CC BY
1«ЭЛЕКТР ЖЭНЕ МАГНЕТИЗМ» Б0ЛШШ ОЦЫТУ БАРЫСЫНДА ЗАМАНАУИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ЦОЛДАНУ МYМКIНДIКТЕРI
¥ЗАЦБАЙ АЦН¥Р МАРАЩЫЗЫ
«Абай атындагы ^азак улттык педагогикалык университет» 7М01504-Физика бiлiм беру багдарламасыныц 2-курс магистранты
Еылыми жетекшг СЫДЫКОВА Ж.К., п.г.к., кауым.проф.м.а Алматы каласы, ^азакстан Республикасы
Аннотация. Мацалада «Электр жэне магнетизм» бвлгмгн оцыту барысында цолданылатын цаз1рг1 замангы интерактивт1 эд1с-тэс1лдер мен виртуалды зертханалыц жумыстардыц мацызы баяндалган. «Электр жэне магнетизм» бвлгмг бойынша эртYрлi платформаларда жасалган тапсырмалдар келт1р1лген.
Трек свздер. электр жэне магнетизм бвл1м1н оцыту, интерактивт1 цуралдар, замануи технологиялар, физикадан виртуалды зертхана.
XXI гасыр — озык технологиялар гасыры. Сондыктан бшм беру жYЙесiнде заманауи технологияларды тиiмдi пайдалану заман талабы. БYгiнгi тацда бiлiм берудщ негiзгi максаты - бiлiм мазмунын жацартумен катар, окытудыц эдiс-тэсiлдерi мен эр тYрлi к¥ралдарын колданудыц тиiмдiлiгiн арттыруды талап етедь Физика сабактарында заманауи технологияларды пайдалану окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырады. Сондыктан да кYнделiктi сабакка -мультимедия, зертханалык тэж1рибелер, компьютер, аныктамалык мэлiметтер, интернет жэне т.б. кернею материалдарды жиi колдану керек. Бул кeрнекi материалдар окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырып кана коймай, зешн койып тыцдауына жэне алган мэлiметтерiн нактылауына мYмкiндiк бередi.
Окушыларды кызыктыратын оку багдарламасы - окуга багдарланган ойындар. Компьютерде жумыс iстеу окушыларды жаца тэсiлге,барынша карапайым жэне тез акпаратты алу жэне ецдеуге YЙретедi.ОкуFа кажеттi материалдарды ала бiлу процесш оптималды етiп, жаца тапсырмаларды накты шешуге кeмектеседi. Дамып келе жаткан дидактика - бул даму перспективасын тулганыц жас мYмкiндiктерiн ескере отырып, дамуына багытталган жYЙенiц жYЙелiк процесс «Электр жэне магнетизм» бeлiмiн сабак барысында окушыларга тYсiнiктi эрi кызыкты етiп жеткiзу Yшiн, компьютерлiк ойындарды уйымдастырганымыз жен. Мысалы, «Liveworksheets» платформасында балаларга эр тYрлi терминдердi «Иэ немесе жок» ойыны аркылы тапсырма беру ретiнде есте сактау кабшетш арттыруга болады (https://www.liveworksheets.com/). Балалар тапсырма орындай отырып, аныктамалар мен терминдерге мукият назар аударады. Сондай ак, осы платформаныц кeмегiмен «Бос уяшык» ойынын ойнатуга да болады. Окушылар бос уяшыкты толтыра отырып ез бшмдерш шыцдайды. Кезектi ойын тYрi «Сэйкестендiру». Бул ойында балалардыц сыни ойлау кабiлетi дамиды. Олар ездерше берiлген тапсырмада дурыс жауапты табу Yшiн алган бiлiмдерiн саралайды жэне еске тYсiредi. Теменде 1-кестеде тапсырмалар мысалдары келтiрiлген [1,2].
1-кесте. Тапсырма мысалы
«Liveworksheets» Тапсырма
платформасы
«Иэ немесе жок»
«Бос уяшык»
«С эйкестендiру»
«Ии немесе жок» ajici
I.Электроскоп-тряты аныктауга аршинам аспаи.
2.Кон<)епсатор-а\\ чарядталган нуктсл1к чаряд.
З.Откгичштер-л&фптшидм денслердш аракашыктшымсн салыстырганда елшемдерш ескермеуге болатын злектр заряды._
4. Оцшаулагыtumар-дм электр иктерден дайындалган денелер._
5.Куш < wib/vMa/>w-KenicTiKTeri бер)'лген нуктеде орналаскан он сынак зарядка epic гараиынан эсер ететж куттщ осы зарядка катынасыиа теп фшнкалык шама.
