CC BY
41
dr inz. Jerzy KOSNIK
Zaklad Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarowej CNBOP
FALSZYWE ALARMY POZAROWE
Streszczenie
Nowe systemy radiokomunikacyjne i teleinformatyczne wprowadzaj^ zagrozenia w prawidlowej pracy Systemow Automatyki Pozarniczej. Dzialaj^ce na czujk? pozarowy pole elektromagnetyczne telefonu komorkowego GSM lub bezprzewodowej lokalnej sieci komputerowej WLAN, moze wywolac falszywy alarm pozarowy. W analizie przyczyn alarmow posluzono si? danymi statystycznymi otrzymanymi z Komendy Glownej PSP.
Summary
New generation teleinformatic and radio systems bring distortions into Automatic Fire Systems. A fire picket which receive the electromagnetic field from a GSM mobile phone or from wireless local network (WLAN) can initiate a false fire alarm. Analyze of alarms reasons was realized based on statistical data from the Headquarter of National Fire Service.
1. Wprowadzenie
Alarm pozarowy zgloszony przez czlowieka lub przez System Automatyki Pozarniczej (SAP) ma na celu natychmiastowe uruchomienie samoczynnych urz^dzeñ gasniczych oraz wywolanie interwencji Strazy Pozarnej. Kazdy alarm pozarowy powoduje uruchomienie odpowiednich procedur, angazuje przewidziane srodki techniczne i osobowe oraz pocilga za sob^ koszty finansowe. Zdarzaj^ si? równiez falszywe alarmy pozarowe inicjowane zarówno przez ludzi jak i przez urz^dzenia wchodz^ce w sklad SAP. Falszywe alarmy pozarowe obnizaj^ gotowosc operacyjn^. Strazy Pozarnej i angazuj^c niepotrzebnie jej sily - zwi^kszaj^. zagrozenie dla obszaru obj?tego ochron^. Ponadto niepotrzebne uruchamianie automatycznych urz^dzeñ gasniczych i oddymiaj^cych moze byc powodem powaznych strat materialnych i wnosic zagrozenie dla zdrowia i zycia ludzi przebywaj ^cych w obszarze poddawanym dzialaniu srodków gasz^cych nie istniej^cy pozar.
W Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej w Józefowie kontynuowane s^. badania maj^ce na celu wykrycie przyczyny falszywych alarmów
pozarowych wywolywanych z instalacji wykrywczych [1]. Problem nabrzmiewa poniewaz liczba falszywych alarmów na obszarze kraju, wywolywanych z instalacji wykrywczych przez urz^dzenia nalez^ce do SAP w ci^gu roku, przekroczyla juz trzy tysi^ce i nadal rosnie. Stosunkowo niewielki wzrost liczby falszywych alarmów w latach 2002 - 2004 mógl wynikac z przyrostu liczby czynnych urz^dzeñ. Szczególnie niepokoj^ca jest okolicznosc, ze roczny przyrost liczby falszywych alarmów jest coraz wi^kszy i w roku 2006 przekroczyl juz wartosc +55 %, podczas gdy w latach poprzednich byl znacznie mniejszy (tablica 1).
Tabela 1.
Falszywe alarmy pozarowe na obszarze kraju wywolane z instalacji wykrywczych (dane statystyczne Komendy Glównej PSP).
rok 2002 2003 2004 2005 2006
liczba falszywych alarmów 1653 1722 1876 2116 3283
roczny przyrost liczby falszywych alarmów 1,4 % 4,2 % 8,9 % 12,8 % 55,2 %
Poszukuj^c przyczyny rosn^cej szybko w ostatnich pi^ciu latach liczby falszywych alarmów postawiono hipotez^, ze istniej^ nast^puj^ce powody tego wzrostu:
1. nadmierna podatnosc czujek pozarowych i innych elementów SAP na zaklócaj^ce dzialanie pola elektromagnetycznego;
2. duzy i nadal rosn^cy poziom zaklócaj^cego pola elektromagnetycznego istniej^cego w srodowisku.
