Научная статья на тему 'ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ДАСТУРИЙ ВОСИТАЛАР ВА ВИРТУАЛ ЛАБОРАТОРИЯЛАРНИ ЎРГАТИШ'

ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ДАСТУРИЙ ВОСИТАЛАР ВА ВИРТУАЛ ЛАБОРАТОРИЯЛАРНИ ЎРГАТИШ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
108
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
физика / виртуал лаборатория / эксперимент / компютер / дастурий восита / интеллектуал салоҳият.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Эркин Рахмонович Ахмедов

Мазкур мақолада физика фанини ўқитишда дастурий воситалар ва виртуал лабораториялар ҳақида фикр-мулоҳазалар билдирилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА ДАСТУРИЙ ВОСИТАЛАР ВА ВИРТУАЛ ЛАБОРАТОРИЯЛАРНИ ЎРГАТИШ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

ФИЗИКА ФАНИНИ УКИТИШДА ДАСТУРИЙ ВОСИТАЛАР ВА ВИРТУАЛ

ЛАБОРАТОРИЯЛАРНИ УРГАТИШ

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада физика фанини укитишда дастурий воситалар ва виртуал лабораториялар хакида фикр-мулохазалар билдирилди.

Калит сузлар: физика, виртуал лаборатория, эксперимент, компютер, дастурий восита, интеллектуал салохият.

Хрзирги пайтда техника йуналиши олий таълим муассасаларида виртуал физик экспериментлар компьютер технологиялари ёрдамида физик моделларни амалга ошириш туфайли илмий изланишларда хам, укув жараёнида хам нисбатан янги йуналишдир. Физика фани ривожланиши ва физика фанини урганиш турли хил физик ходисаларнинг моделларини куриш ва урганиш билан узвий богликдир. Шунинг учун, физик конунларни соддалаштирилган эквивалент моделларини интеллект томонидан урганишда илмий асосланган ёндашувларни яратиш долзарб муаммолардан биридир.

Укув жараёнида физика фанининг хар бир мазусига янги укитиш усулини кашф этиш энг долзарб муаммодир. Бу бевосита дарс жараёнинг ислох килиниши билан богликдир, яъни, укув материалларига инноватцион ёндашув асосида урганиладиган мавзуни талабалар томонидан хакикий билиш имкониятларига мос келадиган янгича укитиш усулини жорий этишдан иборат булади. Физика фанини педагогик дастурий воситалар асосида укитишда талабаларнинг интеллектуал салохиятларини ривожланишига йуналтирилган илмий-услубий тадкикотлар энг мухим долзарб муаммолар булиб, физик ходисаларнинг компютер техгология моделлари оркали талабаларнинг тафаккурлари ривожлантирилади.

Хрзирги пайтда физик ходисаларнинг моделларини, виртуал физик тажрибаларни ахборот коммуникация технологиялари ёрдамида бажариш техника йуналиши олий таълим муассаса талабалари интеллектуал салохиятларини ривожланишига амалий таъсир курсатади. Куплаб физик ходисаларнинг компьютер моделлари физик ходисани тушунтириш учун жуда осон булиб, талабаларнинг билиш кобилятларини, тасаввурларини ривожланишига хизмат килади. Масалан, моддий нукта, идеал газ, Резерфорд тажрибаси модели, зарядли заррачалар шулар жумласидандир.

Эркин Рахмонович Ахмедов

п.ф.б.ф.д (PhD) Жиззах политехника институти

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

Физик моделларни техника йуналиши олий таълим муассасаларида хам кенг кулланилади. Виртуал физик экспериментлар шаклидаги укув компьютер моделлари физика фанини укитишдаги урни юкори даражада.

Виртуал физик экспериментлар физика фани буйича стандарт лаборатория ишларини визуал намойиш килишдан ташкари синф хонасида бажариб булмайдиган турли физик ходисаларни хам демонстратция килиш мумкин булади. Бу талабаларнинг аклий тафаккурларини ривожланишига асос булишидан келиб чикиб, физика фанини педагогик дастурий воситалардан фойдаланиб укитишни йулга куйиш ва бу оркали талабаларнинг интелектуал салохиятларини ривожлантиришнинг илмий услубий тадкикотларини олиб бориш асосий максадларимиздан бирига айланиши лозим. Физика фанини экспериментал кисмсиз урганиш мумкин эмас.

Таълимнинг янги стандартларига утиш зарурияти, укув жараёнига ахборот технологияларини жорий этиш зарурияти хакида куп гапириш мумкин. Хрзирги кунда турли мавзуларда виртуал лаборатория ишларига купрок эътибор берилмокда. Берилаётган хакикий лаборатория ишини бутунлай узгартирмасдан, факат уларни тулдирилиши керак. Бундан ташкари, виртуал лаборатория машгулотлари факат талаба хакикий курилмалар билан танишгандан сунг машгулотларда кулланилиши керак. Физикада лаборатория иши дастурнинг асосий булимларига булинган. Лаборатория ишларининг вариантлари мавжуд. Виртуал лаборатория - бу хакикий урнатиш билан бевосита алокада булмасдан ёки унинг тулик йуклигида эксперимент утказишга имкон берадиган аппарат-дастурий комплекс. Бундай холда, "виртуал лаборатория" ва "виртуал масофавий лаборатория" тушунчаларини фарклаш керак. Виртуал лаборатория асоси -компьютер дастури ёки муайян жараёнларни компютерда моделлаштиришни амалга оширадиган тегишли дастурлар мажмуи хисобланади. Масофавий виртуал лаборатория - бу турли илмий марказларга тегишли булган ва интернет оркали узаро манфаатли хамкорлик алокалари билан боглик булган бир неча олимларнинг гурухли ташкилий тузилмаси. Анъанавий лаборатория иши билан таккослаганда, виртуал лаборатория иши бир нечта афзалликларга эга. Биринчидан, киммат ускуналар ва хавфли радиоактив материалларни сотиб олишнинг иложи йук. Масалан, квант ёки атом ёки ядровий физика фанидаги лаборатория ишлари учун махсус жихозланган лабораториялар талаб этилади. Виртуал лаборатория иши эса фотоелектрик эффект, кристалл панжарасини электрон таркалиш оркали аниклаш, газ конуниятларини урганиш, ядровий реакторлар ва бошкалар каби ходисаларни урганишга имкон беради. Иккинчидан, лабораторияда курси мавжуд булмаган жараёнларни таклид килиш мумкин.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

