CC BY
144
2. Справочник товароведа продовольственных товаров, Москва экономика, 1987 г. II-й том
3. Афанасьева Л.Р. Товароведение продовольственных товаров, Москва экономика, 1982 г.
4. Гылнин В.Б., Конаненко И.Е. Товароведение пищевых продуктов Москва экономика, 1980 г.
5. Боровикова Л.А. исследование продовольственных товаров М.Экономика, 1980 г.
6. Мюллер П. Микробиология пищевых продуктов растительного происхождения Москва пищевая промышленность, 1977 г.
М.Р.ДОНИЁРОВ
ГИЗОХУРИИ ИЛМАН АСОСНОКШУДАИ ШАХСОНИ СОЛХУРДА
Дар макола асосъои илмии гизои шахсони солхурда, ки ба саломатии ин гуруп,и одамон алокаманд аст, баррасг карда мешавад. Шал>м ва микдори хурок, таркиби он, тартиби истеъмолкунии хуроки шабонарузаи шахсони калонсол тавассути далелхо оварда шудааст, ки риоя намудани он ба бардамии ин шахсон, сиъат саломатг ва к>олати хуби фаъолияти мек>натии онпо мусоидат менамояд.
Дар макола тавсияъои мутахассисони пажутишготи хуроки Академияи тибби Русия ва дигар маслиъату тавсияномаъо оиди ин масъала оварда шудаанд.
DANIYAROVM.
HUMAN FOOD OF OLD AGE ACCORDING TO THE BASE OF SCIENCE
The article has the data about scientific based recommendations regarding for food for the adults and old age people, assisting for the improvement and stabilization of health condition. Also, the author uses the methods and recommendations on the organization of humans food for the old and adults ages of specialists of Institute for Food of Academy of medical Science of Russian Federation and Institute of gerontology of Academy of Medical sciences of RF, also recommends the number of products and dishes for the old and adult ages.
ГОИБНАЗАРОВ ШУЖРАТ УМАРКУЛОВИЧ-
н.и.и., дотсент, мудири кафедраи Андоз ва андозбандии ДД^БСТ.
ТАШАККУЛЁБИИ БОЗОРИ ГАЙРИРАСМИИ МЕ&НАТ ДАР ШАРОИТИ МУНОСИБАТ&ОИ БОЗОРГОН1
Баъди эълон гардидани истиклолият Толикистон ба иттиаоди лааон! аамчун давлати мустакил дохил шуд ва дар роаи бунёди ламъияти демократ! бо назардошти аз иктисодиёти маъмурию фармондиа!, банакшагирии мутамарказонида гузаштан ба иктисодиёти дорои системаи демократии бозоргон! карор гирифт. Буарони иктисодиёти маъмурию фармондиаии охири солаои 80-ум бавукуъомада, дар даралаи баланди аарбикунон! (милитаризатсия) ва монополия кардани иктисодиёт,
номутаносибии соаав!, сохтори нархаои бемаън!, фарсудашавии хазинааои асос! дар бисёр соаааои холагиао ва г. ифода мегардид. Бартараф намудани тагйироти мавлуда ва баргаштан ба бузургиаои муътадили бозоргон!, холагиаоро танао бо роаи ислоаоти каты ба даст даровардан мумкин буд, ки он ногузир ба таназзули истеасолот, баландшавии нарх ва бекор! оварда мерасонад.
Дар Толикистон барои бемонеа ва самаранок огоз кардани ислоаоти иктисод! окибатаои интегратсияи аз аад зиёди иктисодиёти лумаур! дар комплекси холагии халки иттифок! мухолифат мекарданд. Ин пеш аз аама дар мавлуд набудани шароит барои гузаронидани сиёсати мустакилонаи молиявию карздиа!, якбора кам шудани аалми истеасолот дар соаааои асосии иктисодиёт ифода меёфт, зеро амал кардани аксарияти корхонааои муаим ба воридоти мол аз дигар лумауриао вобастаг! дошт. Иштироки лумаур! дар таксимоти байналхалкии меанат хеле ночиз буд. Дар ин шароит якбора алокааои холагии байни собик лумауриаои иттифок! канда шуд.
