Научная статья на тему 'FORMATION OF MORAL QUALITIES OF ADOLESCENTS IN THE FAMILY'

FORMATION OF MORAL QUALITIES OF ADOLESCENTS IN THE FAMILY Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
71
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СЕМЕЙНАЯ СРЕДА / ВОСПИТАНИЕ / РОДИТЕЛИ / УЧИТЕЛЬ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Чобулова Наргиза Мехмондустовна

Автор статьи считает, что семья играет очень важную роль в воспитании подростков в жизни и обществе, а также родители, которые являются первыми воспитателями детей в семье. Родитель должен быть особенно внимательным в воспитании подростка, потому что в жизни подрастающего поколения самый сложный период это подростковый возраст. Они, то есть, родители должны не только думать о материальном состоянии своих детей, но об их моральном развитии, которое очень важно для совершенствования и формирования морально-нравственных ценностей подростка.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ПОДРОСТКОВ В СЕМЬЕ

The author of this article believes that the family plays very important role in the education of adolescents in life and in society, as well as parents who give children the thinking and practice. The parent should be especially careful in the education of the adolescent, because the life of the younger generation is the most difficult period of adolescence. They should not only think about the material condition of their children, but also about their moral development, which is very important for the improvement and formation of moral values teenager.

Текст научной работы на тему «FORMATION OF MORAL QUALITIES OF ADOLESCENTS IN THE FAMILY»

материал служит фоном для изучения нового языкового или правописного явления.

Организация занятий с учетом перспективности. Включение материала, который будет изучаться позднее, в ткань очередного урока возможно, если класс Достаточно развит и если используемый материал имеет органические связи с темой урока. Так, при изучении разрядов имен прилагательных полезно дать примеры с причастиями. Учащиеся легко усваивают семантику таких слов «признак по действию». У детей расширяется представление о признаке предмета; термин причастие для называния не затрудняет школьников.

Литература:

1. Бакиева М.К. Методика преподавания русского языка.-М.: Наука, 1987.- 453 с.

2. Баранников И.В. Методика начального обучения русского языка .- М.: Наука, 1997.- 342 с.

3. Шакиров Л.В. Методика преподавания русского языка в национальной школе. - Л.:

Просвещение, 1990. - 453 с.

МЕЖПРЕДМЕТНЫЕ СВЯЗИ РУССКОГО ЯЗЫКА В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ

В статье рассматриваются межпредметные связи русского языка в учебном процессе. Анализируются три вида межпредметного материала: познавательно-терминологический, коммуникативно-речевой, справочно-дидактический. Также обсуждается перспектива успеха в русском языке, сущность последовательности в становлении отношений известного с неизвестным, которые создают условия для лучшего понимания нового материала.

Ключевые слова: коммуникативный подход, понимание, межпредметные связы, русский язык, образование, процесс, новый материал.

INTERDISCIPLINARY LINK OF THE RUSSIAN LANGUAGE IN THE EDUCATIONAL

PROCESS

This article is dealt with interdisciplinary communication of the Russian language in the educational process. Analysed threetypes of interdisciplinary material: cognoscibility-terminological; communicative-oral speech; manual-didactic. In addition, considered the prospect of succession in the Russian language, the essence of continuity in formation of relations of familiar with unfamiliar that create the conditions for a better understanding of the new materials.

Keywords: communicative, understanding, interdisciplinary, Russian language, education, process, new material.

Сведения об авторе: Саймуминова Т., старший преподаватель кафедры современного русского языка Кулябского государственного университета имени А. Рудаки, e-mail:

nurali_56@mail.ru

About аиШог: Saymuminova T., senior lecturer of the Department of Modern Russian Language, Kulob State University named after A. Rudaki

ТАШАККУЛИ СИФАТХ,ОИ АХЛОЦИИ НАВРАСОН ДАР ОИЛА

Чобулова Н. М.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Оила хамчун ячейкаи аввалини чомеа дар тарбияи фарзанд макоми хос дошта, дар ташаккули сифатхои ахлокии у накши бориз дорад. Махз хамин масъулияти баланди волидон дар тарбияи фарзанд дар Крнуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» возех таъкид шудааст: «...таълиму тарбия ва такмили ахлоку маънавиёт масъулияти асосй бар души падару модар аст. Зеро падару модар дар саргахи ташаккули андешаву эхсос ва рушди чахонбинии кудак карор доранд, фарзандон дунёро бо чашму дили онхо мебинанду мешиносанд ва муносибаи худро ба олами атроф, кабл аз хама, аз дидгохи падару модар муайян мекунанд» [1, с. 4].

