Formal and Legal Requirements for Rescue Entities for the Identification of Chemical Hazards in Poland Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

Bogdan Kotcza)*

"1 The Jan Grodek State University in Sanok/ Uczelnia Panstwowa im. Jana Grodka w Sanoku * Corresponding author/ Autor korespondencyjny: bkolcz@up-sanok.edu.pl

Formal and Legal Requirements for Rescue Entities for the Identification of Chemical Hazards in Poland

Wymagania formalnoprawne wobec podmiotow ratowniczych dotycz^ce rozpoznawania zagrozen chemicznych w Polsce

ABSTRACT

Aim: The article presents issues related to selected aspects of chemical and environmental rescue, their location in the legal norms in relation to the performed tasks and taking into account the needs of the society. In this respect, the legal acts relating to the operation of the system of identifying chemical and environmental rescue hazard, its transformation, and its impact on the safety and execution of tasks by the rescue entities were reviewed. Moreover, the meaning of records relating to the identification of chemical hazards was analysed and clarified. The topics were based on new legal regulations on the detailed organization of the national rescue and firefighting system and guidelines covering the organization of chemical and ecological rescue in Poland. The reviewed area in this analysis relates to the identification of hazardous materials, the designation of danger zones, the ability of emergency responders to identify hazards in formal and legal conditions, and their identification by the functioning cooperating entities. The dependencies that exist in the identification system and the future directions of its development are indicated.

Introduction: In today's world, the expectations of the society for emergency services focus on the quick and efficient execution of an organized rescue operation. In chemical rescue, the primary factor affecting the course and success of the operation is the identification of the chemical threat. Conducting reconnaissance activities under conditions of changing threats requires skills and the fulfilment of a number of conditions that will affect the functioning of the rescue entities in the reconnaissance system. Experience from ongoing rescue operations shows that reconnaissance tasks are carried out to varying degrees. On the one hand, they depend on regulations, and on the other, on the capabilities of emergency responders and the difficulties arising from the resulting disasters and chemical accidents. Therefore, it is reasonable to review selected legal elements relating to the identification of hazardous materials - in particular, those that condition the efficient and effective operation of the rescue entities in terms of the existing risks. Methodology: The article was developed using analyses of legal acts and literature on improving the system of threat identification. Consideration was given to the existing threats, the current international situation, the possibility of uncontrolled action and the release of hazardous substances with chemical, biological or radiological properties, especially in the border area. In analysing the conducted research, publications on rescue law, legal norms of the national rescue and firefighting system, emergency management, guidelines from chemical and ecological rescue, articles from the area of reconnaissance and conference materials were used.

Conclusions: The emergence of new regulations in the Principles of Chemical and Environmental Rescue has led to the need for a unified course of action in the area of identifying the chemical agent. Ongoing monitoring of the area for the presence of a hazardous substance - due to the frequently changing weather conditions at the scene - should be a permanent part of the competence tasks of the rescue units. In addition, continuous and effective analysis of the samples taken at the site of the hazardous substance would allow detection and identification of the hazard relatively early - so that further appropriate action could then be taken. Such a solution would allow the emergency manager to conduct a chemical rescue operation continuously and make accurate decisions at every stage of the operation, despite a possible sudden change in the weather conditions. The inclusion in the regulations of all possible elements of identification in terms of the existing hazards will affect the effectiveness of the rescue entities in the elimination of chemical, biological, radiological hazards.

Keywords: hazardous substance, danger zone, chemical and environmental rescue, chemical reconnaissance Type of article: review article

Received: 27.01.2023; Reviewed: 02.02.2023; Accepted: 02.02.2023; Author's ORCID ID: 0000-0002-2113-2905;

Please cite as: SFT Vol. 61 Issue 1, 2023, pp. 102-118, https://doi.Org/10.12845/sft.61.1.2023.6;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczqce wybranych aspektöw ratownictwa chemicznego i ekologicznego, ich umiejscowienia w unormo-waniach prawnych w odniesieniu do wykonywanych zadan i z uwzgl?dnieniem potrzeb spoleczenstwa. W tym kontekscie dokonano przeglqdu aktöw prawnych odnoszqcych si? do funkcjonowania systemu rozpoznawania zagrozen w ramach ratownictwa chemicznego i ekologicznego, jego transformacji oraz wplywu na bezpieczenstwo i realizacj? zadan przez podmioty ratownicze. Ponadto przeanalizowano oraz wyjasniono znaczenie zapisöw odnoszqcych si? do rozpoznania zagrozen chemicznych. Tematyka zostala oparta na nowych uregulowaniach prawnych w zakresie szczegölowej organizacji krajo-wego systemu ratowniczo-gasniczego oraz wytycznych obejmujqcych organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w Polsce. Zweryfikowany w tej analizie obszar dotyczy rozpoznania materialöw niebezpiecznych, wyznaczenia stref zagrozenia, mozliwosci dzialania podmiotöw ratowniczych w zakresie rozpoznania zagrozen w uwarunkowaniach formalnoprawnych i ich identyfikacji przez funkcjonujqce podmioty wspöldzialajqce. Wskazano zaleznosci, ktöre wyst?pujq w systemie rozpoznawczym, i przyszle kierunki jego rozwoju.

Wprowadzenie: We wspölczesnym swiecie oczekiwania spoleczenstwa wzgl?dem sluzb ratowniczych skupiajq si? na szybkim i sprawnym przeprowa-dzeniu zorganizowanej akcji ratowniczej. W ratownictwie chemicznym podstawowym czynnikiem determinujqcym przebieg i sukces akcji ma rozpoznanie zagrozenia chemicznego. Prowadzenie dzialan rozpoznawczych w warunkach zmieniajqcych si? zagrozen wymaga umiej?tnosci i spelnienia szeregu uwarunkowan, ktöre b?dq mialy wplyw na funkcjonowanie podmiotöw ratowniczych w systemie rozpoznania. Doswiadczenia z prowadzonych dzialan ratowniczych wskazujq, ze zadania rozpoznawcze realizowane sq w röznym stopniu. Z jednej strony zalezq od regulacji prawnych, a z drugiej mozliwosci podmiotöw ratowniczych i trudnosci wynikajqcych z powstalych katastrof i awarii chemicznych. W zwiqzku z powyzszym zasadne jest dokonanie prze-glqdu wybranych elementöw prawnych odnoszqcych si? do rozpoznania materialöw niebezpiecznych - w szczegölnosci tych, ktöre warunkujq sprawne i efektywne dzialanie podmiotöw ratowniczych w kontekscie wyst?pujqcych zagrozen.

Metodologia: Artykul zostal opracowany przy wykorzystaniu analiz aktöw prawnych oraz literatury przedmiotu na temat usprawnienia systemu rozpoznawania zagrozen. Uwzgl?dniono wyst?pujgce zagrozenia, obecnq sytuacj? mi?dzynarodowq, mozliwosc powstania niekontrolowanego dzialania i uwolnienia si? substancji niebezpiecznych o wlasciwosciach chemicznych, biologicznych lub radiologicznych, w szczegölnosci w strefie przygranicznej. Dokonujqc analizy przeprowadzonych badan, wykorzystano publikacje dotyczqce prawa ratowniczego, unormowania prawne krajowego systemu ratowniczo-gasni-czego, zarzqdzania kryzysowego, wytyczne z ratownictwa chemicznego i ekologicznego, artykuly z obszaru rozpoznania oraz materialy konferencyjne. Wnioski: Pojawienie si? nowych uregulowan prawnych w Zasadach ratownictwa chemicznego i ekologicznego spowodowalo potrzeb? opracowania jednolitego kierunku dzialania w obszarze rozpoznawania czynnika chemicznego. Biezqce monitorowanie terenu pod kqtem obecnosci substancji niebez-piecznej - ze wzgl?du na cz?sto zmieniajqce si? warunki atmosferyczne na miejscu zdarzenia - powinno byc stalym elementem zadan kompetencyjnych jednostek ratowniczych. Ponadto ciqgla i efektywna analiza pobranych pröbek w miejscu wyst?powania substancji niebezpiecznej pozwolilaby wykryc i zidentyfikowac zagrozenie stosunkowo wczesnie - tak aby nast?pnie podjqc kolejne, wlasciwe dzialania. Takie rozwiqzanie pozwoliloby kierujqcemu dzialaniem ratowniczym prowadzic akcj? ratownictwa chemicznego w sposöb ciqgly i podejmowac trafne decyzje na kazdym etapie akcji, pomimo ewentualnej naglej zmiany warunköw pogodowych. Uj?cie w regulacjach prawnych wszystkich mozliwych elementöw rozpoznawczych w kontekscie wyst?pujqcych zagrozen b?dzie wplywac na efektywnosc podmiotöw ratowniczych w likwidacji zagrozen chemicznych, biologicznych, radiologicznych. Stowa kluczowe: substancja niebezpieczna, strefa zagrozenia, ratownictwo chemiczne i ekologiczne, rozpoznanie chemiczne Typ artykutu: artykul przeglqdowy

Przyj?ty: 27.01.2023; Zrecenzowany: 02.02.2023; Zaakceptowany: 02.02.2023; Identyfikator ORCID autora: 0000-0002-2113-2905;

Prosz? cytowac: SFT Vol. 61 Issue 1, 2023, pp. 102-118, https://dol.Org/10.12845/sft.61.1.2023.6; Artykul udost?pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativec0mm0ns.0rg/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

In today's international environment, society's expectations of emergency responders focus on the rapid and efficient execution of organized chemical, biological, nuclear, radiological and explosive (CBRNE) threat reconnaissance activities [1]. Recognition of CBRNE threats in non-military operations in Poland is carried out by the State Fire Service (PSP), established as a professional, uniformed formation equipped with specialized equipment that organizes and directs rescue operations. In chemical and environmental rescue organized by PSR the primary factor affecting the course and effectiveness of the action is the proper identification of the hazardous substance [2]. Conducting reconnaissance activities under conditions of changing threats requires the skills of the rescue entities and the fulfilment of a number of conditions that will determine their tasks in the reconnaissance system. Experience from ongoing rescue operations and exercises show that activities in the recognition of a given agent are carried

Wprowadzenie

We wspötczesnych uwarunkowaniach mi?dzynarodowych oczekiwania spoteczenstwa wzgl?dem podmiotöw ratowniczych koncentrujq si? na szybkim i sprawnym przeprowadzeniu zorgani-zowanych dziatan rozpoznania zagrozen chemicznych, biologicznych, nuklearnych, radiologicznych i wybuchowych (CBRNE) [1]. Rozpoznanie zagrozen CBRNE w dziataniach pozamilitarnych w Polsce realizowane jest przez Panstwowq Straz Pozarnq (PSP), powotanq jako zawodowq, umundurowanq i wyposazonq w spe-cjalistyczny sprz?t formacj?, ktöra organizuje akcje ratownicze i kieruje nimi. W ratownictwie chemicznym i ekologicznym organi-zowanym przez PSP podstawowym czynnikiem majqcym wptyw na przebieg i skutecznosc akcji jest wtasciwe rozpoznanie substancji niebezpiecznej [2]. Prowadzenie dziatan rozpoznawczych w warunkach zmieniajqcych si? zagrozen wymaga od podmiotöw ratowniczych umiej?tnosci oraz spetnienia szeregu uwarunkowan, ktöre b?dq decydowac o ich zadaniach w systemie rozpoznania.

out to varying degrees. On one hand, they depend on the capabilities of the rescue entities, and on the other hand, on the impediments associated with a particular disaster or chemical accident.

The topics included in the article have been the subject of analysis of many rescue specialists due to the possibility of actually performing the assigned tasks in an actual incident. The literature has been modest on the subject, as there was not enough technical solutions. The emergence in Europe of innovative techniques for identifying a hazardous substance in the field (it should be mentioned that this is not about identifying the substance in stationary laboratories, but about immediate action in the field) has created an opportunity to use and introduce them as a solution to the problem in emergency entities. In Poland, the recognition and identification of threats intensified before the organization of EURO 2012. The subject was beginning to narrow down to a smaller and smaller group of entities that could carry out this venture. This has made it possible to develop new knowledge in the direction of recognizing the agent we want to study, to learn more about its properties, about the threat it generates to people and the environment, and against which we will take appropriate neutralizing measures. The faster and more thoroughly a factor is investigated, the more effectively the threat will be eliminated and safe conditions created for society to function.