Хусусан, молекуляр физика ва термодинамикадаги классик лаборатория ишларининг аксарияти ёпик тизимлар булиб, уларнинг чикишида маълум микдордаги электр микдорлари улчанади, шундан керакли микдорлар электродинамика ва термодинамика тенгламалари ёрдамида хисоблаб чикилади.

Физика фанининг ушбу сохаларида виртуал лаборатория ишларини бажариш жараёнида талабалар урганилаётган физик-кимёвий ходисалар ва реал тажрибада кузатиб булмайдиган жараёнларнинг динамик расмларини кузатиш учун аниматсион моделлардан фойдаланишлари мумкин, шу билан бирга, эксперимент билан бир каторда физик микдорларнинг мос келадиган график тузилишини кузатишлари мумкин. Учинчидан, виртуал лаборатория иши анъанавий лаборатория ишларига Караганда физикавий ёки кимёвий жараёнларни купрок визуал равишда визуал тарзда визуаллаштира олади.

Масалан, электр токини яратадиган зарядланган зарраларнинг харакати каби жисмоний жараёнларни батафсил ва аникрок урганиш мумкин булади. Шунингдек сонияларнинг ёки бир неча йил давом этадиган жараёнларга киришингиз мумкин, масалан, марказий жисмнинг тортишиш майдонидаги сайёралар харакатини урганиш. Виртуал лабораторияларнинг анъанавий лабораториялардан яна бир устунлиги хавфсизликдир. Хусусан, юкори кучланишли ёки хавфли кимёвий моддалар билан ишлайдиган холатларда виртуал лаборатория ишларидан фойдаланиш максадга мувофикдир.

Бирок, виртуал лабораторияларнинг хам камчиликлари бор. Энг асосийси -бу урганиш объекти, асбоблар, жихозлар билан бевосита алоканинг йуклиги. Техник объектни факат компютер экранида курган мутахассисни тайёрлаш мутлако мумкин эмас. Эхтимол, илгари факат компютерда машк килган жаррохга мурожаат килмокчи булганлар булиши мумкин. Шунинг учун энг окилона ечим анъанавий ва виртуал лаборатория ишларини укув жараёнига уларнинг афзалликлари ва камчиликларини инобатга олган холда жорий этишни бирлаштиришдир.

Техника йуналиши олий таълим муассасаларида физика фанини урганишда виртуал лаборатория ишларидан фойдаланиш ахамиятлидир. Физика фанини чукур англаш назарияни урганиш ва уни турли хисоблаш, сифатли ва экспериментам муаммоларни хал килиш учун виртуал лабораториялар кул келади. Агар талаба маърузаларда назарий саволлар билан танишса, унда назария лаборатория машгулотларида кулланилади ва бундан ташкари, жисмоний улчовларни утказиш, натижаларни кайта ишлаш ва такдим этишда амалий куникмалар шаклланади. Лаборатория ишларига мустакил тайёргарликсиз, талабалар томонидан лаборатория ишлари натижаларини сифатли ва

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

муваффакиятли химоя килиш мумкин эмас. Кейинги дарсга тайёргарлик куриш жараёнида биринчи навбатда ушбу кулланмада бажарилган ишларнинг тавсифини урганиш керак. Шунинг учун дарсликдаги хар бир иш учун иш мавзусига мос келадиган материални укиш керак. Унинг асосий назарий тамойилларини узлаштирмасдан, улчаш тартибининг мантигидан хабардор булмасдан, ушбу иш билан боглик улчов воситаларидан фойдаланмасдан ишни бошлаш мумкин эмас.

Физика фанининг булимларида кулланиладиган педагогик дастурий воситалар мухити, информатцион таълим мухити, интеллектуал укитиш тизимлари, мултимедиали дарслар, кейс лабораториялар, физик ходисанинг компьютер моделини яратиш ва дастурий таъминотини яратиш сохасидаги талабаларнинг илмий тадкикот ишларга йуналтирилиши катта амалий ахамиятга эга.

1. Смирнов А.В. Методика применения информационных технологий в обучении физике: учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 2008. - 240 с.

2. Губский Е.Г. Виртуальный лабораторный комплекс по физике. Разделы механика и термодинамика // Энергобезопасность и энергосбережение. - 2009. -№ 1. - С. 41-43.

3. Hamidov J.A. Main Components of information Culture in Professional Teacher education in Informatization of Society// Eastern European Scientific Journal-Germany, 2016. №1. -P.102- 105.

4. Akhmedov E.R. Use Of Interactive Electronic Educational Resources In Professional Training Of Students Of Vocational Education // European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 2019 №12.-Р.115-1203.

Адабиётлар:

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.