Nalezy zauwazyc, ze dopuszczalny poziom zaklócaj^cego pola elektromagnetycznego w srodowisku i mozliwe rezultaty jego dzialania na urz^dzenia s^. ograniczone przez odpowiednie przepisy prawne obowi^zuj^ce w kraju. Parlament Europejski wydal specjaln^. „Drektywq Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/108/WE" okreslaj^c^. jak^ odpornosc na zaklócenia elektromagnetyczne powinny miec urz^dzenia [9]. Sejm uchwalil 13.04.2007 r. „Ustawq o kompatybilnosci elektromagnetycznej" zakazuj^ce wytwarzanie zaburzen elektromagnetycznych i nakazuj^ce posiadanie odpornosci na takie zaburzenia [9]. Jezeli powyzsze akty prawne b^d^ skutecznie egzekwowane, to dane statystyczne w tablicy 1 powinny malec, a w najgorszym razie nie ulegac wi^kszym zmianom. Póki co - rosn^..
Przyjçcie lub odrzucenie hipotezy, obarczaj^cej pole elektromagnetyczne odpowiedzialnosci^. za falszywe alarmy pozarowe, pomoze w ukierunkowaniu dalszych badan.
2. Pole elektromagnetyczne
W przestrzeni otaczaj^cej Ziemiç i na jej powierzchni, mozna stwierdzic istnienie w okreslonym zakresie czçstotliwosci promieniowania elektromagnetycznego o mierzalnej wartosci natçzenia pola. Promieniowanie to moze byc naturalne, gdy pochodzi ze zródel stworzonych przez przyrodç i moze byc sztuczne, gdy powstaje skutkiem dzialalnosci czlowieka [1G].
W przyrodzie naturalne zródla zaburzen elektromagnetycznych powoduj^. powstawanie w otaczaj^cej przestrzeni fali elektromagnetycznej o znacznej wartosci natçzenia pola oraz o widmie skladaj^cym siç z wielu czçstotliwosci. Do naturalnych zródel zaburzen nalez^:
• slonce (najpotçzniejsze zródlo naturalne),
• wyladowania burzowe,
• opady atmosferyczne,
• burze magnetyczne,
• meteoryty,
• zmiany w j onosferze,
• promieniowanie kosmiczne.
W wyniku dzialalnosci czlowieka powstalo miliardy sztucznych zródel zaburzen elektromagnetycznych wytwarzaj ^cych promieniowanie selektywne i impulsowe. Do sztucznych zródel zaburzen nalez^.:
• bomba atomowa (najpotçzniejsze zródlo sztuczne),
• telefony komórkowe (GSM),
• radiowe sieci komputerowe (WLAN),
• telefony bezprzewodowe (DECT),
• nadajniki radiowe,
• nadajniki telewizyjne,
• radary,
• radiotelefony,
• spawarki,
• tyrystory,
• lampy fluorescencyjne,
• kuchnie mikrofalowe,
• silniki pr^du stalego,
• aparaty zaplonowe w samochodach.
Sztucznym zródlem promieniowania elektromagnetycznego moze byc równiez urz^dzenie nalez^ce do SAP. Przykladem jest system wykorzystuj^cy bezprzewodow^ (radiow^) l^cznosc pomiçdzy central^ sygnalizacji pozarowej i czujkami stosowany, gdy do czujki nie mozna doprowadzic przewodowej linii dozorowej (np. w obiektach zabytkowych, muzeach, kosciolach). System pracuje w wyznaczonym do powyzszych celów pasmie czçstotliwosci 868-87G MHz z modulaj impulsow^, wykorzystuj 3c miliwatow^ moc nadawania [8].
Promieniowanie elektromagnetyczne, jezeli jest wystarczaj^co intensywne, niezaleznie od zródla w którym powstaje, wytwarza zaburzenia elektromagnetyczne mog^ce zaklócac pracç (pogarszac dzialanie) róznych urz^dzeñ elektronicznych lub elektrycznych. Pod wplywem tych zaburzen powstaje np. slyszalne trzaski w odbiornikach radiowych i wystçpuje niestabilnosc odbieranych obrazów telewizyjnych.
Jezeli w miejscu narazonym na wystçpowanie zaburzen elektromagnetycznych znajdzie siç czujka pozarowa (zawieraj^ca elementy elektroniczne) to jej dzialanie moze równiez zostac w jakis sposób zaklócone [2] i w rezultacie moze powstac falszywy alarm pozarowy.
3. Falszywe alarmy pozarowe
System Automatyki Pozarniczej prawidlowo zaprojektowany, wykonany i zainstalowany, pracuj^cy w normalnych warunkach srodowiskowych i nie narazony na dzialanie silnych zaburzen elektromagnetycznych wykrywa pozar oraz sygnalizuje i alarmuje o nim w celu podjçcia odpowiednich dzialan. Wad^ wszystkich systemów i urz^dzeñ jest wystçpowanie falszywych alarmów pozarowych. Uzytkownicy i operatorzy Systemów Automatyki Pozarniczej od dawna zglaszaj^ zapotrzebowanie na urz^dzenie skutecznie wykrywaj3.ce kazdy pozar i nie sygnalizuj^ce falszywych alarmów.
