Научная статья на тему 'ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЗАҢ ПРАКТИКАСЫНДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ОНЫҢ ҚҰҚЫҚТАНУ МАМАНДЫҒЫНА ӘСЕРІ'

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЗАҢ ПРАКТИКАСЫНДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ОНЫҢ ҚҰҚЫҚТАНУ МАМАНДЫҒЫНА ӘСЕРІ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
142
98
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жасанды интеллект / чат-бот / робот-заңшығарушы / робот-заңгер / онлайн сот төрелігі / artificial intelligence / chatbot / robot legislator / robot lawyer / online justice

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Жалтырбаева Рауан Серікбайқызы

Мақалада Қазақстан Республикасындағы жасанды интеллекттің ағымдағы құқықтық реттеу мәселелері зерттеледі. Қазіргі қоғамда қарқын алып келе жатқан жасанды интеллектті заң практикасында және сот процесінде қолданудың ерекшеліктері мен тәуекелдері, сондай-ақ оның құқықтану мамандығына және жалпы азаматтардың тағдырына әсері қарастырылған. Сонымен қатар Қазақстанның цифрлық экономикасын дамыту жағдайында заң практикасында жасанды интеллектті пайдаланудың ерекшеліктері мен перспективалары зерттеледі, жасанды интеллект технологияларын әзірлеу және қолдану саласындағы отандық және шетелдік ғалым-зерттеушілердің еңбектері талданады. Зерттеу жұмысында жасанды интеллекттің құқық саласына тиімді әсері және тиімсіз жақтары салыстырмалы талданған. Мысалы, кейбір зерттеушілер жасанды интеллектінің құқық саласы мен заң практикасында қалыпты жұмыстарды жеңілдетіп, уақытты үнемдеуге, заң қызметтерін автоматтандыруға оң әсерін тигізетіндігін дәлелдесе, кейбіреулері жасанды интеллектінің дұрыс шешім қабылдамай, теріс әрекеттер жасап, қоғамға зиянын тигізетіндігін дәлелдейді. Сонымен қатар жасанды интеллектінің заңгер мамандығына әсерінің оң және теріс жақтары, әсіресе аталған сала қызметкерлерінің жұмыссыз қалу қаупі де талқыланады. Зерттеу жұмысында шетелдік жасанды интеллект зерттеулерінің есебінен және Қазақстандық зерттеулерден сандық көрсеткіштер келтірілген. Қазіргі кезде онлайн сервистердің көбеюі, жаңа технологиялардың қолданысқа ие болуы, сот төрелігі сияқты процестердің автоматтандырылуы жасанды интеллектінің қарқынды дамып келе жатқандығының дәлелі бола алады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FEATURES OF THE USE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN LEGAL PRACTICE AND ITS IMPACT ON THE LEGAL PROFESSION IN KAZAKHSTAN

The article examines the current legal regulation of artificial intelligence in the Republic of Kazakhstan. The features and risks of using artificial intelligence in the judicial process and legal practice, as well as its impact on the legal profession and on the fate of citizens in general, are considered. The significance, features and prospects of using artificial intelligence in legal practice in the context of the development of the digital economy of Kazakhstan are also investigated, the work of domestic and foreign researchers in the field of development and application of artificial intelligence technologies is analyzed. In the research work, a comparative analysis of the effectiveness and inefficiency of the influence of artificial intelligence on the sphere of legal relations was carried out. For example, while some researchers prove that artificial intelligence facilitates typical work in the field of law and legal practice, that it has a positive impact on saving time, automating legal services, some prove that artificial intelligence does not make the right decisions, commits negative actions and harms society. The advantages and disadvantages of the influence of artificial intelligence on the legal profession are also discussed, especially the risks of job loss of employees in this industry. The research paper presents quantitative indicators from the report of foreign studies and Kazakh studies of artificial intelligence in legal practice. Currently, the growth of online services, the introduction of new technologies, the automation of processes such as justice, may indicate the rapid development of artificial intelligence in this area.

Текст научной работы на тему «ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЗАҢ ПРАКТИКАСЫНДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МЕН ОНЫҢ ҚҰҚЫҚТАНУ МАМАНДЫҒЫНА ӘСЕРІ»

ЭОЖ 34:004

КАЗАКСТАННЫЦ ЗАЦ ПРАКТИКАСЫНДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТ1 КОЛДАНУДЫЦ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1 МЕН ОНЫЦ К¥КЫКТАНУ МАМАНДЫГЫНА ЭСЕР1

Жалтырбаева Рауан Сержбайкызы

Куцыцтану кафедрасыныц оцытушысы, Зац гылымдарыныц магистрг, К..Жубанов атындагы Ацтвбе вцгрлгк университету Ацтвбе цаласы, К^азацстан Республикасы; e-mail: rauka8@mail.ru

Аннотация. Мацалада К^азацстан Республикасындагы жасанды интеллекттщ агымдагы цуцыцтыц реттеу мэселелерi зерттеледi. K,азiргi цогамда царцын алып келе жатцан жасанды интеллекттi зац практикасында жэне сот процестде цолданудыц ерекшелiктерi мен тэуекелдеру сондай-ац оныц цуцыцтану мамандыгына жэне жалпы азаматтардыц тагдырына эсерi царастырылган.

Сонымен цатар К,азацстанныц цифрлыц экономикасын дамыту жагдайында зац практикасында жасанды интеллекттi пайдаланудыц ерекшелiктерi мен перспективалары зерттеледi, жасанды интеллект технологияларын эзiрлеу жэне цолдану саласындагы отандыц жэне шетелдж галым-зерттеушшердщ ецбектерi талданады.

Зерттеу жумысында жасанды интеллекттщ цуцыц саласына тиiмдi эсерi жэне титЫз жацтары салыстырмалы талданган. Мысалы, кейбiр зерттеушшер жасанды интеллекттщ цуцыц саласы мен зац практикасында цалыпты жумыстарды жещлдетт, уацытты Yнемдеуге, зац цызметтерт автоматтандыруга оц эсерт тигiзетiндiгiн дэлел-десе, кейбiреулерi жасанды интеллекттщ дурыс шешiм цабылдамай, терw эрекеттер жасап, цогамга зиянын тигiзетiндiгiн дэлелдейдi. Сонымен цатар жасанды интеллекттщ зацгер мамандыгына эсертщ оц жэне терw жацтары, эЫресе аталган сала цызметкер-лертщ жумыссыз цалу цаут де талцыланады. Зерттеу жумысында шетелдж жасанды интеллект зерттеулертщ есебтен жэне К,азацстандыц зерттеулерден сандыц кврсет-кштер келтiрiлген. K,азiргi кезде онлайн сервистердщ квбеюi, жаца технологиялардыц цолданысца ие болуы, сот тврелг сияцты процестердщ автоматтандырылуы жасанды интеллекттщ царцынды дамып келе жатцандыгыныц дэлелi бола алады.

Tymh свздер: жасанды интеллект, чат-бот, робот-зацшыгарушы, робот-зацгер, онлайн сот тврелт.

