Научная статья на тему 'ЕНГИЛ АТЛЕТИКА ТУРЛАРИДА СПОРТЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЖАРАЁНИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ'

ЕНГИЛ АТЛЕТИКА ТУРЛАРИДА СПОРТЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЖАРАЁНИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
195
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
Енгил атлетика / махсус жисмоний қобилият / педагогик асослар / чидамлилик сифати / ҳаракат фаоллик / ўқув-машғулот. / Легкая атлетика / специальные физические способности / педагогические основы / качество выносливости / двигательная активность / учебная-тренировка.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Д.Н.Рахматова

Мақолада, 10-16 ёшли ўсмир енгил атлетикачиларнинг махсус жисмоний қобилятларини ривожлантиришда чап ва ўнг оёқ ҳамда оёқ панжаларини ёзувчи мушакларнинг кўрсаткичлари бўйича педагогик тажриба натижалари ва уларнинг муҳокамаси бўйича маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРОЦЕССА РАЗВИТИЯ СПЕЦИАЛЬНЫХ ФИЗИЧЕСКИХ НАВЫКОВ ТУРНИРНЫХ СПОРТИВНЫХ СПОРТИВНЫХ СОСТОЯНИЙ ПО ЛЕГКОЙ АТЛЕТИКЕ

В статье приведены данные по результатам педагогического эксперимента и их обсуждение по показателям ног, и разгибательных мышц левой и правой стопы в развитии специальных физических способностей легкоатлетов-подростков 10-16 лет.

Текст научной работы на тему «ЕНГИЛ АТЛЕТИКА ТУРЛАРИДА СПОРТЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЖАРАЁНИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИ»

УУК: 796.015:001.89

ЕНГИЛ АТЛЕТИКА ТУРЛАРИДА СПОРТЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ЦОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ЖАРАЁНИНИНГ ПЕДАГОГИК

АСОСЛАРИ

Педагогика фанлари доктори (DSc) профессор в.б.

Д.Н.Рахматова

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шах,ри, Узбекистон

dilnozara1982@gmail. com https://doi.org/10.5281/zenodo.7606039

Аннотация: Маколада, 10-16 ёшли усмир енгил атлетикачиларнинг махсус жисмоний кобилятларини ривожлантиришда чап ва унг оёк хдмда оёк панжаларини ёзувчи мушакларнинг курсаткичлари буйича педагогик тажриба натижалари ва уларнинг мух,окамаси буйича маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: Енгил атлетика, махсус жисмоний кобилият, педагогик асослар, чидамлилик сифати, хдракат фаоллик, укув-машгулот.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРОЦЕССА РАЗВИТИЯ СПЕЦИАЛЬНЫХ ФИЗИЧЕСКИХ НАВЫКОВ ТУРНИРНЫХ СПОРТИВНЫХ СПОРТИВНЫХ СОСТОЯНИЙ ПО ЛЕГКОЙ АТЛЕТИКЕ

Аннотация: В статье приведены данные по результатам педагогического эксперимента и их обсуждение по показателям ног, и разгибательных мышц левой и правой стопы в развитии специальных физических способностей легкоатлетов-подростков 10-16 лет.

Ключевые слова: Легкая атлетика, специальные физические способности, педагогические основы, качество выносливости, двигательная активность, учебная-тренировка.

PEDAGOGICAL FUNDAMENTALS OF THE DEVELOPMENT PROCESS OF LIGHT ATHLETICS TOURNAMENT SPORTS SPECIAL PHYSICAL SKILLS

Abstract: The article is presented the results of the pedagogical experiment and their discussion on the indicators of the muscles of the left and right legs and paws in the development of special physical abilities of 10-16-year-old adolescent track and field athletes.

Key words: Athletics, special physical ability, pedagogical foundations, quality of endurance, movement activity, training.

