Научная статья на тему 'ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ УРДІСІҢ ТЕОРИЯЛЬҚ НЕГІЗДЕРІ'

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ УРДІСІҢ ТЕОРИЯЛЬҚ НЕГІЗДЕРІ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
интеграция / трансұлттык компания (ТҰК) / кооперация / либерализация / диверсификация / ретроспектив / дезинтеграция / кластер / integration / transnational company (TNC) / cooperation / liberalization / diversification / retrospectives / disintegration / cluster / strategy

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Сансызбаева А. Б., Мазбаев О. Б., Саипов А. А., Асипова Ж. М.

Макалада экономикалык интеграцияны зерттеудiн теориялык негiздерi mетелдiк жэне отандык гылыми зерттеуmiлердiн енбектерi, интеграциялык үрдiстердi калыптастыру мен дамытудын бастапкы шарттары талданган. Нәтижесiнде экономикалык интеграция ұғымы жинакталып авторлар өз пікірлерін бiлдiредi. Негiзгi зерттеу багыттарында экономикалык интеграция үрдiсiнiн теориясы манызды рөл аткарады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THEORETICAL FOUNDATIONS OF ECONOMIC INTEGRATION PROCESSES

The article analyzes the theoretical basis of the study of basic concepts, terms and terminologies of economic integration in the works of foreign and domestic researchers, and identifies the initial conditions for the formation and development of integration processes in the theory of economic integration. There were considered the classification of theoretical directions of economic integration, the stages of development of integration processes and conclusions are made. As a result of the analysis, the theoretical concepts of economic integration are summarized, in the context of which the authors express their views on the interpretation of those concepts.

Текст научной работы на тему «ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ УРДІСІҢ ТЕОРИЯЛЬҚ НЕГІЗДЕРІ»

Экономическая география

эеж 332.12

А. Б. Сансызбаева1, О. Б. Мазбаев2, А. А. Саипов3, Ж. М. Асипова4

1 PhD докторант, Физикальщ жэне экономикальщ география кафедрасы (J1. Н. Гумилев атындагы Еуразия улттьщ университет^ Нур-Султан, К^азацстан)

2Г.г.д., профессор, Физикальщ жэне экономикальщ география кафедрасы (J1. Н. Гумилев атындагы Еуразия улттьщ университет^ Нур-Султан, К^азацстан)

3П.г.д., профессор, Физикальщ жэне экономикальщ география кафедрасы (J1. Н. Гумилев атындагы Еуразия улттьщ университет^ Нур-Султан, К^азацстан) 4PhD, Рекреацияльщ география жэне туризм кафедрасы (Эл-Фараби атындагы Кдзак; улттьщ университет^ Алматы, Кдзацстан)

ЭКОНОМИКАЛЬЩ ИНТЕГРАЦИЯ УРД1СШЩ ТЕОРИЯЛЬЩ НЕГ13ДЕР1

Аннотация. Мака лада экономикальщ интеграцияны зерттеудщ теорияльщ Hcriucpi шетелдщ жэне отандьщ гылыми зерттеу цплерд1 н cn6cKTcpi. интеграцияльщ ypjicTcpji калыптастыру мен дамытудьщ бастапкы шарттары талданган. Нэтижеанде экономикальщ интеграция угымы жинакталып авторлар ез шшрлерш б1лд1ред1. Heri3ri зерттеу багыттарында экономикальщ интеграция урд1анщ теориясы мацызды рол аткарады.

Tyiiin сездер: интеграция, трансулттьщ компания (Т¥К). кооперация, либерализация, диверсификация, ретроспектив, дезинтеграция, кластер.

Kipicne. Элемдш тарихи тожлрибс керсеткендей, интеграция курдсл1 opi уакытына карай узац ypjic болып табылады. «Интеграция» терминшщ калыптасуы. дамуы мен тарихы жайындагы арнайы багытталган гылыми зерттеу жумыстар соцгы 50 жылда элемнщ кептеген мс млс ксттс р i н i н о лсу мстт1 к-э ко но м и кал ы к даму урдютершщ ажырамас болт не айналганын керсетп.

