Научная статья на тему 'Факторы совершенствования системы самостоятельной работы студентов'

Факторы совершенствования системы самостоятельной работы студентов Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
21
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
самостоятельная работа / занятия / вне занятия / учебные пособия / дидактические основы / индивидуальный / дифференцированный / система самостоятельной работы. / independent work / classes / out of class / teaching aids / didactic foundations / individual / differentiated / system of independent work.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Зафар Хусанов

Одна из ключевых составляющих развития учебной деятельности студентов – это их самостоятельная работа. При организации самостоятельной деятельности студента необходимо развивать его потребности в знаниях, обеспечивать их средствами познания. В статье изложены задачи, содержание, типы, аспекты организации и проведения, управления, а также проблемы совершенствования системы самостоятельных работ учащихся.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Factors for improving the system of independent work of students

One of the key parts of developing students ’learning activities is their independent work. In the organization of independent activity of the student, it is necessary to develop their needs of knowledge, to provide them with the means of cognition. The article describes the tasks, content, types, aspects of organization and governance, management, as well as problems of improving the system of students' independent work.

Текст научной работы на тему «Факторы совершенствования системы самостоятельной работы студентов»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Factors for improving the system of independent work of students

Zafar KHUSANOV1

Navoi State Mining Institute

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received March 2021 Received in revised form 20 March 2021 Accepted 15 April 2021 Available online 20 May 2021

Keywords:

independent work, classes, out of class, teaching aids, didactic foundations, individual, differentiated, system of independent work.

One of the key parts of developing students 'learning activities is their independent work. In the organization of independent activity of the student, it is necessary to develop their needs of knowledge, to provide them with the means of cognition. The article describes the tasks, content, types, aspects of organization and governance, management, as well as problems of improving the system of students' independent work.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Укyвчилapнинг мустакил ишлapи тизимини тaкoмиллaштиpиш oмиллapи

_ АННОТАЦИЯ_

Калит cyзлap:

мустакил иш, Дapc,

дapcдaн ташк^и, укув вocитaлapи, дидактик acooflap, индивидуал, тaбaк;aлaштиpилгaн, мустакил иш тизими.

Укyвчилapнинг укув фaoлиятини pивoжлaнтиpишнинг ашшй к;иcмлapидaн биpи - бу yлapнинг мустакил фaoлиятидиp. Укувчининг, умуман иншннинг мустакил фaoлиятини ташкил ;илишда, yлapдaги билимга эx,тиёжлapини pивoжлaнтиpиш, yлapнинг билиш вocитaлapи билан таъминлаш лoзим. Мак^лада yкyвчилapнинг мустакил ишлapининг вазифаш, тapкиби, шaкллapи, уни ташкил ;илиш ва утказиш oмиллapи, бoшкapиш тaмoйиллapи х,амда мустакил ишлapнинг тизимини тaкoмиллaштиpиш мyaммoлapи баён килинган.

1 Senior lecturer, Navoi State Mining Institute, Navoi, Uzbekistan. E-mail: zafarxusanov@mail.ru.

Факторы совершенствования системы самостоятельной работы студентов

_ АННОТАЦИЯ_

Укувчиларнинг ук;ув фаолиятини ривожлантиришнинг асосий кисмларидан бири - бу уларнинг мустакил фаолиятидир. Укувчининг, умуман инсоннинг мустакил фаолиятини ташкил ;илишда, улардаги билимга эхтиёжларини ривожлантириш, уларнинг билиш воситалари билан таъминлаш лозим. Укувчиларнинг мустакил укув фаолияти таълимининг шундай воситасики, уни таълимга тадби; этиш асосида:

• у;иш, урганишда иштиё; давом эттирилади, дарс давомида хосил килинган мотивларнинг давом этиши таъминланади;

• укувчиларни билмасликдан билишга, малакасини кенгайтиришга олиб келади;

• урганилаётган укув материалини устида укувчиларнинг уз фаолиятини муста;ил давом эттиришга замин яратади;

• укувчилар фаолиятига рахбарлик килиш, уларнинг мустакил фаолиятини ташкил ;илиш ва бош;аришни маълум даражада осонлаштиради.

Укувчининг муста;ил фаолиятининг шакли ёки тури учун бажаришдаги методлар ва укув воситаларига караб турлича булиниш мумкин.