КИРИШ

Долзарблиги. Дунёнинг купгина давлатларида машгулот жараёнини самарали ташкил килишда бошлангич тайёргарлик гурух,ида шугулланувчи усмирларнинг чидамлилик сифатини ривожлантириш масалаларига катта эътибор каратилмокда. Барча спорт турларида чидамлилик кобилиятини шакллантириш ёш спортчиларни тайёрлаш тизимининг мажбурий таркибий кисми х,исобланади. Чидамлилик спортчининг хдракат фаоллигини саклаб колиш кобилиятини спорт амалиётида намоён килиш ва юкламаларни аэроб-анаэроб шиддат зоналари буйича табакалаштириш талабларини куймокда. Шу сабабли укув-машгулот жараёнини окилона ташкил этиш мух,им жисмоний сифатлардан бири булган чидамлиликни шакллантириш самарадорлигига эришиш имконини яратмокда.

Тадкикот максади: енгил атлетикачи усмир спортчиларда махсус жисмоний кобилиятларни ривожлантириш воситалари ва усулларидан фойдаланиш самарадорлигини назарий асослаш хдмда тажрибада текширишдан иборат.

Тадкикот вазифалари: Енгил атлетика машгулотларида кулланиладиган махсус восита ва усулларни аниклаш ва куллаш;

- 10-16 ёшдаги спринтерларнинг тезлик-куч курсаткичларини аниклаш;

- чап ва унг оёк хдмда оёк панжаларини ёзувчи мушакларнинг курсаткичлари билан натижалар орасидаги богликлик х,олатини аниклаш ва тахлил килиш.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ ВА УЛАРНИНГ МУ^ОКАМАСИ

Укув ва илмий-услубий адабиётларда таъкидланишича, бошлангич спорт ихтисослиги боскичида турли масофаларга югурувчиларни узил-кесил ажратиш мумкин эмас. Уларнинг машгулотлари ягона услубий тамойил буйича содир булади. Бирок утказилган динамометрик тадкикотлар шуни курсатадики, тезкорлик ёки чидамлилик кобилиятлари устувор ривожланган ёш спортчиларни айнан 12 ёшдан ихтисослик буйича ажратиш максадга мувофик. Полидинамометрия услуби тезкор-куч тайёргарлиги даражасини аниклаш ва келгусида такомиллашувни башоратлашга имкон берувчи энг ахборотли метод х,исобланади.

1-жадвал

10-16 ёшдаги спринтерларнинг тезлик-куч курсаткичлари ва мусобака

фаолиятининг корреляцион тах,лили курсаткичлари

Динамометрик курсаткичлар Ёши

10 11 12 13 14 15 16

Чап оёк ёзувчи мушаклари

Максимал куч 0,401 0,420 0,433 0,479 0,490 0,534 0,569

Куч градиенти 0,305 0,315 0,320 0,394 0,435 0,489 0,525

Старт кучи 0,404 0,410 0,422 0,437 0,482 0,527 0,543

Тезкор куч 0,305 0,345 0,377 0,424 0,477 0,482 0,536

Унг оёк ёзувчи мушаклари

Максимал куч 0,325 0,355 0,378 0,392 0,412 0,429 0,456

Куч градиенти 0,327 0,365 0,399 0,391 0,443 0,437 0,484

Старт кучи 0,314 0,328 0,344 0,377 0,383 0,392 0,461

Тезкор куч 0,329 0,345 0,376 0,388 0,422 0,437 0,465

Оёк панжаларини ёзувчи мушаклари

Максимал куч 0,326 0,358 0,384 0,422 0,437 0,488 0,534

Куч градиенти 0,316 0,345 0,366 0,362 0,394 0,414 0,437

Старт кучи 0,332 0,365 0,374 0,389 0,411 0,437 0,464

Тезкор куч 0, 345 0,368 0,382 0,390 0,427 0,469 0,525

Асосий масофаларда чап оёк ва унг оёк хдмда оёк панжаларини ёзувчи мушакларнинг курсаткичлари билан натижалар орасидаги богликлик тах,лили утказилди, натижада спортчиларнинг куч ва тезкор-куч тайёргарлиги, уларнинг спорт натижаларига курсатадиган таъсири аникланди (1.-2-жадвал). Уз навбатида, корреляция тах,лили, машгулот жараёни самарадорлигини урганиш буйича назорат утказишда мулжал олишга имкон берувчи энг ахборотли динамометрик тавсифларни аниклашга ёрдам берди.