«Интеграция» угымы, саяси сездштерде еткен жузжы лды кты н 20-шы жылдарында пайда болды [1].

ЖаЬандану мен интеграция казiр гi элемдш экономика дамуыныц басты багыттары болып табылады. Интеграция урд1стср1 Kajipri когам ем1ршщ барльщ салаларын камтиды. оны шетелдш жэне отандьщ галымдардыц зерттеулершен керуге болады.

«Экономикальщ интеграция» термиш алгаш рет 1930-шы жылдары Hcviic жэне швед э ко но м истс р i н i н ецбектер1нде пайда болды. Qcipece Hcviic тарихшысы мен кукыктанушысы К. Шмидт усынган «Улксн кещспктер теориясы» (Grossraiinitheorie) аса танымал болган, [2] алайда oyriHri куш де оныц аньщтамасыныц oipHcmc ондьщ улгклср1 сакталган.

«Интеграция» угымы (лат. intcgratio-калпына келт1ру, толтыру, integer - тугае, бутш) сезшен шьпщан. Тожлрибслнч жумыста, галымдар «интеграция» тер мин ¡не салыстырмалы турде жуырда гана суйене бастады. Американдьщ экономист Фриц Махлуп осы угымныц ретроспективасын карастырып. ол 1942 жылдан кешн пайда болганын аньщтады [3].

Зерттеу нысаны. Экономикальщ интеграция теорияларын дамытуга элем жэне отандьщ галымдар ез улестерш косты. Экономикальщ интеграция теорияларында интеграцияльщ механизм! oipmavia багыттармен ажыратылады. Бул неолиберализм, корпорационализм, структурализм, неокейнецплдпч. дирижизм жэне бас кал ары. Б ii д i н максатымыз осы сурактын теорияльщ калыптасуын аньщтап Kajipri заманга сай тус1шктерд1 калыптастыру.

ЖаЬандану мен интеграция ка:зiр гi элемдш экономика дамуыныц басты багыттары болып табылады. Хальщаральщ интеграция ypflici XX гасырдыц ортасында басталган хальщаральщ кар ы м - кат ы настар д ы н ерекше феномен! болып келед1. Элемде хальщаральщ ic-эрекеттщ осы

саласында жеткшкп тсориялык жэне практикальщ тожлрибса жинакталган. Соцгы онжылдыкта хальщаральщ катынастардагы орталыкка багытталган аймактык урд'стердщ кушскм байкалады. Элсу мсгп к-э ко но м и кал ы к дамудьщ Kaiipri ксзсш капиталдардьщ каркынды ортальщтандыры-луымен сипатталады. Ол отандык экономиканьщ каржылык жэне енеркэсштш салаларындагы интеграцияльщ келюмдердщ кебеклнде KepiHic табуда.

Зерттеу материалдары мен эдктерь Хальщаральщ интеграцияньщ алгашкы зерттеушшер1 сырткы сауда саясаты салаларындагы мамандардьщ болуы тарихи калыптаскан. XVIII жэне XIX гг. езшде алгашкы хальщаральщ преференциалды сауда кел1с1мдершщ экономикальщ салдары талкыланды: 1703 жылдардан бастап агылшын-португал, агылшын-француз KeniciMi, Hcviic Кеден одагы (Zollverein) пайда болды. Смит А. (1776), Рикардо Д. (1817) жэне Маккулох Дж. (1832) осындай сауда альянстарына карсы шьщты [10]. Hcviic экономист Ф. Лист 1885 жылы керюшше, Кеден одагын енеркэсштщ жацадан гана пайда болып жаткан салаларын коргаудыц мацызды куралы рет1нде карастырады [11]. Хальщаральщ экономикальщ интеграция мэселелер1 1950-шы жж. бастап Еуропада осы урдютщ белсендетшу1мен байланысты терец зерттеле бастады. 1948 ж. Бенилюкс Кеден одагы курылды [12]. Осы одак елдердщ экономикальщ саладагы интеграцияньщ ьщтималды Typnepi мен нэтижелерш керсететш езгеше улгюше айналды.