Педагогик, илмий-услубий адабиётларда мустакил ишлар ташкилий, дидактик, психологик ва бошка белгилар асосида квалификацияланади. Шу сабабли мустакил иш турлари шу белгилар асосида урганилади ва тахлил килинади. Шунингдек, бирмунча илмий-тадкикот ишлари натижаларида, мустакил иш икки йуналишда табакалаштирилган: укув жараёнидаги хамда унга тайёрланишдаги укувчининг фаолияти ва укувчининг кизикишини хамда кобилиятига асосланган индивидуал режа асосидаги кушимча фаолиятдир. Бошка тадкикот муаллифлари эса мустакил иш - укув хамда ижодкорлик ишларига, учинчи йуналишдаги илмий-тадкикот ишларида эса дарс турлари: маъруза (назарий), лаборатория (кузатиш ва уй тажрибалари) хамда амалий (масала ечиш) ва бошка турларга караб табакалаштирилади. Таълимнинг асосини ташкил килувчи дидактика, унинг тамойилларига биноан мустакил иш куйидагиларга классификацияланади [5, 6]:

• янги билимларни мустакил эгаллаш;

• такрорлаш асосида мустакил билимларини чукурлаштириш ва мустахкамлаш хамда уларни амалиётларда куллаш;

• мустакил ишни назорат килиш ва бахолаш.

Ключевые слова:

самостоятельная работа,

занятия,

вне занятия,

учебные пособия,

дидактические основы,

индивидуальный,

дифференцированный,

система самостоятельной

работы.

Одна из ключевых составляющих развития учебной деятельности студентов - это их самостоятельная работа. При организации самостоятельной деятельности студента необходимо развивать его потребности в знаниях, обеспечивать их средствами познания. В статье изложены задачи, содержание, типы, аспекты организации и проведения, управления, а также проблемы совершенствования системы самостоятельных работ учащихся.

Муста;ил ишга А.Н. Зимняя томонидан туларо; таъриф берилган муста;ил иш - ма;садга йуналган, ички мотивга асосланган укувчининг барча харакатларининг ва жараёнларининг мажмуасидир. Бунда укувчида англаш, муста;ил фикрлаш, муста;ил тартиб, шахсий жавобгарлик хислари шаклланади ва муста;ил ривожланиш, такомиллашиш хамда тушуна билиш жараёнлари укувчига хузур-халоват ато этади. [6]. Биринчидан, бу таърифда муста;ил ишни психологик аспектлари: уз-узича фаоллик, уз-узини бош;ариш, муста;ил ташкилотчи, уз-узини назорат кабилар эътиборга олинган. Муста;ил иш укувчининг муста;ил фаолияти билан ани;ланади. "Муста;ил фаолият" - бу укувчининг конкрет холатда ма;садга эришиш учун бош;алар ёрдамисиз ;обилиятли (ижодкорли) фаолиятидир. Укувчининг уз-узича фаоллиги-бу укувчининг ички мотивга асосланган фаолияти дейиш мумкин. Уз-узича фаоллик, уз-узини бош;ариш эса - укувчининг, шахснинг узини маълум ма;сад сари интилиши ва узини фидо ;илиш хусусияти булиб, унинг ма;сади йуналган, фаол холда узининг ;увватини, ва;тини ва воситаларни рационал ишлатган холда орали; ва охирги ма;садга эришишдир. "Узини узи назорат" - бу муста;ил ишнинг асосий компоненталаридан бири булиб, уни укувчи, шахснинг узи амалга оширади.

Муста;ил ишларни ташкил ;илиш ва утказишнинг янги воситаларидан бири бу - компьютер техникаси ва технологияларидан фойдаланишдир. Бунда хос ишланмалар, анимацион материаллар, электрон у;ув кулланмалар, виртуал лабаратория ишлари зарур булади. Рус ва инглиз тилларида умумий урта таълим мактаблари учун яратилган электрон ;атор ишланмалар мавжуд.

