Научная статья на тему 'FEATURES OF DEVELOPMENT OF MORAL STRONG-WILLED QUALITIES'

FEATURES OF DEVELOPMENT OF MORAL STRONG-WILLED QUALITIES Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
39
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МОРАЛЬНЫЕ НОРМЫ / СОЦИАЛЬНЫЕ ОТНОШЕНИЕ / ВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ / ПРАВИЛА ПОВЕДЕНИЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Курбанова Г, Бобохонова С.

В нынешних условиях определение воспитательных задач для детей разных возрастов, является одной из самой трудной и серьезной задачей педагогических наук. Авторы отмечают, что особенно большую роль в этом играют народные игры, знакомящие ребенка с бытом, традициями, нравственными принципами своего народа. Во время игры дети наблюдают за своими сверстниками, взрослыми, окружающими их, что помогает им осваивать морально-этические нормы общества, в котором он живет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ НРАВСТВЕННО-ВОЛЕВЫХ КАЧЕСТВ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

In the current environment the definition of educational problems for children of different ages is one of the most difficult and challenging task of Pedagogical Sciences. The authors note that a particularly important role to play folk games, acquainting the child with life, traditions and moral principles of their people. During the game, children watch their peers, adults around them, helping them to develop the moral and ethical norms of the society in which he lives.

Текст научной работы на тему «FEATURES OF DEVELOPMENT OF MORAL STRONG-WILLED QUALITIES»

3. Мансуров Ф. С. Научное обоснование путей совершенствования оказания медицинской помощи населения Республики Таджикистан в рамках реализации программы государственной гарантий: автореф. дис. ... канд. мед. наук. - Душанбе, 2010. - 21 с.

4. Франкел В. Человек в поисках смысла: Сб. / Под общ. ред. Л. Я. Гозмона, Д. А. Леонтьева. - М., 1990.

СУЩНОСТЬ НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ И НАПРАВЛЕНИЯ ЕГО РАЗВИТИЯ В ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ПОДГОТОВКЕ БУДУЩИХ МЕДИЦИНСКИХ РАБОТНИКОВ

В статье, прежде всего, отражены сущность, содержание и пути формирования духовно-нравственного воспитания студентов медицинского колледжа обсуждается. Отмечается, что духовно-нравственное воспитание подрастающего поколения занимает важное место. Будущий медицинский работник должен быть материально и духовно осведомлён.

Ключевые слова: духовность и нравственность, медицинский колледж, подготовки будущих медицинских работников, мировоззрение, демократичный характер.

ESSENCE OF MORAL EDUCATION AND ITS DEVELOPMENT DIRECTION IN PROFESSIONAL TRAINING OF FUTURE MEDICAL WORKERS In this article, primarily, essence, content and ways of forming spiritual and moral education of students of medical college are discussed. It is noted that spiritual and moral education of students takes the important place in the life of youth. In spite of that the future medical must be profited in spiritual and moral education. The article includes such ways of education.

Keywords: spiritual and moral, medical college, to prepare future medical workers, outlook, democratic characteristics.

Сведения об авторе: Шарипов Алишер, аспирант Курган-Тюбинского государственного университета имени Н. Хусрава, e-mail: alisher-f86@mail.ru

About author: Sharifov Alisher, post-graduate student of the Kurgantube State University named after N. Khusrav

ХУСУСИЯТИ ИНКИШОФИ СИФАТХОИ ИРОДАВИ-АХЛОКИ ДАР КУДАКОНИ

СИННИ ТОМАКТАБИ

Цурбонова Г. А., Бобохонова С.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Фазилати бузурги инсон дар он аст, ки дар хаёти бошууронаи худ кобилият, лаёкат ва махорати бартараф кардани мушкилй ва монеахоро дорад. Чунин кобилият дар шакли тайёр ба инсон дода нашуда, балки он дар тамоми даврахои хдёти у инкишоф меёбад, шакл мегирад, ки онро сифатхои иродавии шахс меноманд. Аз ин ру сифатхои иродавии шахс ба максади бартараф кардани монеахо, мушкилихо ва дар як вакт барои конеъ гардонидани талаботхои шахсй, баъдтар ба талаботхои ичтимой равона карда мешаванд.