Хальщаральщ экономикальщ интеграцияныц туцгыш теориясы 1950-шы жылдары Арон Р., Вилей Ж., Кассель Г., Предоль А., Репке В. жэне т.б. зсрттсулсршдс кершю алады [13]. Интеграция нарьщтьщ куштердщ ic-opcKCTi мен бэсекелеспктщ тольщ ерющцг1 камтамасыз етшетш oipHCixic елдер нарьщтарыныц 6ipiryi болып табылады дегенге суйенген.

Экономикальщ интеграцияньщ теорияльщ багыттарыньщ жжтелу1

№ Багыты Непзп екшдер1 HerÍ3ri ойлары

1 Неолиберализм (1950-1960 жж.) Вильгельм Репке, Морис Аллэ [4] BipHenie ел шецбершде 6ipereñ нарьщтьщ кещстпс к;уру жэне оньщ к;ызмет eryi стихиялы нарьщтьщ куштердщ эрекета мен мемлекеттер-дщ экономикальщ саясатын, к;олданылып отырган улттьщ жэне хальщаральщ ¡ощьщтьщ актшерге тэуелаз еркш бэсеке непзшде жузеге асырьшады деп тусщцред1

2 Корпорационализм (60-шы жьшдардьщ ортасы) Сидней Рольф, Юджин Ростоу [5] Нарьщтьщ механизм мен мемлекетпк реттеуге к;арама-к;арсы Т¥К к;ызмет хальщаральщ экономика интеграциясын, оньщ рационалды жэне тепе-тец дамуьш к;амтамасыз ете алады деген nncip бшд1ред1

3 Структурализм Гуннар Мюрдаль [6] Нарьщтьщ механизмнщ еркш к^змет eTyi eHflipicri орналастыру мен дамытуда белгш 6ip диспропорцияга, табыста тецазджтщ терецдеуь не алып келу1 мумкш деген ой тудырды. Интеграцияланган кещстпсте жумыс кушшщ, капиталдьщ, тауарлардьщ к;озгалысын тольщ ырьщ-тандыру идеясын сьшай к;арады

4 Неокейнсшшдпс (70-iiii жж.) Ричер Купер, Б. Ф. Массел [7] Интеграцияльщ б1рлестпске к;атысушы елдердщ егемендтн сакдауга, сыртк;ы жэне innci саясатты келюуге ерекше кецш белд1

5 Дирижизм Ян Тинберген, Р. Санвальд, И. Штолер [7] Бул багыттьщ теоретиктер1 интеграция урдюшде нарьщтьщ механизмнщ шешугш релш жэне хальщаральщ экономикальщ курылымдардыц к;алыптасуы мен к^имет eryi интеграцияга к;атысып отырган жакдар ортак; экономикальщ саясат, элеуметпк зацнама yíbiecÍMÍ, несиелпс саясат келкпмш жасау непзшде жузеге асырьшады деп тусщцред1

Н. П. Шмелев [8] Интеграцияны ецбек белшсшщ урд1стерд1 мемлекетаральщ реттеу; к;ажетплпстер1мен, гьшыми-техникальщ урдгстщ дамуымен, хальщаральщ мамандандыру мен жеке елдердщ шаруашыльщ к;урылымдарын к;урамдастырумен байланыстырады. Экономикальщ интеграцияльщ шаруашыльщ кешешнщ к;алыптасуы; тауар, капитал жэне ецбек кушшщ аймак; шецбершде еркш к;озгалуы-на кедерп келтаретш эюмшшж жэне экономикальщ тоск;ауылдарды жою деп тусщцред1

Ю. В. Шишков [9] Мемлекетаральщ интеграция урдюшде ещцрютщ, улттьщ, тауаральщ жэне несиелпс нарьщтардьщ «жеке интеграциясьш» белш керсетп. Шишков интеграцияга ец алдымен экономика агента децгейшде тпсе-лей хальщаральщ шаруашыльщ байланыстарды реттейтш нарьщтьщ механизмдер, эрекетше непзделед1 деп есептейд1

Ескерту: [4-9] эдебиеттер непзшде к;урастырылды.

