Научная статья на тему 'ЭШКАК ЭШУВЧИЛАРНИНГ КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ҚУРУҚЛИКДАГИ МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ'

ЭШКАК ЭШУВЧИЛАРНИНГ КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ҚУРУҚЛИКДАГИ МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
6
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
МУВОЗАНАТ / БАЛАНС / "BOSU" / ФИТБЎЛ / БАЛАНС ЁСТИқЧАСИ / ЁШ ШУғУЛЛАНУВЧИ / КООРДИНАЦИЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Азимов З.Н.

Мақолада каноэда эшкак эшувчиларинг мувозанатини ривожлантиришда қўлланиладиган ноанъанавий усуллардан (bosu, fit ball, balance cushion) фойдаланган ҳолда мувозанат малакасини ривожлантирувчи машқлар мажмуини тузиб чиқиш орқали ноанъанавий усул ва воситаларнинг ахамияти очиб берилган.В статье раскрывается значение нетрадиционных методов и средств путем создания комплекса упражнений, развивающих навыки равновесия с использованием нетрадиционных методов (босу, фитбол, баланс подушка), применяемых в развитии равновесия гребцов.The article reveals the importance of non traditional methods and means by creating a set of exercises that develop balance skills using non traditional methods (bosu, fitball, balance pillow) used in the development of balance rowers.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭШКАК ЭШУВЧИЛАРНИНГ КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ҚУРУҚЛИКДАГИ МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

1-жадвал

12-14 ёшли шугулланувчилар фикрини урганиш ва та^лил ки.шш (n=20)

Саволлар Ха% Иштир окчилар сони Йук % Иштирокчилар сони Кисман % Иштирокчилар сони

Волейбол уйинига хос махсус жисмоний сифатларни биласизми? 60% 12 10% 2 30% 6

Сиз узингизни жисмоний холатинингизни бахолай оласизми? 30% 6 30% 6 4% 6

Мураббийингиз машгулотларда тезкор-кучлилик сифатини ривожлантиришга катта эътибор берадими? 20% 4 50% 10 30% 6

Спорт тайёргарлигини оширишда харакатли уйинлар самарали деб уйлайсизми? 20% 4 55% 11 25% 5

Тезкор-кучлилик сифатларини ривожлантиришда му-рабийингиз харакатли уйинлардан фойдаланадими? 15% 3 60% 12 25% 5

Мураббийингиз жисмоний холатинигиздан келиб чикиб юкламалар берадими? 20% 4 45% 9 35 7

Хулоса. Жисмоний таёргарлик деганда шугулла-нувчиларнинг жисмоний сифатларининг тарбиялаш, зарур харакат куникмалари ва малакаларини эгаллаш, фунционал имкониятларини оширишга йуналтирил-ган педагогик жараён тушинилади. Шугулланувчилар-ни фунцинал имкониятлари ва жисмоний сифатлари булмиш куч, чакконлик (харакат координацияси), тезкорлик, чидамлилик, эгилувчанликнинг юкори даражада ривожланганлиги харакат малакаларини эгалашда асосий урин тутади.

Бир вактнинг узида жисмоний тайёргарлик ва-зифаларининг амалга оширилиши психологик ва иродавий сифатларини шакилланишига хам ёрдам беради. Зарурий жисмоний сифатларни ривожлан-тириш узок муддатли ва мураккаб жараён хисобла-нади. Чунки спорт юкори даражадаги жисмоний тайёргарликни талаб этади. Шунинг учун жисмоний сифатларни пропорционал ривожлантириш жуда ахамиятлидир.

Адабиётлар:

1. Abatova N.G The cluster-modular method as a modern trend of improvement in the structure of a lesson in physical education for students with different levels of physical fitness. // Халqаро илмий-амалий анжумани «2020 йилда утказиладиган XXXII ёзги олимпия ва XVI паралимпия уй-инларига спортчиларни тайёрлашнинг долзарб муаммолари», Чирчик, 2020, 587.

