Научная статья на тему 'ФЛОВАНОИД ВА ИРИДОИД САҚЛОВЧИ CISTANCHE ЎСИМЛИГИНИНГ ФАРМАКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

ФЛОВАНОИД ВА ИРИДОИД САҚЛОВЧИ CISTANCHE ЎСИМЛИГИНИНГ ФАРМАКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

50
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Cistanches Herba / фенилэтаноид гликозид / иридоид / фармакологик хусусият / антидепрессант. / Cistanches Herba / feniletanoid glikosid / iridoid / pharmacological properties / аntidepressant.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Н. М. Маматова, Н. Ф. Рахимова, М. Н. Агзамова

Cistanches Herba – ушбу доривор ўсимликдан Хитой анъанавий тиббиётида буйрак етишмовчилиги, импотенция, аёллар бепуштлиги, патологик ажралма ва оғриқли ҳайзни, кексаларда қабзиятни даволашда кенг фойдаланиб келинади. Мазкур доривор ўсимликнинг фармакологик таъсирлари кенг қамровли бўлиб, Цистанхе доривор ўтининг табобатда кенг қўлланилишига қарамасдан унинг таркибидаги қатор эхинакозид, актеозид ва полиумозид каби фаол ингридиентлари алоҳида ҳар томонлама тизимли in vivo ўрганилмаган. Хитой фармакопеясига киритилган Cistanche deserticola и Cistanche tubulosa доривор ўсимликларининг сувли экстрактлари устида солиштирма тадқиқотлар олиб борилмаганлиги туфайли мазкур доривор Cistanches Herba ўсимлигининг фармакотерапевтик эффектларидан янада кенгроқ фойдаланиш имкониятини чегаралайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In Chinese traditional medicine, the medical plant Cistanches Herba is widely used to treat kidney failure, impotence, female infertility, pathological leucorrhoea and painful menstruation and senile constipation. The pharmacological action of this medicinal plant is extensive, despite the widespread use of the medicinal plant Cistanche in medicine, a number of active ingredients in it, such as echinacoside, acteoside and polyumozide, have not been studied in vivo. Due to the lack ofcomparative studies of aqueous extracts of medicinal plants Cistanche deserticola and Cistanche tubulosa, included in the Chinese Pharmacopoeia, the drug Cistanches Herba limits the possibility of wider use of the pharmacotherapeutic effects of the plant.

Текст научной работы на тему «ФЛОВАНОИД ВА ИРИДОИД САҚЛОВЧИ CISTANCHE ЎСИМЛИГИНИНГ ФАРМАКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-346-350

ФЛОВАНОИД ВА ИРИДОИД САЦЛОВЧИ CISTANCHE УСИМЛИГИНИНГ ФАРМАКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

Н. М. Маматова

Тошкент педиатрия тиббиёт институти

Н. Ф. Рахимова

Тошкент давлат стоматология институти

М. Н. Агзамова

Тошкент педиатрия тиббиёт институти

АННОТАЦИЯ

Cistanches Herba - ушбу доривор усимликдан Хитой анъанавий тиббиётида буйрак етишмовчилиги, импотенция, аёллар бепуштлиги, патологик ажралма ва огрикли хайзни, кексаларда кабзиятни даволашда кенг фойдаланиб келинади. Мазкур доривор усимликнинг фармакологик таъсирлари кенг камровли булиб, Цистанхе доривор утининг табобатда кенг кулланилишига карамасдан унинг таркибидаги катор эхинакозид, актеозид ва полиумозид каби фаол ингридиентлари алохида хар томонлама тизимли in vivo урганилмаган. Хитой фармакопеясига киритилган Cistanche deserticola и Cistanche tubulosa доривор усимликларининг сувли экстрактлари устида солиштирма тадкикотлар олиб борилмаганлиги туфайли мазкур доривор Cistanches Herba усимлигининг фармакотерапевтик эффектларидан янада кенгрок фойдаланиш имкониятини чегаралайди.

Калит сузлар. Cistanches Herba, фенилэтаноид гликозид, иридоид, фармакологик хусусият, антидепрессант.

ABSTRACT

In Chinese traditional medicine, the medical plant Cistanches Herba is widely used to treat kidney failure, impotence, female infertility, pathological leucorrhoea and painful menstruation and senile constipation. The pharmacological action of this medicinal plant is extensive, despite the widespread use of the medicinal plant Cistanche in medicine, a number of active ingredients in it, such as echinacoside, acteoside and polyumozide, have not been studied in vivo. Due to the lack of

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-346-350

comparative studies of aqueous extracts of medicinal plants Cistanche deserticola and Cistanche tubulosa, included in the Chinese Pharmacopoeia, the drug Cistanches Herba limits the possibility of wider use of the pharmacotherapeutic effects of the plant.

Keywords: Cistanches Herba, feniletanoid glikosid, iridoid, pharmacological properties, antidepressant.

