Научная статья на тему 'САНОАТ КОРХОНАЛАР ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАР КОМПАНИЯЛАРИ ТАЖРИБАСИ'

САНОАТ КОРХОНАЛАР ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАР КОМПАНИЯЛАРИ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
60
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
саноат / иқтисодий барқарорлик / АҚШ / Европа тажрибаси / бошқарув / глобаллашув / промышленность / экономическая стабильность / США / европейский опыт / менед­ жмент / глобализация.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Кадиров Абдумалик Маткаримович

Мақолада саноат корхоналар иқтисодий барқарорлигини таъминлаш мақсадида хорижий давлат­ лар компаниялари тажрибаси ўрганилиб, маҳаллий саноат корхоналарида фойдаланиш жиҳатлари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ КОМПАНИЙ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ УСТОЙЧИВОСТИ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ

В статье обсуждается опыт зарубежных компаний в обеспечении экономической устойчивости промышленных предприятий, предлагаются некоторые аспекты его использования на отечествен­ых промышленных предприятиях.

Текст научной работы на тему «САНОАТ КОРХОНАЛАР ИҚТИСОДИЙ БАРҚАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАР КОМПАНИЯЛАРИ ТАЖРИБАСИ»

Кадиров Абдумалик Маткаримович,

PhD, Тошкент ахборот технологиялари университети ФарFона филиали компьютер инжиниринги факультети декани

САНОАТ КОРХОНАЛАР ИКТИСОДИЙ БАРКАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАР КОМПАНИЯЛАРИ ТАЖРИБАСИ

УДК: 658.12

DOI: 10.34920/EIF/VOL_2022_ISSUE_9_2

КАДИРОВ А.М. САНОАТ КОРХОНАЛАР ИЦТИСОДИЙ БАР^АРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШНИНГ ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАР КОМПАНИЯЛАРИ ТАЖРИБАСИ

Мак,олада саноат корхоналар ик,тисодий баркарорлигини таъминлаш мак,садида хорижий давлат-лар компаниялари тажрибаси урганилиб, мах,аллий саноат корхоналарида фойдаланиш жих,атлари ёритилган.

Калит сузлар: саноат, ик,тисодий баркарорлик, АКШ, Европа тажрибаси, бошк,арув, глобаллашув.

КАДИРОВ А.М. ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ КОМПАНИЙ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ УСТОЙЧИВОСТИ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ

В статье обсуждается опыт зарубежных компаний в обеспечении экономической устойчивости промышленных предприятий, предлагаются некоторые аспекты его использования на отечественных промышленных предприятиях.

Ключевые слова: промышленность, экономическая стабильность, США, европейский опыт, менеджмент, глобализация.

KADIROV А.М. INTERNATIONAL EXPERIENCE OF COMPANIES IN ENSURING ECONOMIC STABILITY OF INDUSTRIAL ENTERPRISES

In the article is discussed international experiences of companies in ensuring the economic stability of industrial enterprises, and suggested some aspects of its implementation in local industrial enterprises. Key words: industry, economic stability, US, European experience, management, globalization.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 9(157)

Кириш.

Жахон иктисодиётининг глобаллашуви ва мамлакатлар уртасидаги иктисодий интегра-циялашув жараёнларнинг жадаллашиши ва жахон бозори конъюнктурасининг кескин тебраниши шароитида корхоналарининг иктисодий баркарорлигини таъминлаш дол-зарб хисобланади. Бундай шароитда жахондаги йирик компаниялар узларининг иктисодий баркарорлигини таъминлаш максадида молиявий-иктисодий механизмларнинг турли хил манбалари ва ноанъанавий шаклларидан фойдаланмокда. Бунга хусусан, лизинг, фъю-черс, факторинг, овердрафт, контроллинг ва бошкаларни мисол килиб келтириш мумкин [4].

Хусусан, бугунги кунда дунёнинг йирик ривожланган компанияларида иктисодий баркарорликни таъминлашда контроллинг тизи-мидан кенг фойдаланилмокда.

Тадцицот мавзусининг долзарблиги.