1950-шы жж. басым болган дэл осы тужырымдама 1957 ж. курылып. кешн Еуропальщ одакка (ЕО) езгертшген Еуропальщ экономикальщ ка\ ымдасты кт ы н курылуына непз болды.

1960-шы жж. аймактык экономикальщ интеграция теориясында нарьщтьщ-институционалдьщ мектеп ез дамуын алды [14]. Баласса Б., Бийе М., Вайнер Дж., Кремер Г. жэне т.б. артта калган аудандар мен салаларды дамыту, жумыспен камсыздандыруды реттеу, куйзелют1 болдырмау у шш экономиканы ынталандыру сиякты \пндсттсрд1 шешу кузырстп органдары атынан мемлекеттщ интеграцияльщ урд1стсргс белеенд1 катысуынсыз мумклн емес деп санаган. Эйгш компаративист Джованни Сартори 1970-пи жылдардыц езшдс «интеграция» деп сэйкест1 агенттер (мысалы, мемлекеттер, партиялар, мудделер топтамалары т.е.с.) аткаратын белгш б1р акты к ахуалы, немесе урдю, немесе кызмст» деп тус1щцред1 [15].

Рсссйдсп интеграция мен жаЬандану тужырымдамаларын байланыстыра отырып, Барановский В. Г. «интеграцияныц теорияльщ зерттелу1нде оныц хальщаральщ ем1рдщ баска да кубылыс-тарымен ара-катынасын ескерген жен» деп ерекше кецш аударган [16].

Зерттеу нэтижелер1 мен тужырымы. Интеграцияльщ урдютердщ осындай алуантурлшгше карамастан. интеграцияльщ урдютердщ козгаушы купи рстшдс сарапшылар экономикальщ курам белшн карастырады.

Кдзакстанда экономикальщ интеграция мэселелерш зерттеупп галым Надыров Ш. М. жэне тагы баска авторлар ез ойларын былайша тужырымдайды. «Экономикальщ интеграция - бул сауда емес, постиндустриалды елдердщ тожлрибса керсеткендей, б1рыцгай ещрл1к жэне субещрлш мшдеттер шецбершдеп гылыми-технологияльщ жакындасу мен ы нты мактасты к. Экономикальщ шогырланудыц оц жактары. мысалы, рубльдщ элс1реуше, элемдш карж ы -э коном и кал ы к дагдарыстыц эсерше жэне т.б. байланысты Кдзакстандагы 1шк1 нарьщты коргау сиякты елдер арасындагы мудделер кактыгыстарымсн жш уйлесед1 [17].

Зерттеуде б1р-б1рш тольщтыратын уш багыт аньщ байкалады: б1ршппс1 - интеграцияны жеке ещцрютер мен аймактык шаруашыльщ жуйелердщ байланыстылыгы тургыдан тус1щцру; екшппс1 - экономикальщ субъектшердщ б1р1гу урдютершщ мэн-магынасын тус1щцру (тек байланыстьщ тургыдан гана емес, калпына экелетш 1с-эрекет1 тургысынан); ушшппс! - жаца экономикальщ б\ртутастыктын тузшушен синергетикальщ эсер немесе, керюшше, жагымсыз нэтиже мен дезинтеграцияныц кауттЫк эсерш алу.

