Научная статья на тему 'ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАРНИНГ АЁЛЛАР РЕПРОДУКТИВ СИСТЕМАСИГА ТАЪСИРИ'

ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАРНИНГ АЁЛЛАР РЕПРОДУКТИВ СИСТЕМАСИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
103
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сут бези / ZIP / кафеин / таурин / женшен

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Азиз Саидмурадович Илясов, Маҳфуза Тўйқул Қизи Ҳасанова

Сўнгги йилларда энергетик ичимликларнинг истеъмоли инсонлар орасида кенг қамровда оммалашиб бормоқда. Бунга сабаб еса энергетикларни қабул қилгандан сўнг уйқучанлик ва чарчоқ камайиб, инсонлар ўзларини энергияга бой ва актив ҳис қиладилар. Энергетик ичимликларнинг бу каби хусусиятлари ишлаб чиқарувчилар томондан таъкидланишига қарамай, тиббиёт ходимлари уларнинг инсон саломатлигига зарарли таъсири устунлигини айтмоқдалар.Энергетик ичимликлар таьсирида марказий асаб тизимида тоник, клоник қўзғалишлар ва тутқаноқлар кузатилиши исботланган.Энергетиклар таркибидаги женшен, таурин ва гуарананинг миқдори жуда кам бўлиб терапевтик чусусиятга эга эмас.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Азиз Саидмурадович Илясов, Маҳфуза Тўйқул Қизи Ҳасанова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАРНИНГ АЁЛЛАР РЕПРОДУКТИВ СИСТЕМАСИГА ТАЪСИРИ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАРНИНГ АЁЛЛАР РЕПРОДУКТИВ

СИСТЕМАСИГА ТАЪСИРИ

Азиз Саидмурадович Илясов

Ма^фуза Туйкул кизи Х,асанова

Бухоро давлат тиббиёт институти

АННОТАЦИЯ

Сунгги йилларда энергетик ичимликларнинг истеъмоли инсонлар орасида кенг камровда оммалашиб бормокда. Бунга сабаб еса энергетикларни кабул килгандан сунг уйкучанлик ва чарчок камайиб, инсонлар узларини энергияга бой ва актив хис киладилар. Энергетик ичимликларнинг бу каби хусусиятлари ишлаб чикарувчилар томондан таъкидланишига карамай, тиббиёт ходимлари уларнинг инсон саломатлигига зарарли таъсири устунлигини айтмокдалар.Энергетик ичимликлар таьсирида марказий асаб тизимида тоник, клоник кузгалишлар ва тутканоклар кузатилиши исботланган.Энергетиклар таркибидаги женшен, таурин ва гуарананинг микдори жуда кам булиб терапевтик чусусиятга эга эмас.

Калит сузлар: сут бези, ZIP, кафеин, таурин, женшен

Энергетик ичимликлар таркибида гуарана (таркибида куп микдорда кофеин сакловчи усимлик), кофеин юкори даражада, аминокислоталар, таурин , женшен, В гурух витаминлари ва куп микдорда шакар саклайди. Ушбу таркибий кисмларнинг таьсирини куриб чикадиган булсак, тадкикотчилар энергетик ичимликларнинг бир кутиси тахминан 500 мг кофеинга тенг эканлигини аникладилар. Бу микдор стандарт 1 стакан кахвадан (50-100 мг) ёки кола (40-60 мг) ичимлигидан анча юкори.

Дунёда энергетик ичимликларнинг 2018 йил холатига кура 500 дан ортик савдо номлари мавжуд булиб, улар таркибида сезиларли даражада фаркланади. Хрзирги кунда хам энергетик ичимликларнинг ишлаб чиккарилиши кундан кун ошиб бормокда. Шу билан бирга, узига хос бренддан катъий назар, барча бундай ичимликларнинг бирлаштирувчи хусусияти улардаги юкори дозадаги моддалар ва рагбатлантирувчи -тоник таъсирга эга бирикмаларнинг (кофеин, гуарана, таурин, женшен, глюкуронолактон, Л-карнитин, В витаминлари ва бошкалар) мавжудлигидир.

Кукрак бези саратони Жахон Согликни Саклаш Ташкилоти Эвропа минтакасида энг куп ташхис куйилган саратон турларидан биридир: хар куни 1579 нафар аёлда шу ташхис аникланади. Спиртли ичимликларни истеъмол килиш ушбу касалликнинг асосий хавф омилларидан бири булиб, минтакада

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL ISSN: 2181-2489

OF SCIENTIFIC RESEARCH VOLUME 2 I ISSUE 5 I 2022

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

кукрак бези саратонининг 100 та янги холатидан 7 тасини ташкил килади. ЖССТ кукрак бези саратони хакида хабардорлик ойлиги кампаниясининг бир кисми сифатида барчани спиртли ичимликларни истеъмол килишни камайтириш каби оддий кадам кукрак саратони хавфини сезиларли даражада камайтириши хакида уйлашга ундайди. Спиртли ичимликлар кукрак саратонининг 40 000 га якин янги холатларига сабаб булади.