2. Abatova G.N. 11-12 yoshli voleybolchilarda sakrovchanlik maxsus jismoniy sifatini rivojlantirish hamda to'siq qo'yish texnikasini takomillashtirishda harakatli o'yinlar va maxsus mashqlar samarasini aniqlash // "Jismoniy tarbiya, sport mashg'ulotlari nazariyasi va uslubiyatining nazariy-amaliy muammolari" xalqaro ilmiy-amaliy anjuman 2022 yil 29 yanvar, 613-614 b.

3. Годик М.А. Физическая подготовка волейболистов. М.: Teр-ра-спорт, 2006. - с. 3-4.

4. Pulatov A., Qdirova M. Sport pedagogik mahoratini oshirish (Voleybol). // O'quv qo'llanma. T., 2019.

5. Кдирова М.А., Абатова Г.Н. Профессионально-педогогическая подготовленность тренеров и возможности её совершенствования и использованием обучающих тестов (в примере волейбола) // Academic Research in Educational Sciences, 2021, 192-198 с.

6. Умматов А.А. 15-16 Ёшли волейболчиларнинг куч сифатини анъанавий машклар ёрдамида ошириш услубияти А.А.Умматов -Фан-Спортга, 2021 - elibrary.ru

7. Умматов А.А., and А. Акбаров. «Волейбол буйича XXVIII Узбекистан чемпионати Fолиби, "Скуф" жамоаси кизлари жамоавий техник харакатларининг самарадорлик коэффицентлари "Fan-Sportga" №1 (2022): 18-20.

Катта укитувчи З.Н. АЗИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистан

ЭШКАК ЭШУВЧИЛАРНИНГ КООРДИНАЦИОН

Муаллиф билан богланиш учун:

azimovzikirillo92@gmail.com

ЦОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ^УРУ^ЛИКДАГИ МАХСУС МАШ^ЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация Annotation

В статье раскрывается значение нетрадиционных методов и средств путем создания комплекса упражнений, развивающих навыки равновесия с использованием нетрадиционных методов (босу, фитбол, баланс-подушка), применяемых в развитии равновесия гребцов.

Ключевые слова. равновесие, баланс, "Bosu", фитбол, балансировочная подушка, начинающий спортсмен, координация.

Маколада каноэда эшкак эшувчиларинг мувозанатини ривожлантиришда кулланиладиган ноанъанавий усуллардан (bosu, fit ball, balance cushion) фойдаланган холда мувозанат малакасини ривожлантирувчи машклар мажмуини тузиб чикиш оркали ноанъанавий усул ва воситаларнинг ахамияти очиб берилган.

Калит сузлар: мувозанат, баланс, "Bosu", фитбул, баланс ёстицчаси, ёш шу¥улланувчи, координация.

The article reveals the importance of non-traditional methods and means by creating a set of exercises that develop balance skills using non-traditional methods (bosu, fitball, balance pillow) used in the development of balance rowers.

Key words: Balance, balance, "Bosu", fitball, balancing pad, beginner, coordination.

Долзарблиги. Эшкак эшиш спорти буйича халка-ро майдондаги улкан ракобат ёш эшкакчилар билан

ишлашнинг янги, самарали воситаларини, усулла-рини, ёндашувларини ва услубларини мунтазам

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

го га t

0

w

1

излашни талаб килади. Шуни кайд этиш керакки, хам катта ёшдаги "эшкак эшиш усталарида", хам ёш спортчиларда машгулот жараёнининг илмий асосла-нишига етарлича эътибор ажратилмайди.

