Научная статья на тему 'ЕНГИЛ АТЛЕТИКАНИНГ ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРИШ ТУРЛАРИДА ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИК ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЕНГИЛ АТЛЕТИКАНИНГ ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРИШ ТУРЛАРИДА ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИК ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1069
77
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
спорт / енгил атлетика / югуриш / педагогика / таълим. / sports / athletics / running / pedagogy / education

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Иқроржон Розиқович Солиев, Дилноза Назарқосимовна Холбекова, Лайло Баҳодировна Давлатёрова, Гулнора Эргашевна Азамова

Мазкур мақолада енгил атлетиканинг қисқа масофага югуриш турларида техник тайёргарлик такомиллаштириш чора-тадбирлари ва уни ривожлантириш масаласи кўриб чиқилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Иқроржон Розиқович Солиев, Дилноза Назарқосимовна Холбекова, Лайло Баҳодировна Давлатёрова, Гулнора Эргашевна Азамова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF TECHNICAL TRAINING IN SHORT RUNNING ATHLETICS

This article discusses measures to improve technical training in short-distance athletics and its development.

Текст научной работы на тему «ЕНГИЛ АТЛЕТИКАНИНГ ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРИШ ТУРЛАРИДА ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИК ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

ЕНГИЛ АТЛЕТИКАНИНГ ^ИС^А МАСОФАГА ЮГУРИШ ТУРЛАРИДА ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИК ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Икроржон Розикович Солиев

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, п.ф.д.

Дилноза Назаркосимовна Холбекова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, уцитувчи,

Лайло Баходировна Давлатёрова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, уцитувчи

Гулнора Эргашевна Азамова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, уцитувчи

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацолада енгил атлетиканинг цисца масофага югуриш турларида техник тайёргарлик такомиллаштириш чора-тадбирлари ва уни ривожлантириш масаласи куриб чицилади.

Калит сузлар: спорт, енгил атлетика, югуриш, педагогика, таълим.

IMPROVEMENT OF TECHNICAL TRAINING IN SHORT RUNNING

ATHLETICS

Ikrorjon Rozikovich Soliyev

Doctor of Pedagogical Sciences Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

Dilnoza Nazarkosimova Kholbekova

Teacher, Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

Laylo Bahodirovna Davlatyorova

Teacher, Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

Gulnora Ergashevna Azamova Teacher, Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

This article discusses measures to improve technical training in short-distance athletics and its development.

Keywords: sports, athletics, running, pedagogy, education.

КИРИШ

Жахон спорт амалиётида иктидорли хамда истикболли спортчиларни тайёрлаш айникса, уларни йиллик тайёргарлик машFулотларни такомиллаштиришни, спорт натижаларини усишга имкон берувчи методикани излаб топиш масалалари янгича илмий назарий ёндошувнинг мухим муаммоларидан саналмокда. К,иска масофага югурувчи спортчиларимизнинг спорт натижасини жахондаги киска масофага югурувчилар натижаси билан тенглаштираш жуда мураккабдир. Чунки, чет эллик спортчиларнинг натижасига эътибор каратадиган булсак улар анча илгарилаб кетганлигини айтиб утиш мумкин.

Спортчиларнинг киска масофага югуриш буйича тайёрлашда йиллик тайёргарликнинг тайёрлов даври, мусобакалашув даври, хамда утиш даври юкламаларнинг таксимлашда уларнинг жисмоний ривожланганлиги, жисмоний тайёргарлиги, техник-тактик холати, рухий ва функционал тайёргарлик даражасини инобатга олган холда таксимланиши буйича етакчи олимлар урганган ва илмий изланишлар олиб боришган. Лекин йилдан-йилга спорт натижаларини усиб бориши йиллик тайёргарлик машFулотларини талаб этиши хеч кимга сир эмас. Аммо, йиллик тайёргарлик машFулотларида кулланиладиган восита ва усулларининг умумий хажми бажарилиши интенсивлиги буйича купчилик олимлар кам эътибор каратганлар.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

