Научная статья на тему 'Элементы животного жанра в работе английского писателя Майкла Морпурго'

Элементы животного жанра в работе английского писателя Майкла Морпурго Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
39
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Анималистика / Специфика / Роман / Образ / Рассказ / Элемент. / Animal painting / Feature / Novel / Character / Story / Element.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ирода Бекназарова

В данной статье рассматриваются особенности жанра анималистки на примере романов британского писателя Майкла Морпурго. Развитие жанра и его особенности исследуются в романе писателя.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Elements of animalistic genre in the work of english writer michael morpurgo

The presented article deals with the features of animal painting genre based on the example of novels written by Michael Morpurgo, modern British writer. The development of genre and its features are explored in the novel of the writer.

Текст научной работы на тему «Элементы животного жанра в работе английского писателя Майкла Морпурго»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Elements of animalistic genre in the work of english writer michael morpurgo

Iroda BEKNAZAROVA 1

Samarkand State Institute

article info_

Article history:

Received January 2021 Received in revised form 15 January 2021 Accepted 20 February 2021 Available online 7 March 2021

Keywords: Animal painting Feature Novel Character Story Element

Инглиз адиби маикл морпурго ижодида анималистика жанри элементлари

аннотация_

Мацолада анималистика жанри элементлари инглиз замонавий адабиёти вакили болалар ёзувчи МаИкл Морпурго ижоди тах,лилга тортилган. Анималистика жанрининг таракдиёти ва унинг хусусиятлари МаИкл Морпурго яратган асар мисолида очиб берилган.

abstract

The presented article deals with the features of animal painting genre based on the example of novels written by Michael Morpurgo, modern British writer. The development of genre and its features are explored in the novel of the writer.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Калит сузлар:

Анималистика

Хусусият

Асар

Образ

Хикоя

Элемент

1 Samarkand State Institute of Foreign Languages, Samarkand, Uzbekistan E-mail: irodabeknazarova77@gmail.com

Элементы животного жанра в работе английского

Жах,он халклари хусусан инглиз адабиётида хайвон ёхуд жонивор образларини тасвирлаш жуда узок; йиллик тарихга эга. Инглиз адабиётининг илк ёзма намунаси хисобланган "Беовульф хакидаги поэма" да дастлаб махлук образи, поэманинг иккинчи кисмида эса аждархо образи махорат билан тасвирланган. Жониворларни асарнинг иккинчи ёхуд биринчи планида тасвирлаш услуби Бретон циклига мансуб "Цирол Артур афсонаси" да кенг учрайди. Хайвон тасвирларининг ани;лиги, уларнинг хатти-харакатлари ва кисман рухий холатини чукур очиб берилиши китобхонларни лол колдириши табиийдир. Асарларда инсоннинг дусти ёхуд унга карама карши тарзда ифода килинган хайвон образлари аста-секинлик билан яхлит жанрни узида акс эттирди.

XIX асрда адабиётда кашф этилган бу тасвирлар узок вакт тан олинмади. Ёввойи хайвонларнинг ужар табиати айникса ёввойи отлар хакида хикоя килувчи "Мустанг" афсонасида от хикоянинг биринчи планида тасвирланибгина колмай, от номидан вокеалар баён килинади. Мустангнинг хатти-харакатларида озодликни хамма нарсадан устун куйиш, инсонга буйсунмаслик ва садокатли дуст була олишни куриш мумкин. Инсон ва хайвонларни узок йиллик эволюцион тараккиёт бирлаштириб туради. Бу тараккиёт давомида хайвонлар инсонларга кийинчиликларни енгиб утишда якиндан ёрдам беради. Айнан мана шу хусусият туфайли инсон хайвонларни узига дуст сифатида кабул килади ва адабиётда энг ёркин шох асарларни уларга багишлаб яратади.

Анималистик адабиёт узок йиллик тарихий тараккиёт йулини босиб утди.Анималистик жанр ёхуд анималистика, баъзан эса анимализм лотинча "animal" яъни хайвон, жониворни англатиб, тасвирий санъат, хайкалтарошлик, графика ва бадиий адабиётда хайвонларни тасвирлаш демакдир. Анималистик жанр табиий-илмий ва бадиий негизга асосланган булиб, инсонда табиатни чукур кузатиш ва унга самимий мухаббатни ривожлантиради.Тадкикотчи Ю.С.Орехова кушлар ва хайвонлар хакидаги афсоналар, маккор жонзодлар хакидаги эртаклар, гаройиб махлуклар хакидаги масаллар ва фантастик характерли битиклар, хайвонлар салтанати хакида хикоя килувчи эпик поэмалар ва сатирик киссалар -анималистик адабиётнинг тулик булмаган бадиий шакллари ва шулардан иборат деб таъкидлайди[2.13]. Хар бир халк афсона, асотир ва ривоят колаверса фольклорида хайвонлар образи кенг талкин этилади. Таъкидлаш лозимки фольклорда хайвонлар ва жониворлар тасвири жуда кадимдан бошланган. Уларнинг тури эса халкларнинг машгулоти, географик жойлашуви, маданияти, дунёкараши ва урф-одатлари билан чамбарчарс богликдир. Хайвонлар колаверса