Илмий-методик адабиётларда таърифланган тадкикотлар купрок мувозанат хамда эшкак эшиш харакатлари техникасини ишончли эгаллаб булган эшкакчиларда утказилади. Бирок, эшкак эшиш спортига келган ёш спортчиларда мувозанат, эшкак эшиш техникасини ва кайикни бошкариш санъ-атини шакллантириш, узлаштириш хамда тезкор ривожлантиришга багишланган ишлар жуда камдир. Ушбу масала буйича эшкак эшиш спорти буйича аксарият машхур мутахассисларнинг таъкидлашича, ёш эшкакчилар эшкак эшиш техникаси ва узига хос мувозанатни узлаштиришни аввал курукликда урга-нишлари зарур. Бирок, кандай, каерда, нимага ва кай тарзда ургатиш керак? Мазкур саволларга олимлар жавоб бермаганлар, шу боис ёш эшкакчиларни бо-шлангич таёргарлик боскичида мавжуд муаммоларни хал этиш жуда мухим ва долзарбдир.

Тадкикотнинг максади. Ёш эшкакчиларнинг мувозанатини ривожлантиришда кулланиладиган ноанъанавий усул ва воситаларнинг ахамиятини очиб бериш.

Максадга эришиш учун биз олдимизга куйидаги вазифаларни куйдик:

1. Мавзуга оид адабиётларни урганиш ва тахлил килиш.

2. Мувозанат малакасини ривожлантирувчи сама-радор методик усулларни аниклаб олиш.

3. Ноанъанавий усуллардан (Bosu, fit ball, balance cushion) фойдаланган холда мувозанат малакасини ривожлантирувчи машклар мажмуйини тузиб чикиш.

4. Мувозанат малакасини ривожлантирувчи машклар мажмуйининг самарадорлигини тажрибада текшириш.

5. Хулоса.

Статик ва динамик мувозанатни такомиллашти-риш учун турли методик усуллар кулланилади. Улар ичидан самарадор хисобланганларини саралаб олиш мухим ахамият касб этади. Куйида биз томондан аниклаб олинган методик усуллар келтирилган:

а) статик мувозанат учун:

холатни саклаб туриш вактини узайтириш; куриш анализаторини йукотиш, бу харакат анализаторига кушимча талабларни куяди; таянч майдонини камайтириш; таянч юзаси баландлигини ошириш; бекарор таянчни жорий этиш; карши харакатни юзага келтириш (жуфтликда ишлаш);

б) динамик мувозанат учун:

узгарувчан ташки шароитларда кечадиган машклар (рельеф, тупрок, трасса, коплама, жойла-шув, об-хаво);

вестибуляр аппарат учун мулжалланган машклар (аргимчок инвентари, лонжлар, центрифу-галар ва бошка машк ускуналари).

Хозирги кунга келиб мувозанат, баланс, координа-

цион имкониятлар ва вестибулчр аппаратни шакллан-тириш ва ривожлантиришда кулланилиши мумкин булган купгина восита ва жихозлар яратилинмокда. Ёш эшкакчилар машгулотларида нафакат махсус машклардан фойдаланиш балки, юкорида айтиб утилган жихозлардан фрйдаланган холда машгулот-ларга ноанъанавий ёндашиш ижобий натижаларни олишга имкон беради.

BOSU, бу - инглиз тилидаги "both sides use" суз бирикмасининг кискартмаси булиб, "иккала томон ишлайди" деган маънони билдиради. Хусусан, туби каттик ва текис булган шиширилган ярим сферадан иборат спорт машгулотлари учун мулжалланган платформа шундай номланади.

Машгулотлар жараёнида платформанинг иккала юзаси ишлатилади: турган, утирган, ётган холатда хам кабарик кисмида, хам каттик кисмида машк бажариш мумкин. Бунда тренажёр ярим айлана шаклида полга угирилади. Дар бир харакат мувозанатни саклаш учун кушимча кучни талаб килади.

Б08ида майда мушак гурухлари, яъни одатий жисмоний юкламалар жараёнида ишлатилмайдиган баркарорлаштирувчи мушакларнинг иштироки талаб этилади. Бундан ташкари, муъжизавий платформа ёрдамидаги машгулотлар вестибуляр аппаратни му-стахкамлаб, координацияни яхшилайди.

Фитбол (Exercise ball, Swiss ball) - аэробика машклари учун мулжалланган, диаметри 45-95 см булган катта таранг копток.