К.Т.Шакиржанова, М.Олимов, И.Солиев ва бир катор тадкикотчиларимиз илмий ишларида купрок укув машFулот гурухи, спорт такомиллашув боскичи тарбияланувчиларининг машFулот жараёнига эътибор каратишган. Катта ёшдаги спортчиларни тайёрлаш буйича тадкикот ишлари олиб борилган булсада, айнан йиллик тайёргарлик юкламаларининг таксимланишида техник тайёргарлик буйича иш олиб борилмаган. Бу борада киска масофага югурувчиларни тайёрловчи мураббийлар билан олиб борилган сухбатда купчилик мураббийларда йиллик машFулотларни тахминий режалаштириш хамда юкламалари хажмини билишади, лекин воситаларни кулланилиши ва бажарилиши шиддати, оралик давомийлига, техник тайёргарлигига канча ваыт ажратилиши хали хам айрим мураббийлар эътибор каранмаётганлигни келтириб утиш мумкин. Бу эса йиллик машFулот юкламаларини таксимлаш давомида умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик билан бир каторда техник харакатлар хам умумий юкламаларни бажаришда спорт натижаларини усишига таъсир этмасдан колмайди. Купчилик олимлар фикрига кура асосий (енгил атлетика

турларида) муаммолар машFулот усулларининг кетма-кетлиги ва машFулот юкламаларини бажаришдаги техник-тактик харакатларга боFликлиги айтиб утилган.

Такикотнинг максади. Юкори малакали киска масофага югурувчиларнинг югуриш йулагининг бурилиш кисмида югуриш техникасини такомиллаштириш.

Тадкикот вазифалари. Тайёргарлик давридаги юкламалардан техник тайёргарлик юкламасини куриб чикиш;

хафталик машFулот юкламаларида техник тайёргарлик машкларини куллаб бориш;

Йиллик тайёргарлик машFулотларида техник харакат элиментларини кенг куллаб бориш мусобака фаолияти буйича, илмий жихатдан асосланган ишлар кам учрайди. Лекин, машFулотларда спортчилар бажарадиган юкламалар хажмини ёки мазмунини урганиб чикадиган булсак, техник элиментларини бажариш учун куп вакт сарфланмаётганлигини курамиз. Бунда асосан мураббийлар томонидан махсус тайёргарлик даврида эътибор каратилаётганлигини уйлаб курадиган булсак, бир мунча эътиборсизлик деб билишимиз мумкин. ТуFри спорт амалиётида мураббий томонидан олиб борилаётган вазифалар аслида туFридир. Аммо спорт натижасининг усмаслиги ёки бир жойда котиб колишида айрим жихатларни инобатга олиш зарурдир. Шу муносабат билан тадкикотда уларнинг йиллик юкламалар хажми ва унинг мазмунига эътибор каратдик.

К,иска масофага югурувчиларни йиллик машFулотлари йил давомида 52 хафтани ташкил этади, бунда 6 ой давомида тайёрлов машFулотлари махсус хисоби буйича олиб борилади. Мусобака даврига 3-4 ой киритилади, утиш даври эса 1,5-2 ойни уз ичига олади. Умумий жисмоний тайёргарлик даражасини яхшилаш, хар томанлама жисмоний камол топишигина эмас, балки ички организмнинг функционал имкониятларини хам ривожлантириш заруратига эътибор каратилади. Албатта техник тайёргарликни шакллантирмасдан спортда яхши натижага эришиб булмайди (киска масофаларга югуришда яъни стартдан чикиш, бурулишда югуриш). Шунинг учун тактик тайёргарликни оширишга эътибор бериш керак. Бунинг учун хар хил танланган тур буйича техника элиментларига асосланган уйинсимон машклардан, айланма машFулот услубиётидан фойдаланиш оркали техник тайёргарликни тарбиялашга каратилган машкларнинг таркибини ошириш ёки машFулотни синчковлик билан олиб бориш лозим. Шунингдек умумий жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик машкларини бажариш вактида хам техника элиментларига алохида эътибор каратиш зарур.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Тадкикот натижаларини умумлаштирган холда йиллик тайёргарликнинг исталган даврида техник тайёргарликка эътибор каратишни амалий тавсия сифатида беришни амалга ошириш кузда тутилмокда. Айнан техник харакат элиментлари ва машFулот воситаларидан окилона фойдаланиш спорт малакаси хамда спорт натижасининг самарадорлигини оширишга олиб келади. МЖТ ва УЖТ га ажратилган умумий юкламалар хажмида тежаладиган вакт бу спортчида кейинги машFулот учун тикланиш имонини беради.