Otrzymuj^ tylko kolejne wersje urz^dzeñ w których s^ wprowadzane rózne ulepszenia, a alarmy nadal wystçpuj^ - choc nieco rzadziej.
Wszystkie czynniki bçd^ce przyczyn^ falszywych alarmôw s^ bardzo dobrze znane i konstruktorzy podejmuj^ kolejne proby wyeliminowania lub zneutralizowania ich rôznymi metodami. Nie wszystkie metody daj^ jednak rezultat zgodny z oczekiwaniem i nie w kazdym srodowisku, a pojawiaj^ siç czasami nieprzewidziane szkodliwe efekty uboczne podczas eksploatacji nowego urz^dzenia. Postçp w tej dziedzinie nastçpuje, ale powoli.
W badaniach prowadzonych w CNBOP wykazano, ze alarm pozarowy moze powstac np. w wyniku narazenie nawet jednego elementu nalez^cego do Systemu Automatyki Pozarniczej na silne promieniowanie elektromagnetyczne emitowane w okreslonym zakresie czçstotliwosci. Bçdzie to alarm falszywy. Najwiçksz^ podatnosc na oddzialywanie promieniowania elektromagnetycznego wykazuj^ czujki pozarowe oraz (rzadziej) moduly wejsciowe nalez^ce do wyposazenia central sygnalizacji pozarowej (CSP). Urz^dzenia i systemy wyprodukowane przez rozne firmy wykazuj^ rôzn^ podatnosc.
Podstawowym elementem automatycznego systemu wykrywania i sygnalizacji pozaru jest czujka pozarowa. Czujka zawiera co najmniej jeden czujnik reaguj^cy na odpowiednie zjawiska fizyczne lub chemiczne i przekazuje informacje o ich wyst^pieniu do CSP. Urz^dzenia pomiarowe czujek zawieraj^ rozbudowane uklady elektroniczne wykorzystuj ^ce rozne zjawiska fizyczne lub chemiczne zwi^zane z powstawaniem pozaru i przetwarzaj wykryt^ wartosc parametru pozarowego na wielkosc elektryczn^. poddawan^. dalszej obrobce oraz transmisji. Czujki mog3 przykladowo zawierac: komory jonizacyjne, detektory ciepla, detektory promieniowania podczerwonego, detektory promieniowania ultrafioletowego, komparatory, przetworniki analogowo-cyfrowe, mikroprocesory, pamiçci cyfrowe, uklady calkuj^ce i rôzniczkuj^ce. W czujkach i CSP stosowane s^ wyrafinowane techniki pomiarowe zarowno w celu zapewnienia skutecznego wykrywania rzeczywistego pozaru jak i eliminowania falszywych alarmow.
Miejsca instalowania czujek pozarowych w obiektach chronionych s^ wybierane ze wzglçdu na zapewnienie skutecznego wykrywania pozaru i to jest oczywiste. Jednakze tak wybrane usytuowanie czujek powoduje, ze jest to zwykle miejsce nie osloniçte i dlatego szczegolnie narazone na docieranie pola elektromagnetycznego, a to moze byc szkodliwe. Niczym nie stlumione promieniowanie elektromagnetyczne moze dzialac zaklôcaj^co z peln^. moc^. na pracç czujek. St^d wynika potrzeba opracowanie skutecznych sposobôw zabezpieczenia czujek przed jego wplywem i umozliwienie poprawnej pracy w rzeczywistym srodowisku elektromagnetycznym. Konieczne jest rôwniez wykonywanie pomiarôw wrazliwosci czujek na zaburzenia elektromagnetyczne.
Urz^dzenia ochrony przeciwpozarowej powinny miec - i zwykle maj^ - konstrukcjç zapewniaj^c^ odpornosc na pole elektromagnetyczne o umiarkowanej wielkosci. Dane techniczne oferowanych urz^dzeñ zawieraj^ na ogól informacje dotycz^ce wrazliwosci urz^dzenia na promieniowanie elektromagnetyczne. Podczas badan prowadzonych w CNBOP sprawdzana jest rzetelnosc danych podanych przez producentów, oraz zgodnosci danych z normami okreslaj^cymi dopuszczaln^ wrazliwosc na zaburzenia elektromagnetyczne wystçpuj^ce w srodowisku elektromagnetycznym w którym zostaly zainstalowane.