Дар илми психология ва педагогикаи муосир мафхумхои рафтори иродавй ва сифатхои иродавй васеъ истифода мешаванд. Рафтори иродавй, ки он барои комёб гардидан ба бехдошти некуахволии шахсй равона карда мешавад, бештар талаботхои шахсй зохир мегардад. Натичаи он бисёр вакт талабот ва манфиатхои атрофиёнро ба хисоб нагирифтан, аз эътибор сокит кардани эхтиёчоти дигаронро таъмин мекунад.

Сифатхои иродавии шахс имконият медихад, аз доираи манфиатхои шахсй берун баромада, манфиатхои атрофиёнро ба хисоб гирад, барои ба даст даровардани максаду вазифахои умум кушиш намояд. Максаду вазифахои шахс на танхо ба манфиатхои шахсй, инчунин ба конеъ гардондани талаботхои ичтимой, ахлокй бояд равона карда шаванд.

Ирода, рафтори иродавй ва сифатхои иродавии шахсй дар натичаи ба вучуд омадани тарзи ичрои бошууронаи амалхо арзи вучуд менамояд ва инкишоф меёбад. Аз нуктаи назари психологй дар натичаи дарк кардани шароитхо ва натичаи амалхо, ба

вучуд омадани маxоpати амал намyдан аз pyи фаxмидани вазъиятy имкониятxо инкишофи иpода ва сифатxои иpодавиpо таъмин менамояд.

Аз худ намyдани нутк ва зиёд шyдани накши он даp идоpакyнии pафтоpи кyдак даp инкишофи иpодаи y накши мyxим доpад. Албатта, кyдак талабот ва нишондодxои калонсолонpо ичpо намуда, на xама вакт моxияти ичтимоии онxоpо мефаxмад ва меъёpxои ахлокиеpо, ки даp мyносибатxои ичтимой ба он итоат мекунад, пyppа даpк намекунад. Даp лаxзаxои муайян ин талаботу нишондодxои калонсолон кyдакpо водоp мекунад, ки мустакилона ва бедахолати атpофиён, бо хоxиш ва ташаббуси шахсй pафтоpy амалxоpо ичpо намояд.

Даp давpаи томактабй даp инкишофи ахлокии кyдакон дигаpгyниxои чиддй ба вучуд меоянд. Агаp даp давpаи баpвакти кyдакй pафтоpи кyдак ба идpоки вазъият ва мyxити иxотакаpда вобаста буда, фаъолиятxои ypо коида ва талаботxои пешниxодкаpдаи калонсол идоpа менамояд. Ин имконият медщад, минбаъд маxоpати бо тавpи ихтиёpй амал каpдан, тобеъ каpдани pафтоpи шахсй баpои ноил гаpдидан ба максади муайян даp кyдак ташаккул ёбад.

Тадкикотxои психологй нишон медиxанд, ки даp давpаи томактабй гузаштан аз амалxои Fайpиихтиёpй ба амалxои ихтиёpй ба вучуд меояд. Даp натича ^дак даp pаванди бозй, ичpои сyпоpишxои меxнатй, машFyлиятxои таълимй, минбаъд даp даpсxои мактабй (синфxои 1-2) максади фаъолияти хyдpо муайян намуда амалу pафтоpxои хyдpо бо онxо мувофик месозад, коpи саpкаpдаpо ба охиp меpасонад, мyшкилотxои гyногyнpо баpтаpаф намояд. Минбаъд амалxои кyдакpо конеъ гаpдонидани талаботxои шахсй, инчунин вазъият ва меъёpxои ахлокй муайян менамояд. Ин замина баpои хусусияти иpодавй, ёд гиpифтани таpзи ичpои амалу фаъолиятxо мегаpдад.

Заминаxои инкишофи иpода xанyз даp айёми тифлй (H. М. Шелованов ва пайpавони y) ба вучуд омада, он мувофиккунондани xаpакати дастxо ва самти нигоxpо таъмин мегаpдад. Баpои кyдак фаъолнокии xаpакати ин мактаби аввалин баpои омyхтани ичpои амалxо мебошад (Е. А. Аpкин) [2].