Маълумки, XXI асрнинг охирларига келиб-гина хужалик юритиш субъектларини стратегик бошкаришга каратилган турли хил ёндашувлар шаклланиб, улар хисоб юритиш концепциясидан устун була бошлаган. Хусусан, илмий иктисодий адабиётларда контроллинг тизимини жорий этишнинг корхона ишлаб чикариш-хужалик, молиявий-иктисодий ва ташкилий-бошкарув фаолияти курсаткичларига таъсир курсатиш буйича микдор жихатдан бахолашга деярли эътибор каратилмаган.

Жумладан, айрим тадкикотчилар контрол-лингни жорий этишнинг ижобий жихатлари буйича уз илмий ишларида акс эттиришган-лигига карамай контроллинг тизимини жорий этишнинг корхона иктисодий баркарорлиги курсаткичларига таъсир курсатиш буйича микдор жихатдан бахолаш амалга оширилмаган. [3]

Жумладан, узбек иктисодчи олимлари Нуримбетов Р.И. ва Ахмедов С.И.лар [1] илмий изланишларида АКШда махсулот сифатини бошкаришни жорий килиниши саноатнинг кенг истеъмол товарларини ишлаб чикариш билан тез суръатларда ривожлана бошлаганини тадк,ик, этишган. Лекин товарларнинг сифати анча паст даражада эканлигини аниклашган.

Америкалик мутахассисларнинг таъкидла-шича, бунгача корхоналар жорий харажат-ларнинг 25-30 фоизи махсулот нуксонларини

аниклашга ва топишга сарфланар эди. Нуксонли махсулотларни алмаштириш учун кетган хара-жатлар умумий харажатларнинг 30 фоизидан хам ошиб кетишига олиб келарди. АКШлик купгина мутахассислар сифатнинг пастлиги мехнат унум-дорлигининг ва рак,обатбардошликнинг ошишига асосий тусик деб хисоблашарди. Япония тажри-баси шуни курсатдики, сифатни ошириш - хеч качон тугамайдиган ишдир. "Япон мужизаси"нинг асосий концепцияси - хох ишлаб чикариш, хох бошкариш ёки хизмат курсатиш булсин, мукам-мал технологиядир дея таъкидлаган.

Шу нуктаи назардан, саноат корхоналари иктисодий баркарорлигини таъминлашда контроллинг тизимини жорий этиш буйича хориж тажрибасини тахлил килиш ва ишлаб чикилган услубий ёндашувлардан фойдаланиш асосида олинган натижалар асосида хужалик юри-тувчи субъектларнинг айрим фаолият сохалари хамда бутун корхонада контроллинг тизимини жорий этиш самарадорлигини оширишга таъсир этиши юзасидан умумий хулосалар олишга имкон берувчи курсаткичларни ишлаб чикиш максадга мувофик.

Илмий муаммонинг цуйилиши.

Иктисодий баркарорлик муаммолари-нинг долзарблигига карамай, корхоналар-нинг иктисодий баркарорли ва уни таъминлашда хориж тажрибасидан фойдаланиш махаллий иктисодчилар томонидан етарлича урганилмаганлиги ва унинг даражасини хозирги замон талабларига канчалик даражада жавоб бериш долзарб масалалардан бири булиб келмокда. Таъкидлаш керакки, махаллий адабиётларда хорижий тажрибадан фойдаланиш-нинг умумэътироф этилган методологияси мав-жуд эмас.

Тадцицот мацсади.

Назарий тадк,ик, этиш асосида саноат корхоналар иктисодий баркарорлигини таъминлашнинг илтор хорижий давлатлар компаниялари тажри-баси урганилиб, мамлакатмизда фаолият юри-таётган саноат корхоналари фаолиятига татбик этиш (мослаштириш)нинг узига жихатларини ёритишдан иборат.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 9(157)

Илмий мо^ияти.