2- жадвал

Урта ва узок масофага югуришга ихтисослашаётган 10-16 ёшли спортчиларда динамометрик курсаткичлар ва асосий масофа натижалари орасидаги узаро

корреляцион богликлик

Динамометрик курсаткичлар Ёши

10 11 12 13 14 15 16

Унг оёкни ёзувчи мушаклар

Максимал куч 0,327 0,364 0,378 0,392 0,412 0,429 0,456

Куч градиенти 0,345 0,376 0,399 0,391 0,443 0,437 0,484

Старт кучи 0,314 0,326 0,344 0,377 0,383 0,392 0,461

Тезкор куч 0,325 0,355 0,376 0,388 0,422 0,437 0,465

Оёк панжаларини ёзувчи мушаклар

Максимал куч 0, 335 0,365 0,373 0,379 0,412 0,434 0,466

Куч градиенти 0,347 0,65 0,381 0,392 0,411 0,439 0,429

Старт кучи 0,337 0,365 0,398 0,419 0,427 0,436 0,469

Тезкор куч 0,325 0,341 0,364 0,372 0,393 0,418 0,436

Старт кучи, яъни кучнинг дастлабки 0,1 сония ичида усиш тезлиги спринтерлар учун энг ахборотли динамометрик курсаткич х,исобланади. Спорт мах,орати ортган сари старт кучи ва спринт югуриши натижаларининг узаро богликлиги функционалга якинлашади. Ушбу далилни шундай тушунтириш мумкин, тез югуришда таянч-депсиниш фазаси давомийлиги тахминан 0,1 сонияни, максимал кучга эришиш вакти эса 0,4-0,6 сонияни ташкил этади. Шунинг учун тез югуриш шароитларида спортчи хдракат кучининг мумкин булган максимал даражасини деярли намоён этишга улгурмайди. Спринтер учун фойдали ташки кучни тезрок, максимал ахдмиятга эга булган, аммо депсинишни бажариш учун самарали булганини камрок ривожлантириш мух,им х,исобланади.

Мушакларнинг куч гардиентида юкори ахборотлилик аникланди.

Мушакларнинг бушашиш тезлиги энг мух,им динамометрик курсаткич х,исобланади. Ушбу катталик спортчининг хдракатларда иштирок этмаётган мушакларини тезда ишдан бушатиш кобилиятини акс эттирган х,олда урта ва узок масофага югуриш натижаларининг самарадорлигига алох,ида таъсир курсатади. Спринтерларда спорт натижаси ва бушашиш тезлиги орасидаги узаро богликлик паст, аммо спорт мах,орати ортиб бориши билан унинг ахдмияти ^ам ошиб боради.

Мушакларни бушаштира олиш кобилияти, мушакларнинг узаро координацион алока даражаси ва мушаклар тизимида фаоллик даражасини узаро богликлигини акс эттиради. Демак, иккинчи даражали мушакларни минимал кийматдаги фаоллигида асосий юкламани бажарувчи мушакларнинг узаро мувофик кучланиш даражаси амалга оширилган мушаклараро координация х,исобланади. Мушакларнинг таранглик даражаси кам булганда энг яхши натижаларга эриша олиш, албатта, анча такомиллашган мушаклараро координацияни акс эттиради. Шунингдек, таъкидлаб утиш жоизки, айнан мушакларни бушаштира олиш мах,орати эркин, зурикишсиз югуриш техникасига эга булиш ва натижадорликнинг юкори курсаткичларига эришиш билан узвий богликдир.

Бушашиш тезлиги хдракатларда асаб-мушак аппаратининг энг мух,им тавсифи х,исобланади. Эх,тимол, у ирсий белгиланган булиши ва циклик спорт турлари бошлангич спорт ихтисослиги боскичида энг башоратли курсаткич х,исобланиши мумкин. Югурувчилар машгулот жараёнида эркин бушашишга ургатувчи машклар етарли даражада кулланилмайди.

