Научная статья на тему 'THE ROLE PEOPLE’S PEDAGOGY IN THE FORMATION OF ETHICAL VALUES OF ADULTS BY FAMILY'

THE ROLE PEOPLE’S PEDAGOGY IN THE FORMATION OF ETHICAL VALUES OF ADULTS BY FAMILY Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
91
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
НАРОДНАЯ ПЕДАГОГИКА / ПОСЛОВИЦЫ / ПОГОВОРКИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Нуров Абдулбоки, Чобулова Наргиза Мехмондустовна

В данной статье отражена роль народной педагогики в формировании нравственных ценностей у подростков в условии семьи. Народная педагогика неотъемлемая часть нашей жизни, которая в воспитании нравственных ценностей подростков в семье играет значимую роль. Используя элементы народной педагогики можно привить подрастающему поколению всё-то знание, которое использовалось нашими предками много веков назад. Это зависит от целесообразного использования народной педагогики и нравственных ценностей в воспитании подростка со стороны родителей.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ НАРОДНОЙ ПЕДАГОГИКИ В ФОРМИРОВАНИИ НРАВСТВЕННЫХ ЦЕННОСТЕЙ ПОДРОСТКОВ В СЕМЬЕ

In the given article the author is shown the role of ethical values in the family condition. People’s pedagogy is inseparable part of our life, that’s play very important role in upbringing ethical values of adults in the family. With the help of people’s pedagogy can teach all modern knowledge’s to adults, as our ancients used it many centuries. It depends on advisable use of people’s pedagogy and ethical values in upbringing adults by parents.

Текст научной работы на тему «THE ROLE PEOPLE’S PEDAGOGY IN THE FORMATION OF ETHICAL VALUES OF ADULTS BY FAMILY»

ИЛМ^ОИ ПЕДАГОГИ (ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ)

НАЦШИ ПЕДАГОГИКАИ ХАЛЦИ ДАР ТАШАККУЛИ АРЗИШ^ОИ АХЛОКИИ НАВРАСОН ДАР ОИЛА

Нуров А., Чобулова Н. М.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Педагогикаи халкй яке аз чанбадои беназири содаи педагогикаи муосир буда, дар ташаккули сифатдои маънавии инсон, аз чумла наврасон накши нидоят бориз мебозад. Сабаби ин кадар ба дилу дидаи мардум чой гирифтани педагогикаи халкй (аз чумла педагогикаи халки точик) аз он иборат аст, ки он бевосита аз даёти ин ва ё он халк сарчашма гирифта, руди дамон халкро ифода мекунад.

Аз тарафи дигар, педагогикаи халкй руди (психологияи) халк, марому максад, орзую омоли онро ба таври объективй инъикос намуда, падару модарон, тарбиядидандагонро ба кори эчодй ва аз чидати илмиву амалй асосноккардашуда, масъаладои мудими назариявй ва амалии насли наврас сафарбар менамояд.

Педагогикаи халкй раванди кори тарбиявиро такон дода, ба ташаккули сифатдои ахлокй, худогодию худшиносии миллй ёрй мерасонад, ки ин хеле мудим аст. Ба чунин таъкиддои Президенти мудтарами кишвар, Ч,аноби Олй Эмомалй Радмон нисбати мероси гузашта таваччуд намоед: «...бедтарин анъанадои ахлокии гузаштагони мо аз насл ба насл интикол ёфта, ба як мактаби бузурги тарбияи ахлокй, ичтимой ва маънавии шахсият мубаддал мегарданд» [6, с. 10]. Ин андешадои сардори давлат ба дурдонадои беназири педагогикаи халки точик зич марбут аст. Чунки педагогикаи халкй дар ташаккули арзишдои ахлокии инсон, аз чумла наврасон дар оила макоми хос дошта, дар тамоми даёти у дамчун сарчашмаи хушкнашаванда гизои маънавй медидад.

Барои хдмин дам мардум кушиш менамоянд, ки тавсиядои педагогикаи халкй ва роду равишдои тавсиякардаи ондоро дастури амалии кори тарбиявии худ намояд, зиндагй, рафтору кирдор, хулку одоби худ ва фарзандонро мутобики тавсиядои ондо ба род монанд. Анъанадои миллй, расму таомул, урфу одат ва эчодиёти даданакии халк, барои падару модар (калонсолони оила) ва фарзандон як воситаи мудими тарбия дар оила мебошад.