Муносибатаои байниаамдигарии чандинсола ва алокааои солаои гуногуни ба аамдигар мувофиккардашуда ва бемонеа аз як ло ба лои дигар бурдани молао, сармоя ва кувваи кор!, сараадаои нави давлатии ногааон пайдошуда - ин аама, ки ба якдигар вобаста буданд, катъ гардиданд. Бо баробари таназзули системаи маъмурию фармондиа! аар кадом лумаур! кушиш мекард, ки соаиби истиклолияти сиёс! гардад. Лекин истиклолияти сиёс! бе истиклолияти иктисод! вулуд дошта наметавонад.
Яке аз самтаои афзалиятноки комёб гардидан ба истиклолияти иктисод! ин ташаккул додани иктисодиёти бозоргонии солим ва муътадил амалкунанда ба аисоб меравад. Толикистон чун дигар лумауриао ба талрибаи лааонии тамаддуни инсон! ру овард ва роаи холагидории бозоргониро роаи дурусти аз буарони иктисод! раао ёфтан аисобид. Талрибаи дигар мамлакатао, ки роаи тараккиёти бозоргониро кабул карданд, нишон дод, ки муносибатаои бозоргон! бо назардошти бисёрукладии иктисодиёт, шаклаои гуногуни моликият, ракобатнок!, нархгузории озоди бозори меанат ва сармояао кодир аст ба иктисодиёт неру бахшад ва меанатро талдид намояд. Натилааои аввалини гузаштани иктисодиёт ба муносибатаои бозоргон! ба вайрон намудани устувор! дар сохтори истифодабарии нишондиаандаи асосии макроиктисодии маасулоти дохилии умум! оварда расонд, ки он ба иктидори такрористеасолкунии лумаур! таъсири манф! расонд. Масалан, дар соли 1990 аиссаи истеъмолоти лор! якбора баланд гардид, афзоиши гардиши воситааои модд! бошад, дар таркиби андухти воситаао то даралаи пасти ниао! кам гардид. Ин аксуламали ба худ хоси субъектаои холагидор! ба ислоаоти пули дар пеш истода ва либерализатсияи нархао оварда расонд.
Дар солаои 1992-1993 таносуби пештараи талаботи лор! ва андухт (захира кардан) тадрилан вайрон гардид. йамчунин дар натилаи катъиян кам гардидани талаботи харидор! бинобар паст шудани сатаи реалии зиндагии ааол! иктидори такрористеасолкунии лумаур! дучори талафоти
калон гашт. Талаботи ааол! дар истеъмолоти аз аама минимуми зарур! карор гирифт. Талабот ба кувваи кор!, ки тартиби асосии иктисодиёти бозоргон! маасуб мешавад, тадрилан афзудани сатаи он -ин воситаи муаим ва ягонаи амалкунии он мебошад, бинобар ин таъсири нокифояи давлат ба сата ва сохтори шуглнок! яке аз сабабаои асосии суст амал кардани механизмаои бозоргон! дар лумаурии мо ба аисоб мерафт.
Лиаати таърих! чунин аст, ки тараккиёти иктисодиёт ва таксимоти бавукуъомадаи кувваи кории байни бозори расмии меанат ва бозори гайрирасмии меанат хусусияти ба худ хос дорад. Захирааои меанат! кувваи муаими истеасолкунандаи ламъият, аамчунин барандагони муносибатао ба аисоб мераванд, ки дар раванди талдиди кувваи кор! ташаккул меёбанд. Тавсифи асосии сифати захирааои меанат! даралаи маълумотнок!, тайёрии касб! ва г. ба аисоб мераванд, вале он дар бозори гарирасмии меанат чандон муаим ба аисоб намеравад ва накши аалкунандаро намебозад. Шумораи коркунон дар бозори гайрирасмии меанат аз даралаи инкишоф наёфтани истеасолоти модд! муайян карда мешавад.
