Научная статья на тему 'ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АМАЛИЙ АШҒУЛОТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ'

ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АМАЛИЙ АШҒУЛОТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

101
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШДА АМАЛИЙ АШҒУЛОТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | CSPI CONFERENCE 3 | 2021

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ФИЗИКА ФАНИНИ УКИТИШДА АМАЛИЙ АШГУЛОТЛАРНИНГ

АХДМИЯТИ

Ж. Ж Сойипов

Наманган давлат университети

Бугунги кунда Янги Узбекистонни барпо этишимиз ва ривожланган давлатлар каторидан уз урнимизни эгаллашимиз учун юкори малакали мухандис ихтирочиларга, турли ишлаб чикаришдаги техник кадрларга булган хам микдорий хам сифат нуктаи назардан талаб ортиб бормокда. Ушбу йуналишда ракобатбардош ва юкоридаги талабга жавоб берадиган мутахассислар тайёрлаш учун фундаментни урта мактабда шакллантириш талаб этилади. Шуни хисобга олган холда сунгги йилларда республикамизда физика ва математикага ихтисослашган мактаблар ва алохида синфлар ташкил этилмокда.

Ушбу ташкил этилган физика йуналишидаги синфларда таълим жараёнига янгича ёндашишни давр талаб килмокда. Хориж тажрибаларини, жумладан Япония, Корея ва республикамизда ташкил этилган президент мактабларида физика укитишни тахлил киладиган булсак, уларда асосан назариядан кура амалиётга купрок эътибор каратилган. Чунки физик конун-коидалар ва турли жараёнларни урганиш оркали табиатдаги ва техникадаги жараёнларнинг физик асосини тушуниб етишлари керак. Бу эса укувчиларнинг илмий дунёкарашларини, мантикий фикрлашлари ва кобилиятини янада ривожлантиришни талаб килади.

Урта мактабларда укув жараёнида физикадан асосан 2 тур амалий машгулотлар олиб борилади, яъни лаборатория ишларини бажариш ва масалалар ишлаш.

Физика -математикага ихтисослашган йуналиш укувчилари келажакда илмий тадкикот олиб борувчи олим ёки мухандис булишларини хисобга олсак амалий машгулотни бу шаклда ташкил килиш етарли эмас.

Укувчилар физика фанидан мукаммал билим олишлари учун дарс машгулотларида анъанавий масалалардан ташкари сифат масалалари ва бахолаш масалаларни такдим килиши керак.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Сифат масалаларида асосий булаётган жараённи тугри тасаввур этиш ва физик конунларга асосланган холда жараёнларни узаро богликлигини тушуниш ва тавсифлаш талаб киланади. [3]

Бахолашга оид масалаларда эса гуёки сифат масалаларни ишлашни узвий давом эттириб жараёнда катнашадиган физик катталиклари асосий ва асосий булмаганларга ажратиб ишчи формула ёрдамида керакли физик катталик кийматини хисоблаш талаб килинади.

Демак, бахолаш масалаларини хал килиш учун содир буладиган физик ходисани тушунган холда тасаввур килиш, асосий физик катталикларни хисобга олиб моделини яратиш, олинган натижани реалликка якинлигини билиш керак.

Бахолашга оид масалалар оддий дарслик ёки масалалар тупламидан берилган масалалардан анчайин мураккаб. Шунинг учун бундай масалалардан урта мактабларни физика фани чукурлаштириб укитиладиган синфларида ва академик лицейларнинг аник фанларга ихтисослашган гурухларида фойдаланиш лозим. Аввалги маколаларимизда укувчиларда куникмаларни шакллантириш учун оддий масалалардаги баъзи бир физик параметрларини чегаравий кийматларини бахолашга оид масалалар ишлаш ва уларнинг усулларини таклиф килгандик.

Укувчиларда куникма ва бошлангич малакалар хосил булгач дарсларда ишланадиган масалаларни мураккаб даражаси бир оз орттириш мумкин булади.

Бахолашга оид масалаларни шартли равишда уч гурухга булиш мумкин.

1-тур масалалари оддий масалалардек булиб, деярли барча катталиклар берилиб олинган натижани реалликка тугри келиши бахоланади. Масалан: масалани ишлаш давомида тезлик, тезланиш ёки ишкаланиш коэффициенти каби катталиклар учун олинган натижалар реал катталик билан солиштириб масалани ечими була олиш ёки була олмаслиги асосланади. Бундай масалалар [2] да куриб мухокама килинган.

2-тур масалаларида физик жараёнда иштирок этаётган физик параметрлари оркали баъзи бир катталикларни бахолаш талаб килинади.

3-тур масалалари асосан теварак атрофда содир булган жараёнларда катнашаётган предметларни баъзи бир катталикларни хисоблаш талаб килинади.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Масала ечиш хар кандай даражадаги физикани тулик урганишнинг ажралмас кисми хисобланади. Яъни физикани бошлангич урганишни бошлаган укувчидан тортиб токи мутахасислик таълимини олувчи талабагача ушбу фикр уринли хисобланади. Бундан ташкари физикани укитишда амалий машгулотларни яна бир мухим томони мавжуд. Яъни хар бир масала физик ходисалар ва конунларнинг мохияти, уларнинг умумийлик даражаси, кулланилиш чегаралари, дунёнинг умумий расмидаги урни хакида жиддий, баъзан жуда киска хулосани келтириб чикаради.