This raises questions about the extent to which universal security is ensured by the legal measures put in place to condition the efficient identification of the chemical threats. In other words, how the existing law by defining the institutional framework in the area of recognizing hazardous material is adapted to the existing needs and fulfils the expected role. Therefore, it is advisable to analyse the legal norms on the organization of the national rescue and firefighting system, as well as chemical and environmental rescue operating in non-military structures.

Legal basis for the implementation of chemical and environmental rescue

The basic definition of chemical and ecological rescue is included in § 16 (1) of the Decree of the Minister of Internal Affairs and Administration of 17 September 2021 on the detailed organization of the national rescue and firefighting system (KSRG) [1]. It shows that chemical and environmental rescue is the planning, organization and implementation of rescue operations necessary to reduce or eliminate the immediate risks posed by hazardous substances to humans, animals, the environment or property. A similar definition is set forth in the rules for the organization of chemical and environmental rescue in KSRG. It also applies to planning, organizing and executing the rescue operations necessary to reduce or eliminate the immediate risks posed by the hazardous materials [3]. The difference between the cited definitions is significant in that the latter indicates a broader range of activities, taking into account explosives and objects, ignitable

Doswiadczenia z prowadzonych akcji ratowniczych i cwiczen wskazujq, ze czynnosci w rozpoznaniu danego czynnika realizo-wane sq w róznym stopniu. Zalezq one z jednej strony od mozli-wosci podmiotów ratowniczych, a z drugiej utrudnien zwiqzanych z konkretnq katastrofq lub awariq chemicznq.

Tematyka zawarta w artykule jest przedmiotem analiz wielu specjalistów z dziedziny ratownictwa ze wzgl?du na mozliwosci faktycznego wykonania wyznaczonych zadan w rzeczywistym zdarzeniu. Dotqd literatura skromnie wypowiadata si? na ten temat, poniewaz brakowato wystarczajqcych rozwiqzan technicznych. Pojawienie si? w Europie innowacyjnych technik rozpoznawania substancji niebezpiecznej w terenie (nalezy wspomniec, ze nie cho-dzi tutaj o rozpoznanie substancji w laboratoriach stacjonarnych, ale

0 dziatania natychmiastowe w terenie) stworzyto szans? wykorzy-stania i wprowadzenia ich jako rozwiqzanie problemu w podmiotach ratowniczych. W Polsce intensyfikacja rozpoznania i identyfikacji zagrozen nastqpita przed organizacjq EURO 2012. Temat ten zaczy-nat si? zaw?zac do coraz mniejszej grupy podmiotów, które to przed-si?wzi?cie mogtyby realizowac. Dzi?ki temu mozliwe byto opracowa-nie nowej wiedzy w kierunku rozpoznawania czynnika, który chcemy zbadac, o którego wtaSciwosciach i generowanym zagrozeniu dla ludzi i srodowiska chcemy dowiedziec si? wi?cej o jego wtaSciwosciach, o generowanym przez niego zagrozeniu dla ludzi i Srodowiska oraz wobec którego podejmiemy stosowne Srodki neutralizu-jqce. Im dany czynnik zostanie szybciej i doktadniej zbadany, tym skuteczniej zostanie zlikwidowane zagrozenie oraz stworzone bez-pieczne warunki do funkcjonowania spoteczenstwa.

Powstajq zatem pytania, w jakim zakresie zapewniajq bezpie-czenstwo powszechne wprowadzone Srodki prawne warunkujqce sprawne rozpoznanie zagrozen chemicznych. Innymi stowy, jak obo-wiqzujqce prawo przez okreslenie instytucjonalnych ram w obsza-rze rozpoznania materiatu niebezpiecznego jest dostosowane do ist-niejqcych potrzeb i spetnia oczekiwanq rol?. Wynika stqd celowosc przeanalizowania unormowan prawnych dotyczqcych organizacji kra-jowego systemu ratowniczo-gasniczego oraz ratownictwa chemicz-nego i ekologicznego funkcjonujqcych w strukturach pozamilitarnych.

Prawne podstawy realizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego

Podstawowa definicja ratownictwa chemicznego i ekologicz-nego zostata uj?ta w § 16 ust. 1 rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 17 wrzesnia 2021 r. w spra-wie szczegótowej organizacji krajowego systemu ratowniczo--gasniczego (KSRG) [1]. Wynika z niej, iz ratownictwo chemiczne

1 ekologiczne to planowanie, organizowanie i realizacja dziatan ratowniczych niezb?dnych do zmniejszenia lub likwidacji bezpo-srednich zagrozen stwarzanych przez substancje niebezpieczne dla ludzi, zwierzqt, srodowiska lub mienia. Podobnej tresci definicja zostata okreslona w zasadach organizacji ratownictwa chemicz-nego i ekologicznego w KSRG. Dotyczy równiez planowania, orga-nizowania i realizacji dziatan ratowniczych niezb?dnych do zmniejszenia lub likwidacji bezposrednich zagrozen stwarzanych przez materiaty niebezpieczne [3]. Róznica mi?dzy przytoczonymi defini-cjami jest o tyle istotna, ze druga z nich wskazuje na szerszy zakres

materials and others, but without specifying - as in the case of the former - for whom the threat is dangerous.

Rescue operations in chemical and environmental rescue include, among others:

- recognition and identification of the threat;

- securing the rescue zone, including the designation and marking of the danger zone;

- assessing the extent of the threat and forecasting its development;

- eliminating, reducing or increasing the danger zone;

- securing the area affected by a hazardous substance spill;

- assessing the extent of the resulting incident [1].

Efficient operation of the reconnaissance system will rely on

the execution of the tasks by all executive and rescue teams involved from the beginning of a destructive event to the removal of the source of danger. The organization of reconnaissance activities is carried out at all levels of command, while the recognition of a hazardous substance should be performed by specialized emergency services. This element is indicated in § 27 (1) of the regulation on the detailed organization of KSRG, in which it is the leader of the rescue operation at the level of emergency management who is required to determine the type of danger and designate the danger zone. In turn, successive leadership at the tactical and strategic levels are required to assess the threat by determining its nature and forecasting further development [1]. The main actors in this undertaking are specialized chemical-ecological rescue groups (SGRChem) organized on the basis of rescue and firefighting units of the State Fire Service.

Rescue activities in the area of chemical and environmental rescue in accordance with the regulation, specified in the rescue plan, are carried out by KSRG entities, taking into account their training and specialized equipment and personal protective equipment, in particular the SGRChem of the State Fire Service and other KSRG entities that are fire protection units. At this point, it should be added that the KSRG entities are not only units of the State Fire Service or fire protection units outside the State Fire Service, referred to in Article 15 of the Law of 24 August 1991 on fire protection, but also other services, inspections, guards, institutions and entities that voluntarily, through a civil law agreement, agreed to cooperate in the rescue operations [4]. Such agreements may be concluded by the district chief of PSR the provincial chief of PSP or the chief commander of PSP with entities that voluntarily express their willingness to cooperate in the rescue operations on the territory of the district, province or country, respectively. On the other hand, as stated in the above-cited Article 15, the support of the rescue operations by services, inspections, guards, institutions and other entities that are not in KSRG may also be carried out if:

- the entity in question is included in the rescue plan to support the organization of the rescue operations,

- the scope of the rescue operations is to be correlated with the crisis management plans.

The above definitions illustrate in detail the activities relating to the type of action to eliminate a threat.

dziatan, uwzglçdnia materiaty i przedmioty wybuchowe, materiaty zapalne i inne, ale bez doprecyzowania - tak jak w przypadku pierw-szej - dla kogo zagrozenie jest niebezpieczne.

Dziatania ratownicze w zakresie ratownictwa chemicznego i ekologicznego obejmujq m. in.:

- rozpoznanie i identyfikacjç zagrozenia;

- zabezpieczenie strefy dziatan ratowniczych, w tym wyzna-czenie i oznakowanie strefy zagrozenia;

- ocenç rozmiaröw zagrozenia i prognozowanie jego rozwoju;

- likwidacjç, ograniczenie lub zwiçkszenie strefy zagrozenia;

- zabezpieczenie terenu objçtego wyciekiem substancji niebezpiecznej;

- ocenç rozmiaröw powstatego zdarzenia [1]

Sprawne dziatanie systemu rozpoznawczego bçdzie polegac na realizacji zadan przez wszystkie zespoty wykonawczo-ratownicze zaangazowane od poczqtku powstania zdarzenia destrukcyjnego do usuniçcia zrödta zagrozenia. Organizacja dziatan rozpoznawczych odbywa siç na wszystkich szczeblach dowodzenia, natomiast rozpoznanie substancji niebezpiecznej wykonywane powinno byc przez wyspecjalizowane stuzby ratownicze. Ten element wskazany zostat w § 27 ust. 1 rozporzqdzenia w sprawie szczegölowej organizacji KSRG, w ktörym to wtasnie kierujqcy dziataniem ratowniczym na poziomie kierowania interwencyjnego ma obowiqzek ustalic rodzaj zagrozenia oraz wyznaczyc strefç zagrozenia. Z kolei nastçpni przej-mujqcy kierowanie na poziomie taktycznym i strategicznym zobo-wiqzani sq dokonac oceny zagrozenia przez ustalenie jego charak-teru i prognozowania dalszego rozwoju [1]. Gtöwnymi podmiotami w tym przedsiçwziçciu sq specjalistyczne grupy ratownictwa che-miczno-ekologicznego (SGRChem) zorganizowane na bazie jedno-stek ratowniczo-gasniczych Panstwowej Strazy Pozarnej.

Dziatania ratownicze z zakresu ratownictwa chemicznego i eko-logicznego, okreslone w planie ratowniczym, w mysl rozporzqdze-nia prowadzq podmioty KSRG z uwzglçdnieniem ich wyszkolenia oraz wyposazenia w sprzçt specjalistyczny i srodki ochrony indy-widualnej, w szczegölnosci SGRChem Panstwowej Strazy Pozarnej i inne podmioty KSRG bçdqce jednostkami ochrony przeciwpozarowej. W tym miejscu nalezy dodac, ze podmiotami KSRG sq nie tylko jednostki Panstwowej Strazy Pozarnej czy jednostki ochrony przeciwpozarowej spoza PSF; o ktörych mowa w art. 15 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej, ale röwniez inne stuzby, inspekcje, straze, instytucje oraz podmioty, ktöre dobro-wolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodzity siç wspötdziatac w akcjach ratowniczych [4]. Umowy takie moze zawierac komen-dant powiatowy PSP komendant wojewödzki PSP lub komendant gtöwny z podmiotami, ktöre dobrowolnie wyrazq chçc wspötdzia-tania w akcjach ratowniczych, odpowiednio na obszarze powiatu, wojewödztwa lub kraju. Natomiast jak wynika z przywotanego wyzej art. 15, wspomaganie dziatan ratowniczych przez stuzby, inspekcje, straze, instytucje oraz inne podmioty nie bçdqce w KSRG moze byc röwniez realizowane, jezeli:

- dany podmiot zostat ujçty w planie ratowniczym majq-cym wspomagac organizacjç dziatan ratowniczych,

- zakres dziatan ratowniczych ma byc skorelowany z planami zarzqdzania kryzysowego.

Powyzsze definicje obrazujq szczegötowo czynnosci odno-szqce siç do rodzaju dziatan zmierzajqcych do likwidacji zagrozenia.

Legal considerations versus recognition of chemical hazards

Among the listed activities carried out during chemical and environmental rescue, attention should be paid to the main task of recognizing and identifying the threat posed by a hazardous substance to humans, animals, the environment (§ 16 (1) and (2) (1) of the regulation on the detailed organization of the national rescue and firefighting system). From the point of view of speed and efficiency in chemical rescue, identification should take place in the shortest possible time. Conducting rescue operations for an unidentified hazardous substance poses great danger to the rescuers in the danger zone. Obtaining information on the type of substance found in industrial plants will not create difficulties, while it will be problematic to determine the actual danger zone in case of traffic incidents and other local emergencies, which highlight the more complicated issue of the recognition process of a substance. Therefore, we can divide the reconnaissance in this area into two groups: the first - where emergency responders are grappling with a substance that is properly labelled and described - and the second - where we are dealing with a completely unknown and unde-scribed chemical substance, such as a tank of unknown origin abandoned in the woods or gas sprayed in the elevator of an apartment building.