Куч компоненти 15-16 ёшда спорт натижалари билан узаро алокани намоён этади ва ушбу ёш даврида мушак кучининг спринтер югуриши тезлигига булган таъсири ахдмиятсиз х,исобланади. 15-16 ёшда мушаклар кучи жуда тез ортади, югуриш тезлигининг мушак кучи катталигига богликлиги намоён булади. Шубхдсиз, спринт югуришида натижага нисбатан куч таъсирининг ортиши югуриш кадамлари узунлигини куч сифатларининг ривожланиш ва фаол депсиниш фазасида горизонтал кучланишнинг намоён булиш даражасига богликлиги билан тушунтирилади, бу эса югуриш тезлигини аниклаб беради.

Тормозланиш кучининг ортишига карамай, олдинги тезликнинг йукотилишини камайтириш ва уни депсинишда ривожлантириш учун таянч билан узаро муносабатга кириша оладиган спринтлаларгина яхши югура оладилар, яъни яхши натижа курсата оладилар. Таянч билан узаро таъсирда техника сифатининг мезони кейинчалик х,ам текис нолга кайтиш билан узига х,ос "куч тулкини" бир текисда усиши билан богликдир, бу албатта депсинишнинг оптимал турига мос келади. Таянч билан узаро куч таъсирининг бир текис тавсифи, умумий огирлик марказининг камрок вертикал тебраниши факат малакали спринтерлар югуришига х,осдир. Юкорида айтилганлар шуни таъкидлайдики, югурувчининг хдракат фаоллиги техникаси такомиллашган сари мушаклараро алоканинг йулга куйилганлиги, югурувчининг умумий хдракатида иккинчисининг фоиз улуши усиб борадиган ташки ва ички иш нисбатларини кайта таксимланиши х,исобига энергияни йукотилиши камаяди, мушакларнинг куч ва тезкор-куч имокниятлари анча тартибли кулланилиши кузатилади.

Сифат жихдтдан максимал, портлаш ва старт кучи билан бах,оланадиган кобилиятлар турлича булиб, нисбатан мустакил х,исобланади. Старт кучи юкори тезликда югуриш куп йиллик машгулот жараёнида спортчиларнинг узига х,ос хдракат аппаратига эга булишларини акс эттиради. Шунинг учун старт кучининг усиши урта ва узок масофага югурувчилар билан киёслаганда спринтга ихтисослашган усмирларда ишончли юкори булди. Демак, мушаклар старт кучининг усиш жадаллигини спринтерларнинг махсус тезкор-куч тайёргарлигини бах,олаш мезони сифатида куриб чикиш максадга мувофик. Шуни х,ам таъкидлаб утиш жоизки, малакали спортчиларда спорт натижаси ва келтирилган динамометрик тавсифлар орасида узаро богликлик кузатилади. Бир вактнинг узида, куч ва унинг вакт базаси орасида узаро богликлик, на ишончли корреляция, на параллел усиш кузатилмайди.

Морфологик ва динамометрик тавсифларни уз ичига олган корреляцион богликлик тах,лили куйидаги конуниятларни аниклашга имкон беради. Енгил атлетикачиларда максимал куч киймати, текширилувчининг соматик типи ва пастки тана кисмларида мушак огирлигининг яккол ифодаланиши билан ишончли корреляцион богликликка (р < 0,05) эга. Ёш катталашиши билан алох,ида мушак гурух,лари ва соматик тип куч курсаткичларида ишончли корреляцион богликликнинг ортиши кузатилади.

Умуман, тадкикотларимизда олинган спортчиларнинг мушак кучи киймати илмий-услубий адабиётларда нашр этилган шунга ухшаш натижаларга нисбатан анча кам. Ушбу далилни биз, мушакларнинг кискариш ва бушашиш тезлигини аниклашда курсатилган

изометрик кучни улчаганимиз билан боглаймиз. Шундай килиб, биз тулик максимумни ололмадик. Бундан ташкари, улчашлар вактида тана кисмларининг тезланиш эхтимоли мутлако инобатга олинмади.