Wrazliwosc badanych urz^dzen na pole elektromagnetyczne ocenia siç na postawie wyników badania ich:
• podatnosci - reakcji pracuj^cego urz^dzenia na zaburzenia;
• odpornosci - zdolnosci zachowania poprawnego dzialania urz^dzenia podczas zaburzen;
• wytrzymalosci - zdolnosci do zachowania pierwotnych wlasciwosci urz^dzenia po ust^pieniu zaburzenia.
Badania polegaj^ na umieszczeniu pracuj^cego urz^dzenia w przestrzeni, w której jest wytwarzane zaklócaj^ce pole elektromagnetyczne. Podczas badan pole ma ustalon^ wartosc (np. 1G V/m) i polaryzacjç (np. pionowq) oraz jest modulowane w amplitudzie o okreslonej glçbokosci (np. 8G lub 1GG %) sygnalem sinusoidalnym 1GGG Hz lub przebiegiem prostok^tnym 1 Hz. Czçstotliwosc pola jest zmieniana skokowo z niewielkim przyrostem (np. 1 %) w z^danym przedziale (np. od 1G do 1GGG MHz).
Pole elektromagnetyczne jest wytwarzane w komorze GTEM (Gigahertz Transverse Electromagnetic Mode = gigahercowa poprzeczna fala biez^ca) posiadaj^cej specjaln^. konstrukcjç umozliwiaj^c^. wytworzenie oraz utrzymanie parametrów zaklócaj ^cego pola w przestrzeni otaczaj^cej badane urz^dzenie i jednoczesnie zapewniaj^cej dziçki starannemu ekranowaniu odpowiedni^ separacjç od wszelkich innych sygnalów, które moglyby zafalszowac uzyskiwane wyniki badania. Badania wrazliwosci czujek pozarowych na dzialanie pola elektromagnetycznego prowadzone s^ wg norm PN-EN 5G13G-4 [6], PN-EN 61GGG-4-3 [7].
4. Rezultaty dzialania zaburzeú elektromagnetycznych
Badania doswiadczalne potwierdzily zasadnosc obaw o negatywne dzialanie zaburzen elektromagnetycznych na pracç urz^dzen ochrony przeciwpozarowej. Stwierdzono,
ze niebezpieczne dla niektórych typów czujek pozarowych jest promieniowanie elektromagnetyczne o wartosci natçzenia pola wiçkszej od 1G V/m, gdy jest wytwarzane w zakresie czçstotliwosci od kilkunastu MHz do kilku GHz. Rezultatem dzialania na czujkç pozarowy takiego promieniowania moze byc falszywy alarm pozarowy. Zagrozenie powstawania falszywych alarmów pozarowych staje siç realne poniewaz wprowadzane obecnie do eksploatacji coraz liczniejsze systemy radiokomunikacyjne i teleinformatyczne wytwarzaje promieniowanie elektromagnetyczne o parametrach zblizonych do wyzej podanych. Najwiçksze zagrozenia dla pracy SAP stwarzaje cyfrowe telefony komórkowe GSM [5]. Wprawdzie pojedynczy telefon GSM w pasmie czçstotliwosci 9GG MHz lub 1,8 GHz wytwarza natçzenie pola mniejsze od dopuszczalnej wartosci 1G V/m (maksymalnie wytwarza: kilka V/m), to jednak ze wzglçdu na miliony eksploatowanych telefonów i ich uzytkowanie w kazdych warunkach topograficznych i srodowiskowych, w niebezpiecznym zakresie czçstotliwosci - zagrozenia dla pracy urzedzen ochrony przeciwpozarowej staje siç realne.
Udzial w wytwarzaniu zaklócajecego pola moge miec równiez urzedzenia nadawcze w lokalnych bezprzewodowych sieciach komputerowych WLAN (Wireless Local Area Network) [3]. Poczetkowo sieci WLAN nie sprawialy problemów w dzialaniu urzedzen przeciwpozarowych, jednakze obecnie zagrozenie powstaje, poniewaz urzedzen tych jest coraz wiçcej, stosowane se coraz czçsciej anteny kierunkowe o duzym zysku i niektóre grupy uzytkowników sieci samowolnie znacznie zwiçkszaje moc urzedzen nadawczych [4].