The scope of tasks performed in chemical and ecological rescue in the area of reconnaissance is also defined by the rules of organization of chemical and ecological rescue in the national rescue and firefighting system [3]. It should be emphasized that already at the basic level for all rescue and firefighting units in PSP and fire protection units included in KSRG or rescue entities cooperating with KSRG has been assigned to recognize and secure the scene of the incident. They also include designating danger zones, conducting measurements with measuring instruments, including radiometric measurements of the power of the ionizing radiation dose and estimating the effective dose. An expanded range of specialized tasks is carried out by individual SGRChem at readiness levels: A - chemical security, B - chemical reconnaissance, C - special reconnaissance, D - decontamination, CBRN E - module, L - laboratory analysis, which depend on the qualifications of the chemical rescuers, their number and equipment, including analytical and measuring devices.

The tasks of SGRChem at readiness level A include activities to reduce the impact of hazardous materials on the environment, support for readiness levels of chemical reconnaissance, special reconnaissance, laboratory analysis, including recognition and identification of the threat, forecasting its development, and designation and marking of danger zones. In addition, inspections of the emission of hazardous materials, radiometric measurements for measuring the dose power of ionizing radiation and qualitative spectrometric analyses can be carried out.

At readiness level B, measurement and analytical activities are carried out, supporting activities for the readiness levels of chemical security, special reconnaissance, laboratory analysis and other services in the subject area, as well as the implementation of tasks during CBRNE events including terrorist threats.

Uwarunkowania prawne wobec rozpoznania zagrozeñ chemicznych

Sposród wymienionych czynnosci realizowanych podczas ratownictwa chemicznego i ekologicznego nalezy zwrócic uwagç na gtówne zadanie, jakim jest rozpoznanie i identyfikacja zagrozenia stwarzanego przez substancjç niebezpieczne dla ludzi, zwierzet, srodowiska (§ 16 ust. 1 i 2 pkt 1 rozporzedzenia w spra-wie szczegótowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-ga-sniczego). Z punktu widzenia szybkosci i skutecznosci dziatania w ratownictwie chemicznym, identyfikacja powinna siç odbyc w jak najkrótszym czasie. Prowadzenie dziatan ratowniczych w przypadku niezidentyfikowanej substancji niebezpiecznej stanowi duze ryzyko dla ratowników znajdujecych siç w strefie zagrozenia. Pozyskanie informacji o rodzaju substancji wystçpu-jecej w zaktadach przemystowych nie stworzy trudnosci, nato-miast problematyczne bçdzie wyznaczenie rzeczywistej strefy zagrozenia w przypadku zdarzen drogowych i innych miejsco-wych zagrozen, które uwidaczniaje bardziej skomplikowane pro-blematykç procesu rozpoznawczego danej substancji. Dlatego tez rozpoznanie w tym zakresie mozemy podzielic na dwie grupy: pierwsze - w przypadku gdy podmioty ratownicze zmagaje siç z substancje, która jest prawidtowo oznakowana i opisana - oraz druge - gdy mamy do czynienia z catkowicie nieznane i nieopi-sane substancje chemiczne np. porzuconym w lesie zbiornikiem niewiadomego pochodzenia czy gazem rozpylonym w windzie bloku mieszkalnego.

Zakres zadan realizowanych w ratownictwie chemicznym i ekologicznym w obszarze rozpoznawania okreslaje równiez zasady organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym [3]. Nalezy pod-kreslic, ze juz na poziomie podstawowym dla wszystkich jed-nostek ratowniczo-gasniczych w PSP oraz jednostek ochrony przeciwpozarowej wteczonych do KSRG lub podmiotów ratowniczych wspótdziatajecych z KSRG przypisane zostato rozpoznanie i zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Do nich nalezy równiez wyznaczenie stref zagrozenia, przeprowadzenie pomiarów za pomoce przyrzedów pomiarowych, w tym pomiarów radio-metrycznych w zakresie mocy dawki promieniowania jonizuje-cego oraz szacowania dawki efektywnej. Rozszerzony zakres zadan specjalistycznych realizowany jest przez poszczególne SGRChem na poziomach gotowosci: A - zabezpieczenia che-micznego, B - rozpoznania chemicznego, C - rozpoznania spe-cjalnego, D - dekontaminacji, E - modutu CBRN, L - analizy laboratoryjnej, które zaleze od kwalifikacji ratowników chemicz-nych, ich liczby oraz wyposazenia sprzçtowego, w tym urzedzen analityczno-pomiarowych.

Zadania SGRChem na poziomie gotowosci A obejmuje dziatania ograniczajece wptyw materiatów niebezpiecznych na otocze-nie, wsparcie dla poziomów gotowosci rozpoznania chemicznego, specjalnego, analizy laboratoryjnej, w tym rozpoznanie i identyfikacja zagrozenia, prognozowanie jego rozwoju oraz wyznaczenie i oznakowanie stref zagrozenia. Ponadto moge byc prowadzone kontrole emisji materiatów niebezpiecznych, pomiary radiome-tryczne w zakresie pomiaru mocy dawki promieniowania jonizu-jecego oraz jakosciowe analizy spektrometryczne.

They include:

- recognizing and identifying the threat and forecasting its development;

- designation and marking of danger zones or their verification;

- sampling;

- conducting radiometric measurements in the field of radioactive contamination, qualitative spectrometric analysis, measurement of neutron flux density;

- verification of effective doses estimated by forces and resources implementing chemical and ecological rescue in the basic range.

At readiness level C, the SGRChem's tasks involve carrying out operations that require the use of advanced technical means and those with a special degree of complexity that exceeds the capabilities of SGRChem of the chemical reconnaissance readiness level. These activities also relate to the execution of tasks during CBRNE events, including terrorist threats, and support of other services in the area in question. The scope of tasks includes, among others:

- conducting imaging reconnaissance using advanced technical means (including: mobile robots, unmanned aerial vehicles, optoelectronic devices, remote manipulation devices);

- sampling using advanced technical means (including: mobile robots, unmanned aerial vehicles, optoelectronic devices, remote manipulation devices);

- manipulation of hazardous materials using advanced technical means (including: mobile robots, unmanned aerial vehicles, optoelectronic devices, remote manipulation devices);

- conducting operations support for the levels of chemical security, chemical reconnaissance, laboratory analysis and other services.

Readiness level E - CBRN module should meet the criteria set by the European Commission for operational capability and self-sufficiency.

Readiness level L - laboratory analysis refers to advanced analytical methods and means, provides expert support in the interpretation of data on the event and results of instrumental analysis. The scope of tasks includes, among other things, performing the analysis of samples provided by the units included in KSRG, remote interpretation of the sent results of instrumental analysis.

In the rescue rules, while comparing the scope of analytical and measurement tasks at different levels of readiness in terms of anticipated threats, it is worth emphasizing the inclusion of SGRChem's performance of spectrometric analysis activities already in readiness level A. The task of qualitative spectrometric analysis will also be undertaken at the readiness level B. Similarly, the activity of handling hazardous materials using advanced technical means will be performed at level C, while the analysis of samples provided by units incorporated in KSRG will be performed at level L. Therefore, it can be concluded that all of the above tasks indicate conducting qualitative analysis, while they do not explicitly capture conducting quantitative analysis. Due to

Na poziomie gotowosci B realizowane sq czynnosci pomia-rowe i analityczne, wsparcie dziatan dla poziomöw gotowosci zabezpieczenia chemicznego, rozpoznania specjalnego, analizy laboratoryjnej oraz pozostatych stuzb w przedmiotowym zakresie, jak röwniez realizacji zadan podczas zdarzen CBRNE w tym zagrozen terrorystycznych. Dotyczq one m.in.:

- rozpoznania i identyfikacji zagrozenia oraz prognozowa-nia jego rozwoju;

- wyznaczenia i oznakowania stref zagrozenia lub ich weryfikacji;

- samplingu;

- prowadzenia pomiaröw radiometrycznych w zakresie skazen promieniotwörczych, analizy spektrometrycznej jakosciowej, pomiaru gçstosci strumienia neutronöw;

- weryfikacji dawek efektywnych oszacowanych przez sity i srodki realizujqce ratownictwo chemiczne i ekologiczne w zakresie podstawowym.

Na poziomie gotowosci C zadania SGRChem dotyczq pro-wadzenia dziatan wymagajqcych uzycia zaawansowanych srod-köw technicznych i tych o szczegölnym stopniu skomplikowania, przewyzszajqcym mozliwosci SGRChem poziomu gotowosci roz-poznania chemicznego. Dziatania te dotyczq röwniez realizacji zadan podczas zdarzen CBRNE, w tym zagrozen terrorystycznych oraz wsparcia pozostatych stuzb w przedmiotowym zakre-sie. Zakres zadan obejmuje m.in.:

- prowadzenie rozpoznania obrazowego przy uzyciu zaawansowanych srodköw technicznych (m.in.: mobilne roboty, bezzatogowe statki powietrzne, urzqdzenia optoelektro-niczne, urzqdzenia manipulacji zdalnej);

- sampling przy uzyciu zaawansowanych srodköw technicznych (m.in.: mobilne roboty, bezzatogowe statki powietrzne, urzqdzenia optoelektroniczne, urzqdzenia manipulacji zdalnej);

- manipulacji materiatami niebezpiecznymi przy uzyciu zaawansowanych srodköw technicznych (m.in.: mobilne roboty, bezzatogowe statki powietrzne, urzqdzenia opto-elektroniczne, urzqdzenia manipulacji zdalnej);

- prowadzenie wsparcia dziatan dla poziomöw zabezpieczenia chemicznego, rozpoznania chemicznego, analizy laboratoryjnej oraz pozostatych stuzb.

Poziom gotowosci E - modut CBRN powinien spetniac kry-teria okreslone przez Komisjç Europejskq w zakresie mozliwosci operacyjnych i samowystarczalnosci.

Poziom gotowosci L - analiza laboratoryjna dotyczy zaawansowanych metod i srodköw analitycznych, zapewnia wsparcie merytoryczne w zakresie interpretacji danych o zdarzeniu i wyni-köw analizy instrumentalnej. Zakres zadan obejmuje m.in. wyko-nanie analizy pröbek dostarczonych przez jednostki wtqczone do KSRG, zdalnq interpretacjç przestanych wyniköw analizy instrumentalnej.

Poröwnujqc w zasadach ratownictwa zakres zadan analitycz-no-pomiarowych na poszczegölnych poziomach gotowosci w aspekcie przewidywanych zagrozen, warto wyeksponowac ujç-cie w nich wykonywanych przez SGRChem czynnosci w zakresie analizy spektrometrycznej juz w ramach gotowosci A. Zadanie analizy spektrometrycznej jakosciowej bçdzie podejmowane

the intensification of incidents eligible for analytical and measurement activities by emergency responders, it is advisable that this task be included explicitly in KSRG regulation in the activities reserved for chemical and ecological rescue. At this point, it is worth mentioning that earlier rules captured the use of analytical techniques for detecting and measuring the values of concentrations and intensities of hazardous factors [3]. The whole endeavour involves maintaining the conduct of continuous and effective analysis of the samples taken at the site of the hazardous substance to determine whether the hazard will be detected in time and identified - so that further appropriate action can be taken. It should be noted that as early as 2007, the primary task according to the principles of the organization of chemical-ecological rescue was to identify hazards and assess and forecast their development, including the identification or sampling of chemicals that pose a threat. An important element is the last activity, which is not included in any other legal provision on the rescue system. This task included in the guidelines already indicated that chemical reconnaissance would move toward obtaining (at the scene of an incident) complete data on hazardous materials for the threat found.

równiez na poziomie gotowosci B. Podobnie czynnosc manipulacji materiatami niebezpiecznymi przy uzyciu zaawansowanych srod-ków technicznych wykonywana bçdzie na poziomie C, natomiast analiza próbek dostarczonych przez jednostki wteczone do KSRG odbywac siç bçdzie na poziomie L. Mozna zatem wnioskowac, ze wszystkie powyzsze zadania wskazuje na prowadzenie analizy jakosciowej, natomiast nie ujmuje jednoznacznie prowadzenia analizy ilosciowej. Ze wzglçdu na intensyfikacjç zdarzen kwalifi-kujecych siç do prowadzenia czynnosci analityczno-pomiarowych przez podmioty ratownicze, wskazane jest, aby to zadanie zostato ujçte jednoznacznie w rozporzedzeniu KSRG w czynnosciach zare-zerwowanych dla ratownictwa chemicznego i ekologicznego. W tym miejscu warto dodac, ze wczesniejsze zasady ujmowaty stosowanie technik analitycznych wykrycia i pomiaru wartosci stç-zen i natçzen czynników niebezpiecznych [З]. Catosc przedsiçwziç-cia wieze siç z utrzymaniem prowadzenia ciegtej i efektywnej analizy pobranych próbek w miejscu wystçpowania substancji niebezpiecznej, która pozwoli okreslic, czy dane zagrozenie zostanie wykryte na czas i zidentyfikowane - tak aby mozna byto pod-jec dalsze wtasciwe dziatania. Nalezy zauwazyc, ze juz w 2007 roku podstawowym zadaniem wedtug zasad organizacji ratownictwa chemiczno-ekologicznego byto rozpoznawanie zagrozen oraz ocena i prognozowanie ich rozwoju, w tym identyfikacja lub pobie-ranie próbek substancji chemicznych stwarzajecych zagrozenia. Waznym elementem jest ostatnia czynnosc, która nie zostata ujçta w zadnym innym przepisie prawnym dotyczecym systemu ratow-niczego. Zadanie to zawarte w wytycznych juz wtedy wskazywato, ze rozpoznanie chemiczne bçdzie zmierzac w kierunku uzyskania na miejscu zdarzenia petnych danych o materiatach niebezpiecznych dotyczecych zastanego zagrozenia.

