CC BY
53Каражанов Малик Дулат^лы,
Казащ инновациялыщ гуманитарлыщ-зац университетШц Бтктткт! жетыд1ру жэне мамандарды щайта даярлау институтыныц директоры, щылмыстыщ-щущыщтыщ пэндер кафедрасыныц доцент1, «К^цъщтану» мамандыгы бойынша философия докторы (PhD) (Семей щ.)
фанатов Алмас Канатулы,
КР Зацнама институты щылмыстыщ, щылмыстыщ ic ЖYргiзу, щылмыстыщ атщару зацнамасы жэне сот сараптамасы бвлiмiнiц бастыгы-бас сарапшы, зац гылымдарыныц кандидаты, доцент
ЭКОЛОГИЯЛЬЩ КАУШС1ЗД1ККЕ КОЛ С¥ГАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЬЩ КЫЛМЫСТЬЩ К;¥КЬЩ Б¥ЗУШЫЛЬЩТАРДЬЩ КРИМИНОЛОГИЯЛЫК; СИПАТТАМАСЫ
2015 жылдьщ 1 кацтарынан бастап ^шше енген Казахстан Республикасыныц кылмыстык кодексше сай жаца редакцияда кылмыс ^гымыныц орнына оны камтитын кылмыстык к¥кык б^зушылык ^гымы енгенiне байланысты экологиялык кылмыстар ендiгi арада экологиялык кылмысты к¥кык б^зушылыктар деп аталын болды [1]. Сондыктан, осы макалада экологиялык каушаздшке кол с^гатын кылмыстык к¥кык б¥зушsлыктардыц криминологиялык сипаттамасы жаца тYрде каралатын болды.
Кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц криминологиялык сипаттамасы оныц кылмыстык-к^кыктык сипаттамасынан Караганда кылмыс-тардыц алдын алуына байланысты басымды сипатта болып келедi. Эйткенi, алдын алу шаралары жазалау шараларынан Караганда алдынгы катарда т^ру керек.
Зац эдебиеттершде кылмыстык к¥кык б^зу-шылыктардыц криминологиялык сипаттамасы - кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц алдын алу Yшiн белгiлi кылмыстык к¥кык б^зушылык немесе когамга каушт iс-эрекет жвнiнде деректер жиынтыгы (жеткшкп акпарат) деп тYсiндiрiледi. Егер кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц алдын алуды бYтiн жYЙе ретiнде карастырсак, онда криминологиялык сипаттама оныц бiр к¥рылымдык бвлт болады, ал екiншiсi алдын алу ю-шараларын эзiрлеу жэне жYзеге асыру болып табылады [2, 136 б.].
Экологиялык кауiпсiздiкке кол с^гатын
кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц криминологиялык сипаттамасыныц к¥рылымын аша келе, зац гылымдарыныц докторы, профессор А.О. Алауханов оган келесiлердi жаткызуды ^сынады: кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц жасалуына септiгiн тигiзетiн факторлар (себептер мен жагдайлар); кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц жайы, оныц когамга кауш-тiлiгi, таралган аумагы, квлемi, взiндiк салмагы, к¥рылымы, латенттiк децгейi; кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц Yрдiсi: динамикасы, болжамы; кылмыскердiц жеке басыныц криминологиялык сипаттамасы; кылмыс салдарыныц сипаттамасы; алдын алу шаралары [3, 39-40 б.].
Экологиялык каушшздшке кол с^гатын кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц алдын алу Yшiн осы кврсетiлген касиеттердi криминологиялык сипаттамада ашу керек.
Казакстан Республикасыныц Бас Прокура-турасы К¥кыктык статистика жэне арнайы есепке алу жвншдеп Комитеттiц мэлiметтерi бойынша козгалган экологиялык кылмыстык к¥кык б^зушылыктардыц санын жылдар бойынша твмендегенi жэне акыргы жылдары вскенi байкалады: 2002 ж. -575, 2003 ж. - 535, 2004 ж. - 519, 2005 ж. - 232, 2006 ж. - 176, 2007 ж. - 194, 2008 ж. - 188, 2009 ж. - 233, 2010 ж. -178, 2011 ж. - 150, 2012 ж. - 168, 2013 ж. - 267, 2014 ж. - 501.
