Научная статья на тему 'ЖАМИЯТДА ХОТИН-ҚИЗЛАР СПОРТИНИНГ РИВОЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ВА УНИНГ ЎРНИ'

ЖАМИЯТДА ХОТИН-ҚИЗЛАР СПОРТИНИНГ РИВОЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ВА УНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
551
56
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
хотин-қизлар спорти / машғулотлар / жисмоний тайёргарлик / тренировка / ҳаракат / малака / кўникма / women's sports / training / physical training / training / movement / skills / abilities.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Н.З.Мирджамалова

Ушбу мақолада хотин-қизлар спортини ривожлантириш, аёлқизларни ўзига хос бўлган морфо-функционал хусусиятлари, жисмоний тараққиёти ва унинг таҳлили акс этган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PHYSICAL TRAINING AND ITS ROLE IN THE DEVELOPMENT OF WOMEN'S SPORTS IN SOCIETY

This article reflects the development of women's sports, the morphofunctional characteristics of women, their physical development and its analysis.

Текст научной работы на тему «ЖАМИЯТДА ХОТИН-ҚИЗЛАР СПОРТИНИНГ РИВОЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ВА УНИНГ ЎРНИ»

ЖАМИЯТДА ХОТИН-КИЗЛАР СПОРТИНИНГ РИВОЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ВА УНИНГ УРНИ

Н.З.Мирджамалова УзДЖТСУ

Аннотация: Ушбу маколада хотин-кизлар спортини ривожлантириш, аёл-кизларни узига хос булган морфо-функционал хусусиятлари, жисмоний тараккиёти ва унинг тахлили акс этган.

Калит сузлар: хотин-кизлар спорти, машгулотлар, жисмоний тайёргарлик, тренировка, харакат, малака, куникма.

PHYSICAL TRAINING AND ITS ROLE IN THE DEVELOPMENT OF

WOMEN'S SPORTS IN SOCIETY

N.Z.Mirdj amalova UzSUPCS

Abstract: This article reflects the development of women's sports, the morpho-functional characteristics of women, their physical development and its analysis.

Keywords: women's sports, training, physical training, training, movement, skills, abilities.

Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш ижтимоий сиёсатнинг мухим йуналишларидан бири этиб белгиланган. Чунки спорт ахоли саломатлигини мустахкамлайди, ёш авлодни соглом ва баркамол этиб тарбиялаш оркали жамиятда соглом турмуш тарзини карор топтиради. Турли касалликлар, ёшлар уртасида зарарли одатларнинг олдини олади. Спорт юксак маданият, ватанпарварлик туйгуларини шакллантиришда хам мухим урин тутади. Бу сохада эришилган ютуклар мамлакатни дунёга танитади, барча юртдошларга гурур-ифтихор багишлайди1.

Ёш спортчиларни дастлабки боскичда тайёргарлик ишларини ургатиш куникма хосил килиш, спорт машгулотларини ташкиллаштиришнинг энг мухим таркибий кисмларидан хисобланиб, организмни хар томонлама ривожлантириш, согликни мустахкамлаш, жисмоний кобилиятларни

1 Узбекистон Республикаси Президенты Шавкат Мирзиёевнинг 31 октябрдаги жисмоний тарбия ва спорт сохасида бош^ариш тизимини такомиллаштириш, оммавий спортни ривожлантириш, щтидорли спортчиларни танлаш ва тарбиялаш, сохани малакали кадрлар билан мустахкамлаш хамда замонавий спорт иншоотларини барпо этиш масалаларига багишланган видеоселектордаги маърузаси

такомиллаштириш ва тайёргарликнинг бошка боскичи учун мустахкам функционал база яратишга йуналтирилган жараён сифатида тушунилади [1].

Инсоннинг спортга оид фаолияти кандай максад ва мазмун ёки кайси йуналишда амалга оширилмасин, унинг пировард унумдорлиги ва харакат самарадорлиги, уз навбатида мувофик жисмоний сифатлар, харакат малакалари, куникмалари ва албатта организмнинг фукционал имкониятларига таянилади.

Аёлларнинг организми эркакларникидан бир катор морфологик ва функционал, анатомик-физиологик хусусиятлари билан ажралиб туради. Жумладан аёлларда балогат ёши - 34 ёшгача, урта ёш - 35-54 ёш, кекса ёш 5574 ёшгача хисобланди. Бундай ёшга доир хусусиятлар биринчи навбатда энг мухим биологик вазифа - оналик функциялари билан хам боглик [2].

Кундалик харакат хажми ва шиддати инсон саломатлиги, унинг жисмоний ва функционал шаклланишида мухим ахамиятга эгадир. Лекин барча харакат турлари, жумладан спорт тугаракларида ижро этиладиган жисмоний ва техник-тактик машклар хажми хамда шиддати шугулланувчининг функционал имкониятларига мос келиши ёки юкори булиши лозим.

