Научная статья на тему '10-11 ЁШЛИ БАЙДАРКАЧИЛАРНИНГ ЭШКАК ЭШИШ ТЕХНИКА ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ СИФАТЛИ ЎЗЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

10-11 ЁШЛИ БАЙДАРКАЧИЛАРНИНГ ЭШКАК ЭШИШ ТЕХНИКА ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ СИФАТЛИ ЎЗЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
4
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТРЕНАЖЁР / ЭШКАКЧИ БАЙДАРКАЧИЛАР / БОШЛАНғИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСқИЧИ / ТЕХНИКА ЭЛЕМЕНТЛАРИ / МАШғУЛОТ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Икромов Б.Ф.

Мақолада бошланғич тайёргарлик босқичида шуғулланувчи 10-11 ёшли байдаркачиларнинг машғулотлар жараёнида инновацион восита ва махсус машқларни қўллаш орқали эшкак эшиш техника элементларини сифатли ўзлаштириш самарадорлиги очиб берилган.В статье раскрывается эффективность средств и методов, используемых для освоения элементов техники у гребцов байдарочников на начальном этапе подготовки.The article reveals the effectiveness of the means and methods used to develop the stability of the balance of kayak rowers at the initial stage of training with the help of innovative simulators and special exercises.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «10-11 ЁШЛИ БАЙДАРКАЧИЛАРНИНГ ЭШКАК ЭШИШ ТЕХНИКА ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ СИФАТЛИ ЎЗЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Б.Ф. ИКРОМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчщ ша^ри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

baxa_08@bk.ru

Аннотация

1011 ЁШЛИ БАИДАРКАЧИЛАРНИНГ ЭШКАК ЭШИШ ТЕХНИКА ЭЛЕМЕНТЛАРИНИ СИФАТЛИ УЗЛАШТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Annotation

В статье раскрывается эффективность средств и методов, используемых для освоения элементов техники у гребцов байдарочников на начальном этапе подготовки.

Ключевые слова: тренажер, гребцы, этап начальной подготовки, технические элементы, тренировка.

Маколада бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи 10-11 ёшли байдаркачиларнинг машгулотлар жараёнида инновацион восита ва махсус машкларни куллаш оркали эшкак эшиш техника элементларини сифатли узлаштириш самарадорлиги очиб берилган.

Калит сузлар: тренажёр, эшкакчи байдаркачилар, бошлангич тайёргарлик босцичи, техника элементлари, машгулот.

The article reveals the effectiveness of the means and methods used to develop the stability of the balance of kayak rowers at the initial stage of training with the help of innovative simulators and special exercises.

Keywords: balance, trainer, kayakers, initial preparation stage, innovation, operational control, training.

Республикамизда оммавий спорт, айникса, бола-лар спортини илмий асосда ривожлантириш, унинг ташкилий асосларини яратишга алохида эътибор ка-ратилмокда. "Ёш авлоднинг ижодий ва интеллектуал салохиятини ошириш ва руёбга чикариш, болалар ва ёшлар уртасида соглом турмуш тарзини шаклланти-риш, уларни жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш мухим" ахамият касб этмокда. Бу борада спорт захираларини тайёрлаш муаммоси устувор вазифалар-дан саналади. Келажакдаги спорт муваффакиятлари ва ютуклар пойдевори тайёргарликнинг дастлабки боскичларида шакллантирилади ва захира тайёргар-лигининг сифати эвазига мустахкамланади. Сунгги ун йилликдаги илмий ишлар натижаларини тахдил килиш бизларга эшкакчиларнинг мувозанат тургунли-гини тезкор ривожланишига ёрдам берувчи инноваци-он восита ва махсус жисмоний машклар мажмуасини яратиш зарурлигини курсатмокда. Факатгина сувдаги машгулотларда эмас, балки курукликда хам эшкак эшиш асосларини узлаштириш билан бир каторда мувозанатни шакллантириш ва ривожлантиришда кулланилувчи ва йил давомида укув машгулотлари жараёнида максадга мувофик булган услуб ва воси-таларни ишлаб чикиш талабини куймокда.

Тадкикотнинг максади бошлангич тайёргарлик боскичида 10-11 ёшли байдаркачиларнинг машгу-лотлар жараёнида инновацион восита ва махсус машкларни куллаш оркали эшкак эшиш техника эле-ментларини сифатли узлаштириш самарадорлигини тажрибада асослашдан иборат.

Бошлангич тайёргарлик боскичида шугулла-нувчиларнинг эшкак эшиш техника элементларини узлаштирганлик даражасини аниклаш максадида 10

нафар юкори малакали мутахассислардан ташкил топган экспертлар гурухи ташкил этилди.