«Интеграция» угымына ез1м1здщ аньщтамамызды беру упин осы урдют1 экономикадагы капиталдарды ортальщтандыру мен шогырландырудыц баска да урдютершен ажыратуга мумющцк беретш оныц сипатты белгшерш ажыраткан жен. Соцгы жылдары интеграцияльщ урдютер буклл элемде белсещц дамуда. Интеграцияльщ урдю территорияльщ географияльщ тур патка ие. Оган дэлел рет1нде ЕО, ИАФТА, АТЭС, МЕРКОСУР сиякты т.б. элемнщ 1р1 интеграцияльщ б1рлеспк-терш атауга болады.

Урдю рет1ндеп интеграцияныц келес1 мацызды белгшер1 аньщталды:

ресурстардыц эртурл1 жолмен косылуында кершю табатын субъектшер арасындагы алуан-турл1 байланые модельдершщ калыптасуы аркылы б1р1гуц

ез бетшше дамуы барысында дербес жэне тэуелс13 экономикальщ субъектшердщ б1р1гуц ез калауы мен б1рлескен шеппм бойынша б1р1кпруге мумющцк беретш жеке мулп<тср1 бар экономикальщ субъектшердщ б1р1гуц

мулштердщ б1р1кпршу1 белгш б1р ксл1а м-шарттар непз1нде юкс асырылады. Сондьщтан интеграция - бул азаматтык-кукыктык карым-катынастарды орнату аркылы б1р1гуц

Сондьщтан, интеграция - тшмд1 б1рлескен ы нтымактастыкты н максаттарын жузеге асыру уппн субъектшердщ б1р1гу1 болып келедк ал бул осы урдютщ ерк1ндш1гш айкындайды.

Экономикальщ интеграцияльщ урдютердщ теорияльщ аспектшерш келесщей Ресей галымдары карастырды. Олар: Абалкин Л. И., Аганбегян А., Шишков Ю. В., Шмелев И. П. жэне т.б., онда аймактык экономикальщ интеграцияны дамытудыц непзп улгшер1 керсетшед1, экономикальщ сипаты, эволюциясы жэне интеграцияльщ тенденциялардыц кершю формалары непзделген.

ТМД жэне ЕурАзЭК елдершщ арасындагы интеграцияльщ ы нты мактасты кт ы н дамуын, сон дай-ак ещрл1к экономикальщ интеграция урдюш дамытудыц тужырымдамальщ непзше улес

коскан казакстандык зерттеупилерге Эппмбаева А. Т., Алшанов Р. А., Арупов А. А., Султанов Б. К., Додонов В. Ю., nipiмостов С. Д., Сагадиев К. А., Сатубалдин С. С., Надыров Ш. М. жэне т.б. [18].

Еуропальщ Одак (ЕО) 2000 жылдардьщ басында интеграцияльщ байланыстарга кол жстклзгсн. ол урдю 2015 жылдары негурлым тыгыз болды. 2020 жылдан 2030 жылга деганп аральщта бул байланыстар курылымы жагынан экономикальщ байланыстар децгегане жакындауга tihc деп санайды. Бул ретте интеграцияльщ урдютерд1 6ipiKTipy экономикальщ ортасын уйлеспру непзгнде Ресей мен Кдзакстанныц интеграция стратегиясына ьщпал CT\i тшсп. Б1рлескен агломерациялар шецбершде, сондай-ак откен гасырдыц соцында жогары дамыган елдерде кол жетюзшген интеграцияланган аумактык курылымдарды куру максатында элемдш экономиканыц Kajipri заманауи талаптарына жауап беретгн Т¥К ретшде ещрл1к кластерлер мен б1рыцгай улттьщ жогары шаруашыльщ курылымдарды уйымдастыруды коздеу кажст делшген [17].

Ресей мемлекет1мен экономикальщ интеграцияны opi карай кецейтуде тарихи калыптаскан географияльщ жакындыгына байланысты гасырлар бойы шаруашыльщ маманданудыц кептеген салаларында тыгыз экономикальщ байланыстары орын алатын Кдзакстанныц шекаралас облыс-тары ерекше басымдыльщ ие [19].

