Научная статья на тему 'FAMILY AND IDEOLOGICAL DISCIPLINE TO IMPROVE THE EFFECTIVENESS OF THE EDUCATION SYSTEM'

FAMILY AND IDEOLOGICAL DISCIPLINE TO IMPROVE THE EFFECTIVENESS OF THE EDUCATION SYSTEM Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
15
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Ученый XXI века
Область наук
Ключевые слова
СЕМЬЯ / КУЛЬТУРА / ИДЕОЛОГИЯ / МОРАЛЬ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Юлдашева М.М., Тобиров О.К.

В настоящее время эра идеологических угроз, чтобы предотвратить семью и обращает внимание на повышение эффективности системы образования.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СЕМЬЯ И ИДЕОЛОГИЧЕСКАЯ ДИСЦИПЛИНА ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ

At present, the era of ideological threats to prevent family and draws attention to the efficiency of the education system.

Текст научной работы на тему «FAMILY AND IDEOLOGICAL DISCIPLINE TO IMPROVE THE EFFECTIVENESS OF THE EDUCATION SYSTEM»

Ученый XXI века • 2016 • № 1 (14) Педагогические науки

УДК 378

ОИЛА ВА ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА МАФКУРАВИЙ ТАРБИЯ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ЙУЛЛАРИ

М.М. Юлдашева1, О.К. Тобиров2

Аннотация

Маколада хозирги даврда мафкуравий тахдидларнинг олдини олишда оила ва таълим тизимини самарадорлигини оширишга эътибор каратилган.

Таянч сузлар: оила, жамият, тарбия, мафкура, маънавият.

Жамият хаётининг турли жабхалари, хусусан, таълим муассасаларида хар бир киши маданияти, анъаналари, урф-одатлари, кадриятларидан тугри фойдалана олиш, тарихдан тугри хулоса чикара билиш, уз тарихи ва бугунги холати, уз миллати, халкининг маданий мероси ва маънавий кадриятлари, дини ва ахлоки, мавжуд сиёсий ва хукукий тажрибаси, турмуш тарзига соглом фикр билан караши, уларнинг ривожида уз бурч ва вазифаларини англаб боради. Шу тарика инсон учун хаётида зарур буладиган билим, малака ва куникмалар, шахснинг узига хос индивидуал хусусият ва кобилияти, атроф-мухитга муносабати, тенгдошлари билан узаро муомаласи, етакчилик хислатлари руёбга чикиб бориши хам барчага маълум.

Бирок, ушбу инсоний фазилатлар ва сифатлар бизнинг кишиларда айнан оиладаги хаёт оркали тулаконли шаклланиши ва мустахкамланиши мумкин. Таълим даргохларида олинган билим ва ахборотлар оилада ота-она, ака-ука ва опа-сингил ва бошка якинлар ёрдамида умумлаштирилади, улар асосида зарур хулосалар чикарилади. Аксарият кишиларимиз оиласида узини кулай ва эркин хис этадилар. Шунингдек, жамиятнинг турли бугинларига кадам куяётган болалар, ёшларга дастлабки маънавий-рухий тайёргарлик хам оилаларда амалга ошади [1].

Шуни таъкидлаш жоизки, кишиларнинг гоявий-рухий холати, мафкуравий тахдидларга карши курашиш куникмаси хар доим хам атрофдагиларга яккол намоён булмайди. Оилада эса бунинг акси: суз ва фикр эркинлиги, атрофдаги ходисаларга муносабат билдиришнинг катъий регламентлашмагани ёшларга уз фикрини узлари истаган шакл ва усулларда етказиб бериш имкониятини беради. Бу эса оиланинг мафкуравий тахдидларга карши курашишнинг асосий йуналиши сифатида намоён булишини таъминлайди.

Умуман олганда, тарбия, хусусан мафкуравий тарбияни амалга оширишда оила бошка тизимларга нисбатан самаралирок ва катта таъсир кучига эга. Масалан, укувчи йигит, киз узи учун жиддий ахамиятга эга булган бирон бир масала юзасидан таълим даргохидаги устозидан маслахат олмаслиги мумкин. Лекин, бу борада у отаси, онаси ёки бошка оила аъзолари билан маслахатлашиши бизнинг жамият учун одат экани маълум. Мактабларда "Ота-оналар мажлислари"нинг мунтазам равишда утказиб борилиши хам бола тарбиясида таълим тизимининг оила кумагига мухтож эканини курсатади. Шунингдек, оиладаги фикр, муносабат, ёндашув ва нуктаи назар тугри

!Юлдашева Матлуба Мунаваровна - доцент, кандидат философских наук, Коканд-ский государственный педагогический институт, Узбекистан.