Чунки биология фанида азалдан уз исботини топган конуниятларга кура, онтогенетик тараккиётнинг муайян боскичларида бажариладиган кундалик жисмоний юкламанинг кисман таъсир "кучи" организмнинг функционал имкониятларидан доимо юкори булса, шу организмда (органлар, мушаклар, томирлар, хужайралар, тукималар, юрак, упка, талок, жигар ва х.к) зурикиш ёки тез толикиш аломатлари пайдо булади. Бундай салбий "излар" одамнинг айникса ёш кизларнинг одатий функционал фаолиятини издан чикаради, кайфиятини туширади, уйкусини бузади, пировард иш кобилиятини сусайтиради ва унинг тулик тикланишига тускинлик килади. Агар шундай юкламалар хотин-кизлар фаолиятида сурункали кайтарилиб турса, организмнинг нормал усишига таъсир этибгина колмай, балки турли функционал "объект"ларга локал ёки глобал паталогик асоратларнинг юзага келишига сабабчи булиши эхтимолдан холи эмас. Кундалик ёки ялпи машгулот юкламалари хажми ва шиддати функционал имкониятдан паст булса жисмоний сифатларнинг шаклланиши сусаяди, иш кобилияти ошмайди [3].

Бинобарин, кундалик ёки ялпи юкламалар, шу жумладан, жисмоний тарбия дарслари ва тренировка машгулотларига оид юкламаларни шугулланувчиларнинг ёши, жисмоний ва функционал имкониятларига караб "тулкинсимон" принципда ошириб бориш даркор. Демак, хотин-кизлар спортига оид машгулотларни ташкил килишда педагогик ва тиббий назоратга асосланиш соглом баркамол авлодни тарбиялаш жараёнининг ажралмас кисмидир [4].

Шундай экан жисмоний тарбия ва спорт буйича утказиладиган машгулотлар (жисмоний тарбия дарслари, тренировка машгулотлари, спорт мусобакалари) мазмунини максадли ривожлантириш ва бошкариш хар бир мутахассис (укитувчи, мураббий, ташкилотчи, услубчи, йурикчи) ва рахбар шахсларга катта масъулият юклаши, уларнинг жисмоний маданият, жисмоний тарбия, жисмоний ривожланиш, жисмоний тайёргарлик ва спорт мосламаларига оид билимларни узлаштиришлари, мувофик касбий-педагогик малака ва куникмаларни пухта эгаллашлари зарур эканлиги исбот талаб килмайди. Алохида эътибор каратиш мухимки, хотин-кизлар спортини самарали ташкил килиш, куп йиллик спорт тренировкаси жараёнида шугулланувчилар соглиги ва уларнинг спорт махоратини шакллантира бориш устивор жихатдан жисмоний тайёргарлик курсаткичларига богликдир.

Спорт амалиётида жисмоний тайёргарлик, одатда, икки бир-бирига чамбарчас боглик булган умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик турларига булинади. Х,аёт давомида инсон соглиги, унинг аклий ва жисмоний фаоллиги, куп йиллик спорт тренировкаси давомида спорт махоратининг шакллана бориши устивор жихатдан шу икки тайёргарлик турлари мазмуни ва даражаси билан боглик. Жисмоний тарбия ва спорт машгулотлари олдига куйиладиган асосий максад согликни мустахкамлаш хамда юкори спорт натижаларига эришишдир.

Аксарият олимларнинг таъкидлашича, муайян спорт тури буйича мунтазам утказиб бориладиган, хажм, шиддат ва мазмун жихатдан тугри ташкил килинган машгулотлар организмга ижобий таъсир килар экан. Лекин умумий жисмоний тайёргарликка асосланмаган ва тор доирада ихтисослаштирилган машгулотлар салбий окибатларга олиб келиши кузатилган.

Дархакикат, жисмоний тайёргарлик малакали спортчи хотин-кизларни тайёрлашда энг мухим пойдевор сифатида спорт махоратининг самарали шаклланишида бекиёс омил булиб хисобланади. Шу билан бир каторда илмий-методик адабиётларнинг тахлилига кура хар кандай жисмоний тайёргарлик жараёни хам жисмоний сифатларнинг самарали равишда ривожланишига олиб келавермайди ва техник-тактик махоратнинг шаклланишига ижобий таъсир этмаслиги мумкин. Куп холларда спорт махоратига салбий таъсир этиши хам эхтимолдан холи эмас. Хотин-кизлар спортини ривожлантириш келажакда соглом фарзандларнинг тугилишига олиб келади. Зеро, фарзандларимизнинг соглом булиши юртимизнинг фаровон, гуллаб яшнашини таъминлайди. Чунки, келажагимиз бу бизнинг фарзадларимиздир.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Гончарова О.В. "Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш". Т.: 2016й. УзДЖТИ, 150б.

2. Бубэ Х., Штюблер Х., Трогш Ф. Тесты в спортивной практике - М.: Физкультура и спорт, 1968, 238с.

3. Абдурахмонов М., Махмудов А. Жисмоний тарбия ва спорт. Спорт тиббиёти. Т.: 2016й. Илмий техника ахбороти-пресс нашриёти, 83б.

4. "Аёлларнинг фан ва спортдаги урни". Илмий амалий анжуман тезислари туплами. 2007 йил 14 апрел.

References

1. Гончарова О.В. "Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш". Т.: 2016й. УзДЖТИ, 150б.

2. Бубэ Х., Штюблер Х., Трогш Ф. Тесты в спортивной практике - М.: Физкультура и спорт, 1968, 238с.

3. Абдурахмонов М., Махмудов А. Жисмоний тарбия ва спорт. Спорт тиббиёти. Т.: 2016й. Илмий техника ахбороти-пресс нашриёти, 83б.

4. "Аёлларнинг фан ва спортдаги урни" Илмий амалий анжуман тезислари туплами. 2007 йил 14 апрел.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.