КИРИШ

Cistanches Herba - доривор усимлигидан олинган кимёвий бирикмаларнинг фармакологик эффектларини урганиш буйича олиб борилган тадкикотлар шархини тахлил этиш.

МАТЕРИАЛ ВА МЕТОДЛАР

Биокимёвий ва фармацевтик тадкикотлар натижаси шуни курсатадики, C. deserticola и C. tubulosa доривор усимлигидан ажратиб олинган 7 турдаги кимёвий бирикмалар фенилэтаноид гликозидлари (ФГ), иридоидлар, лигнанлар, альдитлар, олигосахаридлар, полисахаридлар ва эфир мойлари умумий фармакотерапевтик самарадорликка масъул хисобланади [3]. Эхинакозид (ECH), актеозид, изоактеозид ва 2'-ацетилактеозид Cistanches Herba доривор усимлигининг асосий фаол бирикмалари ва маркерлари булиб, улар антиоксидант, нейропротектор ва кардиоактив таъсирлар ва бошка кенг биологик таъсир доирага эга. Олиб борилган тадкикотлар шуни курсатадики, Cistanches Herba доривор усимлиги хар иккала турининг биологик фаоллиги турлича экани аникланган, бирок уларнинг айнан бир хилда кечаётган касалликларни даволаш хусусиятига эга эканлиги номаълумлигича колган. Фенилэтаноид гликозидларининг аник типлари B, C, D ва E цистанозидлар, факат C. deserticola да топилган, бирок бошка ECH ва актеозид, C. Tubulosa доривор усимлигида юкори концентрацияда учраши аникланган. Кучли чарчок, гипоксия ёки нейродегенератив касалликлар билан кечадиган турли клиник холатларда ФГларнинг фармакотерапевтик таъсири хам турлича булади [3,7,8]. Икки турдаги доривор усимликнинг бир хил касалликларга турлича терапевтик таъсир этишининг асосий омиллари ва кон айланиш тизимига сурилган кимёвий бирикмаларнинг такибий кисмларидаги фаркнинг бор ёки йуклиги номаълумлигича колмокда. Шундан келиб чикиб, C. Deserticolaнинг турли метаболитларини аниклашга шошилинч эхтиёж мавжуд.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME l \ ISSUE 12 \ 2021

ISSN: l181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-346-350

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Олимлaр томонидaн олиб борилгон тодкикот нaтижaлaри шуни кyрсaтaдики, ФГ лaр энг куп топилгaн бирикмaлaр 6ули6, иридоидлaр Ba лигнaнлaр коби бошко кимёвий бирикмaлaр эсa жyдa кaм холaтлaрдa топилгaн. Эхтимол бу, куйидоги икки оилa Chistanche Ш^нинг сувли экстрaкти OFиз оркэли кдбул килингандон сунг, конга яхши сyрилмaгaнлиги эхтимоли юкори. Бyндaн тошкори, тодкикот нaтижaсидa илгaри бу икки тyрдa aниклaнмaгaн 10 тa метоболит оникло^^. Шyлaрдaн, 4 тaси иридоидлaр билaн боFлик метaболитлaр булиб, кaлaмyшлaрнинг доз^онг^ пещоб нaмyнaлaридa aниклaнгaн. Биологик октав иридоидтарнинг кенг комровли яллиFлaнишгa кдрши Ba гепaтопротектор тоъсири хокидо моълумотлор берилгaн [10,11]. Шунинг учун, иридоид Ba улорга боFлaнгaн метоболитлорго келожокдоги тодкикотлордо купрок эътибор коротиш лозим.

Cistanches Herba турилон бири Cistanche tubulosaнинг ичок микробиоти гомеостязини тикташ оркэли, бошорот килиб булмойдигон сурункади стресс (CUS) чокирилган кaлaмyшлaрдa онтидепрессонт сомородорлиги тосдиклонгон.

Олиб борилгон тодкикотлор мyхокaмaсидa, C. Tubulosa нинг метоболик профилини нормад Ba CUS кyзFaтилгaн депрессив модел кaлaмyшлaрдa, in vitro Ba in vivo урганишга хдрокот килинган во мохсус услуб ёрдомидо C. Tubulosa экстрокти (CTE) нормад Ba CUS коломушлоридо ошкозон ичок метоболизми in vitro бохолонгон. Шу билон бирга, CTE нинг метоболизми нормой Ba CUS томонидон кУзFaтилгaн депрессив модел коломушлорнинг сийдик Ba ножосидо хом in vivo урганилган. Оддий Ba CUS коломушлоридо метоболизм жороёнидо in vitro Ba in vivo жши 20 Ba 26 метоболитлор товсифлонгон [1].