Вале барои он, ки падару модар ин вазифаи худро бошарафона ичро карда тавонад, гайр аз устуворй, масъулият, сабру токдт, махорат, малака, тахаммулпазирй, кобилияти табий дар сохаи тарбия, боз дониш, яъне донишхои педагогй доштан лозим

аст. Бе ин гуна дониш ягонагии тарбияро дар оила ва мактаб таъмин кардан аз имкон берун аст. Ин нуктаи назарро педагоги барчастаи давраи Шуравй В. А. Сухомлинский ^ам таъкид карда гуфта буд, ки бе системаи донишхои педагогй ва баланд бардоштани маданияти педагогии падару модарон, ба муваффакияти кори тарбиявй хеч умед бастан мумкин нест. Ин андешахои педагоги барчаста дар шароити имрузаи Точикистони сохибистиклоли мо хеле мухим мебошад. Аз чумла, ташкили университети падару модарон, хонишхои педагогй, конференсияхо, шабхои саволу чавоб, конференсияхо барои падару модарон оид ба тарбияи бачагон ташкил кардан аз манфиат холй нест [4, с. 75].

Аз хама мухимаш дар назди мактаб барои падару модарон ба таври системанок ва мунтазам бо донишхои педагогй мусаллах намудан самараи хубтар дода метавонад. Дамзамон мактаб дар ташкили ин кор метавонад тайёрии падару модарон, синну соли фарзандони онхоро ба хисоб гирифта истода, вобаста ба хамин падару модаронро бо донишхои педагогй мусаллах намояд. Чунки чахони оила назар ба дигар гуруххои ичтимой хусусиятхои хоси худро дорад. Дар як хонавода таърих ва анъанахои хоси оилавии худро дошта, тачрибахои гуншуда доир ба хаёти хонавода, муносибати байни хамдигар, эхтироми тарафайни волидон, волидону фарзандон, бародару хохарон муносибат нисбат ба калонсолони оила, камбудию норасоии зиндагй ва халли проблемахои чойдошта ва гайра.

Падару модарон бояд хусусиятхои синнусолии фарзандони худро ба эътибор гиранд, алалхусус давраи наврасиро, ки аз як тараф наврас ба мустакилиятнокй, сохибихтиёрй ва инкишофи худи «ман» эхтиёч дорад, аз тарафи дигар дар муносибати эмотсионалй (хаячонй) ва мухаббати ба хамрохии оилаи «мо» эхтиёч дорад. Дар амалй шудани ин максади начиб аз падару модар донишхои педагогию психологй ва хамкорй бо мактабро такозо дорад. Алалхусус доир ба одобу рафтори наврас дар хонавода, мактаб (дар дарс, лахзахои дамгирй), одоби муошират бо хамсабакон, бо хурдсолон, бо калонсолон ва гайра.

Аз тарафи дигар наврасонро аз хад зиёд эрка карда ва дар тарбияи онхо майдагапй кардан хам он кадар хуб нест. Бигузоред, ки онхо бо дигар бачагон дустй пайдо кунанд. Аммо падару модарон вазифадоранд, ки дустон ва рафикони фарзандони худ ба кучо рафтан, вакти худро чй тавр гузаронидан ва ба кадом кор машгул будани онхоро донанд. Дамзамон фарзанд дар интихоби рафикони худ ба камбудие содир карда бошад, уро сарзаниш накарда ба наврас сари вакт ёрй расонда ба рохи дуруст хидоят кунанд ва назорат карда истанд, ки онхо нишондодхои падару модарро чй тавр ичро карда истодаанд.

