Научная статья на тему 'ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ'

ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

146
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ФИЗИКА ФАНИНИ ЎҚИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ФИЗИКА ФАНИНИ УКИТИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ

АЙРИМ МАСАЛАЛАРИ

У. С. Худайбердиев

Узбекистон Республикаси Олий ва урта махсус таълим вазирлиги хузуридаги Педагогик инновациялар, касб-хунар таълими бошкарув хамда педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти Бугунги кунда таълим муассасаларида физика фанини укитиш сифатини ошириш, дарсликлар ва укув кулланмаларини такомиллаштириш, таълим жараёнига замонавий укитиш услубларини, шу жумладан ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий килиш оркали ёшларнинг физика фанига кизикишларини кучайтириш масалаларига катта эътибор каратилмокда [1].

Хрзирда физика фани буйича тасдикланган дастурлар, дарсликлар ва укув кулланмалар мавжуд. Физика фанининг мактаб укув жараёнида тутган уринни, физикани укитиш мазмунини, укув жараёнининг тузилишини, физика фанидан укув жараёнининг юкори самарадорлигини таъминлаш усуллари, услублари ва воситаларини белгиловчи физикани укитиш методикаси кулланилади.

Аммо физикани укитиш концепциясини, унинг замонавий дунё тугрисида тасаввурни шакллантиришда урини ва ролини, энг мухими, таълим олувчиларга бериладиган билим, куникма ва малакаларнинг зарурлиги ва етарлилиги тугрисида тушунчалар юкори эмаслиги намоён булмокда. Укитувчилар купинча гуманитар фанлардан анча йирок булган физика фанини урганишга таълим олувчиларда кизикиш уйготиш ва доимий равишда саклаб туриш учун куп харакат килишлари лозим булмокда. Асосий камчилик шуки, бугунги кунда укитувчининг ихтиёрида физикани хар кандай одам учун кундалик хаётда аник зарурлигини курсатишга мулжалланган жуда кам воситалар мавжуд. Маълумки, инсон уз хаётида билимларнинг ахамиятини англаганида билимлар олишга интилади.

Буларнинг барчаси мактабдаги таълим жараёнининг мазмуни ва ташкил этилишига янгича ёндашувларни куллашни талаб килади ва шахсга йуналтирилган таълим моделига утишни назарда тутади.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Хрзирда физика фанига булган кизикишни уйготишнинг таъсирчан усуллари ва фанни таълим олувчилар орасида оммалаштириш йуллари етишмаслиги кескин сезилмокда. Укишнинг биринчи йилларидан бошлаб таълим олувчиларга физика фанининг мазмун-мохияти ва ахамиятини курсатиш, идроки, хотираси, тафаккури хар хил шаклланган таълим олувчилар томонидан тушуниш учун кенг камровли педагогик ва услубий ишларни олиб бориш лозим.

Физика табиат конунларини урганишда етакчи уринни эгаллайди ва илмий тафаккур даражаси ва услубини белгилайди. Айнан физика инсон онгининг хар кандай тушунарсиз вазиятни тахлил килиш, унинг фундаментал, сифат ва микдорий томонларини аниклаш ва тушуниш даражасини, вазиятни вакт давомида ривожланиш йуналиши ва натижаларини назарий жихатдан башорат килиш имкониятига етказиш кобилиятини энг тулик намойиш этади. Физикавий таълим бутун жамият таълим даражасини, мухандислар, аник ва табиий фанлар сохасидаги мутахассисларнинг базавий таълим даражасини белгиловчи энг мухим омил сифатидаги ахамияти ортиб бормокда, бу эса уни такомиллаштириш заруриятини келтириб чикаради. Физикавий таълим билимнинг барча сохалари буйича замонавий мутахассисларни тайёрлашнинг ажралмас таркибий кисмидир.

Физика фани дастурида тушуниш кийин булган бир катор савол ва мавзулар мавжуд. Уларни мухокама килиш ва урганишнинг энг ишонарли усули бу физик ходисаларни хакикий физикавий жихозларда намойиш килишдир. Афсуски, сунгги йилларда укув лабораториясида мураккаб тажрибаларни намойиш этиш имконияти хар доим хам булмаган. Бундай холларда компьютер экранида симуляция килинган виртуал экспериментлар таълим олувчиларнинг эътиборини мураккаб масалаларни урганишга жалб килиш имконини беради ва укув жараёнини ташкил этишда самарали услубий ёрдамга айланади.

Аммо шуни доим ёдда тутиш керакки, компьютерлар ва ахборот технологиялари укув лаборатория, жихоз ва ускуналари билан етарли даражада таъминланмаганлик вазиятини коплай олмайди. Янги, замонавий физикавий жихоз ва ускуналар билан таъминлаш масаласи хар доим энг мухим масала булиб колади.

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 215 www.ares.uz

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Компьютер ёрдамида физик тажрибаларни автоматлаштириш, компьютер синфларида дарс утиш, электрон таълим ресурслари ва мультимедиа воситаларидан маърузаларда фойдаланиш, тадкикотчидан узокда жойлашган жихоз ва ускуналарда лаборатория амалиётини утказиш - бу куплаб мураккаб услубий муаммоларни хал этиш, физика курсини кизикарли килиш имконини берадиган инновациялар каторига киради.

Физикани укитишни такомиллаштиришнинг энг долзарб тамойилларини белгилаб утамиз.

1. Жамиятнинг жадал ахборотлашуви замонавий ахборот технологиялари асосларини биладиган, компьютерлар ва компьютер тармокларининг тузилиши ва ишлаш тамойилларини биладиган, улар билан ишлаш куникмасига эга, физика сохасида жиддий тайёргарликка эга, техник жихатдан малакали мутахассисларга талабни оширмокда. Жамиятнинг бу эхтиёжини физика фанини укитиш жараёнини модернизация килмасдан туриб кондириш мумкин эмас.