ОСОБЕННОСТИ ПРИМЕНЕНИЯ ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА В ЮРИДИЧЕСКОЙ ПРАКТИКЕ И ЕГО ВЛИЯНИЕ НА ЮРИДИЧЕСКУЮ ПРОФЕССИЮ В КАЗАХСТАНЕ

Жалтырбаева Рауан Серикбаевна В

Преподаватель кафедры юриспруденции, магистр юридических наук, °

Актюбинский региональный университет имени К.Жубанова, г.Актобе, §,

Республика Казахстан; e-mail: rauka8@mail.ru Н

ш гп

Г) Т I

п

Т

0J А

о

о Д

Е

гп Л сг

Г) Т

го А

Аннотация. В статье исследуется текущее правовое регулирование искусственного А

интеллекта в Республике Казахстан. Рассмотрены особенности и риски применения ис- и

кусственного интеллекта в судебном процессе и юридической практике, а также его вли- р

яние на юридическую профессию и на судьбу граждан в целом. №

А также исследованы значимость, особенности и перспективы использования искус- Z

ственного интеллекта в юридической практике в условиях развития цифровой экономи- 4

ки Казахстана, проанализированы работы отечественных и зарубежных исследователей 2

в сфере разработки и применения технологий искусственного интеллекта. 3 В исследовательской работе проведен сравнительный анализ эффективности и неэф-

фективности влияния искусственного интеллекта на сферу правовых отношении. Например, в то время как некоторые исследователи доказывают, что искусственный интеллект облегчает типичную работу в области права и юридической практике, что он оказывает положительное влияние на экономию времени, автоматизацию юридических услуг, некоторые доказывают, что искусственный интеллект не принимает правильных решений, совершает негативные действия и наносит вред обществу. Также обсуждаются преимущества и недостатки влияния искусственного интеллекта на профессию юриста, в особенности риски потери работы работников данной отрасли. В исследовательской работе приведены количественные показатели из отчета зарубежных исследований и казахстанских исследований по влиянию искусственного интеллекта в юридической практике. В настоящее время рост онлайн-сервисов, внедрение новых технологий, автоматизация таких процессов, как правосудие, могут свидетельствовать о стремительном развитии искусственного интеллекта в этой сфере.

Ключевые слова: искусственный интеллект, чат-бот, робот-законодатель, робот-юрист, онлайн-правосудие.

FEATURES OF THE USE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN LEGAL PRACTICE AND ITS IMPACT ON THE LEGAL PROFESSION IN KAZAKHSTAN

Zhaltyrbayeva Rauan Serikbaykyzy

Teacher of Jurisprudence Degree of Master of Jurisprudence, Aktobe Regional University after K.Zhubanov, Aktobe, Kazakhstan; e-mail: rauka8@mail.ru

Abstract. The article examines the current legal regulation of artificial intelligence in the Republic of Kazakhstan. The features and risks of using artificial intelligence in the judicial process and legal practice, as well as its impact on the legal profession and on the fate of citizens Я in general, are considered.

The significance, features and prospects of using artificial intelligence in legal practice in ft the context of the development of the digital economy of Kazakhstan are also investigated, the ^ work of domestic and foreign researchers in the field of development and application of artificial ^ intelligence technologies is analyzed.

^ In the research work, a comparative analysis of the effectiveness and inefficiency of the =§■ influence of artificial intelligence on the sphere of legal relations was carried out. For example, z while some researchers prove that artificial intelligence facilitates typical work in the field of law g and legal practice, that it has a positive impact on saving time, automating legal services, some i prove that artificial intelligence does not make the right decisions, commits negative actions and 'g harms society. The advantages and disadvantages of the influence of artificial intelligence on the о legal profession are also discussed, especially the risks of job loss of employees in this industry.

The research paper presents quantitative indicators from the report of foreign studies and Kazakh ^ studies of artificial intelligence in legal practice. Currently, the growth of online services, the g introduction of new technologies, the automation of processes such as justice, may indicate the Ь rapid development of artificial intelligence in this area.

¡2 Keywords: artificial intelligence, chatbot, robot legislator, robot lawyer, online justice. <

ч

о

DOI: 10.52026/27885291_2023_74_3_239

Осы мэселе бойынша зангер галымдар мен практиктердщ алдында бiрнеше сурак;тар туындап отыр: жасанды интеллект кук;ык;тану мамандыгынын, жойылуы-на эсер ете ме? Жасанды интеллект зан практикасында ;олданудын ерекшелiктерi мен проблемалары жэне онын к^кыщтану

ь Kipicne

Жасанды интеллект технологиясынын

Ь ;ар;ынды дамуы адамзат;а, сонын шш-

^ де зан кдуымдастыгына жана ;иынды;тар

^ тугызуда. Бул зан практикасына, к^кыщтану

у кэабше, кукыщтык; жэне жалпы кук;ык;тык;

m ЖYЙе Yшiн непзп эсерi дегендi бьвдредь

мамандыгына эсерi кандай? Жаца техноло-гиялардын, дамуы кукык саласындагы ка-дрлардын, кейбiр санаттарын роботтармен алмастыра ма? Жасанды интеллект зан, практикасында колдану каут кандай?

Элемдш тэжiрибенi талдау кeрсетiп оты-ргандай, эр елде жасанды интеллект рет-теу кажеттшЫ туралы мэселе кукыктык ЖYЙенiц ерекшелiктерiн мен сипатын еске-ре отырып, эр тYрлi жолдармен шешiлiп келедi. Кейбiр елдерде жасанды интеллект (Кытай) саласындагы бэсекеге кабшеттЫк-тi камтамасыз етуге багытталган мемлекет-тiк багдарламаларды, жасанды интеллект (А^Ш) саласындагы зерттеулер мен эзiрле-мелердщ стратегиялык жоспарларын жаса-умен шектеледi, ал баска елдерде - норма-тивтiк кукыктык актiлердi, стандарттарды кабылдау аркылы жасанды интеллекттi нор-мативтш-кукыктык реттеу эрекеттерi жа-салуда. Кейбiр елдерде реттеуге эксперимента тэсiлдер дайындалуда (ашык Yкiмет тэсшдерш пайдалану, бизнес-кауымда-стыктар мен азаматтык когам eкiлдерiн тар-та отырып нормативтш-кукыктык актiлердi талдау, кабылданган актшердщ тиiмдiлiгiне мониторинг ЖYргiзу жэне т.б.). Элемде жасанды интеллекттi эзiрлеу жэне пайдалану тэртiбiн реттейтiн кешендi нормативтiк ак-тшер элi де жок деуге болады [1].

Материалдар мен эдктер

Зерттеудщ стратегиялык аспектiлерi ло-гикалык, ЖYЙелiк, накты тарихи, кундылык сиякты ыцгай кешенi аясында карастырыл-ды. Зерттеудi орындау кезшде кукыктык зерттеулердi ЖYрriзудщ диалектикалык, формальды-логикалык, салыстырмалы, де-дуктивтi, индуктивтi жэне абстракциялык эдiстемелерiн камтитын жалпы кукыктык эдiстеме колданылды. Зерттеу эдiстемесi нормативтш кукыктык актiлердi, сондай-ак зерттелетiн доктриналар екщдершщ гылы-ми ецбектерш тYсiндiру жэне ЖYЙелi талдау эдiстерiн колданудан тирады.

Нэтижелер жэне талцылау

БYгiнгi KYнге дейiн «мыкты» жасанды интеллект деп аталатын нэрсенi жасау факиа тiркелмеген, ол эдетте адаммен байланысты осы сeздi тYсiнуге кабшети. Шахмат ойнау-дан бастап музыкалык шыгармалар мен кар-тиналар жасауга дейiнгi жеке мэселелердi шешуге кабшеп бар эр тYрлi интеллектуал-ды багдарламалар бар. Бiрак бYгiнгi кунп барлык багдарламаларды тек шартты тYPде интеллектуалды деп атауга болады («элт»

жасанды интеллект), eйткенi олардын кызмет айтарлыктай шектеулi болып келедi [2].

Аталган мэселе кукыктык когамдастыкта бeлсeндi тYPдe талкылануда: Пiкiрлeр тех-нологиялы; инновацияларга консeрвативтi кезкарастан бастап, жасанды интеллект зан практикасында колдану мYмкiндiгiндe жагымды эсeрлeрдi жeткiлiктi тYPдe кабыл-дауга жэне болжауга дешн жалгасып жатыр. Жалпы алганда зeрттeушi А.А.Соколова осы мэселе бойынша келесщей усыныстар жа-сайды:

- жалпы кукыктанудын дамуына кауiп рeтiндe;

- зан гылымынын жекелеген элемент-тeрiнiн жана сапасын аныктайтын ноу-хау-дын 6ipi рeтiндe;

- кукыктануга жана модернизация эке-лeтiн казiргi замангы технология ретшде [3, 352-б.].