2Тобиров Одилжон Кобилжон угли - студент факультета естественных наук, Ко-кадский государственный педагогический институт, Узбекистан.

Педагогические науки

тарбияланган болалар учун авторитет (обрули манба) булиб хисобланади. Ота ёки онанинг фарзандининг юриш-туриши, одобу хулки юзасидан кабул килган карори аксарият лолларда мухокама килинмайди. Шу нуктаи назардан Караганда, оилада хар кандай гояларни амалий хаётга татбик этиш учун улкан имкониятлар мавжуд.

Мафкуранинг турли йуналишдаги гоявий-назарий карашлар ва уларни амалга ошириш тизими, деган [2] тезисдан келиб чикадиган булсак, тарбиянинг, у кандай шаклларда намоён булмасин, мохият эътибори билан мафкуравий ходиса экани хакида мантикий хулосага келамиз. Зеро, жисмоний, гигиеник, экологик, ахлокий, эстетик, хукукий, сиёсий ва бошка шакл хамда йуналишлардаги тарбия жараёнларининг барчаси муайян гояларни сингдириш оркали йулга куйилади. Айни пайтда, тарбия оркали ушбу куникма ва малакаларда ифодаланадиган гояларнинг давомийлиги, ворисийлиги сакланади.

Чунончи, усиб келаётган авлодни жисмоний машк ва машгулотларни ёки шахсий гигиена коидаларини бажаришга хам муайян гояларнинг таргиботи оркали даъват килинади ("Сог танда - соглом акл", "Сог юрай десанг, озода бул" каби ибратли сузларни эслаш мумкин). Бу оркали эса, биз "жисмоний тарбия" деб атайдиган улкан гоявий ахамиятга молик тарбия шакли воке булади. Шунингдек, ёшларнинг буш вактларини мазмунли утказишнинг самарали воситаларидан бири хам айнан жисмоний тарбия ва спорт экани хаммага маълум.

Тарбия шаклларига жамиятдаги турли махсус бугинлар масъул булса-да, оила барча шакллардаги тарбия жараёнида тулдирувчи, мустахкамловчи бугин сифатида намоён булади. Ёшларга сингдирила бошланган янги гоя ва карашлар оила мухитида мазмунан бойитилади [3]. Бирок, шуни хам таъкидлаш жоизки, барча оилалардаги маънавий-ахлокий мухит бир хил эмас. Шунинг учун баъзи ота-оналар фарзандининг хаётга булган кизикиши ва интилишларининг кучайиб бораётганига, унинг тафаккуридаги динамик узгаришларга етарли эътибор каратмайди. Айникса, ижтимоий иллатлар домига тушиб колган айрим ота ёки оналарнинг фарзандига нисбатан гайриахлокий хатти-харакатлари бола маънавий оламининг шаклланишига салбий таъсир курсатади.

Чунки, фарзандлар тарбияси ота-она уртасидаги узаро муносабатга бевосита богликдир. "Агарда оила муроса-мадора тамойиллари асосига курилмаган булса, эр ва хотиннинг муроса онги саёз ва кашшок булса, улар ташки мухит таъсирини назар - писанд килишмаса, оилада уруш - жанжаллар доимий холатга айланади хамда бундай оиланинг барбод булиши тезлашади. Дамда оилада болалар тарбияси "бошкалар" (жамоа, махалла, хукукни химоя килувчи органлар ва бошкалар) хисобига билвосита амалга оширилади. Бу жараёнда тарбиянинг асосий мухим ва биринчи "халкаси" - оиланинг тарбиявий функцияси тушиб колади" [4].

Маънавиятнинг ота-она ибрати оркали хам юксалишини назарда тутсак, бундай холатларнинг ёшлар маънавий-мафкуравий тарбиясига салбий таъсирини англаб олиш мушкул эмас. Шунингдек, "... оилада куни-кушниларни куролмаслик, фиску фасод, игво мухити хукмрон булса, хеч шубхасиз, буларнинг барчаси боланинг хотирасида тузатиб булмайдиган огир асорат колдиради. Умуман, оиладаги маънавий мухит ва тарбия туфайли бола ё мехрибон ва рахмдил, ёки худбин ва багритош булиб вояга етишини тушуниш кийин эмас... Боланинг онги асосан 5-7 ёшда шаклланишини инобатга оладиган булсак, айнан ана шу даврда унинг калбида оиладаги мухит таъсирида маънавиятнинг илк куртаклари намоён була бошлайди. Халкимизнинг "Куш уясида курганини килади", деган доно маколи, уйлайманки, мана шу азалий хакикатни яккол акс эттиради" [5].