Омилаое, ки шуглнокиро дар бозори гайрирасмии меанат муайян менамоянд, инао мебошанд: ихтисор намудани корхонааои амалкунанда, даралаи пасти музди меанат, муаолирати кувваи кор! ва гайраао. Хусусияти хоси бозори гайрирасмии меанат аз он иборат аст, ки натилаи кор маасулот набуда, балки хизмат ба аисоб меравад. Коргарон кушиш мекунанд, ки хизматро илро намоянд, барои он ки таклифи корфармо конеъ гардонида шавад.
Барои бозори гайрирасмии меанат такмилдиаии сифатии аайати коргарони шуглдошта, яъне кадрао хеле муаим мебошад, ки он дар пайдошавии касбао ва мутахассисони нав ва аз байн рафтани касбаои куана зуаур меёбад ва давра ба давра азназаргузаронии тавсифи ихтисосро пешбин! менамояд. Яке аз сабабаои раванди дар ин ло ба вукуъомада «лавонтар кардани кадрао» ба аисоб меравад.
Чуноне ки талрибаи лааон! нишон медиаад, хусусигардон! агар он дуруст амал! гардонида шавад, дар аама ло ба баланд шудани самаранокии холаг! ва паст шудани нархао дар мавриди беатар шудани сифати молао ва хизматаои ааётан муаим мусоидат мекунад. Татбики барномаи гайридавлатикунон! ба ноил шудан ба аалми пешбинишудаи хусусигардон! дар аамаи соааао, умуман либерализатсияи иктисодиёт, ташкил кардани бозори молао, ташкил намудани садао корхонааои хурд, холагиаои деаконии хусус!, ташкили корхонааои муштарак бо иштироки инвесторон ва гайраао - ин ба кам шудани сарбор! ба кисми даромади булет мусоидат намуд. Максади асосии ислоаот фароаам овардани шароит барои пурзур гардонидани фаъолияти аар кадом корхона бо назардошти манфиатаои истеъмолкунанда ба аисоб меравад.
Баробари ин дар ин давра ба хатоаои лидд! роа дода шуда буд.
Бисёр корхонааои давлат! ба фоидаи мулкдор хусус! гардонида шуда буданд. Мулкдор ва хулаинао соаиби пакетаои контрол! - саамияао гардида,
ламъиятaои шакли пyшидаи саaaомиро ташкил намyданд ва бо aамин роши даромадноки инвєститсияшои дигар саaмдорони дигарро бастанд. Чунин хусусигардонЇ ба линоят оварда расонд. Роaбарон дар бораи тараккиёт ва васеъ гардонидани истешсолот, зиёд кардани лойшои корЇ фикр намекарданд, баръакс фаъолияти хешро ривол медоданд. Оншо танaо як масъаларо aал мекарданд: кам кардани микдори лойшои корЇ ва
саaмиядорон, зиёд кардани даромади хеш. Ин хатоaои хусусияти этник!', ахлокию маънавх дошта яке аз камбудишои хусусигардонЇ ба шисоб мерафт. Дар натила методи субъективии хусусигардонЇ ба миён омад, ки аз методшои ракобатнокЇ дигар истифода бурда намешуданд. Кор ба он дарала расид, ки баъзе роaбарон бемонеа ба рафти хусусигардонЇ таъсир расониданд. На aамаи амволи давлатЇ объективона нархгузорЇ шуд ва шоло ин чизшо руи об баромада истодаанд ва бо нархи арзон фурухта шуда буданд. йамаи ин аз мавлудияти камбyдиaо дар базаи амалкунандаи меъёри шукуй' оиди эътироф накардани талаботaои конуншои объективии иктисодЇ шаaодат медиaанд.