Ресей мен Кдзакстанныц озара кар ы м - кат ы нас ы н зерттеу шецбершде шекаральщ ынтымактас-тьщты дамыту Амелина В. В., Болтенкова Л. Ф., Белокосова Е. Е., Верховец О. А., Калинина В. В., Башмаков А. А. жэне т.б галымдардыц снбсктсршдс кершю тапкан [20].

Корытынды. Корыта келе, интеграцияльщ мэселелерд1 талдау барысында теорияльщ тургы-дагы угымдардыц мэн магынасына суйене отырып, 6i3 ез1м1здщ зерттеу1м1зде экономикальщ интеграция елдердщ улттьщ шаруашыльщтарыныц тек 6ipiry ypflici гана емес, интеграцияланган жактардын ортак экономикальщ мудделер1не сэйкес 6ipTypni немесе эртурл1 ешм шыгарудагы эртурл1 кос i нор ы ндарды н. фирмалардыц, компаниялардыц, корпорациялар мен Т¥К озара байланысты лыгы мен ещцрютш кооперациялану ypflici деген кезкарасты устанамыз.

Экономикальщ интеграция географияльщ тургыдан алганда шаруашыльщтыц аймактык уйымдастырылуыныц 6ip Typi гана болгандьщтан, езше гана тэн ерекше белгшерш иелену тшсп. Алайда, тек ерекшел1г1мен гана шектелу жстклл1кс1з. ce6e6i интеграцияныц мэрел1к Typi ретгнде шыгады, сондьщтан концентрация, мамандану, курамдастыру жэне кооперациялаудыц сипаттама-ларын ез бойына cinipiн алады. 1з1нше, салааральщ, аймакаралык жэне елдер аральщ катынастар мен олардыц уйымдастырушыльщ, кукыктык. элеуметак жэне саяси астарларымен катар институ-ционалдьщ камсыздандырылуынын географиясыныц барльщ спектр1н карастыруга тура кслсдк Осы ccocnTi интеграцияны да, оныц непз1не экелет1н урд1стерд1 де (интеграцияга дешнг1) кец жэне жан-жакты турде карастырудын зандылыгын мойындаган жен.

2018 жылгы 9 кар а ш ад а Петропавлда XV Ощраральщ ынтымактастык форумы етт1. Ею елд1ц мемлекет басшыларыныц катысуымсн 2019-2021 жж. арналган KP жэне РФ арасындагы Б1рлескен ic-кимыл жоспары бсктлдк Кездесу барысында 36 уклмстаралык. ощраральщ жэне коммерцияльщ кужаттарга кол койылды. Осындай 6ipnece жург1з1л1п отырган мемлекетаральщ форумныц нэти-ж-cci кары м-каты настарды дамытуга багытталган ic-эрекеттер spi карай да жалгасын таба бермек.

Бпдщ козкарасымыз бойынша, экономикальщ жэне баскада интеграцияльщ урд1стерде, OHflipic ресурстары мен факторларыныц орналасуын, оларды тшмд1 пайдалануда гсурылымдык 03FcpicTcpiH ескеру цажет деп санаймыз. Баска сезбен айтканда. б1рыцгай экономикальщ кещст1к бул жай гана 6ipiKTipinreH шаруашыльщ емес, ол аймактык. экономикальщ жэне элеуметпк тургыдан тендес-TipinreH уйымдастырылган болуы мшдстп.

ЭДЕБИЕТ

[1] Овчаренко Н.Е. Модели современных интеграционных процессов. - URL: http://www.xserver.ru/user/msipr/.

[2] Харламова В.Н. Международная экономическая интеграция. - М., 2002. - С. 8.

[3] Шишков Ю.В. Интеграционные процессы на пороге XXI в. Почему не интегрируются страны СНГ. - М.: III тысячелетие, 2001.

[4] Обуховский В.В. Теории международной экономической интеграции: ретроспектива, состояние, эволюция // Международная экономика. - 2010. - № 6. - С. 5-19.

[5] Гущян А.Ф. Основные концепции международной экономической интеграции // Экономические науки. - 2009. -№6(55).-С. 370-372.