Таъкидлаш жоизки, бундай иллатларга дучор булган оилалар жамиятимиздаги узига хос "огрикли нукта"дир. Чунки, бизнинг оилаларимиз -том маънодаги тарбия учоги. Бошкача айтганда, тарбия - биздаги оилаларнинг бирламчи функциясидир. Чунки, узбекчиликда инсон тугилганидан бошлаб, то умрининг охиригача бошидан кечирадиган вокеа-ходисалар бевосита ва

Ученый XXI века • 2016 • № 1 (14)

билвосита унинг оиласи атрофида содир булади. Менталитетимизга мувофик, биз учун оила - энг биринчи, энг мухим ва энг асосий хаётий макондир.

Умуман олганда, ёшларни гоявий тахдидларга карши кураш рухида тарбиялашда, уларда гоявий иммунитетни шакллантиришда оила, махалла, таълим-тарбия тизимларининг урни бекиёс. Ёш авлоднинг шаклланиши ва балогатга етиш жараёнида хар бир оилада, яшаётган махаллада, таълим-тарбия тизимида, богчадан тортиб, то олий укув юртигача, ишлаётган жамоада, бир суз билан айтганда, уларни ураб турган мухитда соглом вазиятни вужудга келтириш лозим.

Бунинг учун эса, ёш авлодни ватанпарварлик, инсонийлик рухида тарбиялашни такомиллаштириш зарур. Бунда ота-оналар, махалла фаоллари, олимлар, зиёлилар, укитувчи ва мураббийлар, нодавлат ташкилотлар ва омма-вий ахборот воситалари, кенг жамоатчиликнинг ижтимоий хамкорлиги алохида ахамият касб этади.

Сирасини айтганда, таълим-тарбия тизими инсон камолотининг мухим шарти сифатида мафкуравий таргибот ва ташвикот ишларини самарали ташкил этади. Шунингдек, узининг миллий хамда шаркона хусусиятига кура, бизнинг таълим тизимимиз мафкуравий тахдидларнинг олдини олиш ва уларга карши курашда катта урин тутади.

Адабиётлар:

1. Каранг: Юсупов Э. Оиланинг маънавий асослари. - Наманган, 1998. - Б. 75.

2. Миллий гоя: таргибот технологиялари ва атамалар лугати. - Тошкент: Akademiya, 2007. - Б. 185.

3. Умурзакова РА. Узбекистонда оила мустах,камлигининг социал омиллари: Соц. фан. номз.... дис. автореф. - Тошкент: УзМУ, 2006. - Б. 19.; Шерму^амедов С., Султонов Т. Оила - истеъдодли ёшларни тарбиялашда энг мухим бос^ич. - Тошкент: Маънавият, 2002. - Б. 165.

4. Хаитов Ш. Муроса фалсафаси - оила тинч-тотувлиги асоси // Миллий гоя ва мафкуранинг фалсафий-хукукий фанлар ривожидаги ахдмияти: Республика илмий-амалий конференция материаллари. 2008 йил 2 май. - Тошкент: Фалсафа ва хукук института нашриёти, 2008. - Б. 247-250.

5. Каримов ИА Юксак маънавият - енгилмас куч. - Тошкент: Маънавият, 2008. - Б. 53-54.

© М.М. Юлдашева, О.К. Тобиров, 2016

УДК 378

СЕМЬЯ И ИДЕОЛОГИЧЕСКАЯ ДИСЦИПЛИНА ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ

М.М. Юлдашева, О.К. Тобиров

Аннотация. В настоящее время эра идеологических угроз, чтобы предотвратить семью и обращает внимание на повышение эффективности системы образования. Ключевые слова: семья, образование, культура, идеология, мораль.

© М.М. Юлдашева, О.К. Тобиров, 2016

UDC378

FAMILY AND IDEOLOGICAL DISCIPLINE TO IMPROVE THE EFFECTIVENESS OF THE EDUCATION SYSTEM

M.M. Yuldasheva, O.K. Tobirov

Abstract. At present, the era of ideological threats to prevent family and draws attention to the efficiency of the education system.

Keywords: family, community, culture, ideology, morality.

© M.M. Yuldasheva, O.K. Tobirov, 2016

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.