Бахолаш маъкуллаш йули оркали амалга оши-рилди. Бунда экспертлар фикрларининг мувофиклик даражасини гурухда бахолаш учун конкордация (W) коэффициентидан фойдаланилди. Бу экспертлар фи-крларининг хакикатдан хам узаро мос келганлигидан гувохлик беради.

"Kayak balance training ergometr" инновацион тренажёри тайёргарлик даврида машгулот жараёнини фаол рагбатлантириб, курукликда сув мувозанатини шакллантиришга оид эшкак эшишнинг техник тай-ёргарлигини эшкакчининг сувдаги координацион фаолиятига максимал даражада якинлаштириш им-конини беради.

"Kayak balance training ergometr" тренажёри му-возанатни шакллантириш, ривожлантириш хамда эшкак эшиш харакатлари техникасининг асосларини узлаштириш имконини беради. Ноёб тренажёр кайта алокага эга булиб, бу эшкакчига бажарилган машк сифатига оид тезкор маълумотни олиш имкониятини яратади. Тренажёр курилмасининг узига хослиги шундаки, у шакли, куриниши, тузилиши ва оваллиги буйича пойгада фойдаланиладиган яккалик байдар-кага мувофикдир.

Тренажёрнинг чайкалувчи харакатлари очик сувдаги байдарканинг чайкалувчи харакатларига мосдир. Спортчи мувозанатининг узига хос тизими ижобий равишда тренажёр курилмасидан сувдаги кайикка утади. Спортчи томонидан тренажёрда бажарилади-ган эшкак эшиш харакатлари техникаси мусобакага оид харакатлар тузилишига мувофик келади.

Махсус курилма укув-тренировка машгулотлари

см см о см

ю га t

0

ΠW

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

жараёнида осон кулланилиб, вазни ва улчамлари катта эмас, фойдаланишда содда ва кулай, ишлаш-дан тухтамайди, юкламани бошкариш имконига эга, шугулланувчиларнинг антропометрик, функционал ва координацияга оид хусусиятларига мувофик келади хамда спорт залининг белгиланган жойига осон кучи-рилади. Тренажёр укув-тренировка машгулотларини олиб боришга доир куп киррали жараённинг зарурий шарти хамда мувозанат тургунлигининг ривожлани-шини рагбатлантирувчи махсус жисмоний кобилиятни самарали ошириш воситаларидан бири саналади. У энди эшкак эшишни бошлаётган эшкакчиларнинг спорт махоратини оширишга хизмат килади.

Тренажёр укув-тренировка жараёнида узини намоён этиш, мохир вариациялашга ёрдам бериб, ёш эшкакчиларнинг баркарорлигини тез вакт ичида оширишга доир махсус жисмоний машклар тизими-нинг асосий бугини хисобланади. Ушбу тренажёрда мувозанат хиссини ривожлантириш ва эшиш техника элементларини сифатли узлаштириш уч боскичда амалга оширилади (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

"Kayak balance training ergometr" тренажёрида мувозанат турFунлигини ривожлантириш ва эшиш техника элементларини сифатли узлаштириш методикаси

I боскич

Тренажёрдан фойдаланиш холатлари ^аракатлар тартиби Боскич давомийлиги

Шугулланувчи тренажёрда махсус уриндик ва эшкак иммитаторидан фойдаланмаган холда харакатланади Шугулланувчи "KBC" иловасида 8,5 гр огиш меъёрини урнатади ва эшкак эшиш харакатини иммитация килади Урнатилган огиш нормаси буйича йул куйилган хатолар сони минимумга етганда кейинги боскичга утилади

II боскич

Шугулланувчи тренажёрда махсус уриндикда утирган холда эшкак иммитаторидан фойдаланмасдан харакатланади Шугулланувчи "KBC" иловасида 8,5 гр. огиш меъёрини урнатади ва эшкак эшиш харакатини иммитация килади Урнатилган огиш меъёри буйича йул куйилган хатолар сони минимумга етганда кейинги боскичга утилади

III боскич

Шугулланувчи тренажёрда махсус уриндик ва эшкак иммитаторидан фойдаланган холда харакатланади Шугулланувчи "KBC" иловасида 8,5 гр. огиш меъёрини урнатади ва эшкак эшиш харакатини иммитация килади Урнатилган огиш меъёри буйича йул куйилган хатолар сони минимумга етганда боскич якунланади

OJ CJ О CJ

со -е

0

а со

1

с со

Изох,: Учинчи боскич якунидан сунг мувозанат тургунлигини такомиллаштириш максадида огиш меъёри мунтазам пасайтириб борилади.