6., (и члектри кш <у? -1 л с кт р чаря! ары и откпбснтж заттар.
7,Ортаныц диэлектрик от¡мдиш-берi лген ортада» ы зарядтардыц озара эрекеттесу кушшщ шамасы иакуумге Караганда канша есе азаятыпыи корсстетж шама.
И я / жок
Им / жок
Ия / жок
Ин / жок
Им / жок
Ии / жок
И и / жок
Ьос уишыкчы го.п ыр:
_ дегетмп - зарядталган болшектердщ электр opicinin дсершен
болатын ретгелген козгалысы.бргстш зарядтарга acepi I I ,
т1збектеп ток купи арта гусед1 жэне отюзпштщ колденсц кимасы аркылы отксн зарядтар сапы да I ZD . 1 I езендсгт су агысыпа уксатуга
болады. Су децге1н 6ip;ieii болмаса, aiy жылдамдыгы I J. Колдерде су
6eTi 6ip денгейде, сондыктаи келдеп су 1
J. Электр пчбспндс де осылан.
егер тнбектш уштарындагы потенциалдар тен болса. онда бул бел1ктеп ai ып кетпейд!.
Окушыларга «Google forma» платформасы аркылы тYрлi тэсiлде сурактар дайындайдауга болады (https://forms.gle/j 1ppEHdec27hg5nK7). Мысалы: «Электр тогы деген не?», «Электр тогын керу MYMKiH бе?», «Электр тогы eмiрiмiзде калай кeмектеседi?» <^здщ eмiрiмiзде электр энергиясыныц мацыздылыгы неде?» жэне т.б. Окушылар платформа аркылы сурактарга ез ойын еркiн жеткiзiп, жауап бере алады. Бул платформа окушылардыц ойлау, шыгармашылык кабiлеттерiн жаксартады. 1-суретте тапсырма мысалы келтiрiлген [1,2].
1-сурет. «Google forma» платформасында тапсырма мысалы
Осы секiлдi казiрде заман талабы болгандьщтан тYрлi кызыкты платформалар, сайттар, тYрлi эдiс-тэсiлдер ете кеп.Оларда сабак барысында дурыс колдана бiлу м¥Fалiмшц бшктшшн арттырады. ОкушыларFа да жаFымды эсер сыйлайды.
Сабак барысын тYрлi эдю-тэсшдермен, жаца заманауи технологияларды колдану окушыныц уакытын Yнемдейдi жэне етiлген жэне умытып калFан такырыптарды есiне тYсiруiне ыкпал етедi. Жэне де жаца технолгиялардыц тиiмдiлiгi ете жоFары. Себебi окушылар дэстYрлi сабак барысында, тYсiнбеген такырыптарын м¥Fалiмдерден C¥рауFа кысылады. Ал сабакты ойындар аркылы еткiзу олардыц кызыFушылыFын арттырады жэне ез бетшше жумыс жасауына септiгiн тигiзедi. Сондай заманауи платформалардыц таFы бiр тYрi «Joyteka.com» платформасы. Бул платформа аркылы бiз «Электр жэне магнетизм» белiмiн окушыларFа кызыкты викторина, квест ойындарын жасай аламыз (https://j oyteka.com/100796635). Сонымен катар окушылар тYрлi-тапсырмалар орындауFа мYмкiндiк алады. 2-суретте тапсырма тYрi керсетiлген [1,2].
1. Электр тогы flereHiMi3 не?
О Зapядтaлfaн белшектердщ реттелген О Б1р-б1р1не уйкелген денелер ^озталысы
О Зарядтыц белму жэне элементар Электр зарядыныц сак,талу зацы зарядк,а еселену к,асиел
2-сурет. «Joyteka.com» платформасындагы тапсырма мысалы
Жэне де «Qшzizz», «Kahoot» платформалары аркылы физикалык аныктамаларга, формулаларга окушылар жауап бере алады.Платформа аркылы окушылар ез бiлiмдерiн керсете алады. Жэне акыл-ойы дамиды, езiндiк дYниетанымы калыптасады.
Сонымен катар «электр жэне магнетизм» такырыбына бойынша окушыларга «Phetcolorado» платформасы аркылы виртуалды зертханалык жумыстар жасатып, бшмдерш тагыда шыцдай аламыз. Окушылар зертханалык жумыстарды жасау аркылы, такырыпты барынша мецгередi жэне ез бiлiмдерiн калыптастырады. Мысалы бул платформа аркылы окушылар «Айнымалы ток», «Кулон зацы», «Статикалык электр жэне шарлар», «Фарадей зацы», «Зарядтар мен ерiстер» такырыптарына виртуалды зертханалык жумыстар орындай алады. Платформа тшмдшп окушылар шамаларга ездерi мэн коя алады жэне ешкандай киындьщсыз зертханалык жумыстарды жасай алады.