Technologia bezprzewodowych lokalnych sieci komputerowych WLAN umozliwia latwy dostçp do sieci teleinformatycznej, korporacyjnej czy Internetu bez koniecznosci fizycznego leczenia siç przez tradycyjny kabel lub modem telefoniczny. Technologia ta jest oparta
glównie na standardzie IEEE 8G2.11. Jego wersja IEEE 8G2.11b o nazwie handlowej Wi-Fi™ pracujeca w pasmie 2,4 GHz przezywa od kilku lat bardzo dynamiczny okres rozwoju. Urzedzenia wykorzystywane do budowy sieci bezprzewodowej se latwo dostçpne, a skala produkcji pozwolila na obnizenie cen przez dostawców sprzçtu do poziomu konkurencyjnego w stosunku do rozwiezan przewodowych.
Obecnie, duza czçsc laptopów i palmtopów jest fabrycznie wyposazona w karty Wi-Fi.
Powyzsze przyczyny sprawiaje, ze mozna siç spodziewac coraz wiçkszego poziomu pola elektromagnetycznego pochodzecego z przypadkowo polozonych lub mobilnych zródel promieniowania zwiezanych z technologie WLAN, które trudno skontrolowac pod ketem
zgodnosci z przepisami i poprawnosci dzialania. Przykladem sygnalizuj^cym mozliwosc powstania trudnych do skontrolowania zagrozen s^ np. zastosowania wojskowe sieci WLAN. Przewidywana jest mozliwosc wyposazania toru nadawczego w sieci wojskowej WLAN w dodatkowy wzmacniacz o mocy maksymalnej 1G W [3].
Rozwój sieci WLAN z formalnego punktu widzenia jest mozliwy od chwili uwolnienia odpowiednich zakresów czçstotliwosci radiowej przez poszczególne administracje rz^dowe. W Polsce, Minister Infrastruktury wydal w dniu 24 pazdziernika 2GG5 r. rozporz^dzenie „w sprawie urz^dzen radiowych nadawczych lub nadawczo-odbiorczych, które mog3 byc uzywane bez pozwolenia" [8]. Rozporz^dzenie to wymienia kilka zakresów czçstotliwosci, m.in. pasma 2,4 i 5 GHz, w których mog3 pracowac urz^dzenia WLAN. Dopuszczone rozporz^dzeniem moce promieniowania s^ stosunkowo male, odpowiednio dla wymienionych pasm do 1GG i do 1GGG mW eirp (ekwiwalentnej izotropowej mocy promieniowania), jednak s^ one czçsto przekraczane przez stosowanie, szczególnie przez amatorów, dodatkowych anten kierunkowych o bardzo duzym zysku.
Typowe zasiçgi wykorzystywanych w standardowy sposób kart Wi-Fi wynosz^ kilkaset metrów i mialy ograniczac siç do wnçtrza jednego budynku. Poprzez stosowanie anten kierunkowych praktycznie uzyskiwane s^ zasiçgi dwudziestu kilometrów i wiçksze. Obserwowana zajçtosc pasma 2,4 GHz jest juz obecnie bardzo duza szczególnie na terenach zurbanizowanych. Nie nastçpuje jednak masowe przechodzenie na pasmo 5 GHz, glównie ze wzglçdu na wyzsze koszty urz^dzen i ich mniejsze zasiçgi.
W najblizszej przyszlosci mozna oczekiwac dalszego dynamicznego rozwoju sieci LAN, poprzez lawinowe zwiçkszanie siç liczby uzytkowników i obejmowania zasiçgiem sieci coraz wiçkszego obszaru [5]. Rozwój tych sieci powinien byc monitorowany przez Straz Pozarn^..
5. Wnioski
1. Zagrozenia dla prawidlowego dzialania urz^dzen ochrony przeciwpozarowej powstaj^ w wyniku wprowadzenia do eksploatacji nowych systemów radiokomunikacyjnych i teleinformatycznych. Promieniowanie elektromagnetyczne emitowane przez urz^dzenia nadawcze nalez^ce do tych systemów moze byc przyczyn^ rosn^cej w kraju liczby falszywych alarmów pozarowych wywolywanych z instalacji wykrywczych.
