Научная статья на тему 'ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАР ТАЪСИРИДА ИНСОН ОРГАНИЗМИДА ЮЗ БЕРАДИГАН ЎЗГАРИШЛАР'

ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАР ТАЪСИРИДА ИНСОН ОРГАНИЗМИДА ЮЗ БЕРАДИГАН ЎЗГАРИШЛАР Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Кофеин / психостимулятор таъсир / карбонат ангидрид / юрак-қон томир тизими / энергетик ичимлик / таурин / гуарана / гипертония.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Тешаев Шухрат Жумаевич, Шарипова Мадина Акрамовна

Барча энергетик ичимликлар тетиклаштирувчи таъсирга эга–бу хусусият ичимликлар ихтиро қилинишининг асосий сабабидир. Табиийки, бу ичимликларни ишлаб чиқарувчилар энергетик ичимликларининг инсон танасига таъсири фақат ижобий, танага ҳеч қандай зарар етказмаслигини таъкидлашмоқда. Ўз ичига кофеин сақлаган ичимликлар (энергетиклар) анча кенг тарқалган. Аммо, энергетик ичимликлар инсон организмига ўзига хос зарарли таъсир қилиш хусусиятга ҳам эга эканлиги, қолаверса, юрак-қон томир тизимига ўзига хос таъсир қилиши исботланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Тешаев Шухрат Жумаевич, Шарипова Мадина Акрамовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАР ТАЪСИРИДА ИНСОН ОРГАНИЗМИДА ЮЗ БЕРАДИГАН ЎЗГАРИШЛАР»

é

ш

UIF = 8.1 | SJIF = 7.899

www.in-academy.uz

ЭНЕРГЕТИК ИЧИМЛИКЛАР ТАЪСИРИДА ИНСОН ОРГАНИЗМИДА ЮЗ БЕРАДИГАН УЗГАРИШЛАР

Профессор, Тешаев Шухрат Жумаевич Шарипова Мадина Акрамовна

Бухарский государственный медицинский институт, Узбекистан https://doi.org/10.5281/zenodo.10821405

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 07th March 2024 Accepted: 14th March 2024 Online: 15th March 2024 KEYWORDS

Кофеин, психостимулятор таъсир, карбонат ангидрид, юрак-цон томир тизими, энергетик ичимлик, таурин, гуарана, гипертония.

Барча энергетик ичимликлар тетиклаштирувчи таъсирга эга-бу хусусият ичимликлар ихтиро цилинишининг асосий сабабидир. Табиийки, бу ичимликларни ишлаб чицарувчилар энергетик ичимликларининг инсон танасига таъсири фацат ижобий, танага %еч цандай зарар етказмаслигини таъкидлашмоцда. Уз ичига кофеин сацлаган ичимликлар (энергетиклар) анча кенг тарцалган. Аммо, энергетик ичимликлар инсон организмигаузига хос зарарли таъсир цилиш хусусиятга %ам эга эканлиги, цолаверса, юрак-цон томир тизимига узига хос таъсир цилиши исботланган.

Сунгги 10-15 йил ичида бутун дунё буйича энергетик ичимликлар истеъмол цилиш ва ишлаб чицариш бир неча ун баробар ошганлиги х,еч кимга сир эмас. Трофимов Н. С. таъкидлашича, "Academy service" маркетинг компаниясининг маълумотларига кура, энерготоникларни ишлаб чицариш бозори х,ар йили 12 фоизга усиб бормоцда ва 2015 йилда савдо х,ажми 14 миллиард долларга етди. Энергетик ичимликлар купроц 20-24 ёшдаги ёшлар орасида оммабоп. Талабалар уртасида утказилган суровларга кура, 100 нафар жавоб берувчиларнинг 84 фоизи энергетик ичимликларни у ёки бу даражада истеъмол цилиши, 5 фоизи эса доимий истеъмол цилиши аницланган.

Талабалар томонидан энергетик ичимликлар истеъмол цилиш курсаткичи сессия даврида - 14 фоизга ошиши аницланган. Жавоб берувчи талабаларнинг аксарияти энергетик ичимликларнинг инсон организмига салбий таъсиридан хабардор. Аввало, бунда юрак - цон томир тизимлари азият чекишини х,ам билишади (Застрожин М. С., 2015).