Ёш усмир спортчилар тайёргарлигини назорат килиш жараёни мураббий ва кузатув гурухи мутахассисларининг тахлилий ишлари асосида амалга оширилади ва куйидаги харакатларни уз ичига олади:

- спорт натижадорлиги даражасига эришилган асосий турда спорт натижалари ва унинг мусобака олди тайёргарлиги ва мусобака фаолияти элементлари билан боглик тузилмавий таркибини тахлил килиш;

- аралаш масофаларда спорт натижалари динамикаси тахлили;

- мусобака ва машгулот юкламалари тугрисидаги маълумотларни тахлил килиш;

- назорат мусобакалари жараёнида ва махсус тренажёрларни куллаш билан тест маълумотлари буйича умумий ва махсус жисмоний тайёргарлик даражасини бахолаш;

- масалан, пульсометрия ва биокимёвий назоратларни куллаш билан утказиладиган назорат машклари ва юкламаларнинг машгулот сериялари натижаларига кура спортчиларнинг функционал холатини бахолаш;

- асосий спорт харакатларининг бажарилиш техникаси тахлили;

- спортчиларнинг рухий холатини бахолаш;

- спортчиларнинг биологик даражасини аниклаш.

Жорий назорат жараёнида олинган кузатув натижалари боскич назорат маълумотларини ахамиятли даражада тулдирди. Жорий назорат куйидагиларни уз ичига олади:

- машгулот ва мусобака юкламалари динамикасининг педагогик кузатуви;

- анча масъулиятли машгулотларни утказиш вактида пульсометрия;

- спорт мусобакалари техникасининг визуал ва инструментал (жорий) тахлили;

- организмнинг стандарт машгулот юкламаларига нисбатан реакциясини физиологик ва биокимёвий назорат килиш;

- машгулот дарслари, даволаш-профилаклика ва тикланиш тадбирлари вактида спортчилар соглигини жамоа шифокорлари ва ёрдамчи ходимлар томонидан кузатиш.

Тезкор назорат режалаштирилган доимий тайёргарлик дастури бажарилишини текширишни назарда тутади. куйидаги курсаткичлар назорат килинади:

- тайёргарликнинг асосий ва оралик максадларини амалга ошириш. Бу ерда спорт натижалари йил ва хар бир давр якунида асосий мусобакаларда эришилган ютуклар куриб чикилади;

- бажарилиши спорт натижаларини таъминлаши керак булган аник меъёрларни амалга ошириш. Уларга мусобака фаолияти тавсифи, жисмоний, техник, тактик, функционал ва бошка тайёргарлик турларини тавсифловчи курсаткичлар киради;

- машгулот ва мусобака юкламалари режасини бажариш (йил ва даврлар буйича). Бир йилда 1-2 марта утказиладиган чукурлаштирилган тиббий текширувлар (ЧТТ) йиллик назоратнинг энг мухим таркибий кисми хисобланади.

Ёш усмир спортчиларнинг индивидуал хусусиятларини бахолаш назорати асосий мусобака машкларини мувоффакиятли бажариш учун зарур булган спортчи организмининг узига хос хусусиятлари комплексини тавсифловчи курсаткичларнинг индивидуал меъёрини акс эттириши керак. Тадкик этилаётган курсаткичларни микдорий ва сифат тавсифлари

буйича назорати ёш спортчиларнинг индивидуал хусусиятлари динамикасини аниклашга имкон беради ва машгулот жараёнига тузатишлар киритиш учун асос булиб хизмат килади.

Ёш усмир спортчиларнинг индивидуал хусусиятларини бахолаш учун организмнинг таянч-харакат аппарати, кардиореспиратор тизимлари ва хаёт таъминоти ишининг кучи, тежамкорлиги ва баркарорлигини акс эттирувчи комплекс мезонлар энг тугриси хисобланади. Ушбу мезонлар ёш спортчилар организмини мусобака юкламаларига нисбатан функционал тайёргарликнинг индивидуал тузилмасини аниклашга имкон беради.