Тайёргарликнинг мусобакаолди даврида техник машкларини бажариш учун ажратилган вакт купайтирилади, бу билан машк бажариш, шунингдек машFулот хажми камайтирилиб шиддатни ошириш хисобига вактни купайиб боришини хисобига олиб техник харакатларни бажаришга купрок вакт сарфаланади. Лекин бажариладиган машкларнинг мазмуни ва мухумлик даражаси буйича спортчиларнинг тайёргарлик даврларини инобатга олган холда бериб бориш тавсия этилади хамда куйидагича бериб борилади.

Тадкикот давомида биз машкларни икки гурухга булдик. Биринчи техник машклар гурухи, умумий жисмоний тайёргарлик даврида бериб борилса, иккинчи техник машклар гурухи махсус жисмоний тайёргарлик даврларида ва техник тайёргарлик даврида бериб борилади.

Бу машклар гурухига куйидагилар киритилди: 1.Кичик барьерчалардан сакраб югуриш машклари; -10 та барьер (баландлиги 40 см) 50 см.дан куйилади ва тиззаларни баланд кутариб сакраб утиш ва 20 м. тезланиб югуриш;

- 10 та 60 см.ли барьерни хар 1,5 м.га куйиб бир оёкка урFу бериб югуриш техникасини ургатиш;

- 80 м.ли масофага 6 та баландлиги 40 см.ли 10 м. масофага барьерларни куйиб югуриш техникасини ошириш.

-15 дакикали кучга айланма машFулот;

- 40 см томбага ёндан унг томонга ва чап томонга сакраб чикиш, сакраб тушиш давомида ярим уришгача пружинасимон харакатланиш,

- кулларга ётиб таянган холда унг оёкни оркага узатиб чап томонга куйиб яна кайтариб ёнга букиб керамиз ва тиззани ерга куйиб иккинчи оёкни шу тарзда бажарамиз,

- жуфт оёкда ярим утирган холда унг оёк билан ён томонга сакраб чап оёк билан 45о диогонал буйлаб сакраб яна унг оёкда ёнга сакраш кейин чап оёк билан 45о диогонал буйлаб оркага сакраш,

2. Eypu.Hmga Te3.HK Su.aH rorypum MamK.ap Ma^Myacu;

- TyFpu Hy.aKgaH rorypuS Ke.uS 20-30 Meip Sypu.Hmra yTuS rorypum,

- Sypu.umgaH TyFpn Hy.Kara hhkhS rorypum,

- TyFpu Hy.KaHUHr Sypu.um KucMuga 40-60 m Maco^ara rorypum,

- TyFpu Hy.KagaH rorypuS Sypu.umHHHr SapnacuHu SocuS yTum.

- rorypumga oeK Kynura SepH.aguraH MamK.ap Ma^Myacu.