Designation and verification of the danger zone in formal and legal conditions

The new regulation on the detailed organization of the national rescue and firefighting system, of 17 September 2021, in § 16 (2), stipulates that chemical and environmental rescue operations include, among other things, securing the zone of rescue operations, including designating and marking the danger zone, and reducing or increasing the danger zone. The catalogue of principles of organization of chemical and ecological rescue of KSRG defines the term "danger zone", as an area in which there is a threat to human life and health [3]. The above concept is also explained in the guidebook Principles of Rescue. Its definition of a danger zone is the distance within which all persons must be evacuated and in all directions from the source of the spill/leak [5]. Generally, in chemical rescue, the division of the contaminated area into danger zone I and danger zone II is accepted [3]. In Zone I, the rescuers can carry out operations in respiratory protection and gas-tight clothing, using equipment in EX (explosion-proof non-sparking) protection. In Zone II, equipment and rescuers are prepared to enter Zone I, a medical point, decontamination point, forces and resources are organized. The border between these zones is the level of the highest permissible concentration of the hazardous substance to be measured

Wyznaczenie i weryfikacja strefy zagrozenia w uwarunkowaniach formalnoprawnych

W nowym rozporzedzeniu w sprawie szczegótowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego z 17 wrzesnia 2021 roku w § 1б ust. 2 okreslono, ze dziatania ratownicze w zakresie ratownictwa chemicznego i ekologicznego obejmuje miçdzy innymi zabezpieczenie strefy dziatan ratowniczych, w tym wyznaczenie i oznakowanie strefy zagrozenia oraz ograniczanie lub zwiçkszanie strefy zagrozenia. W katalogu zasad organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego KSRG zdefiniowano pojçcie „strefy zagrozenia", okreslajec je jako obszar, w którym wystçpuje zagrozenie dla zycia i zdrowia ludzi [З]. Powyzsze pojçcie wyjasnione zostato równiez w przewodniku Zasady postçpowania ratowniczego. Przedsta-wiona w nim definicja strefy zagrozenia to odlegtosc, w obrçbie któ-rej nalezy ewakuowac wszystkie osoby i we wszystkich kierunkach od zródta wylania/wycieku [5]. Zasadniczo w ratownictwie chemicznym przyjmuje siç podziat terenu skazonego na strefç zagrozenia I i strefç zagrozenia II [З]. W strefie I ratownicy moge prowadzic dziatania w aparatach ochrony dróg oddechowych i ubraniach gazoszczelnych, stosujec sprzçt w zabezpieczeniu EX (przeciwwybuchowym nie-iskrzecym). W strefie II przygotowuje siç sprzçt i ratowników do wej-scia w strefç I, organizuje siç punkt medyczny, punkt dekontamina-cyjny, sity i srodki. Granice miçdzy tymi strefami jest poziom

with measuring devices by the reconnaissance team. Designating a danger zone is about ensuring the safety of both those at or near the scene of an incident and the rescuers themselves. During rescue operations, the threshold values used for concentrations of chemical agents should not be exceeded. In Poland, the threshold values are defined as the maximum permissible concentration (NDS), the highest permissible instantaneous concentration (NDSCh) and the highest permissible ceiling concentration (NDSP) [6]. Lethal concentration values are used for hazardous concentrations for humans. These are LC50 meaning inhalation lethal dose, expressed in units of mg/m3, and LD50 as oral or epidermal lethal dose expressed in mg/kg body weight [7].

A danger zone can also be designated by any unit that does not have measuring equipment. It is done with the help of the guidebook Principles of Rescue [5]. The ranges of the danger zones in this document are set for small and large spills. Spills that are less than 208 litres are called small, and those exceeding this value are called large. Meanwhile, the rules for the organization of chemical and environmental rescue in the national rescue and firefighting system specify in the elementary guidelines for the safety of the firemen or rescuers to observe the minimum distance from the site of the incident for hazardous materials or objects creating an explosion hazard - not less than 150 m, while for hazardous materials or objects creating a hazard of ionizing radiation - not less than the initial radius of zone I specified in Annexes R, and for other hazardous materials or objects creating a hazard - not less than 50 m [3].

However, the most accurate designation of the danger zone will be carried out by a reconnaissance team with appropriate measuring equipment and an adequate number of rescuers. According to the principles of chemical and environmental rescue, in case of rescue operations in the area of radiation hazards, KSRG units, as part of hazard reconnaissance, carry out radiometric measurements to determine the level of exposure and determine the area in which the following occur: the power of ionizing radiation dose above 100 ^iSv/h or radioactive contamination.

At this point, it should be noted that according to the annex to the guide mentioned above, in the event of the possibility of a radiation emergency, the following sizes of the emergency zone around the site were assumed based on the indications of the measuring instruments:

- it is recommended to adopt a minimum zone radius of 3 m;

- determine the zone boundary at the point where the dose power does not exceed 100 ^iSv/h (micro sieverts per hour);

- the size of the zone must not be less than 3 m from the source (30 m in open terrain is recommended, during a fire also the minimum radius of the zone is 30 m);

- the location of forces and resources must be min. 50 m [3].

If a container with radioactive material is located inside

a room/facility, the boundaries of the danger zone may be the walls of the room/facility. If the dosimetry instrument indicates a dose power of more than 100 ^iSv/h at the border of the 3-meter zone, the zone should be increased until the limit is reached (100 ^iSv/h) - this is known as Zone I (hot). In the absence of direct-reading electronic dosimetry equipment, the

najwyzszego dopuszczalnego stçzenia substancji niebezpiecznej, jaki zostanie zmierzony urzqdzeniami pomiarowymi przez zespöt rozpoznawczy. Wyznaczenie strefy zagrozenia to zapewnienie bez-pieczenstwa zaröwno osobom znajdujqcym siç w miejscu lub poblizu zdarzenia, jak i samym ratownikom. Podczas dziatan ratowniczych stosowane wartosci progowe dla stçzen czynniköw chemicznych nie powinny byc przekraczane. W Polsce wartosci progowe okreslane sq najwyzszym dopuszczalnym stçzeniem NDS, najwyzszym dopuszczalnym stçzeniem chwilowym NDSCh oraz najwyzszym dopuszczalnym stçzeniem putapowym NDSP [6]. W przypadku wystqpienia niebezpiecznego stçzenia dla ludzi sto-suje siç wartosci stçzen smiertelnych. Sq to LC50 oznaczajqca inha-lacyjnq dawkç smiertelnq, wyrazanq w jednostkach mg/m3, oraz LD50 jako dawkç smiertelnq doustnq lub naskörka wyrazanq w mg/ kg masy ciata [7].

Wyznaczyc strefç zagrozenia moze röwniez kazda jednostka, ktöra nie posiada urzqdzen pomiarowych. Dokonuje tego za pomocq przewodnika Zasady postqpowania ratowniczego [5]. Zasiçgi stref zagrozenia w tym dokumencie zostaty wyznaczone dla matych i duzych wycieköw. Wycieki mniejsze niz 208 litröw nazywane sq matymi, a przekraczajqce tç wartosc duzymi. Z kolei w zasadach organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w krajo-wym systemie ratowniczo-gasniczym okresla siç w elementar-nych wytycznych dla bezpieczenstwa strazaköw lub ratowniköw, aby przestrzegac minimalnej odlegtosci od miejsca zdarzenia dla materiatöw niebezpiecznych lub obiektöw tworzqcych zagrozenie wybuchem - nie mniej niz 150 m, dla materiatöw niebezpiecznych lub obiektöw tworzqcych zagrozenie promieniowaniem jonizujqcym - nie mniej niz wstçpny promien strefy I okreslony w zatqcznikach R, natomiast dla pozostatych materiatöw niebezpiecznych lub obiektöw tworzqcych zagrozenie - nie mniej niz 50 m [3].

Najdoktadniejsze jednak wyznaczenie strefy zagrozenia bçdzie przeprowadzone przez zespöt rozpoznawczy posiada-jqcy odpowiednie urzqdzenia pomiarowe oraz stosownq liczbç ratowniköw. Zgodnie z zasadami ratownictwa chemicznego i ekologicznego w przypadku dziatan ratowniczych w zakresie zagrozen radiacyjnych jednostki KSRG w ramach rozpoznania zagrozenia wykonujq pomiar radiometryczny w celu okreslenia poziomu narazenia oraz wyznaczajq obszar, w ktörym wystçpujq: moc dawki promieniowania jonizujqcego powyzej 100 ^iSv/h lub skazenia promieniotwörcze.

W tym miejscu nalezy zaznaczyc, ze zgodnie z zatqczni-kiem do wyzej wspomnianego przewodnika, jezeli brana jest pod uwagç mozliwosc wystqpienia zagrozenia radiacyjnego, to woköt miejsca zdarzenia - na podstawie wskazan przyrzqdöw pomiarowych - ustala siç nastçpujqce wielkosci strefy awaryjnej:

- minimalny promien strefy 3 m;

- granica strefy ulokowana w miejscu, w ktörym moc dawki nie przekracza 100 ^iSv/h (mikro siwertöw na godzinç);

- wielkosc strefy powyzej 3 m od zrödta (zaleca siç 30 m w terenie otwartym, podczas pozaru röwniez promien minimalny strefy to 30 m);

- umiejscowienie sit i srodköw oddalone od miejsca bez-posredniego zdarzenia o min. 50 m [3].

W przypadku lokalizacji pojemnika z materiatem promie-niotwörczym wewnqtrz pomieszczenia/obiektu, granice strefy

guide indicates that to estimate the effective dose received by a rescuer during rescue operations, it is necessary to know how long the rescuer has been in the vicinity of the radioactive material and the strength of the radiation dose at the rescuer's location [3].

The principles of chemical and environmental rescue also specify the participation of KSRG units in the event of a threat from a biological agent [3]. The national rescue and firefighting system, within the framework of its equipment capabilities, rescue potential, cooperates with the competent authorities and entities during emergency events caused by the threat of a biological agent, including during events of a terrorist nature [8]. The work performed then is in support of the activities of services and institutions responsible for the implementation of public health tasks against infections and infectious diseases. All activities carried out by KSRG units should be carried out under the supervision of the State Sanitary Inspectorate, the medical services that carry them out directly, or a veterinarian in the case of animal diseases. The rules define the conduct of KSRG units, including, but not limited to:

- events related to the risk of biological agents of group 3 or 4, which is defined in Annex No. B.1 [3],

- the occurrence of an incident with an unidentified shipment that may pose a biohazard, which is defined in Annex No. B.2 [3].

In the Principles... [3] it is noted that the activities referred to above are carried out by KSRG entities, taking into account their training and equipment with specialized equipment and personal protective equipment.

It should be emphasized that the boundaries of the zones will constantly change due to meteorological conditions - especially wind. An important role is played by the place where the danger originates (for example, in urban development or near a forest complex). It will affect the intensity and timing of the release of the hazardous substance. That is why it is so important to constantly monitor the danger zone by designated rescue workers with measuring devices. In terms of zoning of particular importance is the density of the substance relative to the air. Gases much lighter than air float and disperse, and heavier ones stay near the surface of the earth, often getting into rooms, causing not only toxic but also explosive hazards.

