Научная статья на тему 'ЭЛЕКТРОН ҲУЖЖАТ АЙЛАНИШ ТИЗИМЛАРИНИНГ ҲАЁТ ДАВРИ'

ЭЛЕКТРОН ҲУЖЖАТ АЙЛАНИШ ТИЗИМЛАРИНИНГ ҲАЁТ ДАВРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие сельскохозяйственные науки»

97
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭЛЕКТРОН ҲУЖЖАТ АЙЛАНИШ ТИЗИМЛАРИНИНГ ҲАЁТ ДАВРИ»

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

ЭЛЕКТРОН ХУЖЖАТ АЙЛАНИШ ТИЗИМЛАРИНИНГ ХДЁТ ДАВРИ

Б. Б. Муминов

Мухаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, Тошкент, Узбекистан тЪЬаИоШг@£ати. сот

А. Ю. Даулетов

Мухаммадердак ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари

университети, Тошкент, Узбекистон davletov--odilЪek@,mail. ги

Х,ар бир тизимнинг таъминоти ва хаёт даври булади. Агар бу икки восита мавжуд булмаса, хар кандай мухитда тизим мавжуд бумайди. Шу нуктаи назардан олганда электрон хужжат айланиш тизимлари(ЭХДТ) -Ахборот тизимларининг хусусий, йуналтирилган вакилидир хамда компьютер тармокларида фойдаланилади. Демак, бундан уларнинг таъминотлари ва хаёт даврлари кисман ёки тулик мос келиши мумкин[1].

Умуман олганда, тадкикотлари шуни курсатадики, тизимларнинг таъминотлари уларни максад ва вазифаси, вазифаларни ечиш учун танланадиган модел ва усулларга богликдир. ЭХДТнинг максад ва вазифаси маълумотлар базасидан кайд килинган электрон хужжат(ЭХ,) ва унинг таснифи маълумотлари мажмуига оид маълумотларни назорат килиш, бошкариш, мониторинг ва тахлил килиш, хисоблаш амалларни таъминлашдир[2]. Шунингдек, ташкилот фаолиятида ёки хамкорлигида ахборотга булган эхтиёжни таъминлаш, электрон хужжат айланиши(ЭХД) самарали фаолиятни амалга оширишдан иборат.

Атларини ахборот турига нисбатан таснифланаган, ЭХДТлар 3 синфга мос келади (1-жадвал)

1 синф 2 синф 3 синф

Ишлов бериш хом ашёси Маълумот Матн(ахборот) графика

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Ишлов бериш технологиялари МББТ, алгоритм, дастури Матнга ишлов бериш дастулари ва усуллари Графикага ишлов бериш бериш дастулари ва усуллари

ЭХАТларда асосан матн ва маълумотларга ишлов берилади, айрим холларда, масалан, расмий хатдаги ташкилот маълумотларни индентификациялашда, QR кодлар билан ишлаганда, факс-майл имзолар билан ишлаганда графикадан фойдаланилади[3].

ЭХАТда ишлов бериш жараёнининг асосий функциялари куйидагича

келтирилган (1-расм):

1-расм ишлов бериш жараёнининг тузилмаси.

Бу ишлов бериш ЭХДТнинг техник ва дастурий модулларининг хаёт даврини белгилаб беради. Илмий тадкикот натижасида ихтиёрий жараён, ходиса ёки иштирокчиларнинг хаёт даври мавжуд. Жуда куп холларда хаёт даври АТлари учун кулланилади ЭХДТ хам АТминиг бир хусусий холатидир.

АТнинг хаёт даври - бу бошкариладиган узлюксиз жараёнлар мажмуи булиб, АТни яратиш гояси пайдо булган пайтидан бошланади ва унинг тулик фойдаланишдан тухтатилиш пайтидаёк тугайди. [4;5]

ЭХДТнинг хаёт даври - бу хужжатлар окимини аналитикасини юритиш ва бошкаришнинг узликсиз жараёнлар мажмуаси хисобланиб, яратиш гояси тугилган вактдан бошлаб, фойдаланиш даражаси тухтатилган вактгача хисобланади.