Кeйбiр зангерлер кукыктану мамандыгы-на технология кауш тeндiрeдi ме деген суракка жасанды интеллект - бул адамга тиiмдiрeк жумыс жасауга мYмкiндiк бeрeтiн курал, стандартты сурактарга жауап беру кезшде адвокаттардын каражаты мен уакы-тын Yнeмдeйдi, сонымен катар клиент туралы мэлiмeттeрдi eнгiзe алады, ягни кeмeкшi кызмет керсете алады. Мэселен, И.В.Пон-киннiн пайымдауынша, жасанды интеллект Е эртYPлi мiндeттeрдi дурыс жэне жылдам q шешуге кабiлeттi болып келед^ бул зан кы- К зметтерш тиiмдiрeк керсетуге, сондай-ак s мeмлeкeттiк баскарудагы бeлгiлi бiр мшдет- q тeрдi шешуге ынгайлы ыкпал eтeдi [3, 311- У 312-б.]. |

Баска авторлар робот-зангерге элi де бол- А са кумэнмен карайды, eйткeнi роботтанды- о ру кателштердщ артуына экeлeдi. Олардын Д пiкiрiншe, бул жана ЖYЙe бiрнeшe жыл- Ее дан кeйiн зангерлердщ кeйбiр кызмeттeрiн Ь орындауга мYмкiндiк алады. Алайда жасан- В ды интеллект ешкашан адвокатты толыктай И алмастыра алмайды [4]. р

Шетелдш галымдардын кeйбiр бол- В жамдары бойынша компьютeрлiк окы- О ту жэне баска да цифрлык технологиялар и жакын арада кукыктану мамандыгын езгер- ф те алады, ал жасанды интеллект адвокат- р тарды кукыктык зерттеулерден ыгыстырып Ц шыгарады. Галымдар Д.О.МакГиннис жэне и Р.Дж.Пирс жасанды интеллекттщ зангeрлiк к кызметке эсeрiн талдай отырып, жасанды № интеллектшщ «дами келе зангeрлiк кызмет- ( те манызды рел аткаратынын» жэне «уакыт —! ете келе компьютерлер кептеген зангерлер- а ге караганда кукыктык кызмeттeрдi тeзiрeк 3

жэне тиiмдiрек керсете алатынын» атап eтедi.

Бул ретте «зангерлер тауарга айналдыру мYмкiн емес к;ызметтерд1 кeрсетудi жалга-стыратын болады». Мундай зангерлер ;ата-рына «арнайы маманданган, сотта сeйлейтiн немесе сапасы адами ;арым-;атынас;а ;ат-ты тэуелдi болатын к;ызметтердi усынатын-дарды да» жащызуга болады. «Барлы; бас;а жагдайларда компьютерлiк технологиялар-ды ку;ы;ты; ;ызмет саласына, сонын шш-де заннамалы; жэне этикалы; кедергiлерге iлгерiлету жолында тиiмдi кедергiлер жо;», - дейдi олар [5].

Ресейдiн жетекшi зани компаниясы «Пепеляев Групп» серiктесi Р.Бевзенко да осындай пiкiрде. Онын тюршше, елу жыл-дан кейiн робот-зангерлер осы сала ;ызмет-керлерiнiн мэмшелер жасау, кенес беру, сот;а кужаттарды эзiрлеу сия;ты ;ызметтершщ 80 немесе 90 пайызын толыгымен ыгысты-рып ;ана ;оймай, сонымен ;атар даулардын басым кeпшiлiгiнiн ;атысушысы болады. Роботтар жасай алмайтын жалгыз нэрсе -бул алдынгы бiлiмге тiкелей непзделмеген жана нэрсе ойлап табу. Муны кукы;ты; чат-боттардын негiзiн ;алаушы зангерлер (;у;ы; саласынын профессорлары) жасай алады. Жэне бул алгаш;ы робот-профессор т пайда болганга дейiн болады» [6]. ° П.М.Морхат зан практикасында жасанды ^ интеллекттi ;олдану мэселелерiн зерттей гл отырып, «кейбiр зерттеушiлер жасанды инг теллекттi ;олдану зан практикасын ЖYзеге * асыруга айтарльщтай эсер етпейдi деп са-найды, eйткенi зангерлiк ;ызметтер маны-^ зды, на;ты аныщталган танымды; ;абшет-о тердi ;ажет етедi жэне танымнын мундай | жогары денгейi жасанды интеллект техно-логиясынын мYмкiндiктерiнен жогары тура-§ ды (кез келген жагдайда жэне бYгiн жэне < жа;ын болаша;та да)». Мундай танымды; с к;абшеттердщ кeрiнiсi ретiнде ол «KYн сай-ын абстрактiлi ойлау мен кук;ык;тык; жэне ¡5 фактiлiк белпгадш жагдайында проблема-Ец ларды шешу ;абшеттерш бiрiктiретiн» ад-^ вокаттардын ;абшетш келтiредi [6, 66 б]. 5 Сондай-а; жасанды интеллект «кук;ык;тык; о ;ызметке тэн аналогия бойынша пайымдау ¡3 сия;ты озы; танымды; процестерде» де ай-ь тарлы;тай артта ;алып ;ояды. Ол «компью-х терлер жогары денгейлi ойлау ;абшетше ие Ь болганша, жасанды интеллект зан практи-^ касындагы мэселелердi толы;тай шеше ал-^ майды» деген пайымга келедi [7, 66-б.]. Ь Осындай пiкiрлердi А.А.Соколова, Д.О. т МакГиннис, Р.Дж.Пирс сия;ты галымдар

колдайды. Сонымен А.А.Соколова жалпы кукыктык кызмет тек формальды белгшер-мен гана емес, сонымен 6ipre кукыктык сана денгеш, кукыктык психология (сезiмдер, эмоциялар); кукык кагидаларын колдана бiлу; адалдык, шынайылык, азаматтардын ар-намысына, кадiр-касиетiне немесе юкер-лiк беделше нуксан келтiретiн мэлiметтер сиякты кундылык компонентi бар кукыктык санаттарды сипаттау, аффект жагдайы; рито-рикалык енер; жасанды интеллектке багына бермейтiн жеке тэжiрибе жэне тагы баска жагдайлар секiлдi онын ажырамас белiктерi болып саналатын ерекше кукыктык ойлау-мен де сипатталады.

В.С.Бредневанын айтуынша зангердщ когамдагы релi манызды болып кала бередi. Болашакта енбек нарыгында iрi келемдегi акпараттарды жылдам ендей алатын жэне KYPделi стандартты емес кукыктык мэселе-лердi тез шеше алатын жогары бiлiктi зангерлер калады деп болжауга болады. калган зангерлер кукыктык саламен байланысты мамандыктарга кайта кэсiбилену кажеттЫ-гше тап болады [9, 11-б.].

Д.О.МакГиннис, Р.Дж.Пирс жана техно-логиялар эсiресе зангерлердiн екi санаты-на тиiмдi болуы мYмкiн деп санайды: ма-мандыктын танымал екiлдерi, олар одан да танымал бола бастайды жэне ез жумысын уйымдастыруды езгерте алатын жэне ма-шиналар усынатын арзан компоненттердiн артыкшылыктарын пайдалана алатын зан-герлерге ез ыкпалын кенейте алады. Мундай зангерлер орта денгейдеп клиенттер мен шагын бизнестiн есебiнен кол жетiмдi кызметтер кешенiн Yлкейте алатын едi. Калыпты жэне кеп езгере коймайтын сала-ларда кэсiби зангерлер салыстырмалы тYPде караганда аздау шыгынга согады.