Таaлили фаъолияти сектори хусусигардонии иктисодиёт аз он шаaодат медиaад, ки мулкдорони хусусЇ дар марaилаи ташаккулёбии мyносибатaои нави бозоргонЇ барои тоб овардан aамалониба кушиш ба харл медиaанд. Усулшои нодурусти хусусигардонЇ ва aалли масъалаaои бавyKyъомада ба вайроншавии таносуби талабот ва таклифот ба кувваи корЇ оварда расонд. Дар натилаи ин кисми зиёди кувваи корЇ бекор монд. Баъзеaо тавонистанд бо роши муайян барои худ кор пайдо карданд (асосан сошиби сармоя), кисми дигари кувваи корЇ бошад, aатто дар бозори мешнат (асосан оншоро музди меaнат конеъ намегардонад) кор пайдо накарданд. Ин ба он оварда расонд, ки кувваи корЇ ба бозори гайрирасмии мешнат муролиат кард. Дар бозори гайрирасмии мешнат коргарон пули накд мегиранд. Бозори гайрирасмии мешнат дар давраи гузариш барои бекорон баaри зиндагЇ ва пулкоркунЇ аaамияти мушим дорад. Бозори гайрирасмии меaнат яке аз сохторшои мушими иловагЇ ба шисоб рафта, дар шароити гузариш ба муносибатшои бозоргонЇ душворишои зиёдро ба вулуд овард.
Ташаккулёбии бозори гайрирасмии мешнат дар шароити ташаккули муносибатшои бозоргонЇ раванди табиЇ ба шисоб меравад. Вазифаи асосии бозори гайрирасмии мешнат дар давраи гузариш дар он ифода меёбад, ки вай кодир аст бекоронро муваккатан бо кор таъмин кунад. Гайр аз ин вазифа бозори гайрирасмии мешнат малмyи душвори амалиётшоро оиди таъминкуш ва расонидани намудшои муайяни хизмат илро мекунад, ки корхонашои давлатЇ аз yaдааш намебароянд. Бозори гайрирасмии мешнат мувофики талаботи истешсолот ва бозор зери таъсири мураккабшавии шароитшои такрористешсолкунии бозоргонЇ мунтазам тагйир ёфта меистад.
Яке аз шартшои мушими равнаку ривол ёфтани бозори гайрирасмии мешнат кам шудани даромади пули ашолЇ, аниктараш кам шудани даромади пули реалЇ аз сектори давлатии иктисодиёт ба шисоб меравад. Дар шароити иктисодиёти бозоргонЇ максади асосии шар кадом сошибкор ба даст овардани
фоидаи калон ба шисоб меравад. Дар замони шозира бо роши монополЇ кунонидани истешсолот ва ихтисор кардани лойшои корЇ ба ин максад ноил шудан мумкин аст. Бекорон бошанд, барои ба таври минималЇ таъмин намудани зиндагии хеш малбуранд, ки ба илрои шамаи намуди коршо розЇ гарданд. Мувофикат кардани манфиатшои гурушшои муайяни бекорон ба ташаккул додани бозори гайрирасмии мешнат мусоидат мекунад. Мавлудият ва амалкунии бозории гайрирасмии мешнат барои тараккиёти иктисодиёт хавфнок аст.
Талрибаи лашош шашодат медишад, ки иктисодиёте, ки бушрони шадидро аз сар гузаронидааст, ба зудЇ боло намеравад. Ин асосан аз шисоби ду омил баркарор мегардад - нигош доштани сатши зиндагии ашолЇ ва карзшои беруна. Дар вакти шозира бозори гайрирасмии мешнат роли нигош доштани сатши минималии зиндагии бекоронро мебозад. Маълум аст, ки барои баркарор кардани иктисодиёт пеш аз шама вакт ва маблаги зиёд талаб карда мешавад. Имруз батанзимдарории шуглнокЇ дар бозори гайрирасмии мешнат хело душвор ва номатлуб мебошад, зеро он бесарусомонишои зиёде дорад.