10-11 ёшли бошлангич тайёргарлик боскич шугулланувчиларининг эшкак эшиш техника элементларини узлаштирганлик динамикаси.

10-11 ёшли бошлангич тайёргарлик гурухи шугулланувчиларининг эшкак эшиш техника элементларини узлаштирганлик даражасини аниклаш максадида 100 баллик рейтинг тизими асосида бахолаш амалга оширилди.

Болалар-усмирлар спорт мактаблари 10-11 ёшли бошлангич тайёргарлик гурухида шугулланувчиларининг байдаркада эшкак эшиш "эшкакни сувга киритиш", "эшкакни тортиш", "эшкакни сувдан чикариш" ва "эшишга тайёргарлик"каби техника элементларини узлаштиришда бажариладиган харакатлар тажриба ва назорат гурухлари шугулланувчиларида машкларнинг бажарилишига караб куйидагича бахоланди. Олинган натижалар динамикаси куйида келтирилган жадвал-ларда ифодаланди (1,2,3,4-расмларга каранг)

■ Назорат гурух,и

1-расм. Назорат ва тажриба гуру^ларида педагогик тажрибадан кейин "эшкакни сувга киритиш" техника элементини узлаштирганлик курсаткичлари

2-расм. Назорат ва тажриба гуру^ларида педагогик тажрибадан кейин "эшкакни тортиш" техника элементини узлаштирганлик курсаткичлари

3-расм. Назорат ва тажриба гуру^ларида педагогик тажрибадан кейин "эшкакни сувдан чикариш" техника элементини узлаштирганлик курсаткичлари

■ Назорат гурух,и

4-расм. Назорат ва тажриба гуру^ларида педагогик тажрибадан кейин "эшишга тайёргарлик" техника элементини узлаштирганлик курсаткичлари

Тажриба ва назорат гурухи синалувчилари эн-дигина шугулланишни бошлаганликлари туфайли "эшкакни сувга киритиш", "эшкакни тортиш", "эшкакни сувдан чикариш" ва "эшишга тайёргарлик" каби техника элементларининг узлаштирганлик даражаси буйича эксперт бахолаш факатгина тадкикот сунгида амалга оширилди. Олинган натижаларга кура тажри-ба гурухидаги болаларнинг курсаткичлари назорат гурухидаги болаларнинг курсаткичларига нисбатан устуворликка эга булди [р<0,05]. Мутахассислар томонидан 100 баллик рейтинг тизими асосида бахо-ланиш натижасида "эшкакни сувга киритиш" техника элементини узлаштирганлик даражаси тадкикот гурухи синалувчиларда уртача 77,2 балл (яхши), назорат гурухи синалувчиларида уртача 60,0 балл (коникарли) билан бахоланди. "Эшкакни тортиш", "сувдан чикариш" ва "эшишга тайёргарлик" техника элементларини узлаштирганлик даражаси тажриба ва назорат гурухи синалувчиларида мос равишда куйидагича бахоланди: 75,0 балл (яхши)-57,8 балл (коникарли), 71,9 балл (яхши)-58,7 балл (коникарли), 80,0 балл (яхши)-65,2 балл (коникарли).

Тадкикотлар натижасида бошлангич тайёргарлик боскичида "эшкакни сувга киритиш", "эшкакни тортиш", "эшкакни сувдан чикариш" ва "эшишга тайёргарлик" техника элементларини ургатишда биз томондан яратилган куп функцияли эшкак эшиш тренажёри ва махсус машклардан фойдаланган холда машгулотларни олиб бориш техник элементларни тез суръатда ва кийинчиликларсиз узлаштира олишга имкон яратди.

18

www.fansports.uz

№4-2022

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ХУЛОСАЛАР

3."KBTE" тренажёри ёрдамида мувозанат тургунлигини ривожлантириш ва эшиш техникаси элементларини узлаштириш буйича ишлаб чикил-ган методикани ёш эшкакчи байдаркачиларнинг машгулотларида татбик этилиши эшкак эшиш техникаси элементларини киска муддатда сифатли узлаштиришга олиб келди. Эксперт бахолаш на-тижасида куйидаги фактлар аникланди: тажриба гурухидаги синалувчиларнинг "эшкакни сувга киритиш" техникаси элементини узлаштириш даражаси назорат гурухиникига нисбатан 12,2% га, "эшкакни тортиш" техникаси элементини узлаштириш буйича 17,2% га, "сувдан чикариш" техникаси элементини узлаштириш буйича 13,2% га, "эшишга тайёргарлик" техникаси элементини узлаштириш буйича 14,8% га яхшиланди [р<0,05].