Бугунги кунда жуда куп ва турли укув компьютер - дастурлари мавжуд. Улардан фойдаланишда фани урганишга хусусан физика фанини укитишга булган дидактик талабларга жавоб бериши хамда уларда келтирилган укув материаллари ДТС га хамда умумий урта таълим мактаб дастурларига мос келиши куриб чи;илиши керак. Улардан самарали фойдаланиш учун, укувчилар компьютерда ишлаш куникмасига эга булишлари хамда улар ишлаши учун керак булган материаллар комплекси ишлаб чи;илиб, компьютерда киритилган булиши керак, ёхуд керакли материалларни интернет тизимларидан излаб топиш куникмасига эга булиши керак.

Унда укувчилар куйидаги ишларни бажариши мумкин :

1. Компьютер базасидан материалларни кура олиш, материалларни компьютер базасига киритиш;

2. Электрон кутубхонадан фойдаланиш;

3. Гипертекстли матндан фойдаланиш;

4. Анимациялар, интерактив моделлар, мультимедиалар билан ишлаш;

5. Диаграмма, жадвал ва схемалар билан ишлаш;

6. Графиклар билан ишлаш;

7. Масалаларни (назарий,экспериментал) ечиш;

8. У;ув фильмларини куриш;

9. Тест вазифаларини ечиш ва уз-узини билимини бахолаш;

10. Виртуал лаборатория ишларини бажариш.

Укувчиларнинг физика фани буйича муста;ил фаолияти назоратини тавсифловчи интеграцион куринишдаги ишлаб чи;илган диограмма Худойбердиева билан биргаликда ишлаб чи;илган эди[7]. Бунда укувчи

фойдаланиладиган ук;ув воситаларига терминологик лугатлар, изошли лугатлар, дарслик ва у;ув адабиёти, маълумотномалар, энциклопедиялар, электрон дарсликлар ва ишланмалар, у;ув кинофильмлари, интернет манбалари, илмий-услубий ;уроллар киритилган булиб, уларнинг дарсда ва дарсдан ташкаридаги фаолият турлари х,амда хисоботлар шакллари х,ам келтирилган. Бу диаграмма асосида укувчининг мустакил фаолиятини ташкил ;илиш хамда утказишни режалаштириш осон булади.

Укувчиларнинг мустакил иши - бу таълим укувчининг олий даражадаги фаолияти булиб, бутун педагогик таълим жараёнинг ажралмас кисмидир. Укувчиларнинг мустакил ишларининг бошкариш жараёни таълимнинг ургатувчанлиги, тарбиявийлиги ва ривожланувчанлигини таъминлаши керак. Укувчиларнинг мустакил фаолиятини бошкаришда педагог хам бевосита, хам билвосита катнашади. Шу сабабли уни бошкаришнинг куйидаги тамойилларини таъкидлаш зарур:

1. Укувчилар фаолиятига дифференциал ёндашиш ва уларнинг укув вазифаларини хал кила олиш савиясини хисобга олиш.

2. Интеллектуал юклама савиясининг режали равишда ортиб бориши.

3. У;итувчининг укув жараёнига фаол катнашишидан пассив катнашишига аста-секин утиши.

4. Укитувчининг назоратидан уз-узини назорат килишига утиш.

Турли дарсда ва хар хил мустакил ишларни укувчилар бажаришда турлича билим, малака ва куникмаларга эга буладилар. Бу жараён мустакил иш ягона тизим асосида ташкил этилгандагина ижобий натижа беради.

Дидактик принципларга асосан мустакил ишлар тизимига куйидаги талаблар куйилади:

1. Мустакил ишлар тизими асосий дидактик муаммо-укувчиларнинг чукур ва мустахкам билим олишлари, билиш кобилиятларини ривожлантиришлари, мустакил билим олишлари ва билимларини кенгайтиришлари хамда чукурлаштиришлари, уларни амалиётда куллай билишлари кабиларни хал килишга имкон бериши керак.

2. Тизим асосий дидактик принципларга жавоб бериши керак:тушунарли ва системали, назария билан амалиётнинг богликлиги, онгли ва ижодий фаоллик, юкори илмий савияда таълимнинг булиши ва х.к.

3. Тизимга кирувчи ишлар (вазифалар) укувчиларда турли куникма ва малакаларни шакллантириш учун укув максади хамда укув мазмуни буйича турлича булиши керак.

4. Аудиториядаги ва уйдаги вазифаларнинг кетма-кет бажарилиши, уларнинг бир-бирига узвий боглик равишда кейинги вазифаларни бажаришга тайёргарлик вазифасини уташи керак.