Ба дамагон возед аст, ки асоси педагогикаи халкиро тачриба ва анъанадои хоси миллй, аз чумла, урфу одат, расму таомул, оину маросимдои ондо ва эчодиёти дадонакии ондо ташкил мекунад. Умуман ондо дар як сифат, хислати нек, рафтору кирдор ва гуфтори нек, дар як амали дар зиндагй барои инсон муфидро дар рафти фаъолияти амалии худ ба наврасон ёд медиданд.

Х,ар он чи ки нишонаи дастии инсон аст, ба монанди: арзишдои олии инсонй, фалсафаи даёт, фадмиши модияти зиндагй, орзуву омол, идеали ичтимой ва дигардо, ки дар ташаккули шуур, маишат, урф, одат, анъана, расму таомул, маросим, ахлоку одоб, рафтору кирдор, амал ва гуфтори инсон накши мудим мебозанд, индо воситаи тавонои тарбия мебошанд. Барои ондоро дастраси наврасону чавонон гардонидан бояд падару модарон, муаллимон ва мураббиядо аз ондо ба хубй огод бошанд.

Падару модарон бояд ба фарзандон дар оила мудимтарин сифатдои инсониро фаъол гардонанд, арзишдои бузурги инсонй ба вучуд оваранд, нерудои инсонии насли наврасро ба бунёдкорй, ба даёти осишта, ба некукорй ва саховатмандй, бофазилативу бомаърифатй сафарбар намоянд, ондоро ба поядои баланди инсонй расонанд, бо дам муттадид созанд, то ин ки дар оянда фарзандони сазовори Модар-Ватан ба воя расанд. Ин карз ва фарзи падару модар дар назди чомеаи муосир аст. Месазад аз ^онуни Чумдурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» ёдовар шавем: «Уддадории падару модар, таъкид мекунад сарвари давлат Эмомалй Радмон,-аз он иборат аст, ки ондо тамоми донишу малакаи худро барои тарбияи дурусти фарзандон равона намоянд ва тамоми восита ва шароитро мудайё созанд, то ки фарзандон бештар ба донишандузй ва азхудкунии касбу дунар машгул шаванд». Дар амалй гардонидани ин икдоми созанда накши педагогикаи халкй мудим аст.

Педагогикаи халкй тамоми падлудои тарбияи ахлокиро дар дампайвастагии якдигар мебинад, ки дар ташаккули арзишдои ахлокии наврасон макоми хос дорад. Аз чумла, тарбияи ватанпарастй ва инсонпарварй, муносибати софдилона ба меднат ва эдтиром намудани одамони меднатй (ба кадри меднати падару модар расидан) тарбияи ростй ва росткавлй,

хоксорию хушмуомилагй, бо риояи одоб хднгоми муомила бо хамсолон ва калонсолон, муносибати дустона, нисбат ба якдигар мехрубон будан, ба якдигар дасти мадад дароз кардан, интихоби дусти арзанда, химоя намудани дустй ва гайра. Дар амалй гардидани ин пахлухои ахлок-мухити оила макоми калон мебозад, вале ба шарте ин сифатхои ахлокиро падару модарон ва калонсолони хонавода худ донанд ва риоя намоянд.

Аз тарафи дигар мухити солими оила ва эхтироми тарафайни аъзоёни оила ва риоя кардани тавсияхои педагогикаи халкй ба наврасон таъсири калони психологй мерасонад. Чунончй, оиди ахлоку одоб ва беодобй халк гуфтааст:

Ч,он дар тани марди беадаб ларзон аст,

Сад чон бидихй, адаб харй, арзон аст.

***

Одамизод агар беадаб аст, одам нест. ***

Хусн - хусн нест, одоб хусн аст. ***

Адаб бехтар аз ганчи ^орун бувад,

Фузунтар зи мулки Фаридун бувад.

Инчунин дар ташаккули сифатхои ахлокии наврасон макоми афсонахои халкй хеле назаррас мебошад. Аз чумла, афсонахои «Ба некй бадй ба бадй некй», «Гурзод», «Писараки хуб», «Бойи золим ва кали зирак», «Баходуре, ки аслан баходур набуд», «Х,аракату баракат», «Духтари доно» ва гайра.

