CC BY
2Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
сельскохозяйственные науки agricultural sciences
ЕТ 0ШМДЕР1 ЖЭНЕ OFAH ЦОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
ТУЛЕН АЛМАТ ДАУЛЕТ¥ЛЫ, ЭЛЩ¥ЛОВ Н¥РПЕЙ1С МАРАТ¥ЛЫ
Халыкаралык инженерлш-технологиялык университетшщ колледжшщ 3 курс
студенттерi
МЫРЖИЕВА АСЕМ БЕКБОЛАТОВНА
Халыкаралык инженерлш-технологиялык университетшщ колледж PhD, Алматы каласы, ^азакстан
Аннотация. Ет внгмдерг адамзаттыц a3bi^mYniK цорында мацызды орын алады жэне мыцдаган жылдар бойы адам тагамыныц ажырамас бвлт болып келген. Бул втмдер адам агзасына цажетт1 ацуыздар, майлар, дэрумендер жэне минералдар сияцты мацызды цоректт заттардыц ец бай квз1 болып табылады. Ет етм1не сиыр ет1, цой ет1, жылцы ет1, шошца етг жэне цус ет1 жатады. Олардыц эрцайсысыныц тагамдыц цундылыгы мен вцдеу эд1стер1 эртурл1, бул олардыц адам агзасына эсерт айцындайды. Ет вшмдершц внд1рш элемдегг ец ауцымды ауылшаруашылыц салаларыныц бгрг болып табылады жэне ол мал шаруашылыгы мен цайта вцдеу внеркэсгбгмен тжелей байланысты. Бул етмдер тутынушыларга табиги жэне вцделген куйде жетюзшед1, вцдеу барысында оларга эртурл1 технологиялыц эдгстер цолданылады. Мысалы, етт1 туздау, цацтау, ыстау, консервшеу сияцты тэсыдер оныц узац сацталуын жэне дэмдт цасиеттертщ сацталуын цамтамасыз етед1. Сонымен цатар, ет вн1мдер1 адам денсаулыгына эртурл1 эсер етед1. Олар булшыцет массасын квбейтуге, иммундыц ЖYйенi ныгайтуга жэне организмнщ энергиясын цамтамасыз етуге ыцпал етед1. Алайда, вцделген ет вшмдерт шамадан тыс тутыну денсаулыцца зиянды болуы мYмкiн екендт де назардан тыс цалмауы керек. К,аныццан майлар мен туздыц квп мвлшерi журек-цан тамырлары ауруларыныц, семiздiк жэне цант диабетi сияцты аурулардыц даму цаутн арттыруы мYмкiн. БYгiнгi тацда ет внiмдерiне деген сураныс пен усыныс элемнщ эр аймагында эртYрлi децгейде цалыптасцан. Бiрцатар елдер еттi квп тутынатын болса, кейбiр аймацтарда оныц тапшылыгы байцалады. Сонымен цатар, заманауи элемде еттi алмастыратын вЫмдт негiзiндегi втмдерге цызыгушылыц артып келедi. Бул вЫм экологиялыц мэселелермен, мал шаруашылыгыныц цоршаган ортага эсерiмен жэне адамдардыц денсаулыцца цатысты алацдаушылыгымен байланысты.
Ктттт свздер:ет, тауыц етi, сиыр етi, цой етi, пайдасы, зияны.
Ет жэне ет ешмдершщ каушаздшне койылатын талаптар техникалык регламент (будан api -Техникалык регламент) "Халык денсаулыгы жэне денсаулык сактау жYЙесi туралы" ^азакстан Республикасыныц 2009 жылы 18 кыр^йектеп кодексш жэне ^азакстан Республикасыныц 2004 Жылы 9 карашадагы "Техникалык реттеу туралы" 2002 жылы 10 шшдедеп "Ветеринария туралы" зацдарын юке асыру максатында эзipлендi. Техникалык регламентке 2-косымшага сэйкес Кеден одагы сырткы экономикалык кызметшщ бipынFай тауар номенклатурасына сэйкес ендipiлетiн (дайындалатын) жэне экелшетш (импортталатын) жануарлар жэне кус етшщ барлык тYpлеpiне, косымша тамак ешмдерше, шужык ешмдерше, жартылай фабpикаттаpFа жэне кулинарлык ешмдерге,тамак концентраттарына, каннан кайта ецделген тамак ешмдерше, косымша ешмдерге жэне езге де курамында ет бар таFамдаpFа колданылады.