2. Bezposredni^ przyczyn^ powstalej sytuacji moze byc podatnosc niektórych typów czujek pozarowych na dzialanie zaburzen elektromagnetycznych w wyzszych pasmach czçstotliwosci wykorzystywanych przez nowe systemów radiokomunikacyjne i teleinformatyczne. Odpornosc na dzialanie pola elektromagnetycznego starszych urz^dzen ochrony przeciwpozarowej byla sprawdzana wg obowi^zuj^cych wówczas norm, które wydaj^ siç obecnie zbyt lagodne. Niektóre z tych urz^dzen, posiadaj^ce nadal wazne certyfikaty, nie zawsze s^ w stanie oprzec siç powstaj^cym obecnie zagrozeniom.
3. Stwierdzona zostala wrazliwosc niektórych urz^dzen SAP na zaklócaj^ce dzialanie pola elektromagnetycznego o natçzeniu K = 1G V/m. Stanowi to inspiracje do rozszerzenia zakresu badan dla urz^dzen danego rodzaju. Proponujç aby wszystkie dostarczane w celu wykonania standardowych badan czujki pozarowe oraz moduly wejsciowe poddawac nastçpuj^cym badaniom dodatkowym o zaostrzonych wymaganiach (wyniki tylko do uzytku wewnçtrznego CNBOP):
• badanie odpornosci na narazenie polem elektromagnetycznym w komorze GTEM
• wykonywane przy natçzeniu pola K = 3G V/m (standardowo: K = 1G V/m) wg PN-EN 61GGG-4-3;
• badanie odpornosci na narazenie polem elektromagnetycznym w komorze GTEM
• wykonywane w zakresie czçstotliwosci F = 1 - 42GG MHz (standardowo: F = 3G -1GGG MHz) wg PN-EN 61GGG-4-3;
• badania dodatkowe nalezy prowadzic przez zaplanowany okres czasu (np. 2 lata) i zakonczyc sprawozdaniem.
Literatura
1. T. Bienkowski, J. Kosnik; Fatszywe alarmy pozarowe wywofywane z instalacji
2. wykrywczych; Krajowa Konferencja Radiokomunikacji, Radiofonii i Telewizji 2GG7; Zeszyty Naukowe Wydzialu Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdanskiej nr 1/2GG7.
3. J. Ciszewski, J. Kosnik; Autozaklócanie?; Przegl^d Pozarniczy nr 5/2GG6.
4. J. Kosnik, T. Bienkowski; Oddziafywanie promieniowania elektromagnetycznego lokalnych bezprzewodowych sieci komputerowych (WLAN) na urzqdzenia ochrony
5. przeciwpozarowej; XI Krajowe Sympozjum Nauk Radiowych; materialy konferencyjne URSI '2GG5 str. 439; Poznan 2GG5.
6. J. Kosnik; Podatnosc urzqdzeñ ochrony przeciwpozarowej na pole elektromagnetyczne; Krajowa Konferencja Radiokomunikacji, Radiofonii i Telewizji 2GG4; materialy konferencyjne KKRRiT '2GG4 str. 532; Warszawa 2GG4.
7. J. Kosnik; Oddziafywanie promieniowania elektromagnetycznego na czujki pozarowe;
8. Krajowe Sympozjum Telekomunikacji 2GG3; materialy konferencyjne KST '2GG3 tom B-OE.G8 str. 299; Bydgoszcz 2GG3.
9. PN- EN 5G13G-4. Systemy alarmowe Czçsc 4: Kompatybilnosc elektromagnetyczna.
Wymagania dotyczqce odpornosci urzqdzeñ systemów alarmowych pozarowych, wlamaniowych i osobistych. 1G. PN- EN 61GGG-4-3. Kompatybilnosc elektromagnetyczna (EMC).
11. Metody badañ i pomiarów. Badanie odpornosci na pole elektromagnetyczne czçstotliwosci radiowej.
12. Rozporzqdzenie Ministra Infrastruktury z 24pazdziernika 2005 r. w sprawie urzqdzeñ radiowych nadawczych lub nadawczo-odbiorczych, które mogq byc uzywane bez pozwolenia radiowego. Dziennik Ustaw nr 23G/2GG5 poz. 1955.
13. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o kompatybilnosci elektromagnetycznej, (Dziennik Ustaw nr 82/2GG7 poz. 556); wdrazajqca Dyrektywç Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/108/WE odnoszqcq siç do kompatybilnosci elektromagnetycznej;(Dz. Urz. UE L 39G z 31.12.2GG4, str. 24).
14. T. W. Wiçckowski; Badania kompatybilnosci elektromagnetycznej urzqdzeñ elektrycznych i elektronicznych; Oficyna Wydawnicza Politechniki Wroclawskiej; Wroclaw 2GG1.
