Научная статья на тему '12-14 ЁШЛИ ВОЛЕЙБОЛЧИЛАРДА ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЎРНИ'

12-14 ЁШЛИ ВОЛЕЙБОЛЧИЛАРДА ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
12
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УМУМТАЪЛИМ / ТЎГАРАК / МАХСУС / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / МАШқ / ИСТЕЪДОД / КУЧ / ТЕЗЛИК / ЧИДАМЛИЛИК / ЭГИЛУВЧАНЛИК / ЧАққОНЛИК

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Абатова Г.Н.

Ушбу мақолада 12-14 ёшли волейболчиларнинг жисмоний сифатларини ривожлантириш орқали жисмоний тайёргарлик даражасини ошириш ва махсус машқларни спорт турларига қараб машқларни машғулотларнинг таркибий қисмига киритиш орқали техник тактик малакалар шаклланиши ҳақида маълумот берилган.В данной статье представлена информация о повышении уровня физической подготовленности волейболистов 12-14 лет за счет развития физических качеств и повышения общей и специальной физической подготовленности, а также формирования технико тактических навыков на основе включения в состав тренировок специальных упражнений в зависимости от вида спорта.This article provides information on the development of the physical qualities of 12-14 year old volleyball players and the increase in the level of their physical fitness by increasing the general and special physical fitness, as well as the formation of technical and tactical skills based on the inclusion of special exercises in sports training. workouts depending on the sport.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «12-14 ЁШЛИ ВОЛЕЙБОЛЧИЛАРДА ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ЎРНИ»

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Мустакил изланувчи Г.Н. АБАТОВА1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шах,ри, Узбекистон

Муаллиф билан боFланиш учун:

belemg23@icloud.com

12-14 ЕШАИ ВОАЕИБОАЧИЛАРДА ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРНИ МАХСУС МАШЦААР ОРЦААИ РИВОЖААНТИРИШНИНГ УРНИ

Аннотация

Annotation

В данной статье представлена информация о повышении уровня физической подготовленности волейболистов 12-14 лет за счет развития физических качеств и повышения общей и специальной физической подготовленности, а также формирования технико-тактических навыков на основе включения в состав тренировок специальных упражнений в зависимости от вида спорта.

Ключевые слова: общеобразовательные, кружковые, специальные, физическая подготовка, физические упражнения, талант, сила, быстрота, выносливость, гибкость, ловкость.

Ушбу маколада 12-14 ёшли волейболчиларнинг жисмоний сифатларини ривожлан-тириш оркали жисмоний тайёргарлик даражасини ошириш ва махсус машкларни спорт турларига караб машкларни машгулотларнинг таркибий кисмига киритиш оркали техник-тактик малакалар шаклланиши ^акида маълумот берилган.

Калит сузлар: умумтаълим, тугарак, махсус, жисмоний тайёргарлик, машц, истеъдод, куч, тезлик, чидамлилик, эгилувчанлик, чаццонлик.

This article provides information on the development of the physical qualities of 12-14 year old volleyball players and the increase in the level of their physical fitness by increasing the general and special physical fitness, as well as the formation of technical and tactical skills based on the inclusion of special exercises in sports training. workouts depending on the sport.

Key words: general educational, circle, special, physical training, physical exercises, talent, strength, speed, endurance, flexibility, dexterity.

Кириш. Мамлакатимизнинг мустакил тараккиёти даврида жисмоний тарбия ва спорт юртбошимиз та-шаббуси туфайли давлат сиёсатининг устувор йуна-лишлари доирасида чукки сари канот кокмокда. Бу борада айникса соглом, баркамол авлодни тарбиялаш пойдевори саналган болалар спортини ривожлан-тириш, укув-машгулот ва оммавий мусобакаларни илмий асосда ташкил килиш ва ёш истеъдодли спорт захираларини тайёрлаш самарадорлигини ошириш масалаларига алохида эътибор каратилмокда. Бугунги кунда укувчи ва талаба ёшларни спорт билан шугул-ланишларига замон талабларига мос моддий-техник шарт-шароитлар яратилган.