Дегенмен де калыпты кужаттармен жэне кел^м-шарттармен жумыс жасайтын кукыктык кэсiп екшдерше келетiн болсак, олардын кызмет етуi элдекайда киындау болуы эбден мYмкiн, ейткенi компьютер-лердiн мундай кунделшп жумыстардын кеп белiгiн орындау мYмкiндiгi бар. Сол себептi кызмет алушыларга тиiмдi технологиялар-дын дамуы зангерлер Yшiн киындау согуы мYмкiн. Сонымен катар «технологиялык да-мудын бiркатар енiмдерi зангерлер кызметiн тиiмдi жэне ынгайлы ету мYмкiндiктерi бар»

[5].

Жасанды интеллект технологиялары 6y-гшде зан практикасында тиiмдi колданылып келедь 2016 жылдын акпанында Британдык студент Джошуа Бродер (Joshua Browder)

автоматты кызмети юке косты, ол дурыс емес машина турагы Yшiн алынган айыппул тYбiртектерiне шагым жасауга жэне жiбеpу-ге кемектеседь Мундай айыппулдар кейде эдшетаз жазылады, ал карапайым халыкка ез бетшше дауласу ете киын, ал адвокаттын кызмет айыппулдын езiнен repi кымбаща тYседi. 21 айда Do Not Pay кызмет Лондон мен Нью-Йорк калаларында 4 миллион доллар айыппулды жоюга кeмегiн типздь Осы ретте бул «зангер» мулдем тегiн жумыс iстейдi1.

2016 жылдын казан айында бYкiл зан элемшде Страсбург сотынын шешiмдеpiн 79% - га дешн болжайтын алгоритм жа-салганы туралы жаналыкты жария болды. АКШ пен ¥лыбританиянын алгоpитмдi жа-саушы галымдары уа;ыт ете келе бул ЖYЙ-енiн iстеpдi маныздылыгы бойынша ipiктеу жэне сурыптау кезшде сураныска ие бола-тынына сешмдь

Сонымен, Patent Bot сауда белгшерш патенттеу бойынша Украинанын eндipiсi, сондай-а; ¥лыбританиядагы сот терел> гiнiн ЖYЙесiн езгерткен, Yйсiздеpге уа;ытша баспана алуга кемектескен жэне карапай-ым азаматтарга дурыс емес машина турагы Yшiн айыппулдарды даулаган акысыз Do Not Pay зангер-боты к;азipri заманнын кернекп боттары pетiнде танылды [4].

Осылайша, кукык ЖYЙесiне жана техно-логияларды енгiзу олардын тиiмдiлiгiн кер-сететш элемдiк тэжipибенiн мысалдарымен расталады.

Зан гылымында жасанды интеллекттi кукъщтануда колданудын мYмкiн багытта-ры туралы мэселеге катысты эpтYpлi кез;а-растар айтылуда. Сонымен И.Цветкова-нын айтуынша, к^рп кукык; саласындагы технологиялар мына багыттармен дамып келедi: кызмет алушылар Yшiн кукыктык онлайн-сеpвистеpдiн кeбеюi, KYнделiктi кукъщтык кызметтерд1 автоматтандыру, сот тepелiгi ЖYЙесiн онлайн режимге ауыстыру, сондай-ак жасанды интеллектке непзделе отырып шешiмдеp жасау. Бул «кукык саласы автоматтандыруга ынгайлы» болгандыщтан, ен алдымен зангер KYн сайын орындайтын типтiк кызметтер автоматтандырылган [9].

А.А.Соколованын пiкipiнше кукыктык салада жасанды интеллект колданудын а) техникалык-кукыктык операциялардын белгiлi бip тYpлеpiн компьютеpлiк автомат-

тандыру аркылы жэне б) «машинаныц» eзi аныктайтын максаттар мен мiндеттердi ко-юды кeздейтiн жасанды интеллект колда-ну сиякты екi мумкш багыты бар.

П.М.Морхат шетелдiк кукыктык эдебиет-терге талдау жасай отырып, осы сала бойын-ша жасанды интеллекттi колданудын, келесi багыттарына назар аударады [7, 65-66-б.]:

- жасанды интеллект ЖYЙелершщ ^ме-гiмен, оныц iшiнде сот практикасы непзш-де кукыктык негiздемелердi модельдеу (ол Yшiн ЖYЙенi кукыктык пайымдаудыц бел-гiлi бiр непзп аспектiлерiн тYсiнуге Yйрету керек);

- зац практикасы немесе зерттеулер ая-сында колданылатын жасанды интеллект-пен жумыс жасайтын есептеу куралдарын жасап шыгару (атап айтар болсак, тшси сот шешiмдерiн iздеу жэне нактылау, оларды сурыптау, саралау, сот актшершщ тарихи мацыздылыгын талдау максатында);

- шешiмдер кабылдап, корытындылауга жэрдемдесу (мэселен, мемлекетик жэне экiмшiлiк-аумактык баскаруларда);

- кукыктык акпаратты жинау, топтау жэне интеграциялау;

- белгшенген салаларда кабылданган шешiм салдарын болжай алу;

- болжамды талдау негiзiнде сот практи-касындагы iстiн нэтижесiн болжау;

- стандартты зацды кужаттарды, сон-дай-ак шарт нысандарын дайындау;

- кукыктык eзiне-eзi кeмек кeрсетудiн интернет-порталдарын куру.

Д.О.МакГиннис жэне Р.Дж.Пирс жакын болашакта жасанды интеллекттщ эсерiнен айтарлыктай eзгеретiн зац кызметшщ бес саласын курастырды: 1) ютщ мэн-жайлары бойынша мэлiмет iздеу; 2) прецеденттердi iздеу; 3) кужаттарды жасау; 4) ю материал-дарын эзiрлеу; 5) iстiн нэтижесiн болжау. Сонымен катар казiрдщ eзiнде компью-терлш технологиялар зацгерлерге айтарлыктай бэсекелестш тудырып отыр жэне олардыц монополиясына нуксан келтiредi. Iрi каржы компаниялары компьютерлiк зац кызметтерiн усынады, дегенмен экономика-лык тургыдан алганда мацызды эзiрлемелер жогарыда аталган бес багыттыц Yшеуiнде тана бар - бул прецеденттердi iздеу, iстiн мэн-жайлары туралы мэлiмет iздеу жэне кужаттарды рэамдеу [4, 1230-б.].

Алайда жасанды интеллект колдану

го т

Г) Т I

п

Т

OJ А

0

1

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

о ь

ЕЕ

гп Л сг

Г) Т го А

В

го о го

о

е о

■а

2 А

С

■а

1 Бот-юрист успешно оспорил 160000 штрафов за парковку в Лондоне и Нью-Йорке [Электронный ресурс]. URL: https://habr.com/ru/post/395563/ (дата обращения: 07.05.2023)

NJ

о

NJ

процесiнде, сонын iшiнде зан, практикасында 6ip^aTap мэселелер пайда болуы mymkïh, олардын шшде П.М.Морхат тeмендегiлердi кeрсетедi:

- жасанды интеллект ЖYЙелерiн стандарт-тау мэселелерц

- лицензиялау мэселелерi;

- жеке мэлiметтер мен жеке акпараттын купиялылыгын камтамасыз ету мэселелерi;

- кэаби этика нормаларын сактауды камтамасыз ету мэселелерi [7, 66-б.]. Осындай проблемалардын бiрi ретiнде жасанды интеллект зан практикасында колдану саласындагы нормативтш - кукыктык ак-тiлердiн болмауын айтуга болады.