писателя маикала морпурго

аннотация

Ключевые слова:

Анималистика

Специфика

Роман

Образ

Рассказ

Элемент,

В данной статье рассматриваются особенности жанра анималистки на примере романов британского писателя Майкла Морпурго. Развитие жанра и его особенности исследуются в романе писателя.

^0HHB0p^ap TacBup.aHraH acap.ap Ma3MyHH WKcaK эмoцнoнa..нгн Su.aH a^pa.uS Typagu. MHcOH^ap xaeTuHu xaHBoH oSpa3.apu opKa.u TacBup.am, y.apHu ohuS 6epHm SaguuH agaSueTgaru aHHMa^ucTHKaHUHr acocuH Ba3u$a.apugaH 6upu xucoS.aHagu. X,aHBoH.ap xaKugaru agaSueTHuHr acocuH TaMOHH^^apu xa.K.apHuHr ^o.bK.opuga Ky3aTu.raH Sy.ca, aHuMa.ucTuK MoTuB.ap xap 6up mu^uh agaSueT BaKu..apu y3ura xoc Tap3ga um.aS HuKKaH.

^axoH agaSueTuga xaHBoH.ap o6pa3uHu ynparam MyMKuH Sy.raH acap.ap ^yga Kyn.aS Tonu.agu. XycycaH, aHTuK agaSueTga ^OHuBop^apHu TacBup.amHuHr Ma-b.yM 6up Ko.unu, Me^3oHu maK..aHgu. Typ.u xa.K.apra Terum.u Sy.raH Maca..apga XaHBoH.ap Ba ^oHuBop.ap acocuH oSpa3.apga TacBup.aHgu. Maca.Hu Эзoп, ^.^a^oHTeH, A.Kupu.., ^.neppo, ^.Cbu^t, ^.ABw^oh aKa-yKa rpuMM.ap u^ogu Ma3Kyp ^aHp э.eмeнт.apнгa ^yga SoH xucoS.aHagu. Ep^uH paHr.apga TacBup.aHraH ^ohubop Ba xaHBoH.ap KuToSxoH.ap, aftHuKjca ^a^^u KuToSxoH.ap guKKaTuHu y3ura TopTumu TaSuuHgup.

XVIII acpga uHr.u3 aguSu ^oHaTaH Cu^T 1726 Hu.ga y3uHuHr Mamxyp "ry^^uBepHuHr caexaT.apu" acapuHu ApaTuSruHa Ko.MaH aHuMa.ucTuK agaSueTra unnuK aihu WHoHHa "hippos - ot" cy3ugaH o.uHraH ^aHpHu o.uS Kupgu. AguS 3aMoHgom.apu u^^aT^apuHu ^om этap экaн, ^upKaHH exy.aprao.u^aHoS oT.ap ryurHrHM.apHu KapaMa-Kapmu Tap3ga u^oga.aHgu.

Pyc Tag^u^oTHucu M.C.OpexoBa $paнцyз aHuMa.ucTuK ^aHpuHu Tag^u^ Ku.a TypuS yHu ukku Tunra a^paraS KypcaTagu:

1. XVIII acprana maK..aHraH aHTpono.oruK yc.yS. YHga xaHBoH.ap uHcoH.apra Moc.amTupuS KypcaTu.agu.

2. 3oo.oruK yc.yS Sy.uS, xaHBoH.ap xycycuflT^apuHu pea.u3Mra Ta^HraH xo.ga ohuS SepumgupTagKuKoTHuHuHr ^uKpura Kypa Sy yc.ySra ^.AABw^oh acoc co.raH xucoS.aHagu[2. 18]

Pyc TagKuKoTHucuHuHr TacHu^ura Kypa aHu^aHraH ukku yc.yS ypTacugaru ^apK myHgaKu 3oo.oruK yc.ySga u^muh^uk ycTyH.uK Ku.umu Ky3aTu.agu. Y3SeK aguSu ToraH Mypog ^uKpura Kypa Sy.ap SaguuH acap Sy.uS, SaguuH acap Sy.Magu, u.muh acap Sy.uS, u.muh acap Sy.Magu. Y.ap HuHaKaM SaguuH acap gapa^acura KyTapu.a o.MaH u.MuHra ToSe Sy.uS Ko.gu. OKuSaT, y3 coxacura oug Ky..aHMa acap Sy.uS кo.gн[3.7].Aннмa.нcтнк ^aHp Typ.u TapuxuH-agaSuH KoHyH.apra SyHcyHraH Typ^a ^aHp maK..apHuHr oMyxTacugaH uSopaT Sy^uS Ko^gu.