Бо баpобаpи васеъ шудани доиpаи амалxо бо ашёxо кyдак мачмyи ичpои амалxоpо аз худ менамояд, махсусан, бозй бо ашёxо, ки OFOЗи онxо манипулятсиякунй аст, минбаъд фаъолияти калонсолонpо бо ашёxо инъикос мекунад, омyхтани пайдаpxам ичpо намудани амалxоpо таъмин мекунад. Инкишофи нyткфаxмй, аз худ намудани нутки фаъол имконият медиxад, ки калонсол pафтоpи кyдакpо идоpа намояд. Тадкикотxои С. В. Яковлева [S] нишон медщад, ки идоpакyнии pафтоpи кyдакон бо воситаи нутк як ^TOp дyшвоpиxо доpад, ки он ба хyсyсиятxои синну солии ощо алокаманд аст. Ба монанди: суст будани pаванди хyддоpй каpда тавонистан, тез ба xаячон омадани ^дак ва Fайpаxо.

Таxлили тадкикотxо оид ба инкишофи иpода, сифатxои иpодавии шахс нишон медиxад, ки як ^TOp олимон инкишофи сифати иpодавй-ахлокиpо бо нишонаxои модаpзодии ахлокй вобаста мекунанд. Ин акидаpо Жан Пияже [5] инкоp намудааст. Гаpчанде y ба тадкики инкишофи иpода даp бачаxо махсус машFyл нашуда бошад, xам ба масъалаи инкишофи тасаввypотxои ахлокй диккати чиддй додааст. Ба акидаи y, кyдак ахлокpо даp pаванди мyошиpат бо калонсолони атpоф аз худ менамояд. Ба назаpияи пешниxодкаpдаи худ оид экоцентpизми ^дакон такя намуда, y даъво доpад, ки инкишофи ахлокй мyбоpиза байни шавку pаFбати эгоистии Fайpиичтимой дошта ва KOидаxои ахлокй, ки калонсол онpо ба гаpдани кyдак мачбypан боp менамоянд таъмин мегаpдад. Давpаи томактабй давpаи гyзаpиш ба давpаи минбаъдаи инкишоф буда кyдак меъёpxои ахлокиpо pyякй аз худ менамояд.

Hодypyстии ин акидаpо Л. С. Виготский [3] исбот намуда, нишон дод, ки иpода мазмунан аз ч^ати инкишофёбй хусусияти ичтимой доpад. Чунки он даp кyдакон даp натичаи таъсиpи мyxити ичтимой ва коpи таpбиявй ташаккул меёбад.Даp он мyошиpати нуткй бо атpофиён накши мyxим доpад. Сухан, нутк на тащо воситаи мyошиpати байни одамон, инчунин воситаи ибpози фикp ва ташкили pафтоpи инсон шуда хизмат мекунад. Хдмин тавp амалxои бевосита ба амалxои иpодавй мубаддал мегаpданд. Ба акидаи Л. С. Виготский маxз даp давpаи томактабй чунин дигаpгyниxо ба вучуд омада минбаъд даp давpаи мактабй онxо такмил меёбанд. Ба акидаи Я. З. Hевеpович [4, с. S1], минбаъд амалxои ^да^о нутки ботинй идоpа мекунад.

Минбаъд даp тадкикотxои А. Н. Леонтев, А. В. Запаpожес, Д. Б. Элконин, А. В. Сypовсева ва дигаpон ба масъалаи инкишофи иpода, сифатxои иpодавй диккат

дода шуданд. Ин масъала дар раванди фаъолияти мусаввирй ва бозихои ^дакон мавриди тадкикот карор гирифтааст.

Дар раванди кори тарбиявй хусусияти якравй ва мукобилият нишон додан ба калонсолон (негативизм) дар хурдсолон мушохида карда мешавад, ки ин амалро бисëрих,о ба сифатхои иродавй мутаалик медонанд. Албата, зохиршавии якравй, негативизм, инчикй аз сифатхои иродавй фарк мекунанд. Асоси сифатхои иродавиро, якчоя амал намудан ба атрофиëн, дар кори ба чамъият манфиатбахш машгул ташкил мекунад, ки он ба меъëрхои ахлокй мувофикат мекунад. Онхо аз ^дак махорати ба хисоб гирифтани фикру андешаи дигарон, риоя намудан ба коида ва меъëрхои ахлокиро талаб мекунад.

Ба акидаи Д. Б. Элконин [6], бозй чунин фаъолиятест, ки барои аз худ намудани муносибатхои ичтимой имконияти бузург дорад. Mахсусан, бозихои гурухй, якчояи ^дакон ва рохбарии дурусти калонсолон ба он имконият медихад, ки сифатхои иродавй-ахлокии онхо ташаккул дода шавад. Тадкикотхои педагогй-психологй нишон медиханд, ки ^дак рафтори худро бештар дар раванди бозй вобаста ба мазмуни он, масалан, хангоми ичрои накши муайян бештар идора мекунанд.