Х,аёт даврини тулик ёки кисман куллаб кувватловчи, таъминловчи технологиялар, тизимлар амалиётига жорий килмокда. Масалан CALS технологияси[6] - хаёт даврини тулик камраб олади ва лойихалаштиришдан то амалиётдан чикариб ташлагунча бошкарувни амалга ошириш ва тахлил тизимидир.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

Олиб борилган тадкикотлар шуни курсатадики компьютер ва унинг тизимлари билан боглик булган барча тизимларни (АТ, дастурий мажмуа, дастурий модул ва бошкалар) лойихалаш методологиясини хаёт даври (ХД) шаклида яратиш ва бошкариш, натижаларини тахлил килиш, тадкикотлар асосида киёслаш жараёнларини соддалаштириб, уларни амалга оширишдаги глобал ва локал боскичлар , жараёнлариниг маълум аник кадама-кадам амалга оширишга имконият яратади[7]. Дар бир глобал ва локал боскич учун амалга оширилган масаланинг таркиби ва кетма-кетлиги, олиниши тахмин килинаётган ечими ва натижалари, масала учун зарур булган усул ва воситалар, ижрочилари ва уларнинг вазифалари аник курсатилади. ХД - тизимли равишда ривожланиш жараёнини бошкариш ва назорат килишни таъминлаш имконин беради.

ХД тугри ташкил килишнинг асоси - ягона ахборот моделларидан фойдаланишдир. Унда маълумот ва ахборотни тахлил килиш усулларини стандартлаштириш, ахборот хавфсизлигини таъминлаш, ахборот алмашишининг хукукий масалалари ва ягона форматида маълумот алмашиш имконини берувчи автоматлаштирилган дастурий мажмуалардан фойдаланишдир.

ЭДАТларни яратиш буйича олиб борилган тадкикотлар асосида ЭДАТнинг ДД куйдаги глобал боскичларни оз ичига олади:

- ЭДАТга булган эхтиёжни урганиш;

- Техник топширик тайёрлаш,

- Глобал боскичларни лойихалаштириш;

- Локал боскичларни лойихалаштириш

- Техник таъминотни танлаш

- Алгоритм ва дастурий модулларни яратиш

- Тестлаш ва хатоларни олдини олиш

- Дужжатлаштириш

- Эксплататсия ва кадрларни тайёрлаш

- Жорий килиш

- Сервис хизмат курсатиш ва техник куллаб кувватлаш

Санаб утилган боскичларни тугри ташкил килишда ягона форматида маълумот алмашиниш имконини берувчи автоматлаштирилган дастурий мажмуаллар яратиш мумкин.

Zamonaviy ta'limda matematika, fizika va raqamli texnologiyalarning dolzarb muammolari va yutuqlari

Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti

REFERENCES

[1]. Кумагина, Е.А., Неймарк, ЕА.. Модели жизненного цикла и технологии проектирования программного обеспечения: учебного методические пособие /Е.А Кумагина, Е.А Неймарк. - Нижний Новгород: Изд-во ННГУ, 2016. - 41с.

[2]. Доросинский Л.Г., Зверева О.М. Информационние технологии поддержки жизненного цикла изделия. Ульяновск: Зебра, 2016. -243 c.

[3]. Мазур И. И. Управление проектами. /И.И. Мазкур, Шапиро, Н.Г. Ольдерогге.- М.: Омега - Л, 2004. - 405с.

[4]. Stark, John. Product Lifecycle Management: 21st Century Paradigm for Product Realisation, Third Edition, Springer-Verlag, 2015. ISBN 9783319174402 / 9783319174396

[5]. "Product Data Management and Product Lifecycle Management(PDM/PLM)". Razorleaf Solutions. Razorleaf Corporation. 2019-08-16. Retrieved 2019-08-16

[6]. Кузнецов С. Л. Современные технологии документационного обеспечения управления ООО «ТЕРМИКА.РУ», 2017 г. -470 с.

[7].Муминов Б.Б., Даулетов А.Ю. "KUTUBXONA.UZ" Илмий услибий журнал №1 (49) 2021 -б .38-44

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.