А.А.Соколованын пiкiрiнше жасанды интеллект енгiзуге ен «осал» кукыктану-дын екi негiзгi саласы бул - сот практикасы жэне занды жобалау кызметi. Судьянын не-ri3ri мiндетi бейтараптык пен объективтЫк-т сактай отырып, карастырылып отырган ю-эрекети кэсiби тYPде саралау, ол заннын белгiлi бiр нормасына жатады ма, жок па де-ген мэселенщ шешiмiн табу болып табыла-ды. Бул тургыда сот шешiмiн кабылдау про-цесi бершген багдарламага уксас алгоритм: кейде ерекше KYPделi eмiрлiк сызбасы бар накты окига эдеттеп жагдайларды реттеу-ге бейiмделген жалпы кукыктык нормамен m бiрiктiрiлуi керек.

° Алайда кейбiр зерттеушiлердiн тюрш-£ ше судьялардын да жумысына келтiрiлетiн гл факторлар бар. Техникалык акаулар мен z жeнсiз адамдардын касакана араласуы да жасанды интеллект жуйелершщ жумысына s кауш тeндiредi. Кукык саласындагы жасан-t^ ды интеллект ЖYЙесi, эсiресе сот ЖYЙесiнде, о сот процесiне тшелей немесе жанама каты-| сы бар тараптар жагынан хакерлiк шабуыл объектiсi болуы мYмкiн. Эрине судьялар да g эр тYрлi кауiп-катер, пара немесе iшкi ала-

< лаушылыкка ушырауы мYмкiн. Бiрак бул с жeнсiз адамдар бузылган ЖYЙеге кол жетк>

< зе алатын толык бакылаудан тYбегейлi ерек-^ шеленедi [10].

А.А.Соколова сот практикасында жасан-ды интеллект колдану перспективасын § ею багыт бойынша карастырады: элемдiк о тэжiрибеде бурыннан колданылып ЖYрген ¡3 жэне туракты дами алатын нэрсе - судья-ь ларды жасанды интеллект функцияларында £ багдарламалауга болатын типтiк, техника-Ь лык-кукыктык жумыстан босату. Мысалы, ^ Американдык зерттеушшер А^Ш Жогаргы ^ сотынын шешiмдерiн болжауга арналган Ь модель жасады. Осы модельдiн кeмегiмен m жасанды интеллект 28000 ютщ 70,2% нэти-

жесiн дурыс болжады, ал жеке судьялардын шешiмдерiн машина ЖYЙесi екi гасы-рга жуык уакыт iшiнде (1816-2017) 240 000 судьянын 71,9% жагдайда дурыс болжады [4, 354-б.]. Дегенмен бYгiнгi KYнге дешн жасанды интеллект технологияларынын ешкайсысынын толыктай болжауга каукары жок.

А.А.Соколованын пшршше зан жобасын жасау кезшде жасанды интеллект зан жобалау кызметше, онын iшiнде зан техникасы-нын кажеттiлiктерiне кызмет ететш курал ретiнде; кукыктык актiлер жобасын эзiрлеу процесiне катысатын робот-зан шыгарушы ретiнде колданылуы мYмкiн [4, 354-б.]. Зерттеушi Н.Глебов ойынша оптимистiк тургыдан зан шыгарушы робот «адами факторлардын катысуынсыз дурыс занна-малар жасауга жэне кателiктердi тYзетуге» кабшети деп санайды [11]. Бiздiн ойымыз-ша жасанды интеллекттiн кeптеген мшдет-тердi шешу, акпараттын барлык тYрiн eндеу кабiлетi сиякты артыкшылыктарын ескере отырып, оны кайталануларды, олкылыктар-ды, кайшылыктарды жою жэне заннама са-лаларын ЖYЙелеу максатында мониторинг аркылы колданыстагы заннаманы жетiлдiру Yшiн колданган жeн.

^азакстандык авторлардын тиршше, кукыктык кызмет саласында жасанды ин-теллектiнiн колданылуына осы салада пайдаланылатын кeптеген кужаттардын бастапкы мазмуны, реттелген жэне бiркел-кi курылымнын болмауы кедергi келтiредi деп есептейдi. Сондыктан да кeп жагдайда, кужаттар бастапкы тYрiнде жасанды интеллект ЖYЙелерi аркылы eндеуге жарамай-ды, ал жасанды интеллекттщ колданылуы адамнын тшелей катысуынсыз ЖYрмейдi. Осы жерде айта кететш жайт, болашакта кукыктык саланы цифрландырудын eсуiмен жэне жасанды интеллекттщ интеллектуал-дык денгейiнiн дамуымен бул жагдай eзге-руi мYмкiн [12].

Жасанды интеллект сонымен катар зан жобасынын тужырымдамасын эзiрлеу ба-рысында зан жобасынын салдарын аныкта-уда, зан техникасы ережелерiнiн негiзiнде кукыктык нормаларды тужырымдау кезш-де колданган жeн. БYгiнде ^азакстанда кукыктык норма шыгару процесiне жасанды интеллект элементтерш енгiзу бойынша, сондай-ак деректердщ Yлкен кeлемiмен жумыс ютеуге арналган талдау куралдарын ен-пзу бойынша жумыстар ЖYргiзiлуде. Жана акпараттык технологияларды колдану зан жобаларын эзiрлеу кезiнде болжамды-тал-

дау жумысынын сапасын арттыруга мYм-кiндiк беpедi деп болжануда. Бул жумыс зан шыгару пpоцесiне катысушылар косылатын «Е-заннама» акпараттык ЖYЙесi шенбеpiнде ЖYpгiзiлуде2.

А.А.Соколованын пайымдауынша

кукыкты; саладагы кукыкты; теория-ларды дайындау, стратегиялы; багыттар-ды аныктау, тиiстi шешiмдеpдi кабылдау акыл-ой KYшi мен шынайы eмipлiк тэжipи-бенi талап етедь Сол себептi де «элеумет-тж-кукыкгы; колдауды, ноpмативтiк ак-тiлеpдiн гылыми тужырымдамасын жасау болып табылатын кэаби зангеpлеpдiн зият-кеpлiк а;ыл кушш талап ететiн жэне жога-ры денгейдегi шебеpлiктi, кэсiбилiктi талап ететш аналитикалы; к;ызметтеп негiзгi рел зияткер дэрежеа бар зангерлерге тиiстi болып табылады. Жогары денгейлi зангерлер зиялы ;ауым eкiлдеpi pетiнде, ез кэ^бшщ ;ас шебеpлеpi pетiнде жасанды интеллекттi колдана отырып, бэсекелестiктен тыс ;алуы мYмкiн.

Элеуметтану саласындагы жэне статисти-калы; мэлiметтеpдi ендеу, санды; жагынан талдау, аталган шешiмдеpдiн салдарын болжаудын математикалы; эдiс-тэсiлдеpi, ipi келемдеп а;параттын «жасырынган» мэлiметтеpiн аны;тау Yшiн санды; дэлелде-мелер мен алгоритмдер куру бул - жасанды интеллекттщ зерттеу саласы болып есепте-ледi [3, 355-б.].

Кейбip авторлардын айтуынша жана тех-нологиялар ;у;ы;тану мамандыгы туралы тYсiнiктi айтарлы;тай eзгеpтедi. ^укъщтану кэсiбiнде сот отырысы хатшысынын, зан-геpдiн кeмекшiсiнiн, соттын, нотариустын техникалы; к;ызметтеpi автоматтандырылуы мYмкiн.

Цифрлы; зан техникасын колдану тек зан шыгарумен гана шектелмейдi, сонымен катар оны ЖYзеге асыру саласына енпзу-ге де болады. Шет елдеpдiн тэжipибесi бул кукык;ты ЖYзеге асырудын, онын iшiнде кукы; колдану ;ызметшщ тшмдЫгш арт-тырудын тиiмдi жолы екенш кepсетедi. Зан саласына жана технологияларды дамыту жэне енгiзу кукыкты; бШм саласына кэс> би кузыpеттiлiктеpдi дамытуды талап етедi. Бул туралы ;аза;станды; авторлар да пМр-леpiн б1вдруде. Олардын пiкipiнше «желiлiк кукык;» теориясы кукыкгагы жана элемент-теpдi, оган жана технологияларды енгiзудi, кукыкты; реттеу пpоцестеpiн автоматтан-

дыруды, эсiресе кук;ык;ты ЖYзеге асыруды - кукы; нормаларын, шарттарды орындау, са;тау жэне ;олдануды ескередi [12].