Фитбол билан бажариладиган машклар аксарият мушак гурухларига юклама бериб, координацияни яхшилаш ва эгилувчанликни оширишга ёрдам бе-ради. Коптокнинг юмалок шакли купрок амплитуда билан харакат килиш имконини беради, унинг бека-рорлиги эса мувозанатни ушлаб туриш учун муша-кларни мунтазам зурикишда тутишга мажбур килади.

Баланс ёстикчаси (мувозанат учун мулжалланган массаж ёстикчаси, баланс диски) координация хисси учун хам мувозанат тренажёрининг стандарт роли-кига мукобил жихоз сифатида, хам ундан алохида холда кулланилиши мумкин. Машклар унда битта ёки икки оёкда турган холатда, таянган ёки бевосита баланс ёстикчасида ётган холда бажарилади.

Тадкикот натижалари. Биз томондан саралаб олинган мувозанат малакасини ривожлантиришга каратилган самарадор методик усулларга асосланиб, "Bosu", "fitball" ва "баланс ёстикчаси"дан фойдаланган холда эшкак эшиш спортига келган ёш шугулла-нувчиларнинг баланс хисси, координацион имкони-ятлари ва мувозанат малакасини шакллантириш ва ривожлантиришга ёрдам берувчи куйидаги машклар мажмуйини тузиб чикдик (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Машклар мажмуи хакида изохлар

Статик мувозанат машклари

"Bosu"ёрдамида "Fitball"ёрдамида "Баланс ёстикчаси" ёрдамида

40

www.fansports.uz

№2-2023

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Машкларнинг амалда канчалик самарадор эканли-гини тажриба утказибгина аниклаш мумкин. Шунга кура назорат ва тажриба гурухларига бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи спортчилар орасидан махсус мувозанат тестларини утказиш асосида унтадан йигирмата эшкакчи каноэчиларни саралаб олдик.

Тажриба олти ой давомида олиб борилди. Тажриба гурухидаги спортчилар БУСМ дастурига кушимча равишда биз томондан тузиб чикилган машклар мажмуйидан фойдаланган холда машгулотларда катнашиб бордилар. Назорат гурихи машгулотларни БУСМ дастури асосида олиб бордилар.

Тажриба сунгида олинган тест назорати натижалари шуни курсатадики, тажриба гурухининг уртача тест курсаткичлари назорат гурух,иникига нисбатан юкори курсаткич кайд этди. Бу эса уз навбатида биз томондан тузиб чикилган махсус машклар мажмуйининг самара-дорлигидан далолат беради (2- жадвалга каранг).

2-жадвал

Назорат ва тажриба гурухлардаги педагогик экспериментдан олдин ва кейин мувозанат кобилиятини бахолаш натижалари

(Ромберг тести) (n=40, сек)

"Bosu'^ турли тана холатларини маълум вакт давомида ушлаб колиш: - бир оёкда туриш; - икки оёкда туриш; -кузни юмган холда бажариш; -машкларни "Bosu'^H тескари куйган холда бажариш; -гантеллар билан бажариш. Тананинг турли холатларида "Fitball"дан тушиб кетмаслик (машклар-ни кузни юмган холда ва гантеллар билан бажариш мумкин): -утирган холатда; -корин билан ётган холатда; - тизза билан чуккай-иб турган холатда. "Баланс ёстикча-си"да турли тана холатларини маълум вакт давомида ушлаб колиш: - бир оёкда туриш; -икки оёкда туриш; -кузни юмган холда бажариш; - гантеллар билан бажариш; -иккита ёстикчада туриш.

Динамик мувозанат машклари

Турли харакатларни амплитудани ошириб борган холда бажариш: - юриш(жойида, уз уки атрофида); - утириб туриш(икки оёкда, бир оёкда); - эшкак эшишни иммитация килиш. Эшкак эшиш харакатларини иммитация килиш: - утирган холатда; - тиззага чуккайиб турган холатда; - оёкни тагига кичик хажмдаги "Fitball"нн куйган холатда. Турли харакатларни амплитудани ошириб борган холда бажариш: - бир оёкдан иккин-чи оёкка сакраш; - жуфтликда туп ошириш; - иккита ёстикчада туриб харакатларни бажариш.