1962 йилда Японияда Липовитан деб номланган янги ичимлик яратилди. Липовитан дастлаб юк машиналари хайдовчиларига ва завод ишчиларига узок вакт давомида тетик булишни таъминлаш максадида кулланилган. 1982 йилда Австриялик Дитрих Матесчитз Гонконгда булганида махаллий ушбу ичимликни таьтиб курди ва бу гояни Гарб мамлакатларига олиб келди. 1984 йилда у хали хам машхур Ред Булл энергетик ичимлиги учун биринчи тижорат ишлаб чикариш корхонасига асос солган. "Ичимлик" саноатининг гигантлари "Соса-Сола" ва "Пепси-Сола" хам четда турмай, мос равишда "Бум" ва "Адреналин Руш" ни ишлаб чикардилар.

Норвегия, Дания ва Францияда энергетик ичимликлар биологик актив кушимча саналади ва факатгина дорихоналарга сотиш хукуки берилган. Россияда ичимлик кадокларида куллаш учун чекловлар келтирилган.

Хрзирги кунда Япония энергетиклар экспорти буйича дунё бозорида етакчи уринни эгаллаб келмокда.

Бир кунда 500 мл дан ортик энергетикларни кабул килиш кон босимининг кутарилиши ва конда канд микдорининг ошишига олиб келади. (Чичканова М.Д., 2016)

"Академия Сервис" маркетинг компанияси маълумотларига кура, бу бозор хар йили 12 фоизга усиб бормокда ва 2015 йилда 14 миллиард долларлик савдо даражасига етди (Маркетинг компанияси Асадемй Сервисе. X,ттп://www.асмаркетинг.ру. 2019).

Австралия захарланишларни назорат килиш марказининг маълумотларига кура, сунгги 7 йил ичида (2011-2018) энергетик ичимликларни куп истеъмол килишдан кейин энг куп учрайдиган аломатлар юрак уришининг тезлашиши, асабийлашиш, оёк-кулларнинг титраши ва ошкозон-ичак касалликлари хисобланади (Гунжа Н. ва бошкалар, 2012).

Энергетик ичимликларни хаддан ташкари куп истеъмол килиш билан боглик булган бир вактнинг узида психоз ва уткир буйрак этишмовчилигини ривожлантирган бемор такдим этилади. Беморга гемодиализ керак эди ва унинг психози энергетик ичимликларни тухтатиш ва антипсихотик дориларнинг киска курси билан бартараф этилди. Энергетик ичимликларни хаддан ташкари истеъмол

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

килиш билан боглик касалликлар спектрини тан олиш хам шифокорлар, хам психиатрлар учун жуда мухимдир, чунки бу прогноз ва даволаш учун мухим ахамиятга эга (Д. Келсей ва бошкалар, 2019).

Адабиётларда энергетик ичимликлардан келиб чиккан уткир буйрак шикастланиши ёки уткир гепатитнинг бир нечта холатлари хакида хабар берилган, бирок бу бир вактнинг узида кузатиладиган биринчи холат хисобланади. Ушбу ходисаларни келтириб чикарадиган ингредиентлар ва тахминий дозалар ушбу хисоботда келтирилган (Раед Ал Якуб ва бошкалар 2018).

Хиггинс Ж. П.нинг 2015 йил маълумотига кура, энергетик ичимликнинг таркибий кисми кофеин психоактив таркибий кисм хисобланади. Ичимликларда кофеин чой ёки кахвадан фаркли уларок, синтетик алкалоид шаклида булади. Энергетик ичимликлардаги кофеин микдори 100 мл махсулот учун 32 мг дан 130 мг гача. Энергетик ичимликлардаги кофеин микдори (тахминан 60 мл хажмдаги кичик кутилар) бир финжон кахвадаги консентрациясидан тахминан 6-12 баравар юкори.

Энергетик ичимликларнинг яна бир кенг таркалган таркибий кисми гуарана ёки гуарана экстрактидир. Фармакологик хусусиятларига кура, гуарана кофеинга ухшайди. Бу факт гуарана ва кофеинни уз ичига олган энергетик ичимликлар икки томонлама огохлантирувчи таъсирга эга булиши мумкинлигини англатади. Стимуляторларнинг бундай дозаси энергетик ичимликларнинг инсон организмига салбий таъсирини ошириши мумкин (Финнеган. Д, 2003).

Тадкикотлар шуни курсатадики, стресс кучайган даврда кофеин истеъмоли ортади . Кофеин марказий асаб тизимини рагбатлантириш оркали кортизол секрециясини оширади, шунинг учун гипертония билан огриган беморларга стресс даврида кофеиндан сакланиш тавсия этилади, чунки бу кон босимини янада оширади (Еоманс ва бошк., 2007).

Энергетик ичимликларни истеъмол килишнинг энг куп ножуя таъсирлари юрак-кон томир ва асаб тизимларида, камрок даражада - овкат хазм килиш тизими ва буйракларда кузатилади (Рао Н. et al., 2017).

