Электроконтакт пайвандлаш режимларини танлаш усуллари
Т.Н.Рахмонов
АндМи "Машинасозлик технологияси" кафедраси ассистенти
Аннотация
Электроконтакт пайвандлашнинг ток кучи, кучланиши, импульс вак;ти, босим кучи, пайвандлаш тезлиги, пайвандлаш материалининг геометрик параметрлари каби курсаткичлари орасидаги богланишни аник;лаш имконини берди.
Механизациялашган жараёнлардан фойдаланиш даражасини аник;лаш ва бах,олаш учун уларнинг курсаткичларини тугри танлаш — бу ишлаб чик;аришни ривожлантиришнинг асосидир. Чунки керакли курсаткичларни тугри танлаш ва улар асосида ишлаб чик;ариш жараёнини тах,лил к;илиб ривожланишнинг тугри йуналишини аник;лаш мумкин булади. Tyfpn танланган курсаткичлар механизациялашган жараёнларни мукаммаллаштириш, такомиллаштиришнинг назарий асосларини яратишга имкон беради. Назария эса ривожланишда амалиётнинг асоси булиши керак. Назарияга асосланмаган ишлаб чик;ариш кераксиз ва хатоларга бой тажрибалар утказишга мажбур к;илиб, куп х,олларда ик;тисодий инк;ирозга олиб боради. Нотугри назария х,ам шундай натижага олиб боради. Нотугри назария ишлаб чик;ариш ривожини доимо opeara тортиб келган. Шу билан бирга тугри курсаткичлардан нотугри фойдаланиш х,оллари х,ам учраб туради.
Назария — бу табиат х,одиса ва жараёнларининг маълум куринишдаги ифодасидир.Табиат х,одиса ва жараёнларини назарий ифодалаш учун турли усуллардан фойдаланилади: аналитик, график, кимёвий
Х,одиса ва жараёнларнинг юк;оридаги усулларда ифодалашда турли курсаткичлардан фойдаланилади. Улар асосий ва келтирилган курсаткичларга булинади.
Асосий курсаткичларга куйидагиларни киритиш мумкин:
1) Масофа — L;2) Вак;т —1;3) Оирлик — Q;4) Мивдор — т.
Келтирилган курсаткичларга эса: 1) солиштирма; 2) параметрик; 3) нисбий курсаткичларни киритиш мумкин. Бундан ташк;ари барча курсаткичларни энергетик ва тезлик, х,амда, статик ва динамик курсаткичларга булиш мумкин.
Масофа — бу икки жисм орасидаги узок;лик курсаткичи;
Вак;т — бу жисмни таъсир этиш давомийлиги курсаткичи;
Мивдор — бу жисмларни сонлардаги таркибий курсаткичи.
Оирлик — бу бутун дунё тортишишининг бир жисмдан иккинчисига таъсир этиш курсаткичи.
Оирлик асосий статик курсаткич х,исобланади.
Куч — динамик курсаткич булиб, жисм огирлигининг х,аракатдаги таъсир этиш курсаткичи х,исобланади.
Инерция кучи — жисм огирлигининг тезланиш ва секинланишдаги таъсир этиш курсаткичи.
Куч куйидаги ифодалар орк;али аник;ланади:
эркин тушишда F= G — огирлик кучи булиб; х,аракат вак;тида F= |j G ишк;аланиш кучи булиб; х,аракатни узгаришида F= 3 G — инерция кучи булиб аник;ланади. Бу ерда G — жисмнинг огирлиги, а — х,аракатдаги жисм тезланиши, g — эркин тушиш тезланиши, |j - ишк;аланиш коэффиценти.
Кувват динамик курсаткичлардан х,исобланади. Кувват — бу кучнинг жисмга маълум тезликдаги
таъсири булиб, у куйидаги ифода орк;али аник;ланади:
N = F- v, кВт
бу ерда: v — жисмнинг тезлиги, м/с.
