Научная статья на тему 'ФАНЛАРАРО АЛОҚАДОРЛИК КАСБГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ СИФАТИДА'

ФАНЛАРАРО АЛОҚАДОРЛИК КАСБГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

102
47
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
касбий лингводидактика / махсус мақсадларга йўналтирилган инглиз тили / фанлараро интеграция / мутахассислик. / professional linguodidactics / ESP / interdisciplinary integration / specialization.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ҳилола Фердинантовна Максудова

Ушбу мақолада касбга йўналтирилган инглиз тилини ўқитишнинг ўзига хос хусуссиятлари, касбий лингводидактика тамойиллари ва вазифалари ѐритилган. Шунингдек, касбий лингводидактиканинг асосий тамойили инглиз тилининг мутахассислик фанлари билан фанлараро алоқадорлик асосида ўқитишнинг долзарб масалалари муҳокама қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERDISCIPLINARY INTEGRATION AS THE MAIN PRINCIPLE OF TEACHING PROFESSIONALY ORIENTED FOREIGN LANGUAGE

The article describes the specifics of professionally oriented teaching of the English language, the principles and tasks of professional linguodidactics. They also discussed topical issues of teaching English based on an interdisciplinary connection with the basic principles of professional linguistics.

Текст научной работы на тему «ФАНЛАРАРО АЛОҚАДОРЛИК КАСБГА ЙЎНАЛТИРИЛГАН ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ СИФАТИДА»

Innovative Technologies in Teaching Foreign Languages and Learner Assessment in Online Education Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ФАНЛАРАРО АЛОКАДОРЛИК КАСБГА ЙУНАЛТИРИЛГАН ЧЕТ

ТИЛИНИ УКИТИШНИНГ АСОСИЙ ТАМОЙИЛИ СИФАТИДА

Х,илола Фердинантовна Максудова

Педагогика фанлари фалсафа доктори (PhD) Амалий инглиз тили ва адабиётшунослик кафедраси катта укитувчиси, Узбекистон Миллий унверситети, hilola-19833@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада касбга йуналтирилган инглиз тилини укитишнинг узига хос хусуссиятлари, касбий лингводидактика тамойиллари ва вазифалари ёритилган. Шунингдек, касбий лингводидактиканинг асосий тамойили инглиз тилининг мутахассислик фанлари билан фанлараро алокадорлик асосида укитишнинг долзарб масалалари мухокама килинган.

Калит сузлар: касбий лингводидактика, махсус максадларга йуналтирилган инглиз тили, фанлараро интеграция, мутахассислик.

INTERDISCIPLINARY INTEGRATION AS THE MAIN PRINCIPLE OF

TEACHING PROFESSIONALY ORIENTED FOREIGN LANGUAGE

ABSTRACT

The article describes the specifics of professionally oriented teaching of the English language, the principles and tasks of professional linguodidactics. They also discussed topical issues of teaching English based on an interdisciplinary connection with the basic principles of professional linguistics.

Keywords: professional linguodidactics, ESP, interdisciplinary integration, specialization.

КИРИШ

Ахборот ва интеграциялашув жараёни нихрятда кучайган бугунги кунда

мамлакатлараро ижтимоий-иктисодий, маданий алокаларнинг янада кенгайиши

чет тилларни урганишни хдётий заруратга айлантирди. Шу боис

республикамизда чет тиллари, хусусан, инглиз тили узлуксиз таълим

тизимининг мактабгача таълимдан то олий таълимдан кейинги малака ошириш

тизимларигача булган барча боскичларда, барча йуналишлар ва

ихтисосликларда укитилмокда. Бунда олий таълимгача укувчиларга инглиз Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 608 www.ares.uz

Innovative Technologies in Teaching Foreign Languages and Learner Assessment in Online Education Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

тили битта таянч дастур асосида укитилса, олий таълим боскичида эса, иккита йуналиш чет тилни филологик максадларда укитиш, яъни булгуси чет тили укитувчиларини тайёрлаш ва нофилологик йуналишда тилни муайян максадларга ва касбларга йуналтириб (Language for Specific Purposes, LSP) укитиш фаркланади.

А.К. Крупченко касбий линводидактика объектив ижтимоий талаб асосида, яъни турли соха эгаларининг чет тилларни халкаро маълумотлар ва тажриба алмашишда восита сифатида эгаллаш эхтиёжлари асосида юзага келганини, бу тармок анча аввал Т. Хатчинсон ва А. Уолтерс томонидан инглиз тилини махсус максадларда укитиш "English for Specific Purposes" сифатида илгари сурилганини таъкидлайди.