Саноат корхоналар иктисодий

баркарорлигини таъминлаш масаласида илFор хорижий давлатлар компаниялари тажриба-сини урганиш умумкабул килинган тенденция х,исобланади. Шу жумладан, замонавий контроллинг тизимини жорий этишнинг узига хос хусусиятларини очиб бериш, ва уни мамлака-тимизда фаолият юритаётган саноат корхона-ларининг фаолиятига татбик, этишнинг самара-дорлигини илмий исботлаш тадкикотнинг асо-сий мох,ияти х,исобланади.

Тадцицот методлари.

Хар кандай корхона фаолиятини маълум бир иктисодий курсаткичлар динамикаси билан акс эттириш имкони бор, бунда узаро уЙFунлик ва боFликлик корхонанинг бир х,олатдан бошкасига утиши билан узгариши мумкин. Барча курсаткичларнинг узаро ботлик,лиги "иш тартиби" тушунчаси билан тавсифланади. Корхонанинг х,ар бир иш тартиби белгиланган курсаткичлар тизимини изох,лайди, уларни усиш суръати буйича таснифланса корхонанинг меъёрий иш тартиби, бошкача к,илиб айтганда курсаткичларнинг меъёрий тизими юзага келади. Саноат корхо-насини х,ам фаолиятини урганиш корхонанинг х,ак,ик,ий динамик каторини меъёрий к,атор билан таккослаш асосида амалга оширилади. Ушбу маколада cаноат корхоналарининг иктисодий баркарорлигини таъминлашдаги муаммоларни урганишда илмий абстракт-мантикий фикрлаш ва киёсий тах,лил к,илиш орк,али урганилди. Бун-дан ташк,ари саноат корхоналарининг иктисодий баркарорлигини таъминлаш жараёнларининг барча иштирокчилари х,амжих,атлик билан х,аракат килсагина, корхонанинг иктисодий хавфсизлигини таъминлашга эришиш мумкин-лигини индукция ва дедукция бах,олаш усулла-ридан кенг фойдаланилди. Шунингдек, корхонанинг иктисодий баркарорлигини таьминлаш йулларини ишлаб чикишда илмий мушохдда усулларидан фойдаланилди.

Та^лил ва асосий натижалар.

Эх,тимолликни таксимлаш конунининг туFрилиги учун танловларни текшириш нати-жалари шундай хулосага олиб келишга имкон берадики, бошкарув самарадорлигининг усиш суръатлари х,амда ишлаб чик,ариш жараёни самарадорлигининг усиш суръатлари микдорлари

туFри таксимлаш конунига буйсунади. Контроллинг тизимини жорий этиш самарадорлиги курсаткичларининг узгариши оралиFи, жумладан бошкарув самарадорлигининг усиш суръати буйича 7,2% - 25,0% ва ишлаб чик,ариш жараён-лари самарадорлиги усиш суръати буйича 8,4%

- 25,9% ни ташкил этди.

Жумладан, хорижий саноат корхоналарида бошкарув самарадорлиги усиши учун математик тахминлар 13,25%, ишлаб чик,ариш жараёни самарадорлигининг усиш суръати эса - 20,53%ни ташкил этади. Шу билан бирга корхонада контроллинг тизимини жорий этиш самарадорлиги буйича х,исобланган интеграл курсаткичи 16,49%ни ташкил этади [2].

Контроллинг тизимини жорий этиш натижа-сида хорижий саноат корхоналарининг фаолият самарадорлиги курсаткичларининг узгаришини тах,лили натижалари ушбу хужалик субъектлари ривожланишининг куйидаги ижобий тенденци-яларини аниклашга имкон берди (1-жадвал).

Биринчидан, корхонада у ёки бу турдаги контроллинг тизимини жорий этиш натижасида инвестицион жозибадорлик даражасини уртача 90%гача оширишга имкон берган (IBM компани-яси максимал усишини намойиш этган - 33,9%).

Иккинчидан, х,ужжатлар айланиш самарадор-лигини уртача 10%га ошириш имконини берган (Mazda компанияси максимал усишини намойиш этган - 27,6%).