Мустакил ишлар, унинг максадлари, турлари, ташкил килиш шакллари, укувчининг дарсда ва дарсдан ташкарида унинг укувчини билим олиш жараёнидаги ахамияти тахлил килиниб мустакил иш физика таълимининг ажралмас кисми булиши кераклиги укув амалиётида янада якколрок намоён булмокда.

Шу сабабли бугунги кунда таьлимнинг барча боскичларида мустакил иш тизимини такомиллаштириш, уни ташкил этиш ва утказиш хамда укув воситалари билан таьминлаш таълимни долзарб муаммоларидан бири булиб колмокда. Шунингдек, укувчиларнинг мустакил иши хамда фаолияти методик тизимини такомиллаштириш лозим. Унинг аспектларини 1-расмда келтирилган диагграммада тасвирланди.

Мусгакрл ишнинг

мазмунини

у/ такомиллаштириш

Мустакил ншнннг дидактик мак;садини

такомилп аштир иш ■f

Укув чиларнин г му стакрл ишининг методик

тизимини такомиллаштириш

Мустакил ишнинг

назоратини такомиллаштириш

Мустакил иш бал;опашини такомиллаштириш

\\\

\\ -\ \

\ \ \\

\

Укувчиларнинг мустак^т иш куникма ва мвлакасини такомиллаштириш

Мустакрл ишни ташкил крлиш ва утказиш

тизимини такомиллаштириш

Мустакил иш шакилларини такомиллаштири ш: индивидуал, гурущти, масофадан ва ;х;оказо

Мустакил ишни укув воситаларини такомилла штири ш

Укувчиларнинг мустакрл фаолияти куникмасини рив ожпантири ш

1-расм. Укувчиларнинг мустакил ишлари тизимини такомиллаштириш ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Жарова Л.В. Организация самостоятельной учебно-познавательной деятельности учащихся. Учебное пособие. - Л.: ЛГТИ, 1986. - С. 78.

2. Жарова Л.В. Организация самостоятельной учебно-познавательной деятельности учащихся. Учебное пособие. - Л.: ЛГТИ, 1986. - С. 78.

3. Турсунметов К.А., Худайбердиева А.И., Оплачко Т.М. Самостоятельная работа учащихся. - Т.: Касб-хунар таълими, 2008. - № 3. - Б. 11-12.

4. Усова А.В., Вологодская З.А. Самостоятельная работа учащихся по физике в средней школе. - М.: Просвещение, 1983.

5. Усова А.В., Завьялов В.В. Самостоятельная работа учащихся в процессе изучения физики. Высшая школа, 1984. - С. 96.

6. Зимняя И.А. Основа педагогической психологии. - М.: 1980. - С. 180.

7. Турсунметов К.А., Худойбердиева А., Хусанов З. // Укувчи ва талабаларнинг мустакил ишларини ташкил этиш ва утказиш муаммолари Узбекистон Республикаси таълим узлуксиз ва узвийлигини таъминлаш ютуклари ва муаммолари. Республика конференция тезислари. Тошкент - 2012, ТДИУ. - Б. 193-195.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. AToeBa M.O. nepHogHHHocTb o6yneHHfl $H3HKe. AcnupaHT u coucKaTe^b. -MocKBa, 2010. - №6. - C. 41-43.

9. M.F. Atoyeva. Interdisciplinary relations in physics course at specialized secondary education. The Way of Science. - Volgograd, 2016. - №9 (31). - PP. 22-24.

10. M.F. Atoyeva. The significance of periodicity at teaching physics. The Way of Science. - Volgograd, 2016. - № 10 (32). - PP. 62-64.

11. AToeBa M.O. Э$$eктнвнocтb o6yneHHfl э^eктpoдннaмнкe Ha ocHOBe TexHO^orHH nepHogHHHocra. The Way of Science. - Volgograd, 2016. - № 10 (32). -PP. 65-66.

12. M.F. Atoyeva. Use of Periodicity in Teaching Physics. Eastern European Scientific Journal. - Dusseldorf-Germany, 2017. № 4. - PP. 35-39.