Бояд кайд кард, ки хурдсолон хангоми ичрои коидахои ахлокй ба дастгирии калонсолон эхтдач доранд. Гузаштан ба бозй чун фаъолияти пешбаранда имконият медихад, ки ^дак коида ва меъëрхои ахлокиро дар раванди он аз худ намоянд. Mахз дар бозй тачрибаи муошират намудан бо хамсолон, хамдигарфахмй, мувофикат кунондани харакатхо, рафтору амалхоро дар "чамъияти к7дакон" аз худ намоянд (А. П. Усова). Инчунин аз худ кардани хачми муайяни донишхо ва инкишофи аклию зехнй замина барои рафтори бошуурона мегардад.

Ба инкишофи сифатхои иродавй-ахлокии бачахо доираи шавку рагбати онхо ба ходисахои ичтимой таъсир мерасонад, ки онхо замина барои ба вучуд омадани хиссжтхои ичтимой-ахлокй, ватанд7стй, гуманизм, хештаншиносй мегарданд. Доир ба сифатхои ахлокй, дустй, эхтироми калонсолон, масъулият, карз, вичдон ва гайрахо тасаввуротхо ба вучуд меоянд. Лекин на хама вакт тасаввурот ва хиссжтхои ахлокй ба фаъолияти амалии онхо мувофикат менамояд.

Натичаи тадкикотхои Д. Б. Элконин [7], Т. П. Авдулова [1] нишон медихад, ки "олами реалии муносибатхои ичтимой дар бозй ба ^дакон дастрас буда", он инкишофи протсесхои психикиро таъмин мекунад. ^дак дар раванди бозй ичрои накшхо, харакату амалхоро ба зимма гирифта медихад, майлу рагбат барои ичрои амалхои ба атрофжн манфиатбахш ташаккул меëбад.

Mаълум аст, ки ичрои амалхои иродавй-ахлокй аз тарафи калонсолон ичрои бошуурона, максаднокро дар назар дорад. Он ду давраро дар бар мегирад. Аввалан, тайëрй ба ичрои амалхо, сониян дар амал ичро намудани максади дар пеш гузошташуда. Давраи аввал бо он асос меëбад, ки максад гузошта мешавад ва дар давраи дигар роху усул, тарзу воситаи ноил гардидан ба ичрои максад ë худ накшаи ичрои максад тахия мегардад. Давраи аввалро кори пешакии ботинй, давраи дуюмро татбики амалии максад низ номидан мумкин аст. Хдмаи ин бартараф намудани мушкилот ва монеахоеро талаб менамояд, ки он ба сифатхои иродавй-ахлокй такя мекунад, онро инкишоф ва такмил медихад.

Хусусияти ташаккулëбии сифатхои иродавй-ахлокй дар бозй дар он аст, ки ^дак хангоми мувофики талаботхои меъëрхои ахлокй амал намудан махорату малакахои бахисобгирии манфиатхои атрофиëнро аз худ мекунад.

Дар инкишофи сифатхои иродавй-ахлокии ^дакон фаъолияти мехнатй накши мухим дорад, гарчанде он бо максади тарбиявй ташкил карда мешавад ва натичаи моддиро дар назар надорад. Фаъолияти мехнатии хурдсолон дар худ имконияти ташаккулдихии вачххои ахлокй ичтимоиро дорад. Я. З. Неверович дар тадкикоти худ исбот намудааст, ки майлу рагбат барои атрофжн кори фоидабахшро ичро намудан хеле барвакт ба вучуд меояд. Кадом амалро ва чи тавр ичро намудан, барои чй ва барои кй манфиат бахшиданро дарк намудани ^дак имконият медихад, ки y кувваю имкониятхои худро истифода бурда барои ноил шудан ба максади дар пешгузошта ноил гардад. Mинбаъд ин амал имконият барои инкишофи сифатхои иродавй-ахлокй, яъне ба манфиати атрофжн амал намудан инкишоф меëбад. Бачахо бисëртар ба мазмуни муошират бо атрофжн диккат медиханд ва мавкеи ичтимоиии калонсолон-бобо,бибй, падар, модар, бародару хохарони калон, баходихй ва муносибати онхо а коида ва меъëрхои рафтор барои ^дакон ахамияти хоса медиханд. Рушди мустакилият

ва рафтори бошуурона имконият медихдд аз меъёрх,ои ахлокй дар кирдору рафтори худ истифода барад. Дар кудак "Инстансияи этикй"-и ботинй ба вучуд меояд, ки рафторх,ои уро муайян карда метавонад (Л. С. Виготский, Л. И. Божович).