А.А.Соколованын пiкiрiнше кук;ык;тык; бiлiм саласын жащырту зангерлердiн жаhандьщ eзгермелi элемде eздерiнiн кэа-би ;ызметтерш ат;ару ;абшетш арттыру-ды ма;сат етуi керек. ^¥;ы;тану саласына жасанды интеллект енгiзу зангердiн кэа-би ^узыре^Ыи тужырымдамасынын жана бастамаларын аны;тайды. Компьютерлiк технологиялар зангерлiк мамандыщты тYбе-гейлi eзгертiп келе жатыр. Элемд^ енбек на-рыгында жогарыда айтылгандай к;ук;ык;тьщ к;ызметтердi онлайн, компьютерлш техноло-гиялармен ат;аратын, автоматтандырылган сервистермен ;амсыздандырылган маман-ды;тар пайда болуда. Кэсшпк о;ыту мо-делiнiн нары; талаптарына сэйкес келмеуi жас мамандардын жумыс;а орналасу тэуе-келдерiн ;иындатуы мYмкiн [3, 355-б.].

Заннаманы талдау, багалау, к;ук;ык;тьщ нормаларды тYсiндiру, заннамадагы ол;ылы;тардын орнын толтыру кезiнде ^у^ы; у;састыгын ;олдану, медиация си-я;ты дагдылар жасанды интеллект техноло-гияларын бiлумен жэне оларды практикада ;олдану дагдыларымен толы;тырылуы тиiс. Осыган байланысты зан гылымдары мен жасанды интеллекттщ озы; технологияла-рынын тогысында орналас;ан пэнаралы; гылыми багыттарды ;алыптастыру орынды болып табылады.

К¥;ы;ты; бiлiм беру саясатынын стра-тегиясында, бiрiншiден, заманауи а;парат-ты;-коммуникациялы; технологияларды зерттеуге баса назар аудару керек; екшшщен, зангер мен IT-маманнын бiлiмi мен ;узы-ретiне ие, бiрлескен KYш-жiгермен цифрлы; багдарламаларды, алгоритмдердi, ^у^ы^ты; ^ызметин нэтижелерше негурлым тиiмдi эсер ететiн ешмдер жэне т. б. эзiрлеуге ;а-бiлеттi мамандардын жогары денгейлi то-бын даярлауга кeнiл белу керек [3, 356-б.].

Зан к;ызметтерi нарыгында жасанды ин-теллекттi пайдалану мэселелерi мен пер-спективалары зерттеушiлердiн ерекше назарын аударады. Мысалы, AI Index зерт-теулерiне сэйкес жасанды интеллект индека бойынша 25 елдегi жасанды интеллект туралы заннамалы; актiлердi талдау келесiдей зан жобаларынын санын кeрсетедi: жасанды интеллект непзшде ;абылданган занна-малар саны 2016 жыл мен 2021 жыл ара-

го гп

Г) Т

I

п

Т

W А

0

1

о ь

ЕЕ

m Л сг

Г) Т

го А

В

го о го

о

е о

ТЗ

2 А

С

ТЗ

2 При разработке законов будут использовать искусственный интеллект. [Электронный ресурс]. URL: https://profit.kz/news/54619/Pri-razrabotke-zakonov-budut-ispolzovat-iskusstvennij-intellekt/.(дата обращения: 07.05.2023)

NJ

о

NJ

гм о гм

а.

<

Z а.

О ©

х

о

CQ О CQ

iE

с

<

CQ Н

и

-D

с;

ш

£ Ч О х

о <

п с

и

X

лыгында 1-ден 18 % дейiн eскен. Олардын денi Испания, Америка Курама Штаттары жэне ¥лыбританияга ша; келедi3.

^аз1рп кезде шетелдiк зерттеушiлер атап eткендей, «а;паратты; технологиялар ;ар;ынды тYPде дамып келедi. Нэтижесш-де зангер мамандыгы Yлкен ;улдыраудын алдында тур жэне бул ;улдырау казiрдщ eзiнде басталды». Олар eздерiнiн аланда-ушылы;тарын «занды а;параттар адамдар-дын eмiрi мен мулкш ;оргаудын орталы; аспектiсi бола отырып, Yлкен ^ундылы^^а ие» дегенмен байланыстырады. Мысалы, а;паратты iздеу кезiнде компьютерлiк ;ыз-меттер зангерлер бурын орындаган ^пте-ген ;ужаттарды ;арау ;ызметтерш иемденiп кетуi мYмкi». Сонымен ;атар «бул ;ызмет-тер занды ;ужаттарды жасаудан бастап сот юшщ нэтижесiн болжауга дейiн адамды ^у^ы^ты; ;ызметтщ бас;а салаларында ауыстыруга дайын деуге болады». Адам-нан айырмашылыгы тек бул технологиялы; жет1вдршген «а;ылга ;онымды машина-лар» «уй;ысыз жэне кофеинсiз то;таусыз жумыс жасай алады». Сонымен ;атар «бул eзгерiстер ^у^ы; саласынын кез-келген са-ласында кeрiнiс берiп келедi: ^у^ы; ;олда-ну практикасында, ;у;ы;тану гылымында жэне бЫм саласында» [13].

^аза;станды; практик зангерлер арнайы Сот интернет-сервистерiнiн ;ызметтерш белсендi пайдаланады. Электронды; Yкiмет-тщ сайтында эрбiр азамат ЖYЙеде жеке ка-бинетiн ашып, сол ар;ылы тиiстi талап арыз берiп, сот;а ЖYгiне алады.

Казахстан Республикасынын сот ЖYЙ-есiнде озы; тYPдегi заманауи а;паратты; технологиялар iске ;осылган, мысалы, «Тeрелiк» ЖYЙесi, «сот;а ша;ыру ;агазы», «сот ;ужаттарымен танысу», «SMS-хабар-ландыру» сервистерi, аудио-, бейнетiркеу ЖYЙесi, бейне-конференц-байланыспен сот тeрелiгiн ;ашы;тан бас;ару. Мэселен «Сот кабинета» сервиа ар;ылы барлы; сот iсiн ЖYргiзудiн салалары бойынша электрон-ды; тYPде 50-ден астам ;ызмет тYрлерi жетiлдiрiлген, онын шшде сот;а талап арызбен ЖYгiну, ат;ару парагын беру тура-лы eтiнiштi, апелляциялы; шагымды жэне бас;а да eтiнiштердi жолдау, онлайн ре-жимде мемлекетлк бажды тeлеу, сот ;ужа-тын ;арау, iстiн мэртебесiн ;арау, сондай-а; сот;а ЖYгiну мYмкiндiгiн пайдалану сия;ты

баска кызметтер ЖYЙесi жумыс жасайды. Тагы 6ip жетiстiк ретшде казiрri уакытта кылмыстык процестi цифрландыруга багыт-талган «Е-кылмыстык ic» багдарламасынын эзiрленiп, icKe косылгандыгын атап ашуга болады. Аталган багдарлама кылмысты тар-кеуден бастап, оны тергеу жэне Yкiмдi орын-дауга дeйiнгi кылмыстык процестщ барлык кeзeндeрiн камтиды. Онын пилоттык апро-бациясы бiркатар ещрлерде eнгiзiлудe [14].