AHr^u^ga aHuMa^ucraKa ^aHpu XIX acp Somuga cogup Sy^gu. Ma^^yMoT^ap myHu KypcaTaguKu yHra gacT^aS B.Pocko acoc co^raH Synca, KeHuHHa^uK H.^uKKeHc, Y.M.TeKKepeH, ^.MaKgoHa^bg, Atopo.^, Э.^нpp gaBoM эттнpнmgн. AHr^u^ga aHuMa^ucTuKa ^aHpuHuHr ry..aS amHamu XIX acp oxupu XX acp Som.apura Tyrpu Ke.agu. Ma3Kyp gaBpHu uHr.u3 agaSueTmyHocu X.^apneHTep "o.tuh gaBp" geS aTagu. ByryHru KyHga aHuMa.ucTuKa ^aHpuHuHr gaBoMHu.apugaH xucoS.aHraH uHr.u3 aguSu MaHK. Mopnypro y3uHuHr epKuH acap.apu Su.aH agaSueTra KupuS Ke.rgu. Bo.a.ap agaSueTuHuHr TapaKKueTura xucca KymraH aguS SyryHru KyHga xaM u^og Ku.umgaH TyxTaraHu HyK. YHuHr u^ogu aHuMa.ucTuKa ^aHpu э.eмeнт.apнгa ^yga SoHgup. AguS Ka.aMura MaHcyS 1982 Hu.ga npaTu.raH "War horse -^aHroBap ot" mySxacu3 aHuMa.ucTuKa ^aHpuHuHr энг WKcaK HaMyHa.apugaH Supura aH.aHgu.^aHroBop ot SupuHHu ^axoH ypymu BoKea.apugaH xukoh Ku.agu. Acap Som KaxpaMoHu A.SepTHuHr oTacu So3opgaH ot cotuS o.agu. HaTu^aga yHra Ke.raH ot

Жоуини Алберт парвариш ;илади. Йиллар давомида Жоуи ва Алберт уртасида самимий дустлик пайдо булади. Садо;атли дустга айланган Жоуи ва Албертни уруш иккига ажратади. Биро; урушга сафарбар этилган Жоуи уз дустини урушда топади. Чинакам дустлик ва инсонийликни тараннум этувчи асар хеч бир инсон ;албини жунбушга келтирмай утмайди. Урушда икки кузи жарохатланган Алберт отлар ха;ида гапира туриб уларнинг тинглаб тушуниш ;обилияти борлигини айтади: "Some of them may not, David,' said Albert. 'But one day, one day one of them will. He'll come in here and he'll recognize my voice. He's bound to come in here. And then you'll see a horse that understands every word that's said to him. - Баъзилари булмаслиги мумкин Дэвид," деди Алберт. "Биро; бир куни уларнинг бири ;илади. У шу ерга келиб мени овозимдан танийди. У ани; шу ерга келади. Шунда сен отнинг узига айтилган хар бири сузни тушунишини курасан" [1.52]. Табиийки Алберт атрофидаги дустлари бунга ишон;ирамай ;арашади. Аммо Алберт буни исботлаб беришга харакат ;илади:

"I know everyone thinks I'll never find him. There's thousands of army horses with four white socks - I know that, but there's only one with a blaze in the shape of a cross on the forehead. And how many horses shine red like fire in the evening sun? I tell you there's not another one like him, not in the whole wide world. - Х,амма мен хеч ;ачон уни тополмаслигим ха;ида уйлаяпти. Мен буни биламан. Аммо бу ерда битта пешонасида ;аш;алиси бор. Ва кечки ;уёшда оловдай товланиб турадиган ;анча от бор. Мен сизга дунёда унга ухшаган биронтаси топилмаслигини айтдим". [1.53] Алберт дустларига Жоуи ха;ида гапирар экан у билан улгайганлигини, дунёдаги ягона дусти у эканлигини ва мана шу дусти туфайли урушга келганлигини таъкидлаб утади. Инсон ва от уртасидаги дустлик ва садо;атнинг куринмас риштаси шу ;адар кучли эдики Алберт хатто улим уфуриб турган уруш ичидан дустини топиш умидини йу;отмайди. Ягона дустини топиш умиди Албертнинг хаётининг мазмунига айланиб ;олгандай. Адиб чинакам дустлик риштасини тасвирлар экан, отнинг Албертни тинглай олишини ва унинг хар бири сузини тушунишини отнинг харакатлари билан курсатишга харакат ;илади.