13. M.F. Atoyeva. Didactic foundations of inter-media relations in the training of university students. International Scientific Journal. Theoretical & Applied Science. p-ISSN: 2308-4944 (print) e-ISSN: 2409-0085 (online). Year: 2020 Issue: 06 Volume: 86. - P. 124.

14. M.F. Atoyeva, R. Safarova. Pedagogical integration as a means of forming professionally important qualities among students of a medical university. Academicia. ISSN: 2249-7137 Vol. 10, Issue 8, August 2020. Impact Factor: SJIF 2020 = 7.13 ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal https://saarj.com.

15. M.F. Atoyeva. Pedagogical Tests As An Element Of Types Of Pedagogical Technologies. The American Journal of Applied Sciences, 2(09), (TAJAS) SJIF-5.276 DOI-10.37547/tajas Volume 2 Issue 9, 19.09.2020. ISSN 2689-09. 92 The USA Journals, USA www.usajournalshub.com/index.php/tajas. PP. 164-169. HMn. 5.2.

16. Farkhodovna A.M. (2020). The problems of preparing students for the use of school physical experiment in the context of specialized education at secondary schools. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8 (9). - PP. 164-167.

17. Saidov S.O., Fayzieva Kh.A., Yuldosheva N.B. Atoyeva M.F. The Elements of organization of the educational process on the basis of new pedagogical technologies. The American Journal of Applied Sciences, 2(09), (TAJAS) SJIF-5.276 D0I-10.37547 / tajas Volume 2 Issue 9, 19.09.2020. ISSN 2689-09.92 The USA Journals, USA www.usajournalshub.com/index.php/tajas. PP. - 164-169. HMn. 5.2.

18. Atoeva Mehriniso Farhodovna, Arabov Jasur Olimboevich, Kobilov Bakhtiyor Badriddinovich. (2020). Innovative pedogogical technologies for training the course of physics. the american journal of interdisciplinary innovations and research, 2(12). -PP. 82-91.

19. Nazarova S.M., R. Kurvantaev. Evolution and the forecast of development of the irrigated soils of Bukhara region. Proceedings of the III Tashkent international innovation forum. TIIF - 2017. - Tashkent. - PP. 210-215.

20. Nazarova S.M., G.T. Zaripov Granulometrik composition irrigated soils of Bukhara region Journal of critical reviews ISSN-2394-5225.vol.7 ISSUE17.2020.

21. Nazarova S.M., G.T. Zaripov Physico-mechanical properties of irrigated meadov soils of the Bukhara region (on the example of the Zjandar Dictrict) The American journal of applied sciences. AK^. volume-02.i ssue. 10/2020.

22. G.T. Zaripov., Nazarova S.M., The USE of local vegetables raw materials in the production of the soft drinks. The American journal of applied sciences. AK^. volume-02. issue. 10/2020.

23. Nazarova S.M., Turayeva M., Mamurova M., Physico-mechanical properties of irrigated meadov soils of the Bukhara Academiya an international multidisc iplinary research journal vol. 11. issue 1. January 2021.

24. Narzullaev M.H., Teshaey O. Representation of the natural science picture of the world in the process of teaching students at academic lyceums and professional colleges. Internatsional scientific and praktikal conference WORLD Science/ Rost Publishing Dubai 2015.

25. Narzullaev M. Вспользование астрономических знаний в формировании экологической культуры студентов. Международный академический вестник УДК 00(082) № 1 (45) ISSN 2312-5519 ББК 65.26 2020 [12+].

26. Atoeva Mehriniso Farhodovna, Eshmirzaeva Matluba Abdishukurovna. (2021). Application Of The Law Of Conservation Of Energy In Economics. The American Journal of Applied Sciences, 3(01). - PP. 93-103.

27. Zebiniso Atoyeva, The use of innovative pedagogical technologies in mathematics in secondary schools. Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations Journal home page: https://inscience.uz/index.php /socinov/index/.

28. Rahima Safarova, Characteristics of teaching physics in medical institutes, Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations. Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index.

29. Safarova Rakhima Sattor kizi, Preparing students for use of school physical experiment in the process of teaching physics, European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 9, 2020 ISSN 2056-5852.

30. Khusanov Zafar Jurakulovich. (2021). The Requirements For Students's Independent Work. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 3(01). - PP. 235-243.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.