The designation of a zone for a solid substance probably does not cause difficulties due to the limited possibilities of spreading it in this state of concentration. If a zone is designated for a liquid substance, consideration should be given to whether the substance has entered water bodies or water intakes. In the situation of contamination of drinking water, sanitary-epidemio-logical services carry out contamination measurements, and in case of surface water and land - environmental protection services. Spreading and zoning in surface waters will then depend on the viscosity of the spill (for example petroleum substances), which affects flow resistance and surface tension. If there is a difference between the surface tensions at the oil-water interface, then the spread of the oil patch will be greater, depending on the temperature of the water and air, as these factors will have a significant impact on the viscosity of oil liquids, the presence

zagrozenia moge stanowic sciany tego pomieszczenia/obiektu. Jezeli przyrzed dozymetryczny wskaze moc dawki wiçksze niz 100 ^iSv/h na granicy З-metrowej strefy, nalezy strefç zwiçk-szyc az do osiegniçcia granicznej wartosci (100 ^iSv/h) - jest to tzw. strefa I (goreca).

W przypadku braku elektronicznego sprzçtu dozymetrycz-nego z odczytem bezposrednim przewodnik wskazuje, ze do oszacowania dawki skutecznej otrzymanej przez ratownika podczas dziatan ratowniczych konieczna jest znajomosc czasu przebywania w poblizu materiatu promieniotwórczego oraz mocy dawki promieniowania w miejscu przebywania ratownika [З].

Zasady ratownictwa chemicznego i ekologicznego okreslaje równiez udziat jednostek KSRG w przypadku wystepienia zagrozenia czynnikiem biologicznym [З]. Krajowy system ratowniczo-ga-sniczy, w ramach posiadanych mozliwosci sprzçtowych, potencjatu ratowniczego, wspótpracuje z wtasciwymi organami i podmiotami podczas zdarzen nadzwyczajnych wywotanych zagrozeniem czynnikiem biologicznym, w tym podczas zdarzen o charakterze terro-rystycznym [8]. Wykonywane wówczas prace maje charakter wspo-magajecy dziatania stuzb i instytucji odpowiedzialnych za realizacji zadan z zakresu ochrony zdrowia publicznego przed zakazeniami i chorobami zakaznymi. Wszystkie czynnosci prowadzone przez jednostki KSRG powinny byc wykonywane pod nadzorem Panstwo-wej Inspekcji Sanitarnej, stuzb medycznych, które je bezposrednio realizuje lub lekarza weterynarii w przypadku chorób zwierzçcych. Zasady okreslaje postçpowanie jednostek KSRG m.in. w zakresie:

- zdarzen zwiezanych z zagrozeniem czynnikami biologicz-nymi z grupy З lub 4, które zostato okreslone w zatecz-niku nr B.1 [З],

- wystepienia zdarzenia z niezidentyfikowane przesytke mogece stanowic zagrozenie biologiczne, które zostato okreslone w zateczniku nr B.2 [З].

W Zasadach... [З] zaznacza siç, ze czynnosci, o których mowa powyzej, prowadze podmioty KSRG z uwzglçdnieniem ich wyszkolenia oraz wyposazenia w sprzçt specjalistyczny i srodki ochrony indywidualnej.

Nalezy podkreslic, ze granice stref bçde ulegac ciegtej zmia-nie ze wzglçdu na warunki meteorologiczne - w szczególnosci wiatr. Wazne rolç odgrywa przy tym miejsce powstania zagrozenia (np. w zabudowie miejskiej lub w poblizu kompleksu lesnego). Bçdzie ono wptywac na intensywnosc i czas wydzielania siç substancji nie-bezpiecznej. Dlatego tak bardzo wazne jest ciegte monitorowanie strefy zagrozenia przez wyznaczonych ratowników z urzedzeniami pomiarowymi. Szczególne znaczenie w aspekcie wyznaczenia stref ma gçstosc substancji wzglçdem powietrza. Gazy znacznie lzejsze od powietrza unosze siç i rozpraszaje, a ciçzsze utrzymuje siç przy powierzchni ziemi, przedostajec siç niejednokrotnie do pomieszczen i powodujec nie tylko zagrozenie toksyczne, ale równiez wybuchowe.

Wyznaczenie strefy dla substancji statej zapewne nie powo-duje utrudnien ze wzglçdu na ograniczone mozliwosci rozprze-strzeniania siç jej w tym stanie skupienia. W przypadku wyznaczenia strefy dla substancji ciektej nalezy rozwazyc, czy substancja ta nie przedostata siç do akwenów lub ujçc wodnych. W sytuacji zanieczyszczenia wody pitnej pomiary skazenia wykonuje stuzby sanitarno-epidemiologiczne, a wód powierzchniowych i gruntu -stuzby ochrony srodowiska. Rozprzestrzenianie i wyznaczenie

of wind force, the speed of the river current, the size of the body of water, the presence of wave action (it is estimated that the speed of spread of the patch is equal to 2-3% of the wind speed). When a river is contaminated, petroleum substances flow along the entire width of the riverbed (up to 30 m). The strong current causes substances to be thrown back toward the shore at the river's bends, while the value of the velocity of the spill front is equal to about 80% of that of the river's surface current.

Designating a zone during a toxic release is most problematic. This is due to the movement of the chemical not always in a predictable direction. The designated zone should be constantly monitored and protected from unauthorized persons. The initial determination of the zone will be related to visual recognition of the extent of the contamination and its possible movement, if the substance has a colour, odour or causes other physical phenomena. It should be important for the reconnaissance team at this point to determine the presence or absence of an explosive hazard. In the next part, determining the concentration of oxygen and, in the best situation, the concentration of the hazardous substance present. An indication of an oxygen concentration that deviates from the normative one (21% in the air) will indicate that there is an unsafe condition in the environment. If the reconnaissance team is equipped with measuring devices, the process of identifying the threat and designating the zone will depend on whether the devices are equipped to detect this factor. The situation will be more difficult when there is more than one toxic substance or when the interaction of this substance causes hazardous reactions, so more than one hazard, such as toxic, explosive [9]. The time it will take for the team to be able to conduct proper reconnaissance at all will also be a determinant, depending on the number of rescuers present at the scene.

The task of determining the size of the danger zone actually begins at the stage when forces and resources are dispatched by the on-call operational control stations. The initial designation of a zone is to ensure the safety of those inside and near such a zone. It is also intended to protect rescuers arriving at an incident with the measuring device on. Performing this task results in the immediate evacuation of people in immediate danger and the use of breathing apparatus by the rescuers operating in the contamination zone. Designating a zone also means constantly monitoring the spread of a hazardous substance. It is the process of continuously detecting a chemical agent that poses a threat to human health and life. Monitoring is a regularly repeated measurement carried out by a reconnaissance team present within the danger zone. Experience shows that due to the small number of rescuers, measuring equipment and their technical capabilities, this task may not be fully accomplished. As rescuers have limited capacity, they focus more on detection and identification of the substance only, while the zone itself is designated by schematic actions contained in the rules for the organisation of chemical and ecological rescue in KSRG or in a guidebook (for example: Principles of Rescue Practice), in which a given extent of the danger zone is adopted depending on the amount of the released substance. The best solution for this phase of the operation may be zone monitoring organised on the scene by a reconnaissance team using unmanned aerial vehicles [10]. The use of

strefy na wodach powierzchniowych bçdzie uzaleznione wöwczas od lepkosci rozlanych substancji (przyktadowo substancji ropo-pochodnych), ktöra wptywa na opör podczas ptyniçcia i napiçcie powierzchniowe. Jezeli wystçpuje röznica pomiçdzy napiçciami powierzchniowymi na granicy faz olej-woda, wtedy rozprzestrze-nianie siç plamy oleju bçdzie wiçksze, zalezne od temperatury wody i powietrza, poniewaz czynniki te bçdq miaty istotny wptyw na lepkosc cieczy ropopochodnych, wystçpowania sity wiatru, prçdkosci nurtu rzeki, wielkosci akwenu, wystçpowania falowania (szacunkowo prçdkosc rozprzestrzeniania siç plamy jest röwna 2-3% prçdkosci wiatru). W przypadku skazenia rzeki substancje ropopochodne ptynq catq szerokosciq koryta rzecznego (do 30 m). Silny nurt powoduje, iz na zakolach rzeki substancje odrzucane sq w kierunku brzegu, zas wartosc prçdkosci czota rozlewu jest röwna ok. 80% wartosci prçdkosci nurtu powierzchniowego rzeki.

Wyznaczenie strefy podczas uwolnienia siç substancji toksycz-nej jest najbardziej problematyczne. Jest to zwiqzane z przemiesz-czaniem siç substancji chemicznej nie zawsze w przewidywalnym kierunku. Wyznaczonq strefç nalezy stale monitorowac oraz zabez-pieczyc przed osobami postronnymi. Wstçpne okreslenie strefy bçdzie zwiqzane z wizualnym rozpoznaniem rozmiaröw skazenia i ewentualnym jego przemieszczaniem siç, o ile substancja bçdzie posiadata barwç, zapach lub powodowata inne zjawiska fizyczne. Dla zespotu rozpoznawczego w tym momencie powinno byc wazne stwierdzenie obecnosci lub nie wystçpowania zagrozenia wybucho-wego, a w dalszej czçsci - okreslenie stçzenia tlenu, a w najlepszej sytuacji stçzenia wystçpujqcej substancji niebezpiecznej. Wskazanie stçzenia tlenu odbiegajqcego od normatywnego (21% w powietrzu) bçdzie swiadczyc o tym, ze w otoczeniu wystçpuje stan zagrozenia. Jezeli na wyposazeniu zespotu rozpoznawczego bçdq znajdowac siç urzqdzenia pomiarowe, to proces identyfikacji zagrozenia i wyzna-czenia strefy bçdzie uzalezniony od tego, czy urzqdzenia bçdq przy-stosowane do wykrycia tego czynnika. Sytuacja bçdzie trudniejsza, gdy wystçpowac bçdzie wiçcej niz jedna substancja toksyczna lub gdy oddziatywanie tej substancji bçdzie powodowac reakcje niebez-pieczne, a wiçc wiçcej niz jedno zagrozenie, np. toksyczne, wybu-chowe [9]. Determinantem bçdzie röwniez czas, w jakim zespöt bçdzie w ogöle mögt przeprowadzic wtasciwe rozpoznanie w zaleznosci od liczby ratowniköw obecnych na miejscu zdarzenia.

Zadanie dotyczqce okreslenia wielkosci strefy zagrozenia zaczyna siç tak naprawdç juz na etapie dysponowania sit i srodköw przez dyzurnych operacyjnych stanowisk kierowania. Wstçpne wyznaczenie strefy to zapewnienie bezpieczenstwa osobom znaj-dujqcym siç wewnqtrz takiej strefy i w jej poblizu. Ma röwniez stuzyc ochronie ratowniköw dojezdzajqcych do zdarzenia z wtqczonym urzq-dzeniem pomiarowym. Wykonanie tego zadania powoduje natych-miastowq ewakuacjç ludzi bçdqcych w bezposrednim zagrozeniu oraz stosowanie przez ratowniköw prowadzqcych dziatania w strefie skazenia aparatöw ochrony drög oddechowych. Wyznaczenie strefy to röwniez state monitorowanie rozprzestrzeniajqcej siç substancji niebezpiecznej. To proces ciqgtego wykrywania czynnika chemicznego stwarzajqcego zagrozenie dla zdrowia i zycia ludzi. Monitorowanie to powtarzany regularnie pomiar wykonywany przez zespöt rozpoznawczy obecny w obrçbie strefy zagrozenia. Z doswiadcze-nia wiadomo, ze ze wzglçdu na matq liczbç ratowniköw, urzqdzen pomiarowych i ich mozliwosci technicznych zadanie to moze nie byc

UAV with detectors to detect, identify and measure concentrations of a hazardous substance will allow proper monitoring of the hazard in the area [11]. An adequate solution may be to carry out scans of the surroundings using appropriate remote sensing equipment, an appropriate number of which should be carried by the emergency and co-operation services [12]. It should be emphasised that the process of designating a danger zone is not only included in the KSRG regulation, but also in the SGRChem Basic Level Rescue Rules and Readiness Level A and B. Moreover, it should be noted that the danger zone is constantly changing and should therefore be reviewed on an ongoing basis, which in turn is not a task exposed in the principles of rescue organisation at basic, A and C level of SGRChem readiness. Therefore, depending on the type of threat present, a chemical reconnaissance group may not be sufficient. This will depend on the scale of the spread of the chemical threat. Therefore, the efficiency of the reconnaissance system will be determined by the organisation of this activity itself. Such a situation will require the deployment of more rescuers and more equipment. Concentrating the right amount of forces and resources in the initial phase of the operation will contribute to the smooth operation of the reconnaissance and rescue system. Interaction with the various rescue entities will also be an important part of this task, as the effective elimination of the threat will depend on this cooperation. Properly assessing the situation and anticipating in the decision-making process will be a special skill for the supervisor, which will influence the immediate development of the situation and the scale of the threat. Efficient initial reconnaissance will create an anticipated range of rescue operations.