МЕТОДЛАР

Манбаларни урганиш мазкур тармокнинг узок тарихга ва уз тамойилларига эга эканлигини курсатади. Хрзирга кадар Гарб лингводидактикасида касбий лингводидактикага оид 300дан ортик асарлар яратилган булиб, уларда касбий лингводидактиканинг интегративлик, куп даражалилик, моделлашганлик, вариантлилик, коммуникативлик, модуллилик, касбий йуналганлик каби асосий тамойиллари куриб чикилган.

Касбий лингводидактика лингводидактиканинг тармоги сифатида дидактика, касбий педагогика, касбий психология ва психолингвисика, лингивистика, коммуникация (мулокот) назарияси ва махсус фанлар билан узаро узвий боглик булиб, буни куйидагилар билан асослаш мумкин:

- касбий лингводидактика таълим бериш билан боглик экан, демак, у дидактика билан узвий боглик;

- чет тилидаги касбий коммуникатив лаёкатларини шакллантиришда шахсий фазилатлар, кобилият, касбий лаёкат хакида гап кетар экан, бу уз-узидан касбий психология ва психолингвистика билан богликликни курсатади;

- гап чет тилини укитиш хакида кетар экан, албатта, касбий лингводидактика лингвистика билан бевосита боглик;

- чет тилларини укитишнинг асосий максади касбий, сохавий ва маданиятлараро мулокотга ургатишдан иборат, демак, касбий лингводидактика мулокот юритиш назарияси, этика меъёрлари билан хам боглик.

А.К.Крупченко касбий лингводидактиканинг асосий вазифалари сифатида:

- касбий линговодидактиканинг назарий методик асосларини ишлаб чикиш;

- касбий линговодидактиканинг асосий тамойилларини аниклаш;

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 609 www.ares.uz

Innovative Technologies in Teaching Foreign Languages and Learner Assessment in Online Education Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

- чет тилини махсус максадларда укитилиш максадларини ойдинлаштириш;

- чет тилини касбий - сохавий укитиш мазмунини аниклаш;

- мутахассисларни чет тилига укитишнинг шакл ва методларини танлаш;

- чет тилини касбий-сохавий укитишнинг укув методик таъминоти ва техник воситаларини танлаш каби масалаларни курсатиб утади.

ТАХЛИЛЛАР

Касбий лингводидактиканинг асосий ва кушимча тамойиллари А.Н. Кузнецова томонидан кенг тавсифланган булиб, асосий тамойиллари сифатида ижтимоий-касбий мухитни яратиш, компетенциявий ёндашув талаблари, интегративлиги, фанлараро алокадорликни инобатга олиш, чет тилида касбий компетенцияларини комплекс шакллантиришга каратилган булиши каби. Кушимча тамойиллар сифатида эса тил урганувчининг ёши, таълим олишдаги муаммолари, модуллийлик, тилни укитишда узвийликни таъминлаш, материалларнинг оригиналлиги ва аутентлилиги каби катор тамойиллар инобатга олиниши кераклиги кайд этиб утилади.

Касбий лингводиктиканинг курсатиб утилган вазифалари ва тамойилларидан келиб чиккан холда, касбий лингводидактикани тилни касбий-сохавий укитишнинг назарий асослари, унинг методик, дидактик, лингвистик хусусиятларини урганувчи фан, деб изохлаш мумкин.

Касбий лингводидактиканинг асосий тамойилларидан бири булган чет тилини мутахассислик фанлари билан богланган холда укитишнинг мазмуни, шакли ва воситалари Г. Дадамирзаев ва К. Файзуллаевлар томонидан махсус тадкик этилган булиб, улар укув фанлари асослари уртасидаги богликлик ёки турли укув фанларининг элементлараро интеграциясини фанлараро богланиш, дея таъкидлайдилар. А.Хдсанов эса уз ишида фанлараро алокадорликнинг куйидаги турларини курсатиб утади:

- булажак мутахассиснинг дунёкарашини шаклланишига ёрдам берувчи методологик ва концептуал алокадорлик;

- билим ва малаканинг долзарблашувини таъминлайдиган мазмунга эга фанлараро алокадорлик;

- булажак мутахассиснинг касбий мухим шахсий сифатлари шаклланишига каратилган тарбиявий алокадорлик;

- урганилаётган фаннинг булажак касбий фаолият элементлари билан алокаларига таянадиган методик алокадорлик.