Долзарблиги. Ёш спортчилар деганда, аввало умумтаълим мактаблардаги спорт тугараклари ва спорт мактаблардаги кичик ёшли гурухларда шугулла-нувчи угил - кизлар ва болаларни тушунамиз. Уларда асосан махсус жисмоний тайёргарлик ва жисмоний сифатлар даражасини ошириш ва махсус машкларни ургатиш асосий долзарб масала булиб колди. Та-биийки бундай тарбиявий жараёнларда жисмоний сифатларни тарбиялашга алохида эътибор берилади. Бунда мураббийнинг истеъдоди, тажрибалари мухим урин эгаллайди.

Эътироф этиш зарурки, хар бир спорт турида кузда тутилган максад ва вазифаларни амалга оширишда хилма-хил жисмоний машклардан фойдаланилади. Уларда асосан жисмоний тайёргарлик даражасини ошириш ва махсус машкларни (спорт турларига караб) ургатиш асосий максад хисобланади.

Тадкикотнинг максади. 12-14 ёшли волейболчи-ларда жисмоний сифатларни махсус машклар оркали ривожлантиришдан иборат.

Тадкикотнинг усуллари. Илмий-услубий адаби-ётларнинг тахлили, анкета суровномаси, педагогик кузатув, педагогик тестлаш, пульсометрия, инстру-ментал услуб, педагогик тажриба ва математик статистика усуллари.

Махсус машклар икки гурухга булинади: тайёргарлик машклари; якинлаштирувчи машклар. Тайёргарлик машкларидан асосан махсус жисмоний сифатларни тарбиялашда фойдаланилади. Якинлаштирувчи машклардан аник техник харакатларни эгаллашга каратилган жараёнда фойдаланилади.

Умумривожлантирувчи машклардан асосий жисмоний сифатларни тарбиялашда ва зарур жисмоний харакат куникма ва малакаларини такомиллашти-ришда фойдаланилади.

Барча машклар узининг йуналишига караб машгулотларнинг таркибий кисмига киритилади. Булар куй-идагилардир: умумий жисмоний; махсус жисмоний; техник; тактик; интеграл (яхлит уйин). Хар бир тайёргарлик турларининг узига хос йетакчи воситалари мавжуд булиб улар ёрдамида мос вазифалар йечилади. Шу билан бирга бир тайёргарлик турига оид булган машклар бошка тайёргарлик туридаги машклар билан якиндан богланган булади. Масалан, шугулланувчида тезкор-куч сифати зарур даражада ривожланмаган булса у хужум зарбаси бериш техникасини бажара олмайди. Бу холда тезкор-куч сифатини ривожлан-

со

СЧ1

о

см

oj

га та t

0

Q.