Раванди истешсолот дигар шартшои тараккиёти иктисодиётро ба вулуд меоварад, аз лумла шаклшои гуногуни моликиятро ташаккул медишад. Дар давраи гузариш шаклшои гуногуни моликият шаклшои гуногуни бозори гайрирасмии мешнатро ногузир ба вулуд меоварад. Дар давраи гузариш шаклшои нави ташкилотшои бозори гайрирасмии мешнат шамчун бозори махсуси гайрирасмии мешнат ташаккул меёбад, ки шуглнокии занон дар сектори гайрирасмЇ ба намудшои анъанавии фаъолият асос карда шудаанд.
Аз руи ташак^лдишЇ ва инкишофи шар кадоми шаклшои номбаршудаи бозори гайрирасмии мешнат проблемашои гуногун пайдо мешаванд, ки оншо барои шама умумЇ буда, барои бозори алошидаи гайрирасмии мешнат хусусияти хос дошта метавонанд.
Проблемашои ба худ хос бояд барои шаклшои алошидаи бозори гайрирасмии мешнат афзалият дошта бошад. Бинобар ин андешае шаст, ки проблемаи тараккиёти бозори гайрирасмии мешнат мувофики шаклшои ташкилию иктисодЇ дида баромада шуда, зарурияти нигоaдорЇ ва имконпазир будани ташаккулёбх' ва тараккиёти оншо муайян карда шавад. Аз пурсишшои коргарони дар сектори гайрирасмии иктисодиёт шуглдошта мукаррар карда шуд, ки бекорон дар бозори расмии мешнат аз шароити мешнат ва музди мешнат ва г.ш. муролиат намекунанд. Баъзан ба бекорон коршои каммузд ва аз руи касбашон набударо пешнишод мекунанд. Шароити хизматрасонии оншо хело паст аст, бинобар ин аниктараш оншо каноатманд нестанд. Умуман, каноатманд набудани бекорон аз бозори расмии мешнат бо сабабшои зерин маънидод карда мешавад:
• якум, бозори расмии мешнат, бинобар субъекти мушаххас
надоштанаш, бекоронро лалб карда наметавонад;
• дуюм, таксимоти муттамарказонида ва батанзимдарории шуглнокЇ ташаббуси корфарморо машдуд мекунад;
• сеюм, интихоби кадршо бе назардошти сифатшои ташкилотчигию кордонї, машорати касбї амалЇ гардонида мешавад. Дар вакти чунин тарзи интихоби коргарон проблемашои зиёд ба миён меояд.
Дар бозори гайрирасмии мешнат шар кадом коргар ба он кушиш мекунад, ки сошиби кори бештар муфид гардад. Вай таншо барои амалЇ гардидани максади хеш кушиш мекунад ва бо шамин пешакї мавкеи худро дар бозори гайрирасмии мешнат бештар мегардонад. Бояд кайд кард, ки дар лyмayрї шамчунин чунин шакли бозори гайрирасмии мешнат, ба монанди бозори махсусгардонидашудаи мешнат барои коргарони баландихтисос мавлуд мебошад, ки дар оншо коршои ихтисосталаб илро карда мешаванд ва зиёда аз ин машсулоти оншо шамеша ба ракобат тобовар мебошад. Пурсиши дар вилояти Сугд гузаронидашуда нишон дод, ки дар бозори махсусгардонидашудаи гайрирасмии мешнат якчанд гуруши коргаронро ташкил кардан мумкин аст. Баъзан оншо кувваи кории иловагиро аз дигар бозоршои гайрирасмии мешнат барои илро кардани коршои вазнин (асосан барои бетонрезї, кофтани хандаки канализатсия, фаровардани хишт ва г.) киро мекунанд. Бозори махсусгардонидашудаи гайрирасмии мешнат баробари амал карданаш инчунин бояд тараккї дода шавад. Барои ин ташия намудани конун зарур аст, ки он бозори махсусгардонидашудаи гайрирасмии мешнатро ба танзим дарорад. Бозори махсусгардонидашудаи гайрирасмии мешнат на таншо дар сошашои истеъмолот ва муомилот, балки шамчунин дар сошаи истешсолот бояд низ амал кунад ва механизми шавасмандкунии он сошашои истешсолот ва муомилотро дар яклоягЇ фаро гирад, аз ин ру азнавташкилкунии он ашамияти мушим дорад.