Алайда шиeлeнicтeрдi шешудщ соттан тыс институттары табысты жумыс жасай-тын eлдi-мeкeндeрдe даудын 90%-ы сотка жетпей шeшiлeдi. Осы ретте 2018 жылдан бастап eлiмiздe медиация орталыктары курыла бастады. Нэтижeciндe сотка тYCкeн талап-арыздар саны 2,5 есеге азая тYCтi. Соттан тыс жэне соттагы татуласуга «Циф-рлык сот талдауы» атты Жогаргы Соттын жана IT ceрвиci де ыкпал етш отыр. Онда жасанды интеллект элeмeнттeрi алгаш рет колданылган болатын. Багдарлама кандай да бiр талап арыз бойынша сот шыгаратын ыктимал шeшiмдi болжай алады. Осылайша тараптар жещске жету мYмкiндiгiн болжап, узак уакытка созылатын соттасу элeгiнeн кутылады. 2021 жылы «Сотка дeйiнгi хатта-ма» атты жоба пилоттык режимде сынактан еттi. Тараптар сотка дeйiн-ак бiр-бiрiнe барлык уэждeрiн айта алады. Осы аркылы олар соттаскан дурыс па, бурыс па деген суракка жауап табады. Нэтижeciндe талап арыздар-дын 80% татуласу аркылы аякталган4.

Жасанды интeллeктiнiн сот практикасы-на араласуы сонгы кeздeрi eлiмiздe кещнен талкыланып кeлeдi. Осы тургыда Жогаргы Сот, Судьялар одагы жэне Бас прокуратура жанындагы Кук;ык коргау органдары акаде-миясы «Жасанды интеллект жэне сот пен кукык коргау ЖYЙeciндeгi Yлкeн деректер (Big Data): шындык жэне уакыт талабы» атты халыкаралык гылыми-практикалык конференция шeнбeрiндe аталган такырып бойынша алдагы максаттарын алга койды. Мемлекет басшысы IT-сот терeлiгiн дамы-ту туралы бiрнeшe рет тиicтi тапсырмалар берген болатын. Осы ретте форумды ашкан Жогаргы Соттын Терагасы А.Мергалиев электрондык сот терeлiгiн азаматтардын конституциялык кукыктары мен бостан-дыктарын жедел жэне тиiмдi коргауга, сот терелЫн адамдар мен бизнес Yшiн негур-лым колжeтiмдi жэне ашык етуге мYмкiндiк

X

н

и

ш CQ

3 Artificial Intelligence Index Report 2022. Stanford Institute for Human-Centered Artificial Intelligence. [Электронный ресурс]. URL: https://aiindex.stanford.edu/ai-index-report-2022/(dama обращения: 21.05.2023)

4 Татуласу арцьыы наразылыцты ецсеруге болады. 2022ж. [Электронныйресурс]. URL: https://www.sud.gov.kz/kaz/news/ tatulasu-arkyly-narazylykty-enseruge-bolady) (дата обращения: 21.05.2023)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

беретш сот ЖYЙесiн жацгыртудын, HerÍ3ri векторларынын 6ipi ретшде атап еткен бола-тын. Казахстан соттарында цифрландыруды дамыту денгейi туралы айта келе, Жогаргы Сот Терагасы сот терелiгiнiн тшмдЫ-ri женшдеп Еурокомиссиянын 2020 жэне 2022 жылдардагы соттардын IT-технология-ларды колдануы женшдеп шолуларында 47 елдiн iшiнде 4-орынды иеленетiнiн айтты. Сонымен катар 2023-2024 жылдары кыл-мыстык iстi тергеу электрондык форматка кешiрiлу жоспарланып отыр .

Корытынды

Жогарыда айтылгандардын непзщде казiргi уакытта кукыктык салада жана тех-нологияларды дамыту келесiдей багыттар-ды белiп керсетуге болады: кунделшп кеп колданылатын зан кызметтерiн автомат-тандыру, кызмет алушылар Yшiн зангерлш

онлайн-сервистердi дамыту, сот терелiгi ЖYЙесiн онлайн форматка кешiру, жасан-ды интеллект элементтерiн нормашыгар-машылык процеске, онын iшiнде зан жоба-лау кызметше, кукык колдану кызметiне, кукыктык бШм беру саласына енгiзу.

Жасанды интеллект технологияларынын каркынды дамуы зан кауымдастыгына жана киындыктар тугызады жэне жалпы зан прак-тикасы, кукыктану мамандыгы, кукыктану саласы Yшiн непзп сын-катерлердiн бiрi бо-лып табылады. Бiздiн ойымызша жасанды интеллекттi дамыту жэне колдану зан прак-тикасы мен кэсiбiне айтарлыктай эсер етедь Жана жумыс жагдайларына бейiмделе ала-тын, KYPделi стандартты емес мiндеттердi шеше алатын жогары бiлiктi зангердщ релi когамда манызды болып кала бередi деп болжауга болады.

ЭДЕБИЕТТЕР

1. Тлембаева Ж.У. О некоторых подходах к правовому регулированию искусственного интеллекта // Вестник института законодательства и правовой информации Республики Казахстан. Научно-правовой журнал. - 2021. - №2. - С.61-74. [Электронный ресурс]. URL: https://zqai.kz/sites/default/files/tlembaeva_zh.ju.pdf

2. Остроумов Н.В. Искусственный интеллект в праве: обзор существующих концепций правового регулирования отношений с участием носителей искусственного интеллекта. -2021. [Электронный ресурс]. URL: http://www.zakipp.unn.ru/wp-content/uploads/ Е sites/16/2022/02/11.-0stroumov.pdf (дата обращения: 21.05.2023) Н

3. Соколова А.А. Искусственный интеллект в юриспруденции: риски внедрения //Юриди- i ческая техника. - 2019. - № 13. - С. 350-356. [Электронныйресурс]. URL: https://cyberleninka. Н ru/article/n/iskusstvennyy-intellekt-v-yurisprudentsii-riski-vnedreniya. (дата обращения: И 07.05.2023) Т

4. Понкин И.В. Использование технологий искусственного интеллекта в государственном з управлении. § 7.11 //Понкин И.В. Теория публичного управления: Учебник для магистратуры > и программ Master of Public Administration / Предисл. А.Б. Зеленцова / Ин-т гос. службы и Н управления РАНХиГС при Президенте РФ. - М.: Буки Веди, - 2017. - 728 с. ь

5. Д.О.МакГиннис, Р.Дж.Пирс. Великий подрыв: как искусственный интеллект меняет Е роль юристов в оказании юридических услуг// Актуальные проблемы экономики и права. - С 2019. - Т. 13. - № 2. - С. 1230-1248. (For citation of Russian version: McGinnis J. O., Pearce R. А G. The Great Disruption: How Machine Intelligence Will Transform the Role of Lawyers in the s Delivery of Legal Services, Actual Problems of Economics and Law, 2019, vol. 13, No. 2, pp. 1230- А 1250. DOI: [http://dx.doi.org/10.21202/1993-047X.13.2019.2A230-1250.). §

6. Бевзенко Р. Как я победил судебного робота-юриста, и почему это будет длиться не- О долго. - 2018. [Электронныйресурс]. URL: https://www.pgplaw.ru/news/article/roman-bevzenko- И how-i-beat-trial-of-robot-lawyer-and-why-it-will-not-last-long. (дата обращения: 07.05.2023) ф

7. Морхат П.М. К вопросу о специфике правового регулирования искусственного ин- М теллекта и о некоторых правовых проблемах его применения в отдельных сферах//Закон Ц и право. 06-2018. - С. 66-67 [Электронный ресурс]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/k- i voprosu-o-spetsifike-pravovogo-regulirovaniya-iskusstvennogo-intellekta-i-o-nekotoryh-pravovyh- i problemah-ego-primeneniya-v-otdelnyh. (дата обращения: 07.05.2023) 3

8. Бреднева В. С. Деформация профессионального правосознания юристов и технологии ее 7 преодоления: монография/В.С.Бреднева. -Южно-Сахалинск:СахГУ. - 2019. - 196 с.