Агар жисм куввати узгармас булса, унда куч ва тезлик бир—бири билан гиперболик богланишга эга булади, яъни
N = Г- v = const
Жисмларнинг бир-бирига зарбий таъсирида х,ам к;увват динамик курсаткич х,исобланади, яъни G h
N3 = G- v = кВт
бу ерда h — жисмнинг тушиш баландлиги, м; G — тушаётган жисм огирлиги, Н; t — жисмнинг тушиш вак;ти, с v — жисмнинг тушишдаги тезлиги, м/с;
Тебраниш вак;тида х,ам зарбий таъсир мавжуд булади. У фак;ат бир мартагина таъсир этмай, маълум частота билан такрорланиб туради.
Мтебр = N3- и= const бу ерда: и — зарбий частота
Тебраниш куввати — бу зарбий кувватнинг жисмга маълум частота билан таъсир этишидир.
Деталларни мустах,камликка ва шу кабиларга х,исоблашда зарбий ва тебраниш кувватлари асосий курсаткичлардан х,исобланади. Юк;оридагилардан ташк;ари кувватни ёнилги сарфи, иш унуми каби курсаткичлар орк;али х,ам х,исоблаш мумкин.
Деталлар, агрегатлар, х,амда, улардан ташкил топган машина ва механизмлар ёки турли механизациялашган ва технологик жараёнлар устида изланишлар олиб боришда турли курсаткичларни аник;лаш, х,амда, уларни назарий ва амалий асослаш керак булади.
Бу ишда юк;орида таъкидлаб утилгандек нотугри йулдан кетиш х,ам мумкин. Мисол к;илиб, баъзи курсаткичларни жуда мураккаб математик ифодалар орк;али х,исоблаб топиб, уни илмий ишнинг назарий к;исми сифатида, к;абул к;илиш х,оллари х,ам учраб туришини келтириш мумкин. Аслида эса уша х,исоблаб топилган математик ифода илмий иш учун х,еч к;андай амалий ах,амиятга эга булмайди.
Илмий изланишни назарий жих,атдан тугри олиб бориш учун режалаштирилаётган жараён ёки объектни адабий усулда тугри ифодалаб олиб, кейин унинг асосий курсаткичлари устида юк;орида курсатилган аналитик, график, кимёвий усуллар ёрдамида, х,амма учун тушунарли ва умумий ифодалар орк;али, асослаш керак. Шундагина назария амалий ах,амият касб этади. Амалиёт эса табиат х,одиса ва жараёнларининг назарий асосларидан амалда фойдаланишдир.
«Ейилган деталларни контакт пайвандлаб к;оплаш усулида к;айта тиклаш» мавзусида олиб борилаётган илмий изланишнинг назарий к;исми куйидаги тартибда ифодаланган. Аввало технологик жараён кетма-кетлиги, унинг барча курсаткичлари ва хусусиятларини х,исобга олган х,олда, адабий тилда ифодаланди. Натижада к;айта тиклашнинг асосий курсаткичлари белгилаб олинди. К|айта тиклашнинг асосий курсаткичларига пайванд к;атламнинг к;алинлиги, пухталиги ва ейилишга чидамлилиги киради. Бу курсаткичлар к;айта тиклашнинг охирги хосилавий курсаткичлари х,исобланади.
Фойдаланилган адабиётлар
1. Ш.У. Йулдашев «Машиналар ишончлилиги ва уларни таъмирлаш» Тошкент Узбекистон 5.
Мирбобоев В.А. "Конструкцион материаллар тех,нологияси«.-Т., «Укитувчи», 1991 йил.
2. К. К|осимов «Ейилган деталларни к;айта тиклаш ва пухталигини ошириш» Тошкент 2006 йил.
3. П.С. Мамаджанов «Обоснование составов и режимов электроконтокной приварки спеченой
порошковой ленты при восстановлении изношенных деталей селскохозяственной техники»
Дисс. к.т.н —Москва 1990 г.
4. http://www.kruqosvet.ru/.../kompozitsionnie materiali.html._
5. http://elibrary.ru/item.asp7icN9262817 Стати с ключевым словом
6. «Восстановление деталей» / Инженерно-техническое обеспечение АПК.