Махсус адабиётлар тахлили шуни курсатадики, ёш спортчиларнинг жисмоний тайёргарлик назоратини аниклаш масалалари хали етарлича урганилмаган, шунинг учун болалар ва ёш спортчиларда жисмоний тайёргарлик ва функционал холатнинг индивидуал меъёрларини аниклаш услубияти ишлаб чиклмаган ва синовдан утказилмаган. Унда индивидуал меъёр чегаралари статистик тадбирлар ёрдамида аникланади. Урта меъёр сифатида назорат машкларида урта натижага мос булган тестларнинг курсаткичлари кабул килинади. Индивидуал меъёрларни аниклаш тадбири куйидагича булиши мумкин:

- машгулот вакти ва унинг давомийлигини аниклаш;

- маълум боскич давомида энг ахборотли тестлар мажмуаси буйича шугулланувчиларни мунтазам тестлаш;

- уртача катталик ва стандарт огишларни аниклаш;

- X + 0,5 кийматни уртача меъёр, колган даражаларни эса паст-юкори, жуда паст-жуда юкори сифатида кабул килиш;

- тестда 2Х дан юкори натижалар кийматини жуда юкори меъёр каби хисоблаш.

Индивидуал меъёрлар услубиятини ишлаб чикиш йули билан ёш спортчилар

тайёргарлигининг меъёрий асосларини такомиллаштирилиши муайян тестлар ва спорт турларида махсус тадкикотлар утказилишини талаб килади.

Организм тизимларини индивидуал физиологик, морфологик ва биокимёвий реактивлиги тугрисидаги тасаввурлар спортчининг шугулланганлик даражасини ошириш билан боглик булган масалаларни ишлаб чикиш учун назарий асос хисобланади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Организмнинг ишчанлик кобилиятини таъминловчи унинг етакчи функционал тизимларини тавсифловчи курсаткичларнинг узгариши мумкин булган кулами спортчининг шугулланганлик даражасини аникловчи жорий функционал холатининг индивидуал меъёри булиб хизмат килади. ХУЛОСА

Хулоса килиб айтадиган булсак ушбу кулам канчалик кенг булса, функционал тизимларнинг уюшганлик даражаси, жисмоний юкламаларга мослашиш даражаси ва албатта спортчи функционал организмининг индивидуал меъёрлари хам шунчалик юкори булади. Шундай килиб, ёш усмир спортчиларда функционал холатнинг индивидуал меъёрларини аниклаш услубияти негизида асосий машкларнинг бажарилиш мувоффакиятини белгилаб берувчи функционал тизимлар куламини тадкик этиш ётади. Тадкик этилаётган параметрларнинг микдорий мезонлар буйича узгариши организм функционал холатининг индивидуал меъёр динамикасини ифодалайди ва машгулот жараёнига тузатишлар киритиш учун асос булиб хизмат килади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Узбекистан Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари тугрисида" ги 2017-йил 3 июндаги ПК 3031- сонли карори. Lex.uz

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 январдаги "Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПФ-5924-сонли фармони. Lex.uz Lex.uz

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохдсида давлат бошкарув тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПФ-5368-сонли Фармони. Lex.uz

4. Узбекистон Республикаси Президентининг "Ёшларни маънавий-ахлокий ва жисмонан баркамол этиб тарбиялаш, уларга таълим-тарбия бериш тизимини сифат жихдтидан янги боскичга кутариш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПК-3907-сонли Карори.

5. Верхошанский Ю.В. Физиологические основы и методические принципы в беге на выносливость М.:2014.-80 с.

6. Волков Н.И. Интервальная гипоксическая тренировка М.: 2000.-90 с.

Волков НИ. Биоэнергетика спорта: монография / Н.И. Волков, В.И. Олейников. - М.: Советский спорт, 2011. - 160 с.

7. Кулаков В.Н. Программирование тренировочного процесса высококвалифицированных бегунов на средние, длинные и сверхдлинные дистанции: автореф. дис. ... д-ра. пед. наук / В.Н. Кулаков. - М., 1995. - 48 с.

8. Рахматов Н.А., Махмудов Т.М., Мирзаев С. Чидамкорликнинг биокимёвий асослари ва уни ривожлантириш услублари //Биокимё: Дарслик. - Т., 2007. - Б. 390-396.

9. Югуриш ва юриш буйича мусобакаларни утказиш коидалари //Енгил атлетика: Укув кулланма. - Т., 2007. - Б. 98-100

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.