.Расуло Исфар Ашт Ьисоби

в а миена

1. Музди кор, аз он лумла: 33 7 14 18

а) аз холагии кишлок

б) аз фаъолияти гайрихолагидор! 17 3 5 8

16 4 9 10

2. Фуруши машсулоти холагии кишлок 5 16 18 13

(участкаи наздишавлиг!)

3. Истифодаи машсулоти холагии 11 20 15 15,3

кишлок

4. Даромад аз машсулоти мешнат 42 50 46 46

5. Трансфертшо 6 4 3 4,3

6. Дигар намуди даромадшо 3 3 4 3,4

7. Даромадшои умум! 100 100 100 100

8. Андозаи оила 6 9 8 7

Аксари хонаводашои дешот манбаъшои гуногуни даромадшои оилавиро дороанд. Тадкикотшо нишон медишанд, ки хонаводашое, ки як манбаи даромад доранд, дар мавриди омузиш ба 2%-и шамаи оилашо баробар шуданд. Лои намоёнро дар гуногуншуглии ашолии дешот дар даромад аз участкаи наздишавлигии дешотиён дида метавонем (24% даромади оила).

Гарчанде ки шиссаи манбаъшои гайрихолагидор! дар таркиби даромади умумии оилашо аз 10% зиёд набошад шам, ин гуна даромадро 20%-и оилашо дороанд. Машгулияти дуввуминро на шама пеша мекунанд, таншо ба шисоби миёна аз 4%-и шамаи оилашои пурсидашуда як аъзои оила ба шугли фаъолияти дуввум машгуланд.

Аксари хонаводашое, ки дар холагии кишлок зиндаг! мекунанд, даромадшояшонро аз се манбаъ мегиранд: музди кор, участкаи наздишавлигии шахс!, даромад аз шуглнокии гайрихолагидор! (масалан даромад аз мушолирати мешнат!).

Барои баланд бардоштани даромадшои умумии оилав! ашолии дешот ду шадафро ба пеш мегузоранд: зиёд намудани манбаъшои даромад, ё диверсификатсияи он (асосан бо воситаи шуглнок! дар холагии кишлок ё фаъолияти гайрихолагидор!); шуглнок! бо тарзи илора дар секторшои гуногуни истешсолоти холагии кишлок.

Даромад аз шуглнокии гайрихолагидории кишлок нисбатан зиёд буда ба 20%-и оилашои дешот рост меояд. Аъзошои ин гуна оилашо малбуранд, ки бо сабаби нарасидани музди кор дар сектори гайрихолагидор! фаъолият намуда, даромад гиранд. Омилшои асосии дохилие, ки ба интихоб намудани чунин стратегия марбут аст, ин зиёд будани аъзошои оила ё паст будани сатш ва даралаи маълумотнокии аъзошои он машсуб меёбад.

Сиёсати шавасмандгардонии шуглнокии алтернатив! дар дешот ба кам кардани сатши камбизоат! мусоидат мекунад. Инчунин дастгирии давлатии бизнеси гайрихолагидор! дар кишлок, ки талаботро ташаккул медишад, муфид аст. Дар ин маврид рафтори он кисми ашолии кишлок, ки оншо

бештар соаибкор'! (кораои илорав1')-ро мепазиранд ва онро бо дигар кор иваз намекунанд, барои аз даст надодани он мекушанд, аён мегардад.

йолати шуглнокии деаотиёнро чунин хулоса намудан бомаврид аст:

1. Шуглнокии ааолии деаот дар сектори холагии кишлок тамоили камшавиро дорад.

2. Диверсификатсияи манбаъаои даромадаои коркунони холагии кишлок яке аз роааои маъмули худтаъминкун'! буда, лалби кисми зиёди ааолии деаот, бахусус лавонон ба кор дар лойаои зист маасуб меёбад.

3. Сиёсати аавасмандгардонии шуглнокии алтернатив'! дар деаот ба кам кардани сатаи камбизоат'! мусоидат мекунад.