Учинчидан, молиявий барк,арорликни уртача 8%га оширишга имкон берган (Cristall Gross компанияси максимал усишни намойиш этган

- 22,5%) [5].

Шу жумладан, корхоналарда контроллинг тизимини жорий этиш натижасида инвестицион жозибадорлик даражаси уртача 8,9%га, х,ужжатлар айланиш самарадорлиги - 9,7%га, молиявий баркарорлик - 8,3%га ошди.

Корхонанинг молиявий баркарорлиги мукобиллик коэффициенти асосида аник,ланиб, компанияларнинг уз маблаFлари х,амда бухгалтерия балансининг жами актив ва пассив кийматига нисбати оркали х,исобланади.

Шундай килиб, юкорида келтирилган хорижий давлатлар саноат корхоналарининг инвестицион жозибадорлик, х,ужжатлар айланиш самарадорлиги, молиявий баркарорлик даражаси-нинг усиш суръатлари тах,лилидан шуни хулоса

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 9(157)

1-жадвал. Хорижий давлатлар саноат компанияларининг айрим иктисодий курсаткичларини

контроллинг тизимини жорий ^илиш натижасида узгариши [9]

KoMnaHua HOMUI Инвестицион жозибадорлик даражасининг усиш суръати, % Хужжат айланиш самарадорлиги усиш суръати, % Молиявий-иктисодий баркарорлик усиш суръати, %

British Petroleum + 11,4 +5,2 +6,3

Tesco +9,3 +11,6 +8,9

METRO GROUP +7,2 +15,3 +22,1

Cristall Gross +6,5 +11,3 +22,5

Ford +1,2 +14,8 +6,3

Mazda + 16,8 +27,6 +9,9

Bayer AG +3,5 +5,2 +2,2

Schwarzkopf +6,3 +8,9 +9,3

Oriflame +3,3 +9,3 +5,7

Motorola +6,8 +9,3 +11,0

Chivas +3,9 +1,6 +5,2

Huawei + 16,5 +11,9 +3,5

Ziegler +0,2 +0,96 +0,45

Singer Corporation +1,6 +2,9 +3,6

Renault + 13,3 +6,9 +9,2

IBM + 33,9 +11,8 +6,9

2-жадвал. Бюджетлаштиришнинг саноат корхонаси молиявий-иктисодий курсаткичларига

таъсири [10]

Асосий молиявий-иктисодий максадлар Контроллинг тизими жорий килиш зарур булган курсаткичлар Белгиланган курсаткичларнинг йиллик эхтимолий усиш суръати, %

Тез ривожланаётган бизнес Сотиш хажми 20

Юкори рентабелли бизнес Соф фойда 2

Киймати тез усаётган корхона Акциядор капитали киймати 100

килиш мумкинки, у ёки бу контроллинг тизимини жорий этиш корхона иктисодий баркарорлигини таъминлаш ва унинг фаолияти самарадорлигини оширишга далда булади.

Жумладан, турли корхоналарда ушбу курсаткичларнинг усиш суръатлари бекарор тебраниш тенденциясига эканлигига карамай, барча тахлил этилаётган компанияларда узгариш динамикаси ижобий булмокда.

Демак, саноат корхоналарида контроллинг тизимини жорий этиш хужалик юритувчи субъектларнинг иктисодий баркарорлик дара-жасини оширишга имкон яратмокда ва бу иктисодиётдаги инкироз холат даврида айнан долзарб хисобланади.

Саноат корхонасида контроллинг тизимини жорий этиш хамда молиявий ва техник-

иктисодий курсаткичлар усиши уртасида узаро алокадорлик масалалари А.Н.Асаул, М.К.Старовойтов ва Р.А.Фалтинский илмий ишларида куриб чикилган. Муаллифлар контроллинг атамасига бюджетлаштириш сифатида ёндашишларига карамай улар куйидаги узаро боFликликларни кайд этган (2-жадвал).