ЖоFаpы сапалы акуыздыц ^3i Ет — булшык еттер мен тшдердщ калыптасуы мен калпына келуше кажет сапалы акуыздыц мацызды кезг Акуыз аFзаныц кептеген мацызды функцияларын колдайды, соныц iшiнде иммундык жYЙенi кYшейтедi, гормондар мен ферменттер ендipiсiне катысады. В12 дэpуменiнiц негiзгi кез^
Ет курамында аFзаFа ете кажетп В12 дэpуменi бар. В12 дэрумеш жYЙке жYЙесiнiц дурыс
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.S1 2022 - 5.94
сельскохозяйственные науки agricultural sciences
жумыс ютеу^ канныц тYзiлуi жэне ми функциялары Yшiн мацызды. Бул дэрумен eсiмдiк eнiмдерiнде кездеспейтiндiктен, етп туракты тYPде тутыну керек. Май кышкылдары мен минералдар Ет eнiмдерi пайдалы май кышкылдары, темiр, мырыш жэне селен сиякты мацызды минералдарга бай. Темiр агзага оттегiнi тасымалдауга кемектессе, мырыш иммундык жYЙенi колдайды, ал селен антиоксиданттык эсерге ие.
Дэнекер тшдердщ дамуы.
^ызыл ет курамында коллаген мен желатин бар, олар буындарды колдауга жэне дэнекер тшдердщ дамуына кeмектеседi. Бул эаресе буындары элсiреген немесе буын ауруларынан зардап шегетiн адамдар Yшiн пайдалы.
Ет ешмдершщ зияныДаньщкан майлар мен холестерин.
Ет ешмдершде каныккан майлар кеп болуы мYмкiн, эсiресе кызыл ет пен ецделген ет тYрлерiнде. ^аньщкан майлар мен холестериннщ жогары децгей жYрек-кан тамырлары ауруларыныц, артериялык кысымныц жогарылауы жэне атеросклероздыц дамуына алып келедi.
Эцделген еттщ зияны.
Шужык, сосиска, бекон жэне т.б. ецделген ет eнiмдерi денсаулыкка каушп болып саналады. Бул eнiмдерге тYрлi химиялык заттар, консерванттар жэне туз косылады, ал олардыц узак уакыт бойы артык тутынылуы катерлi iсiк ауруларыныц даму каупiн арттырады. ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымы (ДД¥) ецделген етп канцерогендер катарына жаткызган.
Ас корыту жYЙесiне ауырлык.
^ызыл ет жэне майлы ет eнiмдерi ас корыту жYЙесiне ауыр тиiп, шек пен асказанныц жумысын баяулатуы мYмкiн. Еттi шамадан тыс тутыну ш катуына, асказанныц ауырлыгына жэне ас корыту жYЙесiнiц баска да бузылыстарына экелуi мYмкiн.
^орытынды:Ет eнiмдерi агзага кажетп акуыздар мен коректiк заттардыц мацызды кeзi болып табылады, бiрак оны дурыс мелшерде жэне сапалы тYPде тутыну мацызды. ^ызыл ет пен ецделген етп азайтып, олардыц орнына ак ет пен балыкты косу — денсаулыкты жаксартудыц бiр жолы. Тецгерiмдi диета, курамында ет eнiмдерi бар болса да, денсаулыкты сактауга жэне узак eмiр сYPуге ыкпал етедi.
1. Ет eнiмдерiне койылатын талаптар: https://stud.kz/referat/show/58906
2. Ет-eнiмдерi:
https://kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%82_%D3%A9%D0%BD%D1%96%D0%BC% D0%B4%D0%B5%D1 %80%D1%96
3. FAO жэне ДДС¥. Ет жэне ет eнiмдерiнiц ^ушиздЫ: негiзгi усыныстар мен стандарттар. Женева, 2018.
4. Казакстан Pеспyбликасыныц "Тамак eнiмдерiнiц ^ушиздЫ тyралы" зацы. KP нормативпк кукьщтьщ актшер жинагы. Нур-Султан, 2019.
5. Смагулова, М.К., Ет жэне ет eнiмдерiнiц микробиологиялык каyiпсiздiгi. Алматы: Каз¥АУ баспасы, 2020.
6. HACCP Principles & Application Guidelines. USDA, 1997. Кол жепмдг https://www.fsis.usda.gov
7. ISO 22000:2018. Food Safety Management Systems — Requirements for Any Organization in the Food Chain. International Organization for Standardization, 2018.
ПАИДАЛЫНЬЬ^АН ЭДЕБИЕТТЕР:
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