Маълумки, барча энергетик ичимликлар тетиклаштирувчи таъсирга эга - бу хусусият ичимликлар ихтиро цилинишининг асосий сабабидир. Табиийки, бу ичимликларни ишлаб чицарувчилар энергетик ичимликларининг инсон танасига таъсири фацат ижобий, танага х,еч цандай зарар етказмаслигини таъкидлашмоцда. Уз ичига кофеин сацлаган ичимликлар (энергетиклар) анча кенг тарцалган. Ушбу мах,сулотларнинг асосий хусусиятлари уларнинг таркиби: кофеин 30 мг дан ва таурин моддаси 399 мг (100 мл учун)дан ошмайди. Кофеин узига царамликни чацириб,

é

Ws,

Энергетикдаги кофеин ва бошца стимуляторлар юрак тезлиги ва цон босимини оширади. Бундай ичимликларни хдддан ташцари истеъмол цилиш аритмияга ва х,атто юрак тухтаб цолишига олиб келиши мумкин. Тетиклантирувчи ичимликлар, х,атто ёшларга х,ам зарар етказиши мумкин. Масалан, 14 ва 16 ёшли икки соглом йигитда атриял фибрилатсия х,олати кузатилган.

Уткир х,олатлардан ташцари, энергетик ичимликлар х,ам узоц муддатда юракка зарар етказиши мумкин. Олимлар тетиклантирувчи ичимликларни истеъмол цилиш

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

цон томирлари эндотелиал функциясини камайтириши ва тромбоцитлар агрегатциясини рагбатлантириши мумкинлигини аницлади. Узоц муддат ичилса, цонда тромб пайдо булиш хавфини оширади.

Асаб тизимига салбий таъсир цилади. Кисца вацт ичида бир нечта энергетик ичимликлар ичиш захарланишга олиб келиши мумкин. Унинг аломатлари орасида ташвиш, уйцусизлик, тахикардия, овцат хазм цилиш бузилиши, титроц, мушаклар тиртишиши ва безовталик кузатилади. Кофеиннинг юцори дозалари сурункали бош огригига сабаб булиши мумкин.

Бундан ташцари, энергетик ичимликлар таркибида мавжуд булган кофеин, таурин ва гуарана бирикмаси мия учун токсик булиши ва асаб хужайраларини бузиши мумкин. Энергетик ичимликлар, айницса, усмирлар учун хавфлидир. Бир тадцицот 15-16 ёшдаги усмирларда кофеин истеъмол цилиш ва хатти-харакатларнинг бузилиши уртасида тугридан тугри боглицлик борлигини курсатган.

Семиришга олиб келади. Энергетик ичимликлар шакарга бой булгани сабабли ортицча истеъмол цилиш семириш ва 2-тоифа диабет хавфини оширади. Худди шу сабабга кура, тетиклантирувчи ичимликлар ингичка ичакдаги фойдали бактерияларнинг хилма-хиллигини камайтириши мумкин, бу хам килограмм ортиши ва метаболик синдромнинг ривожланиши билан характерланади.

Жигарга зарар етказади. Меъёрдаги энергетик ичимликлар жигарга зарар келтирмайди, лекин агар хаддан ташцари ошириб юборилса ёки спиртли ичимлик цушилса, тананинг асосий филтри бардош бера олмаслиги мумкин. Шифокорлар асосий омил энергетик ичимликлар таркибидаги ва катта дозаларда гепатотокситега эга булган Б3 витаминининг хаддан ташцари куплиги деб хисоблайди.

Сувсизланишга олиб келади ва буйракларга зарар етказади. Энергетик ичимликлар купинча спорт мусобацаларида ишлатилади, чунки кофеин спортчиларнинг иш фаолиятини яхшилаши мумкин. Шу билан бирга, бу сийдик ва натрий мицдорини оширади, бу сувсизланиш ва электролитлар етишмовчилигига олиб келиши мумкин.

Шунинг учун узоц вацт давомида жисмоний фаоллик пайтида, айницса, иссиц шароитда энергетик ичимликлар ичмаслик керак.

Тиш эмалини емиради. Юцори кислоталилик ва куп мицдорда шакар туфайли энергетик ичимликлар тиш эмалига ёмон таъсир цилади. Америкалик усмирлар иштирок этган иккита тадцицот эрозия ва тишларнинг парчаланиши шакарли ичимликлар, шу жумладан, энергетик ичимликлар мицдори билан бевосита боглицлигини тасдицлади.

Болалар ва усмирлар, хомиладор аёллар, юрак-цон томир касалликлари ва диабет билан огриган беморлар бундай ичимликларни ичишдан бутунлай воз кечгани маъцул.

Кофеин мицдори. АКШ озиц-овцат ва фармацевтика идораси кунига 400 мг дан ошмаслигини тавсия цилади. Энергия нуцтайи назаридан эса иккитадан ошмаслиги керак, куп булмаган, шунда хам бу рациондаги стимуляторнинг ягона манбаи булса.