Е.А.Боргардт ва В.М.Носова ОАЖ «КамАЗ» корхонада контроллинг килиш тизимини жорий этишга батишланган уз ишларида мазкур тизимни жорий этишдан куйидаги натижалар олиш мум-кинлигини таъкидлаган: «бошкарув кадрлар-нинг мехнат унумдорлиги 9,6%га купаяди, кабул килинган карорларнинг самарадорлиги 11%га ошади, контроллинг чора-тадбирлари асосида узок муддатли молиявий карорларни кабул

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 9(157)

килишдан олинадиган самара карийб 20 %ни ташкил этади» [6].

Контроллинг тизимини жорий этиш натижа-сида муваффакиятга эришган Канададаги энг йирик мобил алока оператори - AT&T Canada компаниясини мисол сифатида келтириш мум-кин. Ушбу компания улчовли курсаткичлар тизими (Balanced Scorecard (BSC)ни жорий этган. Жорий этиш натижасида куйидаги иктисодий самарадорлик кузатилди: сотишдан тушган фойда 15%га, бир ишчига тутри келадиган ишлаб чикариш х,ажми 11%га, корхонанинг бозор киймати 4 мартага ошган [7].

Airbus Group компаниясида контроллинг тизимини жорий этиш айланма рентабеллигига ижо-бий таъсир килиб, ушбу курсаткич 2015 йилга келиб тахминан 10%га ошган [8].

Иктисодиётни глобаллашуви шароитида инно-вацион жараёнларни чукурлашуви компания-ларни ривожланишини таъминловчи асосий омил сифатида каралмокда [9].

Бу борада шундай хулоса килиш мумкинки, тах,лил килинган хорижий давлатлар компани-яларида у ёки бу фаолият йуналишида самарадорлик усиши кузатилди.

Хулоса ва таклифлар.

Ушбу тадкикотда контроллинг тизимининг айрим хорижий давлатлар компаниялари фаоли-яти самарадорлигига таъсирини бах,олаш буйича курсаткичлар келтирилган. Ушбу жадвалда кел-тирилган курсаткичлардан келиб чиккан х,олда куйидагича хулоса килиш мумкин.

Биринчидан, контроллинг аксарият х,олларда ёки факат назорат ва х,исоб юритиш, ёки бюд-жетлаштириш вазифаларини бажарган х,олда узларининг вазифаларини кискартирилган вариантида каралаётганлигига карамай, барча тадкикотчилар контроллинг тизимини жорий этиш натижасида хужалик юритувчи субъект-ларининг молиявий-ик,тисодий курсаткичларига ижобий таъсир этганлигини эътироф этмокдалар.

Иккинчидан, тах,лил натижалари шуни курсатмокдаки, корхоналарда контроллинг тизимини жорий этиш буйича бошкарув карорини кабул килиш самарадорлигининг узгариш ора-лиги 8,7%дан 16,2%гача булган.

Учинчидан, корхоналарда контроллинг тизимини жорий этиш натижасида бошкарув кад-

рларнинг мех,нат унумдорлигининг усиши 9,6%дан 17,2%гача, яъни уртача 13,4%га ошиши кузатилади.

Туртинчидан, корхоналарда контроллинг тизимини жорий этиш умуман бошкарув самарадорлигига ижобий таъсир курсатади. Маз-кур курсаткичнинг усиш суръатлари 7,2%дан 36,9%гачани ташкил этади.

Бешинчидан, контроллинг тизимини жорий этиш кабул килинаётган карорларнинг сифатига х,ам таъсир курсатади. Тах,лил килинаётган кор-хоналардан факат биттасида мазкур курсаткич берилган ва унинг уртача усиш суръати 41,0%ни ташкил этган.

Олтинчидан, саноат корхоналарида контроллинг тизимини жорий этиш ишлаб чикариш жараёни самарадорлигининг усиш суръатининг 8,4-31,9%, яъни уртача 20,5%га ошишига олиб келади.

Юкорида келтирилган тах,лиллардан келиб чиккан х,олда контроллинг тизимини жорий этиш самарадорлиги буйича аник хулоса килиш имко-нини берди.