[6] Харламова В.Н. Международная экономическая интеграция. - М., 2006. - С. 47.

[7] Мисько О.Н. Международная экономическая интеграция: Учебное пособие. - СПб.: Университет ИТМО, 2015. -С. 11-174.

[8] Шишков Ю.В. Процессы региональный интеграции в капиталистическом мире. - М.: ИМЭМО, 1986. - 180 с.

[9] Шенаев В.Н., Шмелев Н.П., Росиия и Евросоюз - проблемы экономического партнерства. - URL: http://literiis.narod.rii.

[10] Smith A. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. - Oxford, 1776; Ricardo D. The Principles of Political Economy and Taxation. -Cambridge, 1817; McCulloch J.R. A Dictionary of Commerce. -London, 1832.

[11] List F. The National System of Political Economy. - London, 1985.

[12] Сумароков В.Н. Расширение Европейского союза и внешнеэкономические связи России. - М.: Финансы и статистика, 2006.

[13] Шкваря JI. В. Экономическая интеграция в условиях глобализации мировой экономики: трансформация форм и теорий. - М.: Компания спутник +, 2006.

[14] Шишков Ю. В. Теории региональной капиталистической интеграции. - М., 1978.

[15] Сартори Дж. Искажение концептов в сравнительной политологии (III) // Полис. - 2003. - № 5. - С. 67-77.

[16] Барановский В. F. Политическая интеграция в Западной Европе. Некоторые вопросы теории и практики. - М.: Наука, 1983.

[17] Надыров Ш. М., Мылкайдаров А.Т., Арслан М. // Современные евразийские исследования. - Саратов, 2016. -Вып. 4. - С. 32-33.

[18] Абайдуллаева М.М. Республика Казахстан в системе экономических интеграционных процессов: Дис. ... док. филос. - Алматы: Туран, 2014. - С. 7.

[19] Сансызбаева А.Б., Саипов А.А. //Ееография жэне геоэкология мэселелерг - Алматы, 2019. - Вып. 1. - С. 45.

[20] Абильдинов А.А. Интеграционные процессы во взаимоотношениях России и Казахстана: историко-политоло-гический анализ: Автореф. - Режим доступа: https://www.ranepa.ru/docs/dissertation/55-text_refer.pdf.

REFERENCES

[1] Ovcharenko N.E. Models of modem integration processes. URL: http://www.xserver.ru/user/msipr/ (in Russ.).

[2] Kharlamova V.N. international economic integration. M., 2002. P. 8 (in Russ.).

[3] Shishkov Yu.V. Integration processes on the threshold of the XXI century Why not integrate the CIS countries. M.: Ill Millennium, 2001 (in Russ.).

[4] Obukhov V. V. Theories of international economic integration: retrospective, state, evolution // International Economics. 2010. N6. P. 5-19 (inRyss.).

[5] Gushchyan A.F. Basic concepts of international economic integration // Economic Sciences. 2009. N 6(55). P. 370-372 (in Russ).

[6] Kharlamova V.N. international economic integration. M., 2006. P. 47 (in Russ.).

[7] Misko O.N. international economic integration: textbook. SPb.: ITMO University, 2015. P. 11-174 (in Russ.).

[8] Shishkov Yu.V. Processes of regional integration in the capitalist world. M.: IMEMO, 1986. 180 p. (in Russ.).

[9] Shenaev V.N., Shmelev N.P, Russia and the European Union-problems of economic partnership. URL: http://literus.narod.ru (in Russ.).

[10] Smith A. An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Oxford, 1776; Ricardo D. The Principles of Political Economy and Taxation. Cambridge, 1817; McCulloch J.R. A Dictionary of Commerce. London, 1832.

[11] ListF. The National System of Political Economy. London, 1985.

[12] Sumarokov V.N. Enlargement of the European Union and foreign economic relations of Russia. M.: Finance and statistics, 2006 (in Russ.).