Google Scholar

Academic Research, Uzbekistan

Scientific Library of Uzbekistan www.ares.uz

Innovative Technologies in Teaching Foreign Languages and Learner Assessment in Online Education Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

Ушбу алокадорликларни амалга ошириш, кайд этганимиздек, чет тилини укитиш мазмуни, шакли ва воситаларини мутахассислик фанлари билан узвий богланишни такозо этади, бунинг эса узига хос талаблари мавжуд булиб, булар:

- турли укув дастурларида мавзуларни урганишда такрорларнинг йукотилиши;

- алохида масалаларни урганиш муддатларини белгилаш имконияти;

- илмий тушунчаларни таърифлаш ва тавсифлашдаги ухшашликлар, уларнинг узаро карама-карши эмаслиги;

- турли фан укитувчилари салохиятининг укувчиларда илмий тушунча ва тасаввурларни шакллантиришда, уларга амалий махорат ва куникмаларни сингдиришда бирлаштирилиши;

- турли укув фанлари буйича укувчилар олган илмий ва техник билимлардан укитувчилар томонидан узаро фойдаланилиши;

- укув фанларининг узига хослиги ва улар орасидаги алокаларнинг хусусиятлари билан шартланган бошка педагогик вазифаларнинг бажарилиши ва хк.. Л. Малетина, Ю. Кармановалар фанлараро алокадорлик асосида укитишда "co-teaching" иборасини куллайдилар, бунда махсус максадлардаги инглиз тили машгулотларида инглиз тили ва мутахассислик фани укитувчиси биргаликда машгулотларни олиб бориш назарда тутилади. Уларнинг фикрича, инглиз тили укитувчиси изохлай олмайдиган мутахассисликка оид маълумот ва муаммолар ечимини мутахассислик фани укитувчиси бериши мумкин.

НАТИЖАЛАР

А. Широких ва бошкалар эса махсус максадларда инглиз тилини укитишда фанлараро алокадорликни йулга куйиш машгулотда аутентик материаллардан (сохага оид матнлар, видео материаллардан) фойдаланиш деб таъкидлайдилар. Уларнинг фикрича, фанлараро алокадорлик асосида укитиш натижасида мутахассис кенг доирадаги билимга эга булади, бунда аксарият машк ва топшириклар коммуникатив ёндашув асосида булиши керак.

Т. В. Грецкая тиббиёт йуналишида немис тилини лотин тили билан богланган холда укитиш керак ва бунда интерференция хамда транспозиция тушунчалари, албатта, инобатга олиниши керак, деб хисоблайди. Унинг фикрича, немис тилидаги лексик бирликни англаш учун:

- лотин тилидан келиб чиккан сузларни англаш;

- лотин ва немис тилларини уртасидаги интерференция ва транспозиция конуниятларини билиш;

- мураккаб сузларни фарклашни билиш керак булади .

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 611 www.ares.uz

Innovative Technologies in Teaching Foreign Languages and Learner Assessment in Online Education

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ХУЛОСА

Демак, олий таълим муассасаларининг нофилологик йуналишларида чет тилларини укитишда фанлараро алока чет тили машгулотларда бевосита касбга, сохага оид аутентик материаллардан фойдаланиш натижасида талабаларнинг мутахассисликка оид билимларининг бойиб боришга ва сохдга доир энг сунгги янгиликлардан хабардор булишга олиб келади ва талабанинг чет тилни урганишга мотивациясининг ошишига ёрдам беради. Бизнингча, инглиз тилини мутахассислик фанлари билан интеграциялаштириб укитишда инглиз тили мавзулари мутахассислик фани мавзулари билан боглашда мутахассиснинг касбий эхтиёжларидан келиб чикиб сараланиши мухим.

REFERENCES

1. Maletina L., Karmanova Yu. Implication of interdisciplinary Team teaching of an ESP course/Medeterrnian Journal of Social sciences MCSER publishing, Rome-Italy vol 6 №5 Р. 556-561.

2. Shirokikh A.Yu., Ganina E., Balandina L.A., Shvechkova L.A., Malugina N.M. Interdisciplinary approach to teaching ESP: Problem based assignment and students' feedback. Eurasian Journal of analytical chemistry 2017,12. Р. 1582-1589.

3. Грецкая Т.В. Семантизации професионально-ориентированной иноязычной лексики студентов медицинских вузов (на материале немецкого языка): Автореф.канд.пед.наук. - Санкт- Петербург, 2005. - 18 б.

4. Дадамирзаев Г., Файзуллаев КМ. Фанлараро богланишнинг мухандислик таълимидаги урни // Ж. Педагогические науки. - М., 2016. - № 1. Б.34-36.

5. Крупченко А. К., Кузнецов А. Н. Основы профессиональной лингводидактики (монография). Academia АПК и ППРО - М., 2015. - 232 с.

6. Крупченко А.К., Кузнецов А.Н. Начала профессиональной лингводидактики: Монография. Lambert Academic Publishing. - М., 2011. - 215 с.

7. Кузнецова И.В. Примественность общих компетенций ФГОС СПО и унверсальных компетенций ФГОС ВО // Ярославский педагогический вестник. - Ярослав, 2018 - №5. - С-167-173.

8. Хашимова Д.У. Лингводидактические основы изучения лакун в контексте современного функционирования русского языка и межязыковой взаимодействий: Дисс. ... док. пед. наук. -Т., 2007. - 209 с.

Google Scholar

Academic Research, Uzbekistan

Scientific Library of Uzbekistan www.ares.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.