Осыдан квршш т^ргандай квпшшк сот-талгандар КР КК-нщ 335-338, 340 баптары бойынша екеш квршш т^р. Б^л кылмыстар
кабшесе не фоpмальды узак дэлелдеyдi талап етпейдi не матеpиалдык тез дэлелденетш iстеp болып келедi.
Осы жагдайды М.Г. Малыгина да колдайды: «...олаpды теpгеy кepсеткендей нуксан не тез аныкталады не аpнайы бiлiмдеpдi колданбай аныкталады» [4, 11 б.].
Зац Fылымдаpыньщ кандидаты Б.Ш. Исмаи-лованьщ пiкipiнше, «экологиялык кылмыстаp куpылымын талдаy кepсеткендей, осы кылмыстаp iшiнен теpгелiп ашылFан кылмыстаp eте аз кездеседь Мэселен, 2003 жылы аныкталFан 8449 экологиялык кукык бузушылыктан тек 445 Fана сотка жiбеpiлдi, оныц 412 ю бойынша Fана айыптаy Yкiмдеpi шыкты (0,6% Fана баpлык кукык бузyшылыктаp iшiнен).
ОсыFан уксас жаFдай 2006 жылы 10203 бузушылык оpын алып, 461 iс сотка жiбеpiлiп, 434 iс бойынша айыптаy Yкiмдеpi шыккан. Осы жаFдай кeптеген кукык бузyшылыктаp каyiптiлiгi елеyлi емес деп танылады» [5, 88 б.].
Бiздiц жаFдайда экологиялык каyiпсiздiкке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц сандык-сапалык сипаттамасы экологиялык кыл-мыстаpдыц жалпы саныныц iшiнде зеpттеледi.
Экологиялык каушшздшке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдьщ тipкелген жалпы экологиялык кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц iшiнде оpташа 1% куpайды. Мэселен, 2008 жылы тipкелген экологиялык кылмыстык кукык бузyшылыктаpдьщ жалпы саны - 305, ал экологиялык каушшздшке кол суFатын кылмыстаp саны - 4, сол сиякты 2009 жылы - 397 жэне 1, 2010 жылы 343 жэне 2, 2011 жылы 272 жэне 8, 2012 жылы 348 жэне 3 2013 жылы 571 жэне 9, 2014 жылы 813 жэне 12 сэйкесшше.
Осы ^келген кылмыстык кукык бу-зyшылыктаpдыц шшен экологиялык кауш-шздшке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдьщ куpылымын талдап кepейiк. Кукык коpFаy оpгандаpы осы кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц аз кeлемi бойынша Fана ierep козFаFан. Мэселен, 2012 жылы KP КК-нщ 324-бабы бойынша - 3 ю козFалды. KалFан экологиялык каушшздшке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаp бойынша iстеp козFалFан жок. Салыстыpмалы талдау нэтижесiнде 2008-2012 жылдаp аpалыFында KOЗFалFан iстеp бойынша KP КК-нщ 324 жэне 343
баптаpы бойынша бipде 6íp фактi тipкелмегенiн ^pyre болады.
Кез келген кылмыстылык тYpi сиякты экологиялык каyiпсiздiкке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц да сандык жэне сапалык жаFынан сипатталады. Сондыктан, экологиялык каyiпсiздiкке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц децгешн, куpылымын жэне динамикасын каpастыpамыз.
Кылмыстылык децгеш кылмыстылыктыц сандык жаFын кepсететiн абсолютты жэне салыстыpмалы шамамен есептелiнедi. Абсолютты шамамен кылмыстылык децгешн аныктау Yшiн баpлык тipкелген кылмыстаp мен оны жасаFандаp pеспyблика, облыс, кала немесе аудан аyмаFында белгiлi кезецде алынады. Кылмыстылык децгеш салыстыpмалы шамамен белгш кезец iшiндегi кылмыстаp санымен, халык санымен немесе жас шамасымен, KOFамдык топтаpдыц аpасындаFы сэйкестiкпен есептелiнедi [6, 62 б.].