9. Цветкова И. Искусственный интеллект в суде, боты-юристы и краудфандинг пра- g вовых споров - как начинается LegalTech-революция. - 2018. [Электронныйресурс]. URL:

https://rb.ru/opinion/legaltech//.(дата обращения: 07.05.2023)

10. Иванова А.П. Искусственный интеллект в сфере права и юридической практике: основные проблемы и перспективы развития.//Государство и право: Реферативный журнал. Сер.4. - 2021. [Электронный ресурс]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/iskusstvennyy-intellekt-v-sfere-prava-i-yuridicheskoy-praktike-osnovnye-problemy-i-perspektivy-razvitiya (дата обращения: 21.05.2023)

11. Глебов И.Н. Искусственный юридический разум //Сетевой научный юридический журнал «Гуманитарное право». - 2018. URL: [Электронныйресурс]. URL: https://humanlaw.ru/9-article/26-artificial-intelligence.html. (дата обращения: 07.05.2023)

12. Тем1рбеков Ж.Р. Куцыц пен жасанды интеллект арацатынасы: кейбгр зерттеулер // Право и государство. - № 2 (95). - 2022. - 83-99б. [Электронный ресурс]. URL: https:// km.kazguu.kz/uploads/files/6%20%D0%A2%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B1%D0 %B5%D0%BA%D0%BE%D0%B2%20%D0%96.%D0%A0..pdf (дата обращения: 21.05.2023)

13. Филипова И.А. Правовое регулирование искусственного интеллекта: учебное пособие - Нижний Новгород: Нижегородский госуниверситет, 2022. - С.275. [Электронныйресурс]. URL: https://e.eruditor.one/file/3657008/ (дата обращения: 07.05.2023)

14. Жаркынбеков М. Искусственный интеллект в юриспруденции [Электронный ресурс]. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id =36647699#pos=4; (дата обращения: 07.05.2023)

REFERENCES

1. TlembaevaZh.U. Onekotoryhpodhodah kpravovomuregulirovaniju iskusstvennogo intellekta // Vestnik instituta zakonodatel'stva ipravovoj informacii Respubliki Kazahstan. Nauchno-pravovoj zhurnal. - 2021. - №2. - S.61-74. [Jelektronnyj resurs]. URL: https://zqai.kz/sites/default/files/ tlembaeva_zh._u.pdf

2. Ostroumov N.V. Iskusstvennyj intellekt v prave: obzor sushhestvujushhih koncepcij pravovogo regulirovanija otnoshenij s uchastiem nositelej iskusstvennogo intellekta. -2021. [Jelektronnyj resurs]. URL: http://www.zakipp.unn.ru/wp-content/uploads/sites/16/2022/02/11.-0stroumov.pdf (data obrashhenija: 21.05.2023)

£ 3. Sokolova A.A. Iskusstvennyj intellekt v jurisprudencii: riski vnedrenija // Juridicheskaja tehnika. - 2019. - № 13. - S. 350-356. [Jelektronnyj resurs]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/ £ iskusstvennyy-intellekt-v-yurisprudentsii-riski-vnedreniya. (data obrashhenija: 07.05.2023)

4. Ponkin I.V. Ispol'zovanie tehnologij iskusstvennogo intellekta v gosudarstvennom upravlenii. ^ §7.11 // Ponkin I.V. Teorija publichnogo upravlenija: Uchebnik dlja magistratury i programm ^ Master of Public Administration /Predisl. A.B. Zelencova /In-t gos. sluzhby i upravlenija RANHiGS § pri Prezidente RF. - M.: Buki Vedi, - 2017. - 728 s.

z 5. D.O.MakGinnis, R.Dzh.Pirs. Velikijpodryv: kak iskusstvennyj intellekt menjaet rol' juristov § v okazanii juridicheskih uslug// Aktual'nye problemy jekonomiki i prava. - 2019. - T. 13. - № 2. -s S. 1230-1248. (For citation of Russian version: McGinnis J. O., Pearce R. G. The Great Disruption: 'g How Machine Intelligence Will Transform the Role of Lawyers in the Delivery of Legal Services,

0 Actual Problems of Economics and Law, 2019, vol. 13, No. 2, pp. 1230-1250. DOI: [http://dx.doi.

1 org/10.21202/1993-047X.13.2019.2.1230-1250.).

s 6. Bevzenko R. Kakja pobedil sudebnogo robota-jurista, ipochemu jeto budet dlit'sja nedolgo. gj - 2018. [Jelektronnyj resurs]. URL: https://www.pgplaw.ru/news/article/roman-bevzenko-how-i-u beat-trial-of-robot-lawyer-and-why-it-will-not-last-long. (data obrashhenija: 07.05.2023) ш 7. Morhat P.M. K voprosu o specifike pravovogo regulirovanija iskusstvennogo intellekta i o < nekotoryhpravovyhproblemah egoprimenenija v otdel'nyh sferah//Zakon ipravo. 06-2018. - S. 66-g 67 [Jelektronnyj resurs]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/k-voprosu-o-spetsifike-pravovogo-| regulirovaniya-iskusstvennogo-intellekta-i-o-nekotoryh-pravovyh-problemah-ego-primeneniya-v-^ otdelnyh. (data obrashhenija: 07.05.2023)

8. Bredneva V. S. Deformacija professional'nogo pravosoznanija juristov i tehnologii ee pE preodolenija: monografija / V.S.Bredneva. - Juzhno-Sahalinsk:SahGU. - 2019. - 196 s. i 9. Cvetkova I. Iskusstvennyj intellekt v sude, boty-juristy i kraudfanding pravovyh sporov - kak * nachinaetsja LegalTech-revoljucija. - 2018. [Jelektronnyjresurs]. URL: https://rb.ru/opinion/ x legaltech//.(data obrashhenija: 07.05.2023)

10. Ivanova A.P. Iskusstvennyj intellekt v sfereprava i juridicheskojpraktike: osnovnye problemy i perspektivy razvitija.//Gosudarstvo ipravo:Referativnyjzhurnal. Ser.4. -2021. [Jelektronnyjresurs].

URL: https://cyberleninka.ru/article/n/iskusstvennyy-intellekt-v-sfere-prava-i-yuridicheskoy-praktike-osnovnye-problemy-i-perspektivy-razvitiya (data obrashhenija: 21.05.2023)

11. Glebov I.N. Iskusstvennyj juridicheskij razum //Setevoj nauchnyj juridicheskij zhurnal «Gumanitarnoe pravo». - 2018. URL: [Jelektronnyjresurs]. URL: https://humanlaw.ru/9-article/26-artificial-intelligence.html. (data obrashhenija: 07.05.2023)

12. Temirbekov Zh.R. pen zhasandy intellekt araK,atynasy: kejbir zertteuler // Pravo i gosudarstvo. - № 2 (95). - 2022. - 83-99b. [Jelektronnyj resurs]. URL: https://km.kazguu.kz/ uploads/files/6%20%D0%A2%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B1%D0%B5%D0%B A%D0%BE%D0%B2%20%D0%96.%D0%A0..pdf (data obrashhenija: 21.05.2023)

13. Filipova I.A. Pravovoe regulirovanie iskusstvennogo intellekta: uchebnoe posobie - Nizhnij Novgorod: Nizhegorodskij gosuniversitet, 2022. - S.275. [Jelektronnyj resurs]. URL: https://e. eruditor.one/file/3657008/(data obrashhenija: 07.05.2023)

14. Zharkynbekov M. Iskusstvennyj intellekt v jurisprudencii [Jelektronnyj resurs]. URL: https:// online.zakon.kz/Document/?doc_id =36647699#pos=4; (data obrashhenija: 07.05.2023)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.