Мушохидаи чандсолаи мо дар мактабхои тахсилоти миёнаи умумии № 76, 10, 35, 34, 7 ва 43-и шахри Душанбе, №17 н.Восеъ, №3 ш.Рогун, №58 н.Рудакй ва 500 хонавода собит намуд, ки омузгорон ва падару модароне, ки аз аъанахои педагогикаи ниёгон зарбулмасалу макол, достонхои халкй, чистон ва афсонахои халкй дар мухити оила ва мактаб вобаста ба шароити самаранок истифода мебаранд, дар бачагон одобу рафтор, дустй, ба якдигар ёрй расондан, хурмату эхтироми падару модар, мехнатдустй, хушмуомилагй, бо мехнати халол зиндагй кардан ва гайрахо тарбия карда мешавад. Аз анъанаи педагогикаи халкй муаллими мактаби тахсилоти миёнаи №3 ш.Рогун Рахимов Абдурасул хам дар чараёни дарс ва чорабинихои тарбиявй хуб истифода мебарад. Аз чумла, у афсонаи «Писараки хуб»-ро хам дар дарс бо хамрохи хонандагон мухокима намуда, баъд дар мачлиси падару модарон бо иштироки падару модарони талабагони баррасй намуд.

Рахимов А. ба падару модарон мурочиат намуда, гуфт, ки дар афсонаи «Писараки хуб» сухан дар бораи панду насихати модар ба писараш меравад. Модар ба фарзанд талкин менамояд, ки агар моли кас дар куча афтода монда бошад хам, ба он даст дароз кардан хуб нест. Чунки моли мардум, агар сохибаш розй набошад, ба кас насиб намекунад. Бо ин сухан модар фарзандашро дар рухияи халол хурдан халолкорй ва ба моли мардум даст дароз накардан тарбия менамояд.

Муаллим аз талабагон хохиш намуд, ки давоми афсонаро накл намоянд. Хуршед гуфт, ки рузе чурахояш уро барои харбузадуздй базур хамрохаш гирифта мебаранд, у ягон харбуза хам намегирад. Рафиконаш бошад багалхоро пури харбуза мекунад, ки сохиби полез хабардор мешавад. Бачахо харбузахоро партофта мегурезанд. У бошад намегурезад. Сохиби полез аз у мепурсад, чаро сари полез омадию харбуза нагирифтй. Писарча гуфт, чунки моли мардум насиб намекунад. Инро ба ту кй гуфт? Писарбача гуфт-модарам. Сохиби полез гуфт «ту бачаи хуб будаи ва як харбузаи калонро гирифта ба у дод. У гирифтан нахост. Вале сохиби полез гуфт. Ин моли мост, мо бо розигии худ медихем. Бинобарин насиб мекунад. Бурда ба модарат хуред, насиб кунад. Писарак харбузаро оварда вокеаро ба модараш накл кард ва гуфт, агар хамон руз Шумо намегуфтед, ки дарзаи (банди) гандуми афтидаро бурда, ба чояш монам, ман имруз хамрохи бачахо харбуза дуздида ба даст меафтодам ва харбузаи ширин насиби ман намегардид» [1, с.157-158].

Омузгор дар анчом андешахои худро чамъбаст намуда, ба падару модарон тавсия намуд. «Падару модарони мухтарам, аз Шумо эхтиромона хохиш менамояд, ки дар мухити оила вобаста бар шароит бо фарзандони худ ба одобу рафтор, хурмату калонсолон ва мехнатдустй сухбат кунед. Тамошои барномахои телевизионро, низ дар асоси речаи муайян ба рох монед. Шумо падару модарони мухтарам дар мухокимаи барномаи телевизионй ба фарзандон ёрй расонед. Махсусан, дар интихоби барномахое, ки аз шабакаи «Бахористон» барои кудакон ва наврасон намоиш дода мешавад. Ман боварй дорам, ки барои фарзандон гушаи алохида мавчуд аст. Дар ин мавзуъ ба Шумо сухбат карда будем.

Дар хотимаи чорабинии тарбиявй рохбари синф ба талабагон барои соати дарси тарбиявии оянда супориш дод: «Дустон оинаи якдигаранд», «^ар кй мехмонро гиромй мекунад,

кушише дар некномй мекунад», «Шахси бе Bатан-бyлбyли бечаман». Барои падарy модарон «Афсонахои халки точик». Дyшанбе, «Ирфон» 1990 тавсия карда шуд.

Накши педагогикаи халкй дар рушди арзишхои ахлокии наврасон дар оила боз дар он аст, ки пеш аз хама дар анъанахои миллии халк, расму таомул, урфу одат ва эчоддати даханакии халкй, ки дар давоми хазорсолахо ташаккул ва инкишоф ëфтааст, ëрии амалй мерасонад.