2. Физикавий таълимни такомиллаштириш, жамият эхтиёжларига жавоб берадиган таълим жараёнининг мазмуни ва процессуал жихатларини узаро интеграциялаштириш.

3. Таълим тизимини янгилаш шароитида физикани укитиш жараёнидаги тизимли узгаришларнинг асосий йуналиши сифатида физикавий таълим мазмуни укув материалларига таълим олувчиларнинг когнитив кизикишларини оширувчи ва физикавий билимларнинг кадр-кийматини тушунишни яхшиловчи амалиётга йуналтирилган масалалар киритиш.

4. Физикавий таълимни тизимли узгартиришга асос сифатида таълим олувчиларнинг мустакил илмий-тадкикот ишлари куникмаларини шакллантирувчи ахборотли-фаолиятли педагогик ёндашувни куллашни жорий этиш.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 19 мартдаги П^-5032-сон карори. ^онун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 19.03.2021 й., 07/21/5032/0226-сон.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

2. А.Ж. Сейтов, Ф.Х. Абдумавлонова. Решение геометрических задач с помощью математического пакета MAPLE. Academic research in educational sciences, 2021. T.2 №6 Pp.933-941.

3. S.Kh.Khasanova A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenovю. Optimal control of pumping station operation modes by cascades of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, 2021. Tom 8. №4. Pp. 17177-17185.

4. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24411/2181-13852021- 00193. Стр. 265- 273.

5. А.В. Кабулов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. Стр. 6-8

6. АЖ Сейтов, БР Ханимкулов, М Гаипов, О Хамидуллаева, НК Мурадов. Численные алгоритмы решения задач оптимального academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 8 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-8-153-160 Academic Research, Uzbekistan 159 www.ares.uz Управления объектами каршинского магистрального канала. Academic research in educational sciences. T. 2 № 3 pp. 1145- 1145.

7. А.Ж. Сейтов, Б.Р. Ханимкулов, М.А. Гаипов, М.Р. Юсупов. Зарафшон дарёси окимининг хосил булишига атмосфера ёгинлари ва хдво хдроратининг таъсири. Academic research in educational sciences. T.2 №5. Стр. 156-162.

8. A.A. Kudaybergenov A.J. Seytov, A.R. Kutlimuradov, R.N. Turaev, N.K. Muradov. Mathematical model of optimal control of the supply canal to the first pumping station of the cascade of the Karshi main canal. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 № 3 pp. 1679016797.

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologivalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

9. A.J.Seytov, A.J. Khurramov, S.N.Azimkulov, M.R.Sherbaev, A.A.Kudaybergenov. S.Kh.Khasanova. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. T. 8 №2 ISSN: 2350-0328. Pp. 1717717185.

10. Рахимов Ш.Х., Сейтов А.Ж. Теоретико-множественная модель насосной станции, оснащенная осевыми поворотно-лопастными насосными агрегатами. Материалы республиканской научной онлайн конференции молодых ученых «современные проблемы математики и прикладной математики» посвященной 100 летию академика С.Х.Сираждинова (21 мая 2020 г.) Стр. 78-82.

11. Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А., Хонимкулов Б. Р. Моделирования двумерного неустановившегося движения воды на открытых руслах на основе проекционного метода. сборник докладов Республиканской научнотехнической конференции «Инновационные идеи в разработке информационно -коммуникационных технологий и программных обеспечений» 15-16 мая 2020 года. САМАРКАНД. Стр. 60-63.

12. Рахимов Ш. Х., Сейтов А. Ж., Кудайбергенов А. А. Критерии управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. Abstracts of IX International Scientific and Practical Conference Kharkiv, Ukraine 2-4 August 2020. Стр. 125-131.

13. Mekhriban Salaeva, Kakhramon Eshkaraev, Aybek Seytov. Solving mathematical problems in unusual ways with excellent limits. European Scientific Conference. Пенза, 17 мая 2020 года рр. 254-257.

14. А.Сейтов. Оптимальные методы управления водных ресурсов в крупных магистральных каналах ирригационных систем. AGRO ILM - O„ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XOJALIGI. Махсус сон. 2020. Ташкент. Стр. 84-86.

15. Ш.Х. Рахимов, А.Ж. Сейтов, А.А. Кудайбергенов. Оптимальное управление распределением воды в магистральных каналах ирригационных систем. ILIM ham JAMIYET. SCIENCE and SOCIETY Scientific-methodical journal Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes. pp. 810.

16. А.В.Кабулов, А.Ж.Сейтов, А.А.Кудайбергенов, Критерий управления задач оперативного управления водными ресурсами объектов водохозяйственных систем. ILIM ham JAMIYET. science and society Scientific-methodical journal

Zamonaviv ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologivalarning dolzarb muammolari va vutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Series: Natural-technical sciences. Social and economic sciences. Philological scienes №2 2020. Pp.6-7.

17. Ш. Х. Рахимов, А. Ж. Сейтов, М. Р. Шербаев, Д. Жумамурадов, Ф. Ж. Дусиеров. Структура базы данных и программные модули для моделирования управления водными ресурсами каскада насосных станций каршинского магистрального канала. Мелиорация 2019 3(89) стр. 85-91. (№5, web of science IF=0.144)

18. А. Ж. Сейтов А. Р. Кутлимурадов Р. Н. Тураев Э. М. Махкамов Б. Р. Хонимкулов. Оптимальные управления водных ресурсов крупных магистральных каналов с каскадом насосных станций ирригационных систем. academic research in educational sciences volume 2 | ISSUE 2 | 2021 ISSN: 21811385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: (№5, web of science IF=5.723)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.