C. Tubulosa экстрокти (СТЕ) фенилэтиноид гликозид (ФГ) Ba иридоид гликозидлор нормад Ba депрессив модел коломушлорнинг ичок микробиотлоридо in vitro огликон порчелониш мохсулотлоригочо метоболизмга учроган. ФГ Ba иридоид гликозидлорнинг пaрчaлaнгaн мохсулотлори Ba огликоннинг II фозо метоболитлори квлшуш пешоб Ba ножосидо ососий метоболитлорни тошкил этгон. Бундон тошкори, депрессив модел коломушлорнинг ичок микробиотлоридо иккиломчи гликозид Ba огликонлорни хосил килиш метоболик хусусияти, нормад кaлaмyшлaргa нисботон ончо зоиф булгон, бу холотни депрессив модел коломушлорнинг микробиотлори томонидон ишлоб чикородигон тортибсиз гликозидгидролaзaгa боFлaш мумкин

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-346-350

[1]. Ушбу тадкикот натижалари метаболик жараённи ва антидепресант хусусиятларининг терапевтик механизмини тушуниш учун асос яратади.

ХУЛОСА

Олиб борилган тадкикотлар натижасида in vitro ва in vivo нормал ва CUS кузгатилган депрессив модел каламушларда C. Tubulosa экстракти метаболитларини текшириш ва аниклаш учун кулланилган UPLC-Q-TOF-MS техникаси ишлаб чикилган. Олиб борилган солиштирма тахлилларнинг натижалари шуни курсатадики, СТЕ нормал ва депрессив модел каламушларнинг ичак микробиотларида фенилэтиноид гликозид (ФГ), иридоид гликозидлар ва агликонгача парчаланганлиги аникланган. СТЕ огиз оркали юборилгандан сунг, агликоннинг II фаза метаболитлари, ФГ ва иридоид гликозидларнинг парчаланган махсулотлари асосан каламушларнинг пешобида топилган. Депрессив модел каламушларнинг ичак микробиотларида иккиламчи гликозид ва агликонларни хосил килиш метаболик хусусияти, нормал каламушлар ичак микробиотига нисбатан анча заифлигини курсатган, бу холатни депрессив модел каламушларнинг микробиотлари томонидан ишлаб чикарадиган тартибсиз гликозидгидролазага боглаш мумкин. Олиб борилган тадкикотлар тахлили шуни курсатадики, C. Tubulosa экстрактининг келгусида потенциал антидепрессант сифатида самарадорлигини урганишнинг янги истикболларини очади.

REFERENCES

1. J Yang Li, Ying Peng, Mengyue Wang, Guisheng Zhou, Yulong Zhang, Xiaobo Li // Journal of Pharmaceutical and Biomedical Analysis 131 (2016) 364-372.

2. Турсунов Ж.И., Ибрагимов А.А., Курбанов Б.И. Макро- и микроэлементный состав Cistanche Mongolica G.Beck // Universum: химия и биология : электрон. научн. журн. 2020. № 9(75).

3. Y. Jiang, P.-F. Tu, Analysis of chemical constituents in Cistanche species, J. Chromatogr. A 1216 (2009) 1970-1979.

4. Растительные ресурсы, России и сопредельных государств, Част II, Санкт-Петербург «Мир и Семья - 95» ,1996г, 289-стр

5. Zhifei Fu, Xiang Fan, Xiaoying Wang, Xiumei Gao. Cistanches Herba: An overview of its chemistry, pharmacology, and pharmacokinetics property Journal of ethnopharmacology Volume 219. 12 June 2018 Pages 233-247

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-346-350

6. Флора Узбекистана, Том -V, Издательство академии наук Узбекской ССР. Ташкент -1961, стр-505

7. Y. Zhang, H. Wu, S.N. Wang, H.C. Zheng, Comparison on the kidney nourishing and yang strengthening functions of three different species of herba Cistanches, Chin. J. Chin. Mater. Med. 19 (1994) 169-171

8. M. Deng, J.Y. Zhao, P.F. Tu, Y. Jiang, Z.B. Li, Y.H. Wang, Echinacoside rescues

the SHSY5Y neuronal cells from TNF---induced apoptosis,

Eur. J. Pharmacol. 505 (2004) 11-18.

9. Кист А.А., Данилова Е.А., Осинская Н.С. Достижения лаборатории активационного анализа Института ядерной физики Академии наук Республики Узбекистан. //Микроэлементы в медицине. № 17 (1), 2016., стр. 45-50

10. T. Morikawa, Y. Pan, K. Ninomiya, K. Imura, D. Yuan, M. Yoshikawa, T. Hayakawa, O. Muraoka, Iridoid and acyclic monoterpene glycosides, kankanosides L M, N, O, and P from Cistanche tubulosa, Chem. Pharm. Bull. 58 (2010) 1403-1407.

11. Z.-D. Nan, M.-B. Zhao, K.-W. Zeng, S.-H. Tian, W.-N. Wang, Y. Jiang, P.-F. Tu, Anti-inflammatory iridoids from the stems of Cistanche deserticola cultured in Tarim desert, Chin. J. Nat. Med. 14 (2016) 61-65

12. Кузнецов Р.А. Активационный анализ.-М., 1974.— 343с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.