Ф

1

С

га

№2-2023

www.fansports.uz

37

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Г3 Fan - sportga • №2/2023 8 Техника, тактика и методика спортивной тренировки тиришга оид машкларни бериш максадга мувофик Тадкикот предмети ва объекти сифатида булади. Чунки хужум зарбасини беришнинг такрор- Умумтаълим мактабларнинг жисмоний тарбия лаш хажмини ошириш бу холда самара бермайди. дарслари ва дарсдан ташкари спорт машгулотлари, Х,аракатларига ургатишда воситаларнинг самараси спорт мактабнинг волейбол буйича тугарак машгу-куп холларда уларни куллаш услубларига бевосита лотлари олинди. боглик булади. Услубларни танлашда куйилган ва- Жисмоний сифатларни тарбиялашдаги амалий зифа, шугулланувчиларнинг тайёргарлик даражаси, мохиятларини тажриба - синовлар асосида кен-аник шароитларга боглик холда танланади ва амалга гайтириш ва уларни куллаш юлларини ифодалаш. оширилади. Жисмоний сифатларни ривожлантириш махсус Куйилган вазифага боглик равишда айнан бир машкларни укувчи-ёшларга чукуррок сингдириш воситани турли услубларда куллаб турлича фойда- ва ахоли уртасида уларнинг нуфузини оширишда ланиш мумкин. Бундан ташкари хар бир тайёргарлик кумаклашиш. Жисмоний машклар билан мустакил турида вазифалар ва турларнинг кетма-кетлиги хам равишда шугулланувчилар доирасини кенгайтириш маълум мантикий богликликка эгадир. ва бунда махсус машкларнинг энг зарур турларидан Бир тайёргарлик туридаги вазифалар сифат жиха- максадли фойдаланишга одатлантириш тидан узгариб кейинги тайёргарлик турига замин 12-14 ёшли волейболчиларнинг махсус жисмоний яратади. Масалан, тайёргарлик машклари ургани- сифатларини ривожлантириш услубларини аниклаш лаётган техник усулни умумий тузилишини ифода буйича суровнома утказилиб олинган натижалар этади. Якинлаштирувчи машклар махсус жисмоний тахлил килинди. Тахлил натижалари 1-жадвалда тайёргарликдан техник тайёргарликка утишда куприк берилган. Унда 20 нафар шугулланувчи катнашди. вазифасини утайди. Маълум мураккаблик асосида Жадвалдан куриниб турибдики, "Волейболчига хос курилган техник машклар тактик куникмаларни ша- махсус жисмоний сифатларни биласизми?" "ха" деб, кллантиришга ёрдам беради. Шу асосда кейинчалик 2 таси (10%), "йук" деб, 6 таси (30%), "кисман" деб якка тартибдаги тактик харакатлар урганилади. жавоб беришган. Купчилиги ижобий жавоб берган. Жисмоний сифатларни (куч, тезлик, чидамлилик, "Сиз узингизни жисмоний холатинингизни бахолай эгилувчанлик, чакконлик ва хоказо) тарбиялашда оласизми?" деган 2-саволга 6 таси (30%) "ха" (20%), махсус машкларни ургатиш асосий урин тутади. "кисман" деб жавоб берган. Бунда "ха" ва "йук" де-Шу йулда умумтаълим мактабларнинг спорт туга- ганлар бир хил сонда булган. 3-саволга, яъни "Мураб-раклари ва мажмуани (комплекс) спорт таблардаги бийингиз машгулотларда тезкор - кучлилик сифатини машгулотларда махсус машклардан фойдаланиш ривожлантиришга катта эътибор берадими?" деган усулларини урганиш ва уларга баъзи тавсияномалар саволга 4 таси (20%), 10 таси (50%), "йук" 6 таси бериш вазифалар куйилади. Бунда вилоятлардаги (30%) "кисман" деб жавоб беришган. Спорт тайёр-мактаблар, спорт мактаб асосий макон (объект) булиб гарлигини оширишда харакатли уйинлар самарали хисобланади. Илмий тадкикот ишларини олиб бориш, деб уйлайсизми? деган саволга 4 таси (20%), "ха" спорт машгулотларидаги амалий фаолиятларни урга- деб, 11 таси (55%), "йук" 5 таси (25%) "кисман" деб нишда кузатиш, сухбат текшириш (эксперимент) каби жавоб беришган. "Сакровчанлик ва тезкорлик сифат-анъанавий усуллардан фойдаланилади. Шунингдек, ларини ривожлантиришда мураб-бийингиз харакатли истеъдодли олимлар К.М.Махкамжонов, Т.С.Усмон- уйинлардан фойдаланадими?" деган 5-саволга 3 таси ходжаев, Ш.Х.Хонкелдиев, А.А.Пулатовларнинг (15%) "ха" деб, 12 таси (60%), "йук" деб, 5 таси (25%) илмий тажрибаларидан максад йулида фойдаланилди. "кисман" деб жавоб берганлар. 60% шугулланувчи-Учбу илмий ичимизда шугулланувчиларда жисмо- ларнинг жавобидан куриниб турибдики, купчилик ний сифатларни тарбиялаш учун бериладиган махсус мураббийлар машгулотларда харакатли уйинларни машклар уларнинг ёш хусусиятларига ва жисмоний кам куллар эканлар. 6-саволга, яъни "Мураббийингиз сифатларнинг кулай ёш даврларига караб танланиши жисмоний холатинигиздан келиб чикиб юкламалар ва ривожлантириши жуда мухим урин эгаллайди. берадими?" деган саволга 4 таси "ха" (20%), 9 таси Жисмоний сифатларни тарбиялашдаги амалий (45%) йук, 7 таси "кисман" деб жавоб бераганлар. мохиятларини тажриба - синовлар асосида кен- Демак, бундан куриниб турибдики, купчилик мураб-гайтириш ва уларни куллаш юлларини ифодалаш. бийларимиз машгулотларда харакатли уйинларни кам Жисмоний сифатларни ривожлантириш махсус куллар эканлар. Юкламаларни шугулланувчиларнинг машкларни укувчи-ёшларга чукуррок сингдириш жисмоний холатидан келиб чикиб таксимлашга хам ва ахоли уртасида уларнинг нуфузини оширишда 45% мураббий эътибор бермас экан. Суровнома даво-кумаклашиш. Жисмоний машклар билан мустакил мида олинган натижалар ва уларнинг киёсий тахлили равишда шугулланувчилар доирасини кенгайтириш шуни курсатадики, аксарият мураббийлар машгулот-ва бунда махсус машкларнинг энг зарур турларидан ларни халигача янгича ёндшмасдан машгулотларни максадли фойдаланишга одатлантириш. олиб боришлари ташвишга солади.