[13] Shkvarya L.V. Economic integration in the globalized world economy: transformation of forms and theories. M.: Sputnik + Company, 2006 (in Russ.).

[14] Shishkov Yu.V. Theories of regional capitalist integration. M., 1978 (in Russ.).

[ 15] Sartori John. Distortion of concepts in comparative political science (III) // Polis. 2003. N 5. P. 67-77 (in Russ.).

[16] Baranovsky V.G. Political integration in Western Europe: Some questions of theory and practice. M.: Science, 1983 (in Russ.).

[17] Nadyrov Sh.M., Milkaidarov A.T., ArslanM. //Modem Eurasian studies. Saratov, 2016. Vol. 4. P. 32-33 (in Russ.).

[18] Abaidullaeva M.M. Republic of Kazakhstan in the system of economic integration processes: Dis. ... acadimic step, dock, philos. Almaty: Turan, 2014. P. 7 (in Russ.).

[ 19] Sansyzbayeva A.B., Saipov A.A // Problems of geography and Geoecology. Almaty, 2019. Vol. 1. P. 45 (in Russ.).

[20] Abildinov A.A. Integratsionnye processes in relations between Russia and Kazakhstan: historical and politological analysis: Autoabstract. URL: https://www.ranepa.ru/docs/dissertation/55-text_refer.pdf (in Russ.).

А. Б. Сансызбаева1, О. Б. Мазбаев2, А. А. Саипов3, Ж. М. Асипова4

1Р1Ю докторант кафедры физической и экономической географии (Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилёва, Нур-Султан, Казахстан)

2Д.г.н., профессор кафедры физической и экономической географии (Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилёва, Нур-Султан, Казахстан)

3Д.п.н., профессор кафедры физической и экономической географии (Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилёва, Нур-Султан, Казахстан) 4РШ, и.о. доцента кафедры рекреационной географии и туризма (Казахский национальный университет им. аль-Фараби, Алматы, Казахстан)

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ИНТЕГРАЦИИ

Аннотация. Проанализированы теоретические основы исследования основных понятий, терминов и терминологий экономической интеграции в трудах зарубежных и отечественных исследователей, определены исходные условия формирования и развития интеграционных процессов в теории экономической интеграции. Рассмотрены классификация теоретических направлений экономической интеграции, этапы развития интеграционных процессов, сделаны выводы.

Ключевые слова: интеграция, транснациональная компания (ТНК), кооперация, либерализация, диверсификация, ретроспективы, дезинтеграция, кластер, стратегия.

A. B. Sansyzbayeva1, O. B. Mazbayev2, A. A. Saipov3, Zh. M. Assipova4

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 PhD student of the Department of Physical and Economic Geography (Eurasian national university named after L. N. Gumilyov, Nur-Sultan, Kazakhstan) 2Doctor of Sciences in Geography, Professor of the Department of Physical and Economic Geography

(Eurasian national university named after L. N. Gumilyov, Nur-Sultan, Kazakhstan) 3Doctor of Sciences in Pedagogical, Professor of the Department of Physical and Economic Geography (Eurasian national university named after L. N. Gumilyov, Nur-Sultan, Kazakhstan) 4PhD, Department of Recreational Geography and Tourism (Al-Farabi Kazakh national university, Almaty, Kazakhstan)

THEORETICAL FOUNDATIONS OF ECONOMIC INTEGRATION PROCESSES

Abstract. The article analyzes the theoretical basis of the study of basic concepts, terms and terminologies of economic integration in the works of foreign and domestic researchers, and identifies the initial conditions for the formation and development of integration processes in the theory of economic integration. There were considered the classification of theoretical directions of economic integration, the stages of development of integration processes and conclusions are made. As a result of the analysis, the theoretical concepts of economic integration are summarized, in the context of which the authors express their views on the interpretation of those concepts.

Keywords: integration, transnational company (TNC), cooperation, liberalization, diversification, retrospectives, disintegration, cluster, strategy.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.