In conclusion, identifying hazardous materials means knowing their physico-chemical and toxicological properties. Identifying them allows rescue teams to work out the right tactics to use in defining the danger zone, undertaking the appropriate evacuation of people, property or animals, securing the rescuers themselves, selecting rescue equipment.

w petni zrealizowane. Poniewaz ratownicy maje ograniczone mozliwosci, bardziej skupiaje siç tylko na wykryciu i identyfikacji substancji, natomiast same strefç wyznaczaje poprzez schematyczne dziatania zawarte w zasadach organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w KSRG lub w poradniku (przyktadowo: Zasady postqpowania ratowniczego), w którym w zaleznosci od ilosci uwolnionej substancji przyjmuje siç dany zasiçg strefy zagrozenia. Najlepszym rozwieza-niem tej fazy dziatania moze byc monitoring strefy zorganizowany na miejscu zdarzenia przez zespót rozpoznawczy przy uzyciu bez-zatogowych statków powietrznych [10]. Wykorzystanie BSP z detektorami do wykrycia, identyfikacji i pomiaru stçzen substancji niebez-piecznej pozwoli na wtasciwe monitorowanie zagrozenia na danym terenie [11]. Adekwatnym rozwiezaniem moze byc prowadzenie ska-nowania otoczenia przy uzyciu wtasciwych urzedzen zdalnej detek-cji, których odpowiednie liczbç stuzby ratownicze i wspótdziatajece powinny posiadac na swoim wyposazeniu [12]. Podkreslic nalezy, ze proces wyznaczenia strefy zagrozenia ujçty jest nie tylko w rozpo-rzedzeniu KSRG, ale równiez w zasadach ratownictwa na poziomie podstawowym oraz poziomie A i B gotowosci SGRChem. Ponadto nalezy zauwazyc, ze strefa zagrozenia ulega ciegtej zmianie, a wiçc powinna byc weryfikowana na biezeco, co z kolei nie jest zadaniem wyeksponowanym w zasadach organizacji ratownictwa na poziomie podstawowym, A i C gotowosci SGRChem. Dlatego tez, w zalezno-sci od rodzaju wystçpujecego zagrozenia, grupa rozpoznania chemicznego moze okazac siç niewystarczajeca. Bçdzie to uzaleznione od skali rozprzestrzeniania siç zagrozenia chemicznego. W zwiezku z powyzszym o sprawnosci systemu rozpoznawczego bçdzie decydo-wac sama organizacja tego dziatania. Taka sytuacja bçdzie wymagac zadysponowania wiçkszej liczby ratowników i wiçkszej ilosci sprzçtu. Skoncentrowanie odpowiedniej ilosci sit i srodków w poczetkowej fazie akcji przyczyni siç do sprawnego dziatania systemu rozpoznawczego i ratowniczego. Waznym elementem tego zadania bçdzie tez wspótdziatanie z poszczególnymi podmiotami ratowniczymi, gdyz od wspótpracy tej zalezec bçdzie skuteczna likwidacja zagrozenia. Wtasciwe dokonanie oceny sytuacji i przewidywanie w procesie decyzyj-nym bçdzie dla kierujecego szczególne umiejçtnoscie, która wptynie na najblizszy rozwój sytuacji i skalç zagrozenia. Sprawne dokonanie rozpoznania wstçpnego stworzy przewidywany zakres dziatan ratowniczych.

Reasumujec, rozpoznanie materiatów niebezpiecznych to poznanie ich wtasciwosci fizykochemicznych i toksykologicznych. Zidentyfikowanie ich pozwala wypracowac zespotom ratowniczym wtasciwe taktykç dziatania polegajece na okresleniu strefy zagrozenia, podjçcia stosownej ewakuacji ludzi, mienia czy zwierzet, zabez-pieczenia samych ratowników, doborze sprzçtu ratowniczego.

Recognition of CBRNE threats in interdepartmental cooperation in a non-military setting

The National Security Strategy indicates the importance of the process of integrating the national security management system by building adaptive capacities to connect processes, procedures, operating practices and merge legacy systems, including the crisis management system [13]. Turning to

Rozpoznanie zagrozeñ CBRNE w ramach wspótpracy miçdzyresortowej w uktadzie pozamilitarnym

Strategia bezpieczenstwa narodowego wskazuje na to, jak wazny jest proces zintegrowania systemu zarzedzania bezpie-czenstwem narodowym poprzez budowanie zdolnosci adapta-cyjnych umozliwiajecych poteczenie procesów, procedur, praktyk dziatania oraz scalenie dotychczas funkcjonujecych systemów,

non-military reconnaissance activities, it should be emphasised that, in accordance with Article 25(1) of the Crisis Management Act of 26 April 2007, subdivisions or branches of the armed forces participate in crisis situations when the use of other forces and means is impossible or may be insufficient [14]. Taking into account the occurrence of various threats in the contemporary environment, the law indicates the need to include the armed forces to perform the tasks carried out by the Government Security Centre, the provincial governor and support by public administration bodies of the tasks of the armed forces [14]. If, in a crisis situation, the use of other forces and resources is impossible or may be insufficient, the Minister of National Defence, at the request of the voivode, may place subdivisions or units of the armed forces at his/her disposal with their assignment to perform crisis management tasks [14]. The military is not one of the rescue parties, so the inclusion of branches of the armed forces in crisis management plans takes place in emergency situations and therefore in special cases. This can be a chemical hazard activity, especially when more forces and resources are needed (e.g. to monitor a hazard zone over a large area), and there are no other reconnaissance teams in the immediate vicinity. Functioning at the Central Centre for Analysis of Contamination (COAS), the Mobile OPBMR Laboratory is a specialist element in the Contamination Detection System (SWS) and secures the operation of the Polish Armed Forces [15]. The laboratory's unquestionable advantages are its professional equipment in the three modules: chemical, biological, radiological, its ability to operate overseas and its compliance with NATO standards for sampling, analysis and identification of chemical, radioactive substances and biological pathogens. It should be emphasised that the establishment of the Mobile OPBMR Laboratory has significantly improved the capabilities of the Polish Armed Forces in the area of contamination identification and thus made it possible to achieve NATO standards. According to the Plan for Interaction of Organisational Units of the Unified National Contamination Detection and Alert System issued on 14 April 2016, chemically, biologically or radioactively contaminated materials may also be sampled by Mobile Sampling Groups operating in specialised military units of the Chemical Forces or Sampling Teams from COAS [15]. In addition, samples of biologically contaminated materials can be collected by Biological Recognition Teams (ZRB), which are part of the Military Preventive Medicine Centres (WOMP). However, laboratory analyses of samples of contaminated materials can be carried out by the Mobile OPBMR Laboratory located at COAS, mobile laboratories located within specialised military units (subdivisions), stationary laboratories at the Military Institute of Chemistry and Radiometry, the Training Centre of the Engineering and Chemical Forces, the Military Academy of Technology, as well as the Military Food Service Research and Implementation Centre and the Military Institute of Hygiene and Epidemiology (WIHiE) [15].

As a result of the carried out research process, it is possible to formulate the thesis that the composite administrations are responsible for the management of CBRN events in their areas of responsibility, but it is noted that if their resources are insufficient, they can be assisted by other parties. Similarly, the armed forces may also require the support of the public administration before, during and after a CBRN event. The convergence of KSRG

m.in. systemu zarzqdzania kryzysowego [13]. Zmierzajqc do dziatan rozpoznawczych pozamilitarnych, nalezy podkreslic, ze zgodnie z art. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzqdzaniu kryzy-sowym pododdziaty lub oddziaty sit zbrojnych uczestniczq w sytu-acjach kryzysowych w przypadku, kiedy uzycie innych sit i srodków jest niemozliwe lub moze okazac siç niewystarczajqce [14]. Biorqc pod uwagç wystçpowanie we wspótczesnym srodowisku róznych zagrozen, ustawa wskazuje potrzebç ujmowania sit zbrojnych do wykonywania zadan realizowanych przez Rzqdowe Centrum Bez-pieczenstwa, wojewodç oraz wsparcia przez organy administracji publicznej zadan sit zbrojnych [14]. Jezeli w sytuacji kryzysowej uzycie innych sit i srodków jest niemozliwe lub moze okazac siç niewystarczajqce, minister obrony narodowej, na wniosek woje-wody, moze przekazac do jego dyspozycji pododdziaty lub oddziaty sit zbrojnych wraz ze skierowaniem ich do wykonywania zadan z zakresu zarzqdzania kryzysowego [14]. Wojsko nie nalezy do podmiotów ratowniczych, dlatego tez ujmowanie oddziatów sit zbrojnych w planach zarzqdzania kryzysowego nastçpuje w sytu-acjach kryzysowych, a wiçc w szczególnych przypadkach. Moze to byc dziatanie zwiqzane z zagrozeniem chemicznym, szczegól-nie gdy zachodzi potrzeba uzycia wiçkszej ilosci sit i srodków, (np. do monitorowania strefy zagrozenia na duzym obszarze), a w najblizszej odlegtosci nie ma innych zespotów rozpoznawczych. Funkcjonujqce w Centralnym Osrodku Analizy Skazen (COAS) Mobilne Laboratorium OPBMR jest elementem specja-listycznym w Systemie Wykrywania Skazen (SWS) i zabezpie-cza dziatanie Sit Zbrojnych RP [1 5]. Niewqtpliwq zaletq laboratorium jest jego profesjonalne wyposazenie w trzech modutach: chemicznym, biologicznym, radiologicznym, zdolnosc dziatania poza granicami kraju oraz spetnianie standardów NATO w zakre-sie pobierania próbek, analizy i identyfikacji substancji chemicz-nych, promieniotwórczych i patogenów biologicznych. Nalezy podkreslic, ze utworzenie Mobilnego Laboratorium OPBMR znaczqco podniosto mozliwosci Sit Zbrojnych RP w zakresie identyfikacji skazen, a przez to umozliwito osiqgniçcie standardów NATO. Zgodnie z wydanym w dniu 14 kwietnia 2016 roku Planem wspóldzialania jednostek organizacyjnych wchodzqcych w skfad jednolitego krajo-wego systemu wykrywania skazen ialarmowania materiaty skazone chemicznie, biologicznie lub promieniotwórczo mogq byc pobie-rane równiez przez Mobilne Grupy Pobierania Prób, funkcjonujqce w specjalistycznych jednostkach wojskowych Wojsk Chemicznych lub Zespoty Pobierania Prób z COAS [15]. Ponadto próby materiatów skazonych biologicznie mogq byc pobierane przez Zespoty Rozpoznania Biologicznego (ZRB), wchodzqce w sktad Wojskowych Osrodków Medycyny Prewencyjnej (WOMP). Natomiast analizy laboratoryjne prób materiatów skazonych prowa-dzic moze Mobilne Laboratorium OPBMR znajdujqce siç w COAS, laboratoria mobilne wchodzqce w sktad specjalistycznych jednostek (pododdziatów) wojskowych, laboratoria stacjonarne w Wojskowym Instytucie Chemii i Radiometrii, Centrum Szko-lenia Wojsk Inzynieryjnych i Chemicznych, Wojskowej Akademii Technicznej, a takze Wojskowym Osrodku Badawczo Wdrozenio-wym Stuzby Zywnosciowej i Wojskowym Instytucie Higieny i Epi-demiologii (WIHiE) [15].