Асарда тасвирланган от ва инсон образи бир-бирини тулдириб туриши кузга я;;ол ташланиб туради. Отнинг Албертга булган садо;ати, Албертнинг отга булган чинакам мехри бир-бирига чамбарчарс богланган. Кузи курмай ;олган Алберт уз дусти Жоуининг белгиларини шу ;адар ани; тасвирлайдики, атрофдагилар бу дустликнинг ягона гувохи булиб ;олгандай куринади. Урушда минглаб о; пайпо;ли ва пешонасида ;аш;аси бор отлар куплаб топилиши мумкин, аммо улар Албертнинг овозини эшитганида бош кутариб унга ;арашмайди. Фа;ат Жоуигина Албертнинг овозини эшитиб бош кутаради ва жимгина унинг олдига сассиз юриб келади. Шубхасиз Жоуи хамболалигидан эшитиб катта булган овоз сохиби булган уз дустини уруш якунида топганди.

Майкл Морпурго биринчи жахон урушида содир булган во;еани хикоя ;илар экан, уруш дахшатлари ичида йу; булиб кетмаган инсонийликни хам курсатиб беришга харакат ;илади. Канчалик уруш дахшатлари хукмрон булмасин улар ичида хали йу;олиб улгурмаган инсонийлик ва садо;ат туйгуси бу дахшатларни енгиб утганди.

Адиб "Жанговор от" асарини яратишда уч кишининг катта хиссаси борлигини уз интерьвюларида таъкидлаб утади. Бу биринчи жахон урушида иштирок этган

ветеран Вилфред Эллис адибга урушда Дэвон Йэманридда отлар билан цандай ишлаганини сузлаб беради. Биринчи жахон уруши ветерани Капитан Баджет эса уруш дахшатларини, Алберт Винс эса армия вакиллари цишлоцца келиб барча отлар урушга сафарбар этилганини эълон цилишгани ва отларнинг хаммасини сотиб олиб кетишганини хикоя цилиб беради. Биринчи жахон урушида бир миллионга яцин инглиз отлари урушда халок булгани, ун миллиондан ортиц отлар эса урушда йуцолиб кетганлиги цайд этилган.Мазкур асар дастлаб 2007 йилда Оливер Театрида цугирчоц отлар иштирокида сахналаштирилган спектакль шаклида намойиш этилди. 2011 йилга келиб эса Стивен Шпилберг томонидан "Жанговор от" кинофильми суратга олинди. 1982 йилда яратилган асар шу йилнинг узидаёц "Whitbread Book Award" мукофотига лойиц деб топилди. Асарда бевосита жанговор от Жоуи орцали учта миллат Алберт инглиз, бобо ва невара Эмили француз ва немис аскарлари иштирок этишади.

Жанговор от Жоуининг бошидан кечирганлари муаллиф томонидан махорат билан хикоя цилинган. Асар ёш китобхонлар цалбидан жой олди. Отларни тарбиялаш, уларга гамхурлик цилиш ва шу уринда отнинг садоцатини курсата олган адиб узи бунёд цилган учта фермага йилига 60 минглаб болалар келишини таъкидлайди. Фермага келган болалар от билан ишлашини ва уларни парвариш цилишини урганишни ёзувчи кузатишдан эринмайди.

Асарни мутолаа цилар экансиз ногох куз унгингизда бошидан кечирганлари хацида гапираётган катта кузли от намоён булади. Бундай тасвир "Жанговор от" кинофильми бошланишидаёц кузга ташланади. Асарни уцир эканмиз уруш офатларига царамай уз дустини топиш илинжида юрган Жоуи ва Албертнинг хаётига бевосита гувох буламиз. Асарнинг бошланишидан тортиб то якунигача бегубор ва садоцатли дустга айланган Жоуининг хикоясига цулоц тутамиз ва бу хикоя бугунги кунда хам ёш китобхонлар цалбини забт этишдан тухтагани йуц.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Michael M. War Horse. London: Scholastic Press 2010. -p 176.

2. Орехова Ю.С.Анималистическая литература Франции: традиции и их трансформация в творчестве С.Г.Коллет:Автореф.дисс.канд.фил.наук. -Калининград, 2008.

3. Тогай М. Сетон Томпсон китобига сузбоши. Э.Сетон Томпсон. Ёввойи йурга. Жониворлар хацида хикоялар.- Т.:Ношир, 2010. -Б.7

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.