Макоми педагогикаи халкй дар ташаккули арзишхои ахлокии наврасон дар оила хеле калон аст. Он ба хар як наврас имконият медихад, ки рафтори худро (умуман тамоми фаъолияти худро) ба як низом дарорад. Аз гуфтахои боло маълум мегардад, ки махз тавассути педагогикаи халкй арзишхои ахлокй аз як насл ба насли дигар мегузарад. Ба воситаи дурдонахои беназири педагогикаи халкй насли наврас аз арзишхои гузаштагони худ огохй ëфта, барои эхëи онхо кушиш ба харч медиханд, ки ин дар шароити чахонишавии тамаддунхо ба манфиати кор аст.

Педагогикаи халкй як шакли махсуси дастрас намудани арзишхои ахлокии инсон мебошад, ки вазифаи он аз нигох доштан ва афзун намудани дигар арзишхо иборат аст.

Агар ин арзишхои олй ба монандй: ватандустй, мехмоннавозй, хурмату эхтироми падару модар, калонсолон, хурдсолон, мехнатдустй, ватанпарварй, хайрхохй дар зиндагй рахнамой наврасон набошанд мо мухимтарин сифатхои инсонии худро кавй гардонда наметавонем ë худ дигар арзишхои бузурги инсониро ба вучуд оварда наметавонем. Чунки онхо бо хам вобастаанд.

Равоншиносон ва педагогхо дар тахкикотхои худ ба хулосае омаданд, ки аз кудакй то давраи наврасй тагйиротхои зиëд дида мешавад, аз чумла y давраи инкишофи пуравчи чисмонй аз сар мегузаронад, муносибати наврас ба одамон хам дигар мешавад, он мухите, ки вай дар кудакй медид, ба назараш дигар хел менамояд, y худро калону тавоно меиндорад, калонсолон бошанд, ба y кам ахамият медиханд. Инчунин дар ин давра давр табиати наврас бисëр хислатхои такаббурй, худситой пайдо шуда, худро чунон нишон медихад, ки гyë вай хеле пуркувват, доно ва накукор аст.

Дар синни наврасй доираи муайяни шавку хавас, муносибат нисбати ходисаву вокеахо устувор мешаванд. Ин доираи хавасхо заминаи равонии мутобикшавии ахлокии наврас мебошад. Дар ин синну сол шавку хавасхои ноустувор ба мустахкам мегузарад. Онхо мехоханд ба бисëр масъалахо чиддй муносибат кунанд, чахонбинии онхо васеъ мегардад, дар онхо ахлоки хамида ва дарки зебоипарастй ба вучуд меояд.

Як масъалаи мубрами рузро бояд кайд намоем, ин хам бошад, душвории чомеаро дуруст дарк карда натавонистани наврасон мебошад.

Аз ин чихат падару модарон бояд фаромуш накунанд, ки наврасй синни душвор ва тагйирëбанда аст, бинобар ин сабру тахаммул ва талаботи дуруст ва ичрошавандаро пешниход кардан лозим аст, то ин ки наврасон дар рохи дуруст тарбия карда шавад.

Чунки оила хамчун институти асосии ичтимоикунонй мебошад, чунки дигар ягон гурухи ичтимой уро иваз карда наметавонад. Махсусан дар оила давраи аввали мутобикшавии ичтимоии хаëти инсон амалй карда мешавад. То синни 6-7 солагй барои кудак асос мухити ичтимой аст, ки одатхои уро инкишоф медихад.

Ба акидаи баъзе муаллифон, оила дар наврас арзишхои ахлокиро (инсондустй, хомигй, муносибати хайрхохона ба карзи чамъиятй ва гайра) ташаккул дода истода, ба ташаккули онхо он лахзаи шахсиеро дохил мекунад, ки он натанхо донишро дар бораи меъëри рафтор таъмин мекунад, балки акида, кушиши ин меъëрхоро дар хаëти харруза исбот мекунад.

Bазифаи асосии оила дар ташаккyлëбии шахсияти кудак гузоштани заминаи ахлокии шахсияти y мебошад: азхудкунии меъëрхои одии ахлокй (хайрхохй, росткавлй, хушахлокй), тасаввуротхои эмотсионалй-ахлокй, ташаккyлëбии хиссиëтхои ахлокй ва гайра.