- TyFpu Hy.Kaga raBgaHu SyKMacgaH oeK yHHHH o.guHra TopTuS ropum,

- TyFpu Hy.Kaga raBgaHu SyKMacgaH oeK yHHHH o.guHra TopTuS ceKHH rorypum,

- Sypu.umga oeK yHHHH o.guHra TopTuS TH33a.apHH o.guHra SyKuS tobohhh epra KyHuS rorypum,

Eh3 ymSy hh..hk TaHeprap.UK цнк..apнga TexHUK MamFy.oT roK.aMa.apuHu roKopuga Ke.Tupu.raH ^agBa..ap acocuga TaKcuM.amra эtтнSop KapaTguK. fflyHUHrgeK MamFy.oT.apHUHr yMyMHH roK.aMa.ap xa^Mura Tatcup этмaгaн xo.ga KucKa Maco^a.apra rorypum TexHHKacHHH ypraTaguraH BocmarapHH x,aM Sa^apumga a.oxuga эtтнSop KapaTguK.

- rorypum Hy.aruHHHr Sypu.um KucMuga eHru. ar.eTHKa Maxcyc rorypum MamK.apu 2x60m (x,ap SupuHu) Sa^apum,

- rorypum Hy.aruHHHr Sypu.um KucMuga nacTKH Ba roKopu cTapTgaH hhkhS rorypum,

- HHTepBa..u rorypum.ap (Maco^a Syn.aS KaTTa KagaM.ap Su.aH)

- TaKpopuH ycy..apga rorypum.ap yMyMHH ^hcmohhh Taneprap.HK gaBpuga KynpoK x,a^M.u Ba TexHHKara эtтнSop KapaTuS rorypum, Maxcyc ^hcmohhh Taneprap.HK gaBpuga Tex3.HK Ba TexHUKara эtтнSop KapaTuS rorypum,

- TaKpop.u a.Mam.am ycy..apugaru rorypum.ap Sy $aKaT Maxcyc ^hcmohhh Taneprap.HK gaBpuga TexHUKara Ba Te3.HKKa Kapara.raH Sy.Hmu KepaK.

YmSy MamK.apHu Sa^apum gaBoMuga cnopTHH.apHHHr y3.apu MypaSSun Ha3opaTucu3 Sa^apum apaMangu. ^yHKH, TexHUK xapaKaT э.нмeнт.apн cnopTHUHUHr y3H ToMoHugaH ce3u.Mac.u MyMKHH. EyHga MypaSSun ToMoHugaH xap Sup MamKHu Sa^apum gaBoMuga TymyHTupum £kh Typ.u KypcaTMa.ap SepuS Sopum KepaK.

XYtfOCA

0.hS Sopu.raH TagKUKoT.apgaH KyHugaru xy.oca.apra Ke.uHgu: MamFy.oTHUHr Typ.u gaBp.apuga cnopTHH.apHHHr yMyMHH roK.aMa.apuHu Sa^apumra KapaTu.raH HMKoHuaT.apugaH ^onga.aHraH xo.ga TexHUK xapaKaT

3.нмeнт.apннн SepuS SopumHu;

машкларнинг хажми ва шиддатини инобатга олган холда техник харакатлар элиментларига эътибор каратиш;

техник харакат элиментларини мураббийлар машк якунида ёки машFулотлар орасида туFри тушунтириб, камчиликлар ва хатоларни доимий равишда айтиб бориш;

техник харакат элиментлари канчалик мохирона бажарилса спортчиларнинг энергия сарфи шунчалик тежалиши олиб борилган тадкикотлар давомида кузатилди.

REFERENCES

1. Soliev I., Khaydrov B., Mirzatillayev I., Khujamkeldiyev G., Ziyayev F., Functional training level of runners student-athletes sprinters. // International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue 05, 2020, http://www.psychosocial.com/article/PR201878/17061/

2. Солиев И.Р. ^иска масофаларга югуришда спортчиларни техник тайёргарлик даврида старт реакцияларини такомиллаштиришни тахлил килиш. // ФАН-СПОРТГА илмий - назарий журнал. Тошкент. 2018 йил 2 сон. 56-60 бетлар.