Рошшои санлиданашудаи гузаштан аз холагидории сотсиалистї ба холагии бозоргонЇ дар доирашои ламъиятї башсшои дурударозро ба миён овард. Дар байни масъалашои башснок проблемаи ташаккулдишии бозори гайрирасмии мешнат аз масъалашои мушим ба шумор меравад.
Роли шуглнокиро дар комплекси холагии халки лyмayрї муайян карда, бояд кайд кард, ки бозори гайрирасмии мешнат шамчун унсури номуташаккили ин комплекс амал мекунад. Чунин шакли шуглнокЇ аввалан ба тарзи тасодуфї ба рош мондани фаъолият дар лавоб ба либерализатсияи иктисодиёт ва бад шудани шароити зиндагии ашолї пайдо шуд, лекин тадрилан, баробари лиддї гардидани бушрони умумї, он васеъ гардид ва ба шакли оммавї табдил шуд. Дар ин ло бозори гайрирасмии мешнат ё ки онро дар давраи шукмронии сотсиализм бозори «сиёш» ном мебурданд, фаъолона ба тарзи легалї огоз гардид. Бозори гайрирасмии мешнат гуё ки аксуламали лавоби ба худ хос ба мунтазам мавлуд будани дефитсити лойшои корЇ ба шисоб мерафт. Бисёр хизматшо (намудшои коршои анъанав'].') тавассути ин бозори мешнат илро карда мешуданд. Лекин меъёршои шукуки он давра чунин намуди шуглнокиро манъ менамуданд ва он пинaонЇ амал мекард. Дар шароити шозира ташак^лдиш! ва амалкунии бозори гайрирасмии мешнат ба
- 6O -
таври каты манъ карда нашудааст, аз он шамаи шашрвандон даромад гирифта метавонанд ва шамин фаъолиятро ба таври расмї халк шамчун намуди легеалии шуглнокї эътироф кардааст. Аз руи маълумотшои расмї дар Лумшурии Толикистон шоло наздик 2O фоизи бекоронро бозори гайрирасмии мешнат бо кор таъмин мекунад. Лекин бо гузашти вакт шиссаи он ба фоидаи шакли бештар мутараккии шуглнокї кам шуданаш мумкин аст.
Иктисодиёти бозоргонЇ пешбинї менамояд, ки бозори гайрирасмии мешнат бояд натаншо барои бекорон, балки шамчунин барои давлат шам самараовар ва ба ракобат тобоваранда гардад. Дар адабиёти давраи шуравї дар тули солшои зиёд дар ламъияти мо мавлуд будани шакли молии кувваи корЇ, эштимолияти хариду фуруши он инкор карда мешуд. Солшои зиёд чунин шисобида мешуд, ки тарзи банакшагирї дар иктисодиёт кодир аст, микдори зарурии ашолии кобили мешнатро барои истешсолоти ламъиятї ташаккул дишад ва онро ба таври максималї истифода барад. Лекин иклими илтимоии мамлакат бо назардошти ушдадоришои умумии мешна^ ва афзалият доштани манфиатшои ламъиятї ба шахс муайян карда мешуд, бинобар ин сиёсати малбуркунии маъмур].' ба мешнат амалЇ гардонида мешуд. Роши тараккиёти экстенсив'].', дар нишояти кор имкон дод, ки захирашои мешнатиро лалб намуда, талаботи иловагї ба миён оварда шавад.