№ Курсаткичлар ТГ НГ t Р

±8 ±8

1 Тадкикотдан олдин (тестни кузни очиб бажариш) 39,3 4,5 38,3 3,3 1,75 >0,05

2 Тадкикотдан кейин (тестни кузни очиб бажариш) ч н у 47,5 3,8 39,1 4,1 2,15 <0,05

3 Тадкикотдан олдин (тестни кузни юмиб бажариш) ук е с 23,3 3,7 22,6 2,8 1,69 >0,05

4 Тадкикотдан кейин (тестни кузни юмиб бажариш) 27,5 3,9 23,2 3,5 2,08 <0,05

23,3 22,6 27|5„ ^

47,5

50 39,3 38,3

40 30 20 10 0

Тажрибадан Тажрибадан Тажрибадан Тажрибадан олдин кейин олдин кейин

(очи^ куз билан) (очи^ куз билан) (ёпи^ куз билан) (ёпи^ куз билан)

■ Тажриба гуру^и ■. Назорат гуру^и

Назорат ва тажриба гурухлардаги педагогик экспериментдан олдин ва кейин мувозанат кобилиятини бахолаш натижалари (Ромберг тести)

Хулоса.

1. Ёш эшкакчиларнинг мувозанатини риво-жлантиришда кулланиладиган ноанъанавий усул ва воситалар шугулланувчиларнинг баланс хисси, координацион имкониятлари, мувозанат малакаси ва вестибуляр аппаратини шакллантириш ва ривожлан-тиришга имкон беради, бу эса эшкакчининг бевосита кайикда эшиш харакатларини ишончли бажариш, тургун мувозанатга киска вакт ичида рухий тусиклар-сиз эришишга имкон беради.

2. Координацион кобилятларни ривожлантириш ёш эшкак эшувчи шугулланувчилар сонини камайи-

шини сезиларли равишда кискаришига имкон бериб, спортчилар томонидан эшкак эшиш техникаси асо-сларини узлаштиришни тезлаштиради.

3. К^урукликдаги махсус машклар оркали ривожлантириш мураббийдан махсус тренажер ва жихоз-лар, ноанъанавий усул ва воситаларни куллашни талаб этади. Ёш эшкакчиларнинг координация кобилятини ривожлантиришда кулланиладиган ноанъанавий усул ва воситалар шугулланувчиларнинг координацион имкониятларини ривожлантиришга имкон беради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Адабиётлар:

1. Ikramov F. T., Azimov Z. N. Features of use rowing pool //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 6. - С. 1154-1159.

2. Matnazarov X., Ikramov B., Azimov Z. INNOVATIVE METHODOLOGY OF TRAINING OF KAYAKERS 10-11 YEARS //Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. - №. 11. - С. 83-89.

3. Икрамов Б. Ф., к,изи Мамажонова С. Т. РЕКОМЕНДАЦИИ ПО ПОДГОТОВКЕ ГРЕБЦОВ АКАДЕМИСТОВ //Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. - №. 11. - С. 444-448.

4. Икромов Ф. Т., Пирмухамедов У. М. Эффективные Средства И Методы Тренировки Для Развития Устойчивости Баланса Гребцов Байдарочников На Начальном Этапе Подготовки //Образование Наука И Инновационные Идеи В Мире. - 2023. - Т. 16. - №. 2. - С. 57-61.

5. Икромов Ф. Т., Азимов З. Н., Пирмухамедов У. М. Эффективность Качественного Освоения Элементов Техники Гребли У Гребцов Байдарочников 10-11 Лет //Образование Наука И Инновационные Идеи В Мире. - 2023. - Т. 16. - №. 2. - С. 39-44.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.