Хусусан, контроллинг тизимини жорий этиш жах,он иктисодиётининг глобаллашуви ва инте-грациялашуви х,амда жах,он бозоридаги бекарор конъюнктура тебранишлари шароитида дол-зарб ах,амият касб этади; контроллинг тизими жорий этиш жараёнида аникланган самарадорлик зах,иралари ташки мух,ит омилларининг корхона иктисодий баркарорлигига салбий таъсир курсатишини камайтириш учун муайян бир восита булиши мумкин.

Шу билан бир каторда, бизнинг фикримизча, жорий этилиши лозим булган контроллинг тизимига булган комплекс ёндашув х,ам моли-явий, х,ам иктисодий жих,атдан, нафакат назорат, ^исобга олиш ва бюджетлаштириш вазифа-лари, балки, биринчи навбатда, интеграциялашув жараёнларининг кескинлашуви, бозор конъюн-ктурасининг бекарорлиги ва ноаниклик му^ити шароитида корхонанинг фаолиятини самарали бошкариш имкониятларини узида камраб олган кенгайтирилган вазифаларни куллаш саноат кор-хоналарининг иктисодий баркарорлигини таъ-минлаш х,амда корхона иктисодий тизими томо-нидан ташки салбий окибатларни камайтириш шароитини кенгайтиради.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 9(157)

Адабиёт:

1. Nurimbetov R.I., Ahmedov S.I. Ishlab chiqarish menejmenti. O'quv qo'llanma. - T.: Talqin, 2008. - 112 bet.

2. Худякова Т.А. Внедрение контроллинговых технологий как способ повышения эффективности деятельности предприятия / Т.А.Худякова // Вестник ЮУрГУ. Серия: Экономика и менеджмент. - 2016. - Т. 10. - № 4. - С. 30-36.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Худякова Т.А. Принципы определения эффективности затрат на внедрение системы контроллинга на промышленном предприятии / Т.А.Худякова // Вестник ЮУрГУ. Серия: Экономика и менеджмент. - 2014. - № 4 (8). - С. 135-138.

4. Худякова Т.А. Принципы оценки уровня финансово-экономической устойчивости предприятия на основе применения вероятностно-статистических моделей / Т.А.Худякова // Вестник ЮУрГУ. Серия «Экономика и менеджмент». - 2015. - Т. 9. - № 3. - С.41-43.

5. Юсупова С.Я. Теория и практика внедрения системы контроллинга в условиях информационного общества: автореф. дис. ... докт. экон. наук: 08.00.05 / Юсупова Савда Яраги-евна. - М., 2008. - 37 с.

6. Козин М.Н. Динамическая модель оценки производственно-экономической устойчивости оборонного предприятия / М.Н. Козин // Аудит и финансовый анализ. - Москва, 2007. - №4. - с. 24-31.

7. Саховская К.А. Стратегический контроллинг как инструмент эффективного управления предприятием / К.А.Саховская, Н.А.Цаплина // Современные тенденции в экономике и управлении. - 2014. - № 24. - С. 54-58.

8. Губерт Т. Финансовый контроллинг в европейском аэрокосмическом и оборонном концерне Airbus Group S.A.S. / Т.Губерт, С.Г.Фалько // Контроллинг. - 2015. - № 55. - С. 3-9.

9. Совершенствование инновационного развития национальной экономики в условиях глобализации. Абдуллаева Р.Г., Абулкасимов Х.П., Амбарцумян А.А., Аранжин В.В., Ваганова О.В., Вдовиченко Л.Ю., Герман М.В., Ефимова А.В., Зенькова И.В., Зохирова Г.М., Ильина Т.Г., Ищук Т.Л., Каз Е.М., Каз М.С., Каримов Д.М., Ким Т.В., Клысяк М.Д., Клюня В.Л., Королькова Д.И., Костюченко Е.А. и др.. Монография. Т.: «Университет», 2021. 700 с.

10. https://www.verifiedmarketresearch.com/blog/7-leading-industrial-control-and-factory-automation-companies.

11. https://www.nibusinessinfo.co.uk/content/process-control-systems-industrial-processes.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 9(157)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.