Вожашои калидТ: холагии кишлок, аосилнокии меанат, шуглиок!, талабот, камбизоат!, алтернатива, диверсификатсия, фаъолияти тилорат!

Ключевые слова: плановая экономика, рыночная система хозяйствования, гражданская война, спад, альтернативные источники доходов

Key words: Planned economy, market system economy, civil war, decline, alternative income source

Адабиёт:

1. Ахбори ДДХБСТ. -Худжанд. - №3(39). 2009.

2. Вопросы экономики.- №6.-2008.

3. Зокирова Ш.М. Проблемы регулирования доходов населения.- Худжанд: Хуросон, 2007.

4. Материалы собственного исследования.

5. Паёми ДДХБСТ.- №1-2. - Худжанд.- 2002.

6. Соколова Г.Н., Куропятник И.И., Никитина И.Ю. Социальные механизмы регулирования рынка рабочей силы.- Минск: Технология, 1998.

7.

Зокирова Шаходат Мухиддиновна,-

кандидат экономических наук, доцент кафедры экономики предприятий ТГУПБП.

Диверсификация источников дохода сельских семей

В связи с переходом бывших советских республик от плановой экономики к рыночной системе хозяйствования и под влиянием гражданской войны в Республике Таджикистан произошел значительный экономический спад, охвативший все сферы хозяйственной жизни государства.

Этот спад почувствовали также и домохозяйства сельской местности. Исследования показали, что домохозяйства, стремясь повысить уровень семейного дохода, увеличивают количество источников получения доходов или занимаются одновременно работой в других секторах сельской экономики. Значительную долю в семейном бюджете занимает доход от миграции. Для сохранения количества работоспособного населения сельчанам следует выбрать альтернативные источники доходов, которые обеспечивают повышение уровня жизни сельского населения и региона в целом.

Zokirova Sh.M.

Diversification sources of the rural families' income

There has occured a significant economical decline spread all over the sphere of state economy of the country in connection with ransformation of the former Soviet republics from planned economy to market system of the management and under influence of the civil war in Tajik republic.

This decline has felt also housekeeper's rural local households. The result of research has shown that households striving to raise the level of the family income, to enlarge a number of profit gaining sourses they occupy simultaneously severaljobs in other sectors of the rural economy.

The significant share in household budget is received from migration. To keep neede able-bodied people villagers have to choose the alternative sources of incomet, which provides increasing of living standard of rural population and region as a whole.

Хайитбаева Наргиза Аликуловна,-

к.э.н., ст. кафедры экономики предприятий ТГУПБП.

РЕГИОНАЛЬНАЯ ЭКОНОМИКА СОГДИЙСКОЙ ОБЛАСТИ И ЕЁ МЕСТО В ЭКОНОМИКЕ СТРАНЫ

В условиях углубления экономических реформ и развития рыночных отношений в стране анализ структурного строения экономики Согдийской области имеет особое значение. Согдийский регион отличается от других регионов своими факторами производства, такими как: капитал, земельные и трудовые ресурсы, а также региональным развитием производственных сил.

Согдийский регион организован как крупный экономический регион и считается территорией, занимающей ведущее место в комплексе народного хозяйства Таджикистана. Наряду с созданием, формированием и внедрением в экономику региона рыночных механизмов хозяйствования, особое внимание уделяется модернизации и приведению в соответствие с требованиями современных реалий производственных мощностей, оставшихся от прежнего народного хозяйства. Самое главное: производство продукции в регионе должно опираться на его внутренние возможности. Однако ряд отраслей, сфер деятельности и производства, осуществляющих свою работу на территории Согдийского региона, используют сырьё, необходимое для производства продукции, которого не имеется на его территории.

Если провести анализ возможностей Согдийского региона с точки зрения имеющихся минеральных сырьевых ресурсов, мы можем засвидетельствовать достаточно высокие возможности данного региона.

Согдийская область имеет большое экономическое значение с точки зрения большого количества трудовых ресурсов, развитостью

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.