Адабиётлар:

1. Зеленин, Л.А. Новый тренажёр для улучшения безопасности, равновесия и технической подготовленности гребцов / Л.А. Зеленин,

B.Д. Медведков // Учёные записки университета им. П.Ф. Лесгафта. -20011. - № 7 (77). - С. 76-80. (0,74/0,15)

2. Икрамов б. Ф. Инновационный тренажер "kayak balance training ergometr" для развития равновесия у юных гребцов байдарочников //ббк 60 с 56. - 2019. - С. 27.

3. Икрамов б. Ф. Нетрадиционное развитие равновесия на суше у юных байдарочников //ббк 60 а 43. - 2019. - С. 99.

4. Farkhodovich, I.B., (2020). Development of balance in young kayakers in the initial stage of training. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences.Vol.8 No.2.6670.

5. Islamov I. S., Ikramov B. F. Starting actions of rowers on kayak and canoe //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 6. - С. 1442-1450.

6. Ikramov F. T., Azimov Z. N. Features of use rowing pool // Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 6. -

C. 1154-1159.

Педагогика фанлари номзоди, доцент Д.Н. РАХМАТОВА1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

dilnozaral982@gmail.com

10-16 ЁШАИ УСМИР СПОРТЧИЛАРДА ЧИДАМАИАИКНИ ШАКАААНТИРИШНИНГ ИАМИЙ-МЕТОДОЛОГИК АСОСААРИ

Аннотация

Annotation

Настоящая статья посвящена формированию качества выносливости у юных спортсменов, здесь раскрывается распределение тренировочных нагрузок по зонам интенсивности, влияние аэробных, аэробно-анаэробных, смешанных и анаэробных нагрузок на организм занимающихся, пять компонентов, характеризующих тренировочные нагрузки при выполнении физических упражнений, а также использование следующих методов при развитии общей выносливости: метода непрерывных упражнений с измеренной нагрузкой, метода повторного и интервального упражнения, игрового метода, соревновательного метода и метода круговой тренировки.

Ключевые слова: подготовка юных спортсменов, тренировочная нагрука, аэробная, смешанная, аэробно-анаэробная, игровой метод, соревновательный метод, метод круговой тренировки.

Мазкур макола усмир спортчиларнинг чидамлилигини шакллантиришга багишлан-ган булиб, бунда машгулот юкламаларининг шиддат зоналари буйича таксимланиши, аэроб, аэроб-анаэроб, аралаш ва анаэроб жисмоний юкламаларнинг шугулланувчилар организмига таъсири, машкларни бажаришда машгулот юкламаларининг 5 та тар-кибий кисмлар билан ифодаланиши, шунингдек, чидамлиликни ривожлантиришда улчанган юклама билан узлуксиз машклар услуби, такрорий ва танаффусли машклар услуби, уйин услуби, мусобака услуби ва айланма машгулот услубларидан фойдаланиш йуллари ёритиб берилган.

Калит сузлар: усмир спортчиларни тайёрлаш, машгулот юкламалари, аэроб, аралаш, аэроб-анаэроб, уйин услуби, мусобаца услуби, айланма машгулот услуби.

This article is devoted to the formation of the quality of endurance in young athletes, it reveals the distribution of training loads by intensity zones, the effect of aerobic, aerobic-anaerobic, mixed and anaerobic loads on the body of those involved, five components that characterize the training loads during physical exercises, as well as the use the following methods in the development of general endurance: the method of continuous exercises with a measured load, the method of repeated and interval exercises, the game method, the competitive method and the circuit training method.

Key words: training of young athletes, training load, aerobic, mixed, aerobic-anaerobic, game method, competitive method, circuit training method.

Мавзунинг долзарблиги ва зарурати. Дунёнинг купгина давлатларида болалар, айникса уларнинг бошлангич спорт ихтисослашуви даврида чидамлиликни шакллантириш масалаларига катта эътибор ка-ратилади. Хдр хил спорт турларида чидамлиликни шакллантириш ёш спортчилар тайёрлашнинг мажбурий таркиби хисобланади. Хдр бир спорт тури толикиш

усиб боришига карамай, харакат фаоллигини саклаб колиш кобилияти сифатида чидамлиликнинг намоён килиниши ва ривожлантирилишига уз талабларини куяди. Шу сабабли укув-машгулот жараёнини окилона ташкил этиш мухим жисмоний сифатлардан бири булган чидамлиликнинг шаклланиш самарадорлигини анча оширишга имкон беради.

см см о см

го га

-Н-»

0 <л

1

С ГО

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.