Дар кори тарбияи наврасон ташкили дурусти оила ва дуруст ба рох мондани кори тарбиявй дар он хам ахамияти калон дорад. «Дар кори тарбия А. С. Макаренко навиштааст чизхои майда-чуйдаро бо диктат ба хисоб гирифта, ташкил кардани хаёти оила хеле мухим мебошад» [2, с. 18]. Чунки дар хонавода хама чиз аз тарзи ташкили зиндагй сар карда то тарзи либоспушиву нигох доштани онхо ба фарзандон таъсир мерасонад. Махз дар зери таъсири падару модар дар фарзандон ё одатхои мусбй ё манфй ташаккул меёбанд.

Аз ин чо зарурияти фаъолияти якчояи мактаб ва оила ба миён меояд. Аммо натичаи тадкикоти мо дар 150 оила (пахн кардани анкета ва сухбат бо падару модарони наврасон) нишон дод, ки баъзе падару модарон дар бораи тарбия фахмиши нодуруст доранд ва кисми дигарашон чунин хисоб мекунанд, ки тарбия ин танхо вазифаи мактаб аст. Вазифаи онхо бошад, танхо аз хурондану пушондан ва бо асбобу анчоми таълимй таъмин кардани фарзандон иборат мебошад.

Дамин гуна оилахое хам хастанд, ки тарбияи фарзандонро ба зиммаи як кас-модар мегузоранд. Дар ин гуна оилахо талаботи ягона вучуд надорад ва талаби мактаб хам аз тарафи онхо дастгирй карда намешавад.

Масалан, дар оилаи М. (Мактаби тахсилоти миёнаи умумии № 43-и ш. Душанбе) шаш нафар фарзанд тарбия меёбад. Аз онхо 4 нафарашон мактабхонанд. Аз сухбат бо падару модарон маълум гардид, ки ба тарбияи фарзандон танхо модар машгул буда, падар кариб иштирок намекунад. Агар зан ба ин эътироз намояд ва хохиши муаллимро низ ба шавхараш расонад, падар мегуяд: «Ман вакт надорам, тарбияи бачахо кори туст, ба мачлис низ худат рав». Чунин рафтори падар ба фарзандон таъсири манфй расонда, онхоро нисбат ба мехнат бепарво гардонидааст.

Доир ба тарбияи ахлокии наврасон дар оила метод ва усулхои зиёди таъсиррасонй вучуд дорад, ки аз тарафи волидон ва калонсолони хонавода истифода мешавад. Аммо синни наврасй хусусиятхои хоси худро дорад, ки дар раванди ташаккули сифатхои ахлокй бояд аз тарафи волидон ба эътибор гирифта шавад. Психологхо ин давраро давраи «заминчунбй» барои наврасон номидаанд.

Барои тарбияи дуруст гирифтани фарзандон рафтору кирдор, ахлоку одоби худи волидон ва калонсолони оила роли хеле мухим мебозад.

Месазад, чунин андешахои борикбинонаи педагоги барчастаи даврони Шуравй А.С.Макаренкоро, ки гуфта буд: «Шумо фикр накунед, ки бачаро танхо ба гапу нисихатхои худ тарбия мекунед. Шумо ба у хамеша, хар дакика, хатто хангоми дар хона набуданатон хам ба воситаи тарзи зиндагии худатон тарбия медихед... Агар Шумо рафторатонро каме хам дигар кунед, бача онро зуд мефахмад ё хис мекунад, тамоми табаддулоти фикрхои Шумо бо роххои номаълум ба у рафта мерасад, ки худатон хам аз он бехабар мемонед. Агар Шумо дар оила дуруштмуомила, лофзану худсито ва ё майнуш бошед ва аз ин хам бадтар занатонро дашном дихед, албатта ба фарзандони худ зарари калон меоваред ва хамаи ин чунин маъно дорад, ки Шумо бачахоятонро бад тарбия мекунед ва ин ахлоки ношоистаи Шумо ба окибатхои бад оварда мерасонад» [2, с. 16].