Хурдсолонро муошират ба хдмсолону калонсолон ба худ чалб менамояд. Бозй, мехдат, муошират, машгулиятх,ои таълимй дар кудакистон, хонавода имконият медих,ад,ки мах,орати идора кардани амалх,о, банакшагирии фаъолияти якчоя, бартараф кардани бах,су мунозирах,о ва гайрах,оро ташаккул дих,ад. Дар машгулиятх,ои таълимй кудак коидахдои рафторро дар чараёни омузиш аз худ менамояд. Сифатх,ои иродавй-масъулиятшиносй, максаднокй ташаккул меёбад.

Албатта, дар кудакон ноустувории рафтор, истифода карда натавонистани коидаи рафтор дар мух,ит ва вазъияти нав ва гайрах,о мушохдда мегарданд, ки онх,о ба хусусиятх,ои фардй, мух,ити тарбиявй ва кори тарбиявии калонсолон вобаста аст. Дар шароити х,озира муайян кардани вазифах,ои тарбиявй дар даврах,ои гуногуни инкишофи синнусолиии бачах,о яке аз мушкилоти чиддии сохди фанх,ои педагогй мебошад. Чунки ичро намудани максаду вазифах,ои тарбиявй вобаста ба пешрафти чомеа, фархднгу маърифати мардум ва имконияту конуниятх,ои инкишофи психофизиологй, аклию зехдй, ахлокй-иродавии бачах,о тагйир меёбанд.

Адабиёт:

1. Авдулова Т. П. Психология игры. - М., 2009. - 208 с.

2. Арпин Е. А. Ребенок в дошкольные годы. - М., 1948.

3. Виготский Л. С. Воля и ее развитие в детском возрасте. Собр. соч. в 6 томах. - М., 1963.

4. Неверович Я. З. Развитие воли у дошкольников // В кн. Психология личности и деятельности дошкольника. - М., 1965. - С. 81-88.

5. Пиаже Жан. Речь и мышления ребенка. - М., 2006.

6. Элконин Д. Б. Детская психология. - М., 2000.

7. Элконин Д. Б. Психология игры. - М., 1978.

8. Яковлева С. В. Условия формирования простейших видов произвольного поведдения у детей. Т. 2. - М., 1958.

ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ НРАВСТВЕННО-ВОЛЕВЫХ КАЧЕСТВ У ДЕТЕЙ

ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

В нынешних условиях определение воспитательных задач для детей разных возрастов, является одной из самой трудной и серьезной задачей педагогических наук. Авторы отмечают, что особенно большую роль в этом играют народные игры, знакомящие ребенка с бытом, традициями, нравственными принципами своего народа. Во время игры дети наблюдают за своими сверстниками, взрослыми, окружающими их, что помогает им осваивать морально-этические нормы общества, в котором он живет.

Ключевые слова: моральные нормы, социальные отношение, возрастные особенности, правила поведения.

FEATURES OF DEVELOPMENT OF MORAL STRONG-WILLED QUALITIES OF CHILDREN OF PRESCHOOL AGE In the current environment the definition of educational problems for children of different ages is one of the most difficult and challenging task of Pedagogical Sciences. The authors note that a particularly important role to play folk games, acquainting the child with life, traditions and moral principles of their people. During the game, children watch their peers, adults around them, helping them to develop the moral and ethical norms of the society in which he lives.

Keywords: moral principles, social relations, age-specific features, rules of conduct.

Сведения об авторах: Курбанова Г., соискатель Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: kurbonova.gk@yahoo.com

Бобохонова С., соискатель Института развития образования Академии образования Таджикистана, e-mail: sitorah-18@list.ru

About authors: Qurbonova G., researcher of Tajik State Pedagogical University named S. Aini Boboxonova S., researcher of the Institute of Education Development of Academy of Education of Tajikistan

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.