www.fansports.uz №2-2023

Спорт машгулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

1-жадвал

12-14 ёшли шугулланувчилар фикрини урганиш ва та^лил ки.шш (n=20)

Саволлар Х,а% Иштир окчилар сони Йук % Иштирокчилар сони ^исман % Иштирокчилар сони

Волейбол уйинига хос махсус жисмоний сифатларни биласизми? 60% 12 10% 2 30% 6

Сиз узингизни жисмоний холатинингизни бахолай оласизми? 30% 6 30% 6 4% 6

Мураббийингиз машгулотларда тезкор-кучлилик сифатини ривожлантиришга катта эътибор берадими? 20% 4 50% 10 30% 6

Спорт тайёргарлигини оширишда харакатли уйинлар самарали деб уйлайсизми? 20% 4 55% 11 25% 5

Тезкор-кучлилик сифатларини ривожлантиришда му-рабийингиз харакатли уйинлардан фойдаланадими? 15% 3 60% 12 25% 5

Мураббийингиз жисмоний холатинигиздан келиб чикиб юкламалар берадими? 20% 4 45% 9 35 7

Хулоса. Жисмоний таёргарлик деганда шугулла-нувчиларнинг жисмоний сифатларининг тарбиялаш, зарур харакат куникмалари ва малакаларини эгаллаш, фунционал имкониятларини оширишга йуналтирил-ган педагогик жараён тушинилади. Шугулланувчилар-ни фунцинал имкониятлари ва жисмоний сифатлари булмиш куч, чакконлик (харакат координацияси), тезкорлик, чидамлилик, эгилувчанликнинг юкори даражада ривожланганлиги харакат малакаларини эгалашда асосий урин тутади.

Бир вактнинг узида жисмоний тайёргарлик ва-зифаларининг амалга оширилиши психологик ва иродавий сифатларини шакилланишига хам ёрдам беради. Зарурий жисмоний сифатларни ривожлан-тириш узок муддатли ва мураккаб жараён хисобла-нади. Чунки спорт юкори даражадаги жисмоний тайёргарликни талаб этади. Шунинг учун жисмоний сифатларни пропорционал ривожлантириш жуда ахамиятлидир.