Экологиялык каушшздшке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц децгешн аныктау нэтижесiнде абсолютты шама 2014 жыл бойынша 12 - ^келген кылмыстаp саны бойынша кeзделсе, ал сотталFандаp бойынша -0 кepсеттi.
Экологиялык каyiпсiздiкке кол суFатын кылмыстаpдыц децгешн салыстыpмалы шама pетiнде аныктаFанда кылмыс жасаFандаp санымен сэйкестендipy кеpек. 2014 жыл бойынша осы шаманы аныктау Yшiн жасаFандаpдыц 12 ю бойынша актамайтын негiздеp бойынша кылмыстык iorep кыскаpтылFан.
Бул кылмыстаpдыц динамикасына келсек, экологиялык каyiпсiздiкке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц былай KOЗFалыска тYседi.
Егеp жалFаспалы тэсiлдi колдансак, онда 1-шi кестеден экологиялык каушшздшке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдьщ кepiнiсiн байкаyFа болады.
Зеpттеy кезiнде белгiлi жыл pетiнде базисп алып, оны баска кейiнгi жылдаpмен салыстыpy жолымен зеpттеy деп аталатын базистiк тэсiлдi колданып зеpттесек, онда 2-шы кестеден экологиялык каyiпсiздiкке кол суFатын кылмыстык кукык бузyшылыктаpдыц кepiнiсiн байкаyFа болады.
Кесте 1 - Экологиялыщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстарды жалгаспалы тэсiлмен орналастыру
Жылдар Экологи ялык каушспд]кке Алдынгы жылмем
«ол сугатын кылыыстык к^кык брушылыктар (КР КК-нщ 324-327, 343-бзптзры) сллыстырглнда
2002 4 -
2003 4 0
2004 6 +50
2005 4 -33
2006 6 +50
2007 7 + 16
2008 4 -42
2009 1 -75
2010 2 +100
2011 8 +300
2012 3 -62,5
2013 9 +200
2014 12 +25
Кесте 2 - Экологияльщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтарды базистiк тэсiлмен орналастыру
Жылдар Экологи плыв; кдутсЬц1кке Кылмыстылык
кол с^гагын кылмыстык, к^шк. динам иксы (2002 жылмен
б^зуишлыетар (КР КК-шц 324-327, 343-бапгары) салыстыр ганца %)
2Ш2 4 -
2003 4 0
2004 6 +50
2005 4 0
2006 6 +50
2007 7 +75
2008 4 0
2009 ! -75
2010 2 -50
2011 £ +100
2012 3 -25
2013 9 +125
2014 12 +300
Экологиялыщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц осындай аз квлемдi щамтуы квбшесе олардыц сотща 1-2 iс бойынша гана Yкiмдер шыгарылуы олардыц хабарланбауымен немесе олар бойынша щылмыстыщ ютер щозгалмауымен сипатталады. щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц шшен басым болатын зац гылымдарыныц кандидаты Ф.С. Жащсыбекова атап еткендей, «тркелетш экологиялыщ щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц басым белт всiмдiктер мен жануарлар дYниесiне щарсы багытталган щылмыстар» [7, 27 б.].
Сондыщтан, экологиялыщ щылмыстылыщ ла-тенттшк белгiсiне ие. Экологиялыщ щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц латенттш, оныц iшiнде экологиялыщ щауiпсiздiкке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц латенттш щущыщ щоргау органдарыныц жэне Казащстан Республикасыныц щылмыстыщ зацнамасыныц беделiн тYсiретiн фактор болып табылады. Ол щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц тiркелмеуi себебiнен болады. Оган эсер ететiн жагдайлар болып халыщтыц щущыщтыщ санасыныц темен децгейде болуы, щущыщ щоргау органдарыныц экологиялыщ щаушиздшке щол сугатын
кылмыстык к¥кык б^зушылыктар бойынша зац бшушшш темен табылады. Осыныц есебiнен кылмыстык к¥кыктыц негiзгi кагидасы кылмыстык