Иктисодиёти бозоргонЇ ба таври каты мафшуми истифодабарии захирашои мешна^ ва шаракати оншоро тагйир дод. Талдиди захирашои мешна^ дар шароити иктисодиёти бозоргонЇ таклифшои муайяни кувваи кориро ташаккул медишад, истифодабарии он бошад, бо баробари пешнишод намудани талабот ба мешнат огоз меёбад. йамин тавр, роли давлат шамчун монополист дар истешсолот истифода бурдани кувваи корЇ аз байн меравад ва бо шамин ба таври каты манбаи воситашои лалбкунии одамон ба мешнат тагйир меёбад, дар навбати худ системаи ташак^лдишї ва истифодабарии захирашои мешна^ дар секторшои гуногуни иктисодиёти миллї дар бозори гайрирасмии мешнат аз лумла тагйир меёбад. Дар фаркият аз бозори расмии мешнат бозори гайрирасмии мешнат бозоре ба шисоб меравад, ки дар вазъияти устувор карор дорад ва вазифаи худ - бо кор таъмин намудани бекоронро илро мекунад. Бояд кайд кард, ки максади амалкунии бозори гайрирасмии мешнат - бештар пурра таъмин намудани ашолии бекор бо кор бо назардошти даралаи баланди хизматрасонЇ, вобаста ба шароит, бо сарфи минималии вакт ба шисоб меравад. Андешаи мо ин аст, ки алшол бозори гайрирасмии мешнат хусусан ба гуруши ашолии камдаромад таваллуш дорад. Чунин вазъият дар оянда шам ба давом ёфтани раванди тавассути бозори гайрирасмии мешнат бо кор таъмин намудани бекорон ва ба минбаъд кам шудани шумораи бекорон дар бозори муташаккили мешнат мусоидат мекунад.
Дар шароити муосир бозори гайрирасмии мешнат зарур мебошад. Зиёда аз ин вай ба бекорон барои гирифтани даромад ва зиндагї чизи асосист. Бозори гайрирасмии мешнат дар системаи муосири иктисоди бозоргонЇ дар сурати мавлуд будани кисматшои зерин амал мекунад:
• музди мешнат бо пули накд пардохта мешавад;
• даромад даралаи минималии зиндагиро таъмин менамояд;
• лойшои кори доимї мавлуд нест ва ба талоботи бехатарї лавоб
намедишад;
• манзили аз руи нархи бозор дастрасбуда мавлуд нест;
• системаи тайёркунии кадршои бе диплом мавлуд аст;
• коргар ва корфармо дар назди конун баробаркукук намебошанд;
• даралаи баланди бекорЇ;
Чунин намуди бозори гайрирасмии мешнат дар амал фаъолият дорад ва бо ин аз бисёр лишат вазъияти захирашои мешна^ муайян карда мешавад. Лишати синну сол, вазъи саломатї, даралаи маълумотною ва тайёрии касбї ба паст шудани сифати бозори расмии мешнат ва иктидории захирашои мешнатии он оварда мерасонад. Раванди ташаккулдишии захирашои мешна^ дар бозори гайрирасмии мешнат бояд бо роши пешнишод кардани таклифот муайян карда шавад. Талабот ба мешнат ва микдори коргаронро корфармо пешнишод менамояд. Бозори гайрирасмии мешнат мунтазам аз шисоби гузаштани кувваи корЇ аз бозори расмии мешнат пурра карда мешавад. Барои бисёр шашрвандон гузаштан ба бозори гайрирасмии мешнат на таншо гум кардани шу^у^ои илтимої, балки шамчунин гум кардани дониш ва малакашои касбиро шам боис мегардад.