3. Солиев И.Р. Юкори малакали узок масофага югурувчи спортчи кизларни тайёргарлик машгулотлари ва мусобака жараёнининг киёсий тахлили. // УзМУ ХАБАРЛАРИ. Тошкент. 2018 йил №1/1 2018й. 171-174 бетлар.

4. Shakirjanova K., Soliyev I., Olimov M., Baratov A., Akmanov B., Saydkulov Z., Pedagogical technologies and interactive methods as a factor of increasing special knowledge of students. Journal of Critical Reviews., 2020; 7(6): 42-46.doi:10.31838/jcr.07.06.10. http://www.jcreview.com/?mno= 101674

5. Солиев И.Р. ^иска масофага югурувчиларнинг йиллик тайёргарлик машгулотларини режалаштириш: диссертация автореферати, пед.фан.буйича фалсафа доктори 13.00.04. / Солиев Икроржон Розикович, Чирчик 2020 йил. 58 бет.

6. Джалилова, М. И., Тажибаев, С. С., & Джалилова, Л. А. Правовые основы олимпийского образования учащейся молодёжи. In Актуальные проблемы правового регулирования спортивных отношений (16 апреля 2020 года)-материалы X международной научно-практической конференции, посвящённой 50-летию Уральского государственного универси-тета физической культуры: Челябинск, 16 апреля 2020 года/Под ред. СА За-харовой.-Челябинск: Уральская Академия, 2020.246 с. (p. 218).

7. Туробов, X,. (2021). Национальная система массового вовлечения всех слоев населения в спортивно-оздоровительную деятельность. Academic Research in Educational Sciences, 2.

8. Бердиева, Ч. А. (2021). Жисмоний имконияти чекланган талабалар организмининг функционал х,олатини бах,олаш усули. Academic Research in Educational Sciences, 2.

9. Давлатова, Л. Т. (2021). Болалар церебрал фалажида жисмоний тайёргарликни машFулот жараёнида ва илмий назарий сохдда ривожлантириш. Academic Research in Educational Sciences, 2.

10. Тажибаев, С. С., & Серебряков, Ю. В. (2015). Динамика общей и специальной физической подготовленности боксеров юношей, занимающихся боксом на этапе начальной спортивной специализации. Молодой ученый, (2), 109-111.

11. Miryunusovna, Z. G. (2020). Selecting criterias of talented preschool children for the forming of sports reserve in swimming. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences , 5(2).

12. Matnazarov, X. Y. (2020). Influencing factors for selecting effectiveness of talented swimmers on swimming sports. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(3), 41-44.

13. Farkhodovich, I. B. (2020). Development of balance in young kayakers in the initial stage of training. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(2), 66-70.

14. Azimov, Z. N. (2020). Research Of Training Loads On The Simulator "Concept-2" In The Preparation Of Youth In Academic Rowing. The American Journal of Applied sciences, 2(11), 104-109.

15. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Тренировочные нагрузки хоккеистов в подготовительном периоде. Фан-спортга, (4), 33-34.

16. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Физическая работоспособность в годичном цикле подготовительного периода подготовки квалифицированных футболистов. Фан-спортга, (3), 10-13.

17. Самандар Хабибуллаевич Хабибуллаев. (2020/10). Футбол буйича йиллик ва ойлик укув машFулотлар иш режасини тузишнинг самарали усули. Academic research in educational sciences (ares), volume 1, issue 2, 325-332.

18. Самандар Хабибуллаевич Хабибуллаев. (2020/11). Жисмоний тарбия дарсларида спорт уйинлари коидаларини ургатишнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш. Academic research in educational sciences (ares), volume 1, issue 3, 1150-1156.

19. S. X. Xabibullayev. (2020). Umumiy o'rta ta'lim maktablarida sport to'garaklarini tashkil etishning samarali usuli. Maktab va hayot, №2, 23-25.

20. Хабибуллаев, С. Х. (2020). Жисмоний тарбия дарсларида спорт уйинлари коидаларини ургатишнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш. Мугаллим, №6, 143-146.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.