W wyniku przeprowadzonego procesu badawczego mozna sfor-mutowac tezç, ze administracja zespolona ponosi odpowiedzialnosc

and SZ RP activities performed in reconnaissance activities indicated in Table 1 shows the possibility of cooperation between armed forces and rescue entities in the performance of tasks in support of the non-military system in situations of threat or occurrence of CBRN events. Table 1 mentioned above shows the basic tasks in terms of recognition of a dangerous agent by the KSRG and SWS entities of the Polish Armed Forces.

za zarzedzanie zdarzeniami CBRN w swoich obszarach odpowie-dzialnosci, ale zauwaza siç, ze jezeli ich zasoby se niewystarczajece, moge byc wspomagane przez inne podmioty. Podobnie sity zbrojne moge równiez wymagac wsparcia administracji publicznej przed zdarzeniem CBRN - podczas takiego zdarzenia i po jego zakoncze-niu. Zbieznosc wykonywanych czynnosci KSRG i SZ RP w dziata-niach rozpoznawczych wskazana w tabeli 1 uwidacznia mozliwosc wspótdziatania sit zbrojnych i podmiotów ratowniczych w realizacji zadan w zakresie wsparcia uktadu pozamilitarnego w sytuacjach zagrozenia lub wystepienia zdarzen CBRN. Wspomniana tabela 1 przestawia podstawowe zadania w zakresie rozpoznania czynnika niebezpiecznego przez podmioty KSRG i SWS SZ RP

Table 1. Overview of tasks in the area of reconnaissance by KSRG and SWS SZ RP Tabela 1. Zestawienie zadan z zakresu prowadzenia rozpoznania przez KSRG i SWS SZ RP

KSRG tasks / Zadania KSRG SWS SZ RP tasks / Zadania SWS SZ RP

Regulation of the Minister of the Interior and Administration of 17 September 2021 on the detailed organisation of the national rescue and firefighting system / Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 17 wrzesnia 2021 r. w sprawie szczegotowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego

Plan for the interoperability of the organizational units that are part of the unified national contingency detection and alert system [15] / Plan wspotdziatania jednostek organizacyjnych wchodz^cych w sktad jednolitego krajowego systemu wykrywania skazen i alarmowania [15]

§ 16. 2. Rescue operations include:

• recognition and identification of risk;

• securing the rescue zone, including demarcation and marking of the danger zone; • assessing the extent of the threat and forecasting its development;

• elimination, reduction or enlargement of the danger zone. /

§ 16. 2. Dziatania ratownicze obejmujq m.in.:

• rozpoznanie i identyfikacji zagrozenia;

• zabezpieczenie strefy dziatan ratowniczych, w tym wyznaczenie i oznakowanie strefy zagrozenia;

• oceni rozmiarow zagrozenia i prognozowanie jego rozwoju;

• likwidacji, ograniczenie lub zwiikszenie strefy zagrozenia.

Principles of organization of chemical and ecological rescue in the national rescue and firefighting system, KG PSP / Zasady organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym, KG PSP

Levels of readiness including, but not limited to:

• readiness level A - reconnaissance, identification of the threat, forecasting of its development, designation of the danger zone;

• readiness level B - the verification of the danger zone, sampling;

• readiness level C - conducting an imaging diagnosis; • readiness level L - includes laboratory analysis. / Poziomy gotowosci obejmujqce m.in.: • poziom gotowosci A - rozpoznanie, identyfikacji zagrozenia, prognozowanie jego rozwoju, wyznaczenie strefy zagrozenia;

• poziom gotowosci B - weryfikacji strefy zagrozenia, sampling;

• poziom gotowosci C - prowadzenie rozpoznania obrazowego;

• poziom gotowosci L - analizi laboratoryjnq.

4. General characteristics of the components of the national detection and alert system / 4. Ogolna charakterystyka elementow wchodz^cych w sktad krajowego systemu wykrywania skazen i alarmowania

Point 4. item 4.1.2. The tasks of SWS SZ RP include: • detection of BMR strikes or other contamination events; • forecasting the contamination situation;

• carrying out reconnaissance and monitoring of contamination;

• marking of the contaminated areas and identification of the restricted areas;

• collecting and transporting samples of contaminated materials, performing specialised laboratory analyses and interpreting them. /

Pkt 4. ppkt 4.1.2. Do zadan SWS SZ RP nalezy m.in.: • wykrywanie uderzen BMR lub innych zdarzen, skutkujqcych wystqpieniem skazen; • prognozowanie sytuacji skazen; • prowadzenie rozpoznania i monitoringu skazen; • oznakowanie rejonow skazonych i okreslanie rejonow zastrzezonych; • pobieranie i transport probek skazonych materiatow, wykonywanie specjali-stycznych analiz laboratoryjnych i ich interpretacja.

Source: Own elaboration. Zrodto: Opracowanie wtasne.

The summary presented above shows the unity of the performed tasks and the possibility of mutual support and complementarity between rescue entities and branches of the armed forces in the area of recognising hazardous material. For this purpose, it is necessary to seek to strengthen and enhance the cooperation of KSRG with the armed forces by assigning training tasks, regulating these responsibilities along the lines of defence and crisis management [8].

Przedstawione wyzej zestawienie wskazuje na zespolenie realizowanych zadan oraz mozliwosc wzajemnego wspierania i uzupetniania siç przez podmioty ratownicze i oddziaty sit zbrojnych w zakresie rozpoznania materiatu niebezpiecznego. W tym celu nalezy szukac wzmocnienia i zaciesnienia wspótpracy KSRG z sitami zbrojnymi poprzez przypisanie zadan szkolenio-wych, regulujqc te obowiqzki na wzór obronnosci oraz zarzqdzania kryzysowego [8].

Recognition of risks in relation to ecological aspects

The reference to chemical and ecological rescue operating in KSRG for the reduction or elimination of environmental hazards is also reflected in the Act of 27 April 2001 Law on Environmental Protection. The aim of environmental protection in industrial plants is to protect the natural environment from the negative effects of hazardous substances [16]. The Act referred to above, in Article 253(1), requires the preparation of a safety report and, in Article 260(1), external and internal emergency plans to prevent, combat and limit the consequences of an industrial accident [2].

In § 6 of the regulation of the Minister of Development of 23 February 2016 on the safety report for a high-risk establishment, we find a reference indicating the obligation of the manager of a high-risk establishment to identify the hazards by means of a detailed description of possible major industrial accident scenarios with the determination of the probability or conditions of their occurrence together with the determination of initiating events [17].

It should be emphasised that the process of hazard identification started by upper-tier establishments in the event of a major industrial accident will be continued by the emergency responders. It will then be the objective of the emergency responders to verify the adopted parameters for the extent and scale of the identified potential effects of major industrial accidents, taking into account residential areas, their population density and type of development, forms of nature conservation and other areas likely to be affected. These activities will be carried out on the basis of emergency plans: internal and external. This will be based on, in particular, § 12(2) of the regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 8 June 2016 on the requirements to be met by emergency plans, which includes an assessment of the consequences of a given scenario defining the extent of a major accident taking into account characteristic features such as explosive and toxic concentrations, explosive overpressures, thermal radiation defined according to the impact limit parameters of potential effects of major industrial accidents in terms of flammability, thermal radiation, explosive-ness and toxicity of the dangerous substance [18]. It is in the operational charter of a given scenario that we find the tasks to be carried out, including, among others, conducting hazard reconnaissance by plant employees, sounding the emergency alarm, informing emergency services and other entities, designating and pre-marking the danger zone, or evacuating the danger site. Therefore, it can be concluded that the reconnaissance process begins when plant personnel notice the incident and adopt an initial safe zone for evacuated persons from the immediate danger.

Rozpoznanie zagrozeñ wobec aspektów ekologicznych

Nawiqzanie do ratownictwa chemicznego i ekologicznego funk-cjonujqcego w KSRG w zakresie zmniejszenia lub likwidacji zagrozen dla srodowiska znajduje odzwierciedlenie równiez w usta-wie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowiska. Celem ochrony srodowiska w zaktadach przemystowych jest ochrona oto-czenia naturalnego przed negatywnym oddziatywaniem substancji niebezpiecznych [16]. Powyzsza ustawa w art. 253 ust. 1 naktada obowiqzek opracowywania raportu o bezpieczenstwie, a w art. 260 ust.1 zewnçtrznych i wewnçtrznych planów operacyjno-ratow-niczych w celu zapobiegania, zwalczania i ograniczania skutków awarii przemystowej [2].

W § 6 rozporzqdzenia Ministra Rozwoju z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie raportu o bezpieczenstwie zaktadu o duzym ryzyku odnajdujemy odniesienie, w którym wskazuje siç obowiqzek zidentyfikowania zagrozen przez zarzqdzajqcego zaktadem duzego ryzyka poprzez szczegótowy opis mozliwych scenariu-szy powaznych awarii przemystowych z okresleniem prawdopo-dobienstwa lub warunków ich wystqpienia wraz z okresleniem zdarzen inicjujqcych [17].

Nalezy podkreslic, ze proces identyfikacji zagrozen rozpo-czçty przez zaktady duzego ryzyka w przypadku wystqpienia powaznej awarii przemystowej bçdzie kontynuowany przez podmioty ratownicze. Wówczas celem podmiotów ratowniczych bçdzie weryfikacja przyjçtych parametrów zasiçgu i skali ziden-tyfikowanych, potencjalnych skutków powaznych awarii przemystowych z uwzglçdnieniem terenów zamieszkatych, ich gçstosci zaludnienia i rodzaju zabudowy, form ochrony przyrody i innych obszarów, które mogq zostac dotkniçte takimi awariami. Dzia-tania te bçdq prowadzone na podstawie planów operacyjno-ra-towniczych: wewnçtrznego i zewnçtrznego. Podstawq tych dziatan bçdzie w szczególnosci § 12 pkt 2 rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie wymagan, jakim powinny odpowiadac plany opera-cyjno-ratownicze, które obejmujq ocenç skutków danego scena-riusza okreslajqcq zasiçg powaznej awarii uwzglçdniajqcy cha-rakterystyczne cechy, takie jak stçzenia wybuchowe i toksyczne, nadcisnienia wybuchowe, promieniowanie termiczne okreslone wedtug parametrów granicznych oddziatywania potencjalnych skutków powaznych awarii przemystowych w zakresie palnosci, promieniowania cieplnego, wybuchowosci i toksycznosci substancji niebezpiecznej [18]. To w karcie operacyjnej danego sce-nariusza odnajdujemy zadania przewidziane do realizacji, w tym m.in. prowadzenie rozpoznania zagrozenia przez pracowników

zaktadu, ogtoszenie alarmu o zagrozeniu, poinformowanie stuzb ratowniczych i innych podmiotow, wyznaczenie i oznakowanie wstçpne strefy zagrozenia, czy ewakuacjç z miejsca zagrozenia. Mozna zatem wnioskowac, ze proces rozpoznawczy rozpo-czyna sii w momencie zauwazenia zdarzenia przez pracownikow zaktadu i przyjçcia wstçpnej strefy bezpiecznej dla ewakuowa-nych osob z miejsca bezposredniego zagrozenia.

Conclusion

The scope of the tasks of chemical and ecological rescue in the context of hazard recognition contained in formal and legal documents poses challenges for rescue entities in non-military operations in terms of not only equipment, training of the rescuers, but also the ability to carry out these tasks.

The efficiency of detection and alerting, the mobility of rescue services, the measurement and analysis equipment of rescue teams, the training of rescuers and the organisation of reconnaissance activities on the scene itself have a major impact on achieving full reconnaissance effectiveness and the success of chemical and environmental rescue operations. All of these factors affect the efficiency in identifying chemical hazards.

By indicating in the rules for chemical and ecological rescue the scope of tasks for imagery reconnaissance (using advanced technical, analytical means or manipulation of hazardous materials through the use of mobile robots, unmanned aerial vehicles, optoelectronic devices, remote manipulation devices, advanced methods and analytical means for interpreting incident data and instrumental analysis results), it is proposed that rescue operators achieve an optimal reconnaissance system adequate to environmental conditions.

The above factors have a major impact on the performance of the emergency services. In case of the limited possibilities of instrumental means and, on the other hand, the emergence of more and more complex chemical incidents, the relationships and dependencies occurring between the requirements contained in the departmental regulations and the recognition capabilities of the emergency services in relation to the actual chemical threats occurring become apparent. The identification of chemical hazards in rescue operations carried out by specialist groups should be based on advanced reconnaissance methods.

Legal considerations justifiably indicate that the commonly used catalytic, electrochemical instrumental methods available to emergency responders and used in measuring apparatus for efficient hazard recognition by detecting and measuring gas and liquid vapour concentrations should be replaced or supplemented by spectroscopic methods used in modern technology. These methods use electromagnetic radiation and would enable emergency responders to detect gases, liquid vapours, solids and liquids.

The rules should also clearly indicate the use of chemical analysis not only qualitatively but also quantitatively at the scene. Similarly, this task is highlighted in the SZ RP doctrinal document. In this respect, in the principles of the organisation of chemical and environmental rescue, the tasks of the SGRChem of

Podsumowanie

Zakres zadan ratownictwa chemicznego i ekologicznego w kontekscie rozpoznawania zagrozen zawarty w dokumentach formalnoprawnych stawia przed podmiotami ratowniczymi w dziataniach pozamilitarnych wyzwania w zakresie nie tylko wyposazenia, wyszkolenia ratowników, ale równiez mozliwosci realizacji tych zadan.