Лараёни инкишоф ва шайати коргаронро дар бозори гайрирасмии мешнат барои солшои наздик зери таъсири ду омил муайян кардан мумкин аст: давом кардани зушуроти бyaронЇ (таназзули истешсолот, даралаи баланди инфлятсия, бадтар гардидани кувваи корЇ) ва минбаъд гузаштан ба бозор (гайридавлатикунонї ва хусусигардонЇ, либерализатсияи нархшо ва г.). Инкишофи худшуглнокї ва сошибкории майда манбаъи алтернативии шуглнокї ва истифодабарии кисми фаъоли ашолии кобили мешнат ба шисоб меравад, ки дар ин бора чунин далели (факт) бозори гайрирасмї шашодат медишад. Солшои охир дар ташаккулдишии бозори гайрирасмии мешнат сашми сектори хусусии иктисодиёт зиёд шудааст. Шумораи шуглдоштагон дар бозори гайрирасмии мешнат якчанд маротиба зиёд шудааст, микдори бозори гайрирасмии мешнат шамчун сошаи шуглнокї якбора зиёд гардид ва он дар амал мустакил ва бозори микёсан калони мешнат гардид.
Вожашои калидї: ислошоти иктисодї, истиклолияти иктисодї, мyносибатaои бозоргонЇ, деконсентратсия, захирашои мешна!!, бозори гайрирасмии мешнат, хусусигардонЇ, бекорї, манфиатшои ламьиятї.
АДАБИЁТ:
1. Гуршумов И.П., Юсуфбеков Ю.Р. Проблемы труда: занятость и
мобильность. - Душанбе, 1989
2. Дадашев А. Проблемы занятости и регулирование рынка труда в
Российской Федерации.//Вопросы экономики. - М., 1998. - №1
3. Дунаева Н. Молодежь на рынке труда.//Вопросы экономики. -М., 1998.-
№1
4. Еремин Б.А. Рынок труда и занятость в современой России. Критический анализ. - СПб., 1993
5. Женщины в обществе: реалии, проблемы, прогнозы. - М., 1991
6. Закон Республики Таджикистан «О занятости населения». - Душанбе, 1996
7. Заславский И.Е. Труд, занятость и безработица. - М., 1992
8. Заславский К.И. К новой парадигме рынка труда.// Вопросы экономики. -М., 1998
9. Заславский К.И. К характеристике современного труда в
России.//Экономист. - М., 1997. - №2
10. Зинин В.А. Мотивация к труду: содержание и формы осуществления в рыночных условиях. - М., 1997
ГОИБНАЗАРОВ Ш. У. ФОРМИРОВАНИЕ НЕФОРМАЛЬНОГО РЫНКА ТРУДА В УСЛОВИЯХ СТАНОВЛЕНИЯ РЫНОЧНЫХ ОТНОШЕНИЙ
В статье затронуты некоторые аспекты формирования неформального рынка труда в условиях становления рыночных отношений, а также определяющие факторы формирования неформального рынка труда в Республике Таджикистан. Определены некоторые функции неформального рынка труда в рыночных условиях.
GOIBNAZAROV SH.U. FORMATION OF THE INFORMAL MARKET OF LABOUR IN THE CONDITIONS OF BECOMING MARKET RELATIONS
Some aspects of formation of informal market of labour in the condition of becoming relations have been touched in the given article and also defined factors of formation of the informal market of labour in the Republic of Tajikistan. Some functions of informal labour market are indicated in the conditions of the market.
ТОДЖЗОД ДАЛЕР ХАМРОПУР -
кандидат экономических наук, начальник учебной части ТГУ права, бизнеса и политики
ПРАВИЛЬНАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ УЧЕБНОГО ПРОЦЕССА - ЗАЛОГ ЖЕЛАЕМОГО ЭФФЕКТА В ПОДГОТОВКЕ СПЕЦИАЛИСТОВ
- бЗ -