Bазифаи дигари оила омода намудани наврасон ба мехнат ва дар рухияи мехнатдустй ва масъулиятнокй тарбия намудани онхо мебошад. Дар халли ин масъала ба падару модарон педагогикаи халкй ëрй расонда метавонад. Аз чумла, ба воситаи истифодаи зарбулмасалу маколхо дар соатхои тарбиявй ва чорабинихои тарбиявие, ки дар мактаб бо падару модарон гузаронида мешавад: «Одам дар мехнат, тилло дар оташ маълум мешавад», «Аз одами бекор хама безор», «Дасти худро кор бисозу мехнати нокас макаш» ва гайрахо.

Аз андешахои боло ва хикматхо возех мешавад, ки андешахои дар педагогикаи халкй ифодаëфта, бо нишондодхои педагогикаи умумибашарй пурра мувофикат менамояд. Ин пахлухои ташаккули арзишхои ахлокй, барои оварда шудаааст, ки аз онхо дар тарбияи наврасон дар оила ва мактаб эчодкорона истифода бурда шуда бо хамин ба инкишофи хамачонибаи шахс ëрй расонда тавонад.

Адабиёт:

1. Афсонадои халки точик. Душанбе, 1990.

2. Волков Г. Н. Этнопедагогика. М, 2000.

3. ^онуни Чумдурии Точикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд». Душанбе, 2011.

4. Нуров А. Накши арзишдои маънавй дар тарбияи мактабиёни хурдсол. Душанбе: Матбуот, 2002.

5. Рах,имов Б., Нуров А. Педагогикаи этникй ва халкии мардуми точик. Душанбе: Шарки озод,2008.

6. Эмомалй Радмон. Ватани худро дуст доред, кадр кунед ва дифз намоед. Душанбе, 2005.

РОЛЬ НАРОДНОЙ ПЕДАГОГИКИ В ФОРМИРОВАНИИ НРАВСТВЕННЫХ ЦЕННОСТЕЙ ПОДРОСТКОВ В СЕМЬЕ

В данной статье отражена роль народной педагогики в формировании нравственных ценностей у подростков в условии семьи. Народная педагогика неотъемлемая часть нашей жизни, которая в воспитании нравственных ценностей подростков в семье играет значимую роль. Используя элементы народной педагогики можно привить подрастающему поколению всё-то знание, которое использовалось нашими предками много веков назад. Это зависит от целесообразного использования народной педагогики и нравственных ценностей в воспитании подростка со стороны родителей.

Ключевые слова: народная педагогика, пословицы, поговорки, устное народное творчество.

THE ROLE PEOPLE'S PEDAGOGY IN THE FORMATION OF ETHICAL VALUES OF ADULTS BY FAMILY In the given article the author is shown the role of ethical values in the family condition. People's pedagogy is inseparable part of our life, that's play very important role in upbringing ethical values of adults in the family. With the help of people's pedagogy can teach all modern knowledge's to adults, as our ancients used it many centuries. It depends on advisable use of people's pedagogy and ethical values in upbringing adults by parents.

Keywords: people's pedagogy, proverbs, sayings, speaking.

Сведения об авторах: Нуров Абдулбоки, доктор педагогический наук, профессор, Таджикский государственный педагогический университет имени С. Айни, e-mail: sattori1990@mail.ru

Чобулова Наргиза Медмондустовна, ассистент кафедры педагогики и психологии Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: chobulova.nargis@mail.ru

Аbout authors: Nurov Abdulboki, doctor pedagogical sciences, professor, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, e-mail: sattori1990@mail.ru

Chobulova Nargiza Mehmondustovna, assistant of the chair of Pedagogy and Psychology, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, e-mail: chobulova.nargis@mail.ru

РОЛЕВЫЕ ИГРЫ КАК СРЕДСТВО ВОСПИТАНИЯ ИНТЕРЕСА СТУДЕНТОВ

К ИЗУЧЕНИЮ РУССКОГО ЯЗЫКА

Кодирова Б. А.

Финансово-экономический институт Таджикистана

В XXI веке знание не только одного, а нескольких иностранных языков становится необходимым условием образованности в информационном обществе. Поэтому важнейшим требованием к качеству образования будущего специалиста, влияющим на его успешное профессиональное продвижение, является знание русского и английского языков. В связи с этим русский язык становится средством межкультурного взаимодействия, а само образование из репродуктивного должно стать развивающим.

Использование русского языка в Таджикистане имеет сложивщуюся и непрерывную историко-культурную традицию: во второй половине XX века русский язык стал языком

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.