Аз ин ру, волидон ва калонсолони оила бояд дар рафтору кирдор, муносибат ва муоширати худ бомулохиза бошанд. Чунки агар волидон ва ё тарбиятгар камбудихои зиёде дошта бошад, хеч гуна воситаи тарбиявй фоидае бахшида наметавонад. Бахусус дар синни наврасй, ки хусусиятхои хоси худро дорад бояд падару модар ва калонсолон хеле эхтиёткорона, бомулохиза муносибат ва муошират намоянд.

Бо наврас муошират намудан каме душворй дорад, лекин аз он даст кашидан лозим нест. Сухбат оростан бо наврас имконият медихад, ки чахони ботинии уро дарк намоем. Дангоми сухбати этикй-ахлокй як чизро дар хотир бояд дошт, ки хангоми гуфтугу ба зохири кудак танкидона назар кардан хуб нест. Барои сухбат ягон мавзуи мухимро интихоб намудан лозим аст. Шумо сухбат кардан мехохед? Аз чумла, хангоми сайругашт, дар руи хавлй, рох, хангоми пухтани хурок.

Дар ин вазъият холати рухй-психологии наврасро самимй ва хушхол пайдо мекунем. Вакте ки мегуем «Мо бояд чиддй сухбат кунем» наврас фикр мекунад, ки ба вай аз тарафи волидон ва ё калонсол фишор меоварем. Ба наврас фишор овардан лозим нест, халимона ва хайрхохона сухбат намудан зарур аст.

Бо вучуди он ки наврас дар интихоби фаъолиятхои гуногун (мехнатй, бозй, муошират, дустй ба хамдигар ёрй расонад ва гайра) душворй мекашад, майлу рагбат ва хохиши уро паст назанем, балки рохи дуруст тавсия карда шавад. Аз чумла, дар ташаккули сифатхои ахлокии наврасон баъзе тавсияхоро пешниход менамоем:

1) Ин мухаббат дар мухити хонавода аст, ки хар руз ин суханхоро ба кудакон такрор кунем, то ки дар дили онхо хамеша фикр дар бораи мухаббати шумо чой дорад. Датто агар наврас рафтори бад кунад, гуяд, ки вайро дуст медоред, аммо амали ичрокардаи у ба Шумо писанд нест;

2) Ёрй дар хона хатмист. Ба наврас дар кори хона ёрй расондан, ёд додан лозим аст, хамзамон вазифахо вобаста ба синну сол бояд байни аъзоёни оила баробар таксим карда шавад, то ин ки фарзандон дар ичрои корхои супорида шуда душворй накашанд. Аз тарафи дигар бояд кори супурдашуда ба наврас хурсандй орад ва дар рухияи мехнатдустй тарбия намояд.

3) Интихоби наврасро бояд ба назар гирифт. Наврасро масхара накунед, бигзор хатто агар у барои шумо ачоиб бошад;

4) Софдилона ва руирост ба наврас дар бораи натичахои имконпазир гуфта дихед. Даёт ва рафтори навраси имруз метавонад дар хаёти минбаъдаи у манфй инъикос ёбад. Аз хаёти одамони гуногун, ки боиси ташаккули сифатхои ахлокии онхо мегардад, (мисолхо оред).

Адабиёт:

1. ^онуни Ч,умх,урии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму

тарбияи фарзанд». - Душанбе, 2011.

2. Макаренко А. С. Маърузахо оид ба тарбияи бачагон. Душанбе: Маориф, 1980. - 102 с.

3. Рахимов Х., Нуров А. Педагогика. Душанбе: Ирфон, 2011. - 518 с.

4. Сухомлинский В. А. Осори мунтахаб. Ч 1. - Душанбе, 1983. - 252 с.

ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ПОДРОСТКОВ В СЕМЬЕ

Автор статьи считает, что семья играет очень важную роль в воспитании подростков в жизни и обществе, а также родители, которые являются первыми воспитателями детей в семье. Родитель должен быть особенно внимательным в воспитании подростка, потому что в жизни подрастающего поколения самый сложный период это подростковый возраст. Они, то есть, родители должны не только думать о материальном состоянии своих детей, но об их моральном развитии, которое очень важно для совершенствования и формирования морально-нравственных ценностей подростка.

Ключевые слова: семейная среда, воспитание, родители, учитель.

FORMATION OF MORAL QUALITIES OF ADOLESCENTS IN THE FAMILY

The author of this article believes that the family plays very important role in the education of adolescents in life and in society, as well as parents who give children the thinking and practice. The parent should be especially careful in the education of the adolescent, because the life of the younger generation is the most difficult period of adolescence. They should not only think about the material condition of their children, but also about their moral development, which is very important for the improvement and formation of moral values teenager.

Keywords: family environment, parenting, parents, teachers.

Сведение об авторе: Чобулова Наргиза Мехмондустовна, ассистент кафедры педагогики и психологии Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: chobulova.nargis@mail.ru

About author: Chobulova Nargiza Mehmondustovna, assistant of the chair of Pedagogy and Psychology, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini

ОМУЗГОРИ СИНФДОИ ИБТИДОИ ДАМЧУН РОДБАРИ СИНФ

Гулмадов Ф.

Маркази цумууриявии таълимию методии назди Вазорати маориф ва илми Цум^урии Тоцикистон

Дар ташкил ва ба рох мондани кори тарбиявй мавкеи рохбари синф хеле мухим мебошад. Омузгорони синфхои ибтидой, ки хамчун рохбари синф ба хисоб мераванд, масъулияти бештареро бар душ доранд, зеро ки тачрибаи хаётии хонандагони синфхои ибтидой махдуд буда, хануз дар бораи риояи коидахои маъмули одобу рафтор тасаввуроти комил надоранд. Бояд хар як кадами омузгор, сухани амалиёт, акида ва табассуми у бо максади тарбияи инсони комилу фозил равона бошад ва инро муаллим дар кори тарбияи кудакон сармашки кори худ намояд.

Дар корхои тарбиявй муаллими синфхои ибтидой дар сурате ба муваффакият ноил шуда метавонад, ки агар у хакикатан хам падари маънавии шогирдони худ шуда тавонад. Бебарорй дар корхои тарбиявии як кисми омузгорон аксар вакт аз набудани чунин каробати байни омузгору шогирд сар мезанад. Бинобар ин, рафтору кирдори нодурусти хонандаро ислох карда истода, омузгор бояд ба хисоб гирад, ки дахл кардан ба хасостарин гушаи дили у, бепарвоёна даст задан ба он чи ки кудак худаш мустакилона хал кардан метавонад, бо хар гуна роххои ба таври калбакй таъсир расонидан, ба таачуб гузоштан ва монанди инхо, аз мавчуд набудани одоби педагогии омузгор дарак медиханд. Кудаки зирак гоххо аз эроди нодуруст гирифтан, якумрй аз устоди худ меранчад ва тахкир дар хакй худ мешуморад.

Хонанда аз мактаб хастаю перешонхотир бармегардад. Сабаб дар чист? Сабаб дар он аст, ки мактаб ба чойи дустдоштаи у табдил наёфтааст. Ба таври дигар гуем, дар чараёни дарс ба хонанда монеахои зиёд пеш омадааст ва у кодир нест, ки ин мушкилихоро мустакилона паси сар намояд. У мудом дар холати изтироб карор дорад, ки ин ба холати рухии вай таъсири манфй мерасонад. Маълум аст, ки дар ин вазъият мушкилкушои у муаллим ба шумор меравад. Магар муаллим ин холати бачаро хис мекунад? Дар бисёр маврид не.

Тачрибаи солхои охир нишон медиханд, ки вакти бехудаи муаллимон барои тарбияи ояндаи инсони бомаърифат не, балки ба корхои нолозим сарф мешавад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.