é

Ws,

References:

1. Zucconi S, Volpato C, Adinolfi F, Gandini E, Gentile E, Loi A, et al. Gathering Consumption Data on Specific Consumer Groups of Energy Drinks. Parma: Supporting Publications; 2013: EN-394;

2. Nomisma SpA, Arete Srl. 190s. http://www.efsa.europa.eu/

3. Breda JJ, Whiting SH, Encarna^ao R, Norberg S, Jones R, Reinap M, Jewell J. Energy drink consumption in Europe: a review of the risks, adverse health effects, and policy options to respond. Front Public Health. 2014 Oct 14; 2:134. doi: 10.3389/fpubh.2014.00134.

4. World Health Organization. WHO Basic Analytical Toxicology (2005). Available from: http://www.who.int/ ipcs/publications/training_ poi-sons/basic_analytical_tox/en/index.html

5. European Food Safety Authority (EFSA) Science Strategy 2012—2016. http://www.efsa.europa.eu/en/corporate/pub/sciencestrategy12 39c.

6. Sharipova Gulnihol Idiyevna. THE EFFECTIVENESS OF THE USE OF MAGNETIC-INFRARED-LASER THERAPY IN TRAUMATIC INJURIES OF ORAL TISSUES IN PRESCHOOL CHILDREN//Academic leadership. ISSN 1533-7812 Vol:21Issue 1

7. Sharipova G. I. The use of flavonoid based medications in the treatment of inflammatory diseases in oral mucus //Asian journal of Pharmaceutical and biological research. India. - 2022.

- T. 11. - №. 1. - C. 2231-2218. (Impact factor: 4.465)

8. Sharipova G. I.Changes in the content of trace elements in the saliva of patients in the treatment of patients with traumatic stomatitis with flavonoid-based drugs // Journal of research in health science. Iran. - 2022. - T. 6. - № 1-2. - C. 23-26. (Scopus)

9. Sharipova G. I. Paediatric Lazer Dentistry //International Journal of Culture and Modernity. Spain. - 2022. - T. 12. - C. 33-37.

10. Sharipova G. I. The effectiveness of the use of magnetic-infrared-laser therapy in traumatic injuries of oral tissues in preschool children //Journal of Academic Leadership. India.

- 2022. - T. 21. - №. 1.

11. Sharipova G. I. Discussion of results of personal studies in the use of mil therapy in the treatment of trauma to the oral mucosa //European journal of molecular medicine. Germany. -2022. - T. 2. - №. 2. - C. 17-21.

12. Sharipova G. I. Peculiarities of the morphological structure of the oral mucosa in young children // International journal of conference series on education and social sciences. (Online) May. Turkey. - 2022. - C. 36-37.

13. Sharipova G. I. Dynamics of cytological changes in the state of periodontal tissue under the influence of dental treatment prophylactic complex in young children with traumatic stomatitis // Multidiscipline Proceedings of digital fashion conference April. Korea. - 2022. - C. 103-105.

é

ш

UIF = 8.1 | SJIF = 7.899

www.in-academy.uz

14. Sharipova G.I. Assessment of comprehensive dental treatment and prevention of dental diseases in children with traumatic stomatitis // National research in Uzbekistan: periodical conferences: Part 18. Tashkent. -2021. - S. 14-15.

15. Абдухафизов С. Н., Наркулова И., ГЛАГОЛАМ В. УЧРЕЖДЕНИЯХ//ORIENSS. 2023.№ 3 //URL: https://cyberleninka. ru/article/n/spetsifika-obucheniya-glagolam-vospriyatiya-v-vysshih-voennyh-obrazovatelnyh-uchrezhdeniyah (дата обращения: 22.05. 2023).

16. Karshiyeva D.R.,The Importance of Water Quality and Quantity in Strengthening the Health and Living Conditions of the Population//CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES. Voleme: 02 Issue: 05I Oct 28 2021 Page 399-402

17. Karshiyeva D.R.,The Role Of Human Healthy And Safe Lifestyle In The Period Of Global Pandemic-Covid 19//The American Journal of Applied Sciences.Voleme: 02 Issue: 11-15I November 28, 2020 ISSN: 2689-0992. Page 78-81

18. Karshieva Dilovar Rustamovna. THE EFFECT OF TOBACCO SMOKING ON THE ORGANS AND TISSUES OF THE ORAL CAVITY / / World Bulletin of Public Health (WBPH) Volume-19, February 2023 ISSN: 2749-3644

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.