Энергетик ичимликлар ичиш окибатида юракнинг тожсимон артерияларида спазм натижасида кофеинга боглик юрак хуружи кузатилади. Чунки юкори дозада кофеин истеьмол килиш тромбоцитлар агрегациясига ва кон томир эндотелийсининг функциясига ножуя таьсир курсатади. (Vincenzo de Sanctis аt al.,

Tkachenko M. O. (2018) узининг тажрибасида каламушларнинг эпифиз безига энергетикларнинг таьсирини урганди. 2 хафта давомида энергетик

2017)

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

истеьмол килган каламушларнинг эпифизида пинеолоцит хужайраларининг апоптози ва морфофункционал узгаришлари кузатилди.

Этанолнинг сут безлари морфологиясига ва эмизикли каламушларда функционал самарадорлигига таъсири урганилган. Этанол тугрукдан бошлаб лактация даврида огиз оркали юборилганда, хеч кандай таъсир кузатилмади. Спиртли ичимликлар хомиладорликнинг 11-кунидан бошлаб ва лактация даврида кулланилганда, сут безининг пастки вазни ва узунлиги кузатилди. Сут безларида аник гистологик узгаришлар, айникса, лактация даврининг 11 ва 22-кунларида кайд этилган. Этанол сут безлари ривожланишига нисбатан эндокрин тизимнинг мувозанатини бузади, деб тахмин килинади (2015).

Атроф-мухит омиллари инсон саломатлигига бевосита ва билвосита таъсир килади. Пластмассаларини ишлаб чикаришда ишлатиладиган бисфенол А нинг ургочи каламушларнинг сут безларига токсик таъсирини гистологик ва иммуногистокимёвий жараён оркали бахолаш учун тадкикот утказилди ва коррекция максадида зайтун мойи берилди. Тадкикот шуни курсатадики, бисфенол А каламушлар организмида таркибий узгаришларни келтириб чикарди ва сут безининг морфологик тузилишига таъсир килади.( Seema Srivastava et al., 2019).

Энергетик ичимлик ZIP нинг одам ва хайвон организмига таъсирига нисбатан олимлар томонидан олиб борилган тадкикотлар кам, шунингдек, энергетик ичимлик таъсиридан кейин сут бези морфо-функционал узгаришлар ва уларнинг тизимли таъсири хакидаги илмий маълумотлар етарли эмас.

Кулланилган адабиётлар руйхати

1. Khasanova, M. Т. (2022). Damage of Energy Drinks on Morphological Structures of Rat's Pancreas. Spanish Journal of Innovation and Integrity. Vol 5 (2022). P. 217, 220.

2. Khasanova, M. Т. (2022). HISTOPATHOLOGICAL CHANGES IN STRUCTURE OF KIDNEY UNDER THE CONSUMPTION OF ENERGYDRINKS IN RATS. International Journal of Philosophical Studies and Social Sciences, 2(2), 167-

3. Khasanova, M. T., & Toykulovna-Assistant, K. M. MORPHOFUNCTIONAL CHANGES OF THE GASTROINTESTINAL TRACT DURING CHRONIC ALCOHOLISM.

4. Ilyasov, A. S., & Ziyodullayev, M. M. (2021). Kalamushlarda to 'g 'ri ichak anal kanali tuzilishi va uning ksenobiotiklar ta'sirida o 'zgarishi. Science and Education, 2(11), 194-200.

171..

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

7. Ilyasov, A. S., & Turaev, F. S. (2021). Morphofunctional Features of the Structure of Gastrointestinal Tract Spincters. International Journal of Development and Public Policy, 1(4), 59-64.

8. Khasanova, M. Т., & Movm-Assistant, K. M. (2021). MORPHOFUNCTIONAL CHANGES OF THE GASTROINTESTINAL TRACT DURING CHRONIC ALCOHOLISM. Достижения науки и образования, 80, 81-85.

9. Furqatovich, U. S. (2022). COGNITIVE IMPAIREMENT UNDER THE HEART FAILURE. International Journal of Philosophical Studies and Social Sciences, 2(2),

10. Хасанова, М. Т., & Убайдуллаев, Ш. Ф. (2022). НАРУШЕНИЕ ПАМЯТИ У БОЛЬНЫХС СЕРДЕЧНОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТЬЮ. Gospodarka i Innowacje., 22, 603-607.

11. Arthur, R. (2019). UK ban's sale of energy drinks to U16s [Online] Beverage Daily.com. Available at: https://www.beveragedaily.com/Article/2019/07/23/UK-government-bans-sale-of-energy-drinks-to-U16s

12. Breda, J. et al. (2014) Energy drink consumption in Europe: a review of the risks, adverse health effects, and policy options to respond. Frontiers in Public Health.DOI: 10.3389/fpubh.2014.00134

13. Kaur, J. et al. (2019) Energy drinks: health effects and consumer safety. Nutrition and Food Science. DOI: 10.1108/NFS-11-2018-0331

14. Galimov, A. (2020) Association of energy drink consumption with substance-use initiation among adolescents: A 12-month longitudinal study. Journal of Psychopharmacology. DOI: 10.1177/0269881119895545

167-171.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.