«Туракты магниттер. Магнит ерiсi» такырыбын окушыларга тYсiндiру барысында, «Phet.colorado.edu» сайтында магнит касиеттерш окып-YЙрену максатында зертханалык жумыс карастыра аламыз (https://phet.colorado.edu/en/simulations/magnet-and-compass) (3-сурет).
3-сурет. «Phet.colorado.edu» сайтында зертхана мысалы
Осы туста карастыра кетсек виртуалды зертханалык жумыс пен дэстYрлi зертханалык жумыстардыц езшдш артыкшылыктары мен кемшiлiктерi бар (2-кесте:
2 -кесте.
Виртуалды зертханалык жумыс Дэстурл1 зертханалык жумыс
1.Оку кабинеттерш кымбат курал-жабдыктармен камтамасыз етудi кажет етпейдi. 2. Зертханалык жагдайда жасалуы мYмкiн емес тэж1рибелерден компьютерлш модельдеу (компьютер экранындагы керсетiлiм) аркылы нэтиже алуга мYмкiндiк бередi. 3. Аз секундтар немесе бiрнеше жылга созылган Yдерiстер мен кубылыстарга бакылау жасау мYмкiндiгi. 4. Кдушаздш мYмкiндiгi (жогары вольтты немесе улы химиялык заттармен тэж1рибе жасау, т.б. ) 5. Бiр уакытта бiрнеше тэжiрибе жYргiзу мYмкiндiгi. 6. Тэж1рибе нэтижесш жылдам алудагы уакыттыц Yнемдiлiгi. 1Дурал-жабдыктардыц жеткiлiксiздiгi. 2.Кейбiр жумыстардыц орындау кауiптi. 3. Жумыстарды фронтальды орындау мYмкiндiгiнiц болмауы 4. Эксперимент жоспарлау кезещнщ болмауы.
Физикадагы демонстрациялык эксперименттердщ басты артыкшылыгы - физикалык кубылыстарды кещрек тургыдан керсету жэне оларды жан-жакты зерттеу мYмкiндiгi. Жасыратыны жок акпараттыц 90% керу аркылы келедь Демонстрациялык эксперименттер кемегiмен процестердi окушылар кермешнше, физикалык кубылыстардыц мэнiн анык тYсiне алмайды. Сондыктан да, сабак барысында такырыпка катысты кернекi материалдарды, демонстрациялык тэжiрибелердi колдана бiлген жен. Сол себепт де, табиги тYPде керсетiлетiн демонстрациялык эксперименттерге гана жYгiнбей, заман талабына сай виртуалды зертханалык жумыстарды да физиканы окытуда колданудьщ мацыз зор.
^орытындылай келе, физика сабактарында жэне кYнделiктi емiрде окушылар кептеген кубылыстармен кездеседi, бiрак олардыц физикалык магынасын тYсiндiрудi назардан тыс калдырып жатады. Аристотель «акыл тек бшмге гана емес, бiлiмдi юте колдану шеберлiгiне де байланысты» деп айткан. Сондыктан да, сабак барысы абстрактiлi ойлаудан накты ойлауга Yйрететiн эр тYрлi эдiстердi колдану аркылы курылуы керек. Окушылар алган бшмдерш, ^ндеткл емiрде колдана алулары керек. Эрине, бiз кYнделiктi емiрде колданып жYрген техниканыц барлыгы «электр тогын» кажет етедi. Жэне де бэрiмiзге белгiлi компьютер, телефон, теледидар жэне бастысы Yйiмiздегi жарыктыц езiне электр тогы кажет. Осы секiлдi угымдарды окушыларга заманауи технологиялар аркылы тYсiндiрсек, толыктай такырыпты тYсiнедi жэне есшде сакталады.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Закирова Н.А., Аширов Р.Р. Физика: Жалпы бiлiм беретiн мектептщ 8-сыныбына арналган окулык. - Астана: Арман-ПВ, 2018. - 304 б.
2. Закирова Н.А., Аширов Р.Р. Физика: Жалпы бшм беретш мектептщ жаратылыстану-математикалык багытындагы 10-сыныбына арналган окулык. - Нур-Султан: Арман-ПВ, 2019. - 336 б.