Na osiegniicie petnej skutecznosci dziatania rozpoznaw-czego oraz powodzenie akcji ratownictwa chemicznego i ekologicznego zasadniczy wptyw ma sprawnosc wykrywania i alarmowania, mobilnosc stuzb ratowniczych, wyposazenie w sprzçt pomiarowo-analityczny zespotów ratowniczych, wyszkolenie ratowników oraz sama organizacja dziatan rozpoznawczych na miejscu zdarzenia. Wszystkie te czynniki oddziatuje na efektyw-nosc w rozpoznawaniu zagrozen chemicznych.

Poprzez wskazanie w zasadach do ratownictwa chemicz-nego i ekologicznego zakresu zadan dotyczecych rozpoznania obrazowego (przy uzyciu zaawansowanych srodków technicz-nych, analitycznych czy manipulacji materiatami niebezpiecz-nymi poprzez zastosowanie mobilnych robotów, bezzatogowych statków powietrznych, urzedzen optoelektronicznych, urzedzen manipulacji zdalnej, zaawansowanych metod i srodków analitycznych celem interpretacji danych o zdarzeniu i wyników analizy instrumentalnej) proponuje sii podmiotom ratowniczym osie-ganie optymalnego systemu rozpoznawczego adekwatnego do uwarunkowan srodowiskowych.

Powyzsze czynniki maje duzy wptyw na realizacji zadan przez stuzby ratownicze. W przypadku ograniczonych mozliwosci srodków instrumentalnych, a z drugiej strony pojawiajecych sii coraz bardziej skomplikowanych zdarzen chemicznych, uwidaczniaje sii zwiezki i zaleznosci zachodzece miidzy wymaganiami zawartymi w ure-gulowaniach resortowych a mozliwosciami rozpoznawczymi stuzb ratowniczych w stosunku do wystipujecych rzeczywistych zagrozen chemicznych. Identyfikacja zagrozen chemicznych w dziataniach ratowniczych prowadzonych przez grupy specjalistyczne powinno opierac sii na zaawansowanych metodach rozpoznawczych.

Uwarunkowania prawne stusznie wskazuje, ze powszechnie stosowane katalityczne, elektrochemiczne metody instrumen-talne dostipne dla podmiotów ratowniczych i wykorzystywane w aparaturze pomiarowej do sprawnego rozpoznania zagrozenia poprzez wykrycie i pomiar stizenia gazów i par cieczy powinny zostac zastepione lub uzupetnione metodami spektroskopowymi stosowanymi w nowoczesnej technologii. Metody te wykorzy-stuje promieniowanie elektromagnetyczne - pozwolityby podmiotom ratowniczym wykrywac gazy, opary cieczy, ciata state i substancje ciekte.

readiness level C or L for activities requiring the use of advanced analytical methods and means should include in the content the provision of qualitative and quantitative analysis of the hazardous agent.

Therefore, it can be concluded that the legal norms should not only be adapted to the current hazards in which rescue operators are involved, but should also anticipate any eventuality dictated by real or external conditions, against which forces and means implementing the recognition of a dangerous agent can be put on high alert at any time.

Furthermore, it should be noted that the principles of rescue organisation have been adapted to the new conditions in rescue operations, confirmed by the statistics, in which specialist groups are confronted not only with chemical substances but also with a wide range of hazardous materials. This aspect is covered somewhat more extensively in the new definition of chemical reconnaissance, which recognises it as reconnaissance activities undertaken during incidents involving hazardous materials, carried out on the basis of specialised knowledge and skills using measurement and analytical techniques.

The analysis of the existing legal acts in terms of the possibility of integrating the reconnaissance systems of KSRG and OPBMR units has shown areas of common competence and tasks that can contribute to improving the effectiveness of operations in the identification of hazardous material, monitoring of the danger zone in particular in crisis situations and cross-border threats. The convergence of tasks indicates that the entities can complement each other and work together in order to achieve the intended goal of saving life, health, property and the environment, in particular from a threat with the characteristics of a natural disaster or other emergency. However, in order for the action process to be effective, there should be integration and cooperation between the actors in the organisation of joint practical exercises in the recognition of CBRNE threats.

Zasady powinny równiez jednoznacznie wskazywac stoso-wanie chemicznej analizy nie tylko jakosciowej, ale i ilosciowej na miejscu zdarzenia. Podobnie zadanie to zostato wyeksponowane w dokumencie doktrynalnym SZ RP. W tym zakresie w zasadach organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicznego, zadania SGRChem poziomu gotowosci C lub L dotyczqce dziatan wyma-gajqcych uzycia zaawansowanych metod i srodków analitycz-nych powinny obejmowac w tresci zapis prowadzenia analizy jakosciowej i ilosciowej czynnika niebezpiecznego.

Mozna wnioskowac zatem, ze unormowania prawne nie tylko powinny byc dostosowane do wystçpujqcych obecnie zagrozen, w których uczestniczq podmioty ratownicze, ale równiez powinny przewidywac kazdq ewentualnosc podyktowanq warunkami rze-czywistymi lub zewnçtrznymi, wobec których sity i srodki realizu-jqce rozpoznawanie czynnika niebezpiecznego mogq byc w kaz-dej chwili postawione w najwyzszej gotowosci.

Ponadto nalezy zauwazyc, ze zasady organizacji ratownictwa zostaty dostosowane do nowych uwarunkowan w dziataniach ratowniczych, potwierdzone w statystykach, w których grupy specjalistyczne zmierzajq siç nie tylko z substancjami chemicz-nymi, ale równiez z szerokim zakresem materiatów niebezpiecznych. Ten aspekt zostat uwzglçdniony nieco szerzej w nowej definicji rozpoznania chemicznego ujmujqcej je jako czynno-sci rozpoznawcze podejmowane podczas zdarzen z materia-tami niebezpiecznymi, realizowane w oparciu o specjalistycznq wiedzç i umiejçtnosci z wykorzystaniem technik pomiarowych i analitycznych.

Analiza obowiqzujqcych aktów prawnych pod kqtem mozliwosci integracji systemów rozpoznawczych jednostek KSRG i OPBMR wykazata obszary wspólnych kompetencji oraz zadan, które mogq przyczynic siç do poprawy skutecznosci dziatan w rozpoznawa-niu materiatu niebezpiecznego, monitorowaniu strefy zagrozenia w szczególnosci w sytuacjach kryzysowych i zagrozeniach trans-granicznych. Zbieznosc zadan wskazuje, ze podmioty mogq wza-jemnie siç uzupetniac i wspótdziatac w celu osiqgniçcia zamierzo-nego celu, jakim jest ratowanie zycia, zdrowia, mienia i srodowiska naturalnego w szczególnosci przed zagrozeniem majqcym zna-miona klçski zywiotowej lub innych stanem nadzwyczajnym. Jed-nak aby proces dziatania byt skuteczny, powinna nastqpic integra-cja i wspótdziatanie podmiotów w zakresie organizacji wspólnych cwiczen praktycznych w rozpoznaniu zagrozen CBRNE.

Literature / Literatura

[1] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 17 wrzesnia 2021 r. w sprawie szczegótowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego [4] (Dz.U. 2021 poz. 1737 z pózn. zm.).

[2] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony srodowi- [5] ska (Dz.U. 2022 poz. 2556 z pózn. zm.).

[3] Zasady organizacji ratownictwa chemicznego i ekologicz- [6] nego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym, KG PSP

Warszawa 2021, https://www.gov.pl/web/kgpsp/doku-menty-rchem [dostçp: 12.11.2022]. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej (Dz.U. 2022 poz. 1557 z pózn. zm.). Zasady postqpowania ratowniczego. Przewodnik, GIOS, Warszawa 2016.

Rozporzqdzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Spo-tecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyzszych

dopuszczalnych stizen i natizen czynników szkodliwych dla zdrowia w srodowisku pracy (Dz.U. 2018 poz. 128б z pózn. zm.).

[7] Skrypt do szkolenia z zakresu ratownictwa chemicznego realizowanego przez KSRG w zakresie podstawowym, KG PSP Warszawa 2019.

[8] Wyszomirska M., Konieczny A., Problematyka oraz kierunki wspótpracy krajowego systemu ratowniczo-gasniczego ze strukturami samorzqdu terytorialnego, SFT Vol. 60 Issue 2, 2022, pp. б0-7б, https://doi.org/10.12845/sft.60.2.2022.3.

[9] Maslanka S., Rozpoznanie z wykorzystaniem wybranych substancji chemicznych, „W akcji" 2010.

[10] Roguski J., Zastosowanie bezzatogowych statkówpowietrz-nych w strazy pozarnej, w: Systemy bezzatogowych statków powietrznych w ochronie przeciwpozarowej i ratownictwie, M. Feltynowski (red.), Wydawnictwo CNBOP-PIB, Józefów 2022, 11-47, https://www.cnbop.pl/wydawnic-twa/ksiazki/978-83-958583-3-8/systemy-bsp-w-ochronie--ppoz.pdf [dostip: 10.11.2022].

[11] Harmata W., Witczak M., Pietrzak G., Koncepcja rozwiq-zan technicznych systemu powietrznego wykrywania skazen wykorzystujqcego statki bezzatogowe, BiTP Vol. 48 Issue 4, 2017, pp. 14-32, https://doi.org/10.12845/ bitp.48.4.2017.1.

[12] Harmata, W., Witczak, M., Rozpoznanie skazen w Polsce - aktualny stan wiedzy BiTP Vol. 52 Issue 4, 2018, pp. 20-45, https://doi.org/10.12845/bitp.52.4.2018.2.

[13] Strategia Bezpieczenstwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2020.

[14] Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzqdzaniu kryzyso-wym (Dz.U. 2022 poz. 261 z pozn.zm.).

[15] Plan wspôfdziafania jednostek organizacyjnych wchodzq-cych w skfad jednolitego krajowego systemu wykrywania skazen i alarmowania, Wyd. MON, Warszawa 2016, https://www.katowice.uw.gov.pl/download/2018 [dostçp: 10.11.2022].

[16] Skoczylas J., Praworatownicze, LexisNexis, wyd. 2., Warszawa 2011.

[17] Rozporzqdzenie Ministra Rozwoju z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie raportu o bezpieczenstwie zaktadu o duzym ryzyku (Dz.U. 2016 poz. 287).

[18] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie wymagan, jakim powinny odpowiadac plany operacyjno-ratownicze, (Dz.U. 2016 poz. 821).

[19] Kogut, B., Organizacja i funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, w: Zarzqdzanie kryzysowe. Dyle-maty zagrozen i bezpieczenstwa panstwa, B. Kaczmarczyk, B. Kogut, P. Kobes (red.), t. 3, PWSZ, Legnica 2013.

BOGDAN KOtCZ, PH.D. ENG. - Ph.D. in social sciences in the area of defence sciences. He obtained his degree in 2012 from the Faculty of Management and Command at the National Defence Academy in Warsaw. Graduate of the Main School of Fire Service in Warsaw. From 2009 to 2018, District Commander of the State Fire Service in Lezajsk, provincial coordinator for CBRNE threat recognition. As of October 2019, assistant professor at the J. Grodek State University in Sanok, advisor for the prevention of major industrial accidents at a high-risk chemical plant. Organiser and co-organiser of scientific conferences, training courses, practical exercises in industrial plants. Reviewer of scientific articles and monographs. Author of publications in the area of chemical reconnaissance.

DR INZ. BOGDAN KOtCZ - doktor nauk spotecznych w zakresie nauk o obronnosci. Stopien naukowy uzyskat w 2012 roku na Wydziale Zarzedzania i Dowodzenia w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Absolwent Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. W latach 2009-2018 Komendant Powiatowy Panstwowej Strazy Pozarnej w Lezajsku, koordynator wojewódzki ds. rozpoznawania zagrozen CBRNE. Od pazdziernika 2019 roku adiunkt Uczelni Panstwowej im. J. Grodka w Sanoku, doradca ds. przeciwdziatania powaznym awariom przemystowym w zaktadzie chemicznym duzego ryzyka. Organizator i wspótorganizator konferencji naukowych, szkolen, cwiczen praktycznych w zaktadach przemystowych. Recenzent artykutów naukowych i monografii. Autor publikacji z zakresu rozpoznania chemicznego.

Ttumaczenie na jizyk angielski artykutów naukowych (takze ich streszczen), w tym artykutów recenzyjnych, w pótroczniku „Safety & Fire Technology" - zadanie finansowane ze srodków Ministerstwa Edukacji i Nauki w ramach programu „Rozwój Czasopism Naukowych" (umowa nr RCN/SP/0560/2021/1).