Адабиётлар:

1. Abatova N.G The cluster-modular method as a modern trend of improvement in the structure of a lesson in physical education for students with different levels of physical fitness. // Халqаро илмий-амалий анжумани «2020 йилда утказиладиган XXXII ёзги олимпия ва XVI паралимпия уй-инларига спортчиларни тайёрлашнинг долзарб муаммолари», Чирчик, 2020, 587.

2. Abatova G.N. 11-12 yoshli voleybolchilarda sakrovchanlik maxsus jismoniy sifatini rivojlantirish hamda to'siq qo'yish texnikasini takomillashtirishda harakatli o'yinlar va maxsus mashqlar samarasini aniqlash // "Jismoniy tarbiya, sport mashg'ulotlari nazariyasi va uslubiyatining nazariy-amaliy muammolari" xalqaro ilmiy-amaliy anjuman 2022 yil 29 yanvar, 613-614 b.

3. Годик М.А. Физическая подготовка волейболистов. М.: Teр-ра-спорт, 2006. - с. 3-4.

4. Pulatov A., Qdirova M. Sport pedagogik mahoratini oshirish (Voleybol). // O'quv qo'llanma. T., 2019.

5. Кдирова М.А., Абатова Г.Н. Профессионально-педогогическая подготовленность тренеров и возможности её совершенствования и использованием обучающих тестов (в примере волейбола) // Academic Research in Educational Sciences, 2021, 192-198 с.

6. Умматов А.А. 15-16 Ёшли волейболчиларнинг куч сифатини анъанавий машклар ёрдамида ошириш услубияти А.А.Умматов -Фан-Спортга, 2021 - elibrary.ru

7. Умматов А.А., and А. Акбаров. «Волейбол буйича XXVIII Узбекистан чемпионати Fолиби, "Скуф" жамоаси кизлари жамоавий техник харакатларининг самарадорлик коэффицентлари "Fan-Sportga" №1 (2022): 18-20.

Катта укитувчи З.Н. АЗИМОВ1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

ЭШКАК ЭШУВЧИЛАРНИНГ КООРДИНАЦИОН

Муаллиф билан богланиш учун:

azimovzikirillo92@gmail.com

ЦОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ^УРУ^ЛИКДАГИ МАХСУС МАШ^ЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация Annotation

В статье раскрывается значение нетрадиционных методов и средств путем создания комплекса упражнений, развивающих навыки равновесия с использованием нетрадиционных методов (босу, фитбол, баланс-подушка), применяемых в развитии равновесия гребцов.

Ключевые слова. равновесие, баланс, "Bosu"> фитбол, балансировочная подушка, начинающий спортсмен, координация.

Маколада каноэда эшкак эшувчиларинг мувозанатини ривожлантиришда кулланиладиган ноанъанавий усуллардан (bosu, fit ball, balance cushion) фойдаланган холда мувозанат малакасини ривожлантирувчи машклар мажмуини тузиб чикиш оркали ноанъанавий усул ва воситаларнинг ахамияти очиб берилган.

Калит сузлар: мувозанат, баланс, "Bosu", фитбул, баланс ёстицчаси, ёш шугулланувчи, координация.

The article reveals the importance of non-traditional methods and means by creating a set of exercises that develop balance skills using non-traditional methods (bosu, fitball, balance pillow) used in the development of balance rowers.

Key words: Balance, balance, "Bosu", fitball, balancing pad, beginner, coordination.

Долзарблиги. Эшкак эшиш спорти буйича халка-ро майдондаги улкан ракобат ёш эшкакчилар билан

№2-2023

ишлашнинг янги, самарали воситаларини, усулла-рини, ёндашувларини ва услубларини мунтазам

www.fansports.uz

39

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.