REFERENCES

1. Х.Бердиева, Ф.Эсанниязова "Талабаларни физикадан масалалар ечиш методикасига ургатишнинг айрим асосий талаблари." М.Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети Узбекистоннинг инновацион тараккиёти -ёшлар нигохида физика фанининг бугунги ривожида истеъдодли ёшларнинг урни. Республика ёш олимлар ва иктидорли талабаларнинг илмий анжумани материаллари. 8-9 апрель 2010 йил

2. У.С.Бабаходжаев, О.Т. Исманова, Ж.Ж.Сойипов "Физик катталикларни чегаравий кийматларини бахолаш оркали укувчиларда физик жараёнларни чукур тахлил килишни шакллантириш" НамДУ Ахборотномаси махсус сон.2020 йил.

3. Турсунметов КА., Узоков А.А., Бурибоев И. Физикадан масалалар туплами. Академик лицей ва касб-хунар коллежлари учун укув-кулланма. 4-нашр. Укитувчи, 2005-й.

4. Л.А.Сена "Сборник вопросов задач по физике", Москва. "Великая школа" 1986 г

5. В.С. Димитриев "Физикие задачи оценки" Потенциал 2008г. №12 стр 26-30.

6. А.Ж. Сейтов, Ф.Х. Абдумавлонова. Решение геометрических задач с помощью математического пакета MAPLE. Academic research in educational sciences, 2021. T.2 №6 Pp.933-941.

7. S.Kh.Khasanova A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenovю. Optimal control of pumping station operation modes by cascades of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 2021. Tom 8. №4. Pp. 17177-17185.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

8. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-13852021- 00193. Стр. 265- 273.

9. А.В. Кабулов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. Стр. 6-8

10. АЖ Сейтов, БР Ханимкулов, М Гаипов, О Хамидуллаева, НК Мурадов. Численные алгоритмы решения задач оптимального academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-153-160 Academic Research, Uzbekistan 159 www.ares.uz Управления объектами каршинского магистрального канала. Academic research in educational sciences. T. 2 № 3 pp. 1145- 1145.

11. А.Ж. Сейтов, Б.Р. Ханимкулов, М.А. Гаипов, М.Р. Юсупов. Зарафшон дарёси окимининг хосил булишига атмосфера ёгинлари ва хаво хароратининг таъсири. Academic research in educational sciences. T.2 №5. Стр. 156-162.

12. A.A. Kudaybergenov A.J. Seytov, A.R. Kutlimuradov, R.N. Turaev, N.K. Muradov. Mathematical model of optimal control of the supply canal to the first pumping station of the cascade of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 № 3 pp. 1679016797.

13. A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenov. S.Kh.Khasanova. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 №2 ISSN: 2350-0328. Pp. 1717717185.

14. Рахимов Ш.Х., Сейтов А.Ж. Теоретико-множественная модель насосной станции, оснащенная осевыми поворотно-лопастными насосными агрегатами. Материалы республиканской научной онлайн конференции молодых ученых

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologivalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

«современные проблемы математики и прикладной математики» посвященной 100 летию академика С.Х.Сираждинова (21 мая 2020 г.) Стр. 78-82.

15. Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А., Хонимкулов Б. Р. Моделирования двумерного неустановившегося движения воды на открытых руслах на основе проекционного метода. сборник докладов Республиканской научнотехнической конференции «Инновационные идеи в разработке информационно -коммуникационных технологий и программных обеспечений» 15-16 мая 2020 года. САМАРКАНД. Стр. 60-63.

16. Рахимов Ш. Х., Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А. Критерии управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. Abstracts of IX International Scientific and Practical Conference Kharkiv, Ukraine 2-4 August 2020. Стр. 125-131.

17. Mekhriban Salaeva, Kakhramon Eshkaraev, Aybek Seytov. Solving mathematical problems in unusual ways with excellent limits. European Scientific Conference. Пенза, 17 мая 2020 года рр. 254-257.

18. А.Сейтов. Оптимальные методы управления водных ресурсов в крупных магистральных каналах ирригационных систем. AGRO ILM - O„ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XOJALIGI. Махсус сон. 2020. Ташкент. Стр. 84-86.

19. Ш.Х. Рахимов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Оптимальное управление распределением воды в магистральных каналах ирригационных систем. ILIM ham JAMIYET. SCIENCE and SOCIETY Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes. pp. 810.

20. А.В.Кабулов, А.Ж.Сейтов, А.А.Кудайбергенов, Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. science and society Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes №2 2020. Pp.6-7.

21. Ш. Х. Рахимов, А. Ж. Сейтов, М. Р. Шербаев, Д. Жумамурадов, Ф. Ж. Дусиеров. Структура базы данных и программные модули для моделирования управления водными ресурсами каскада насосных станций каршинского магистрального канала. Мелиорация 2019 3(89) стр. 85-91. (№5, web of science IF=0.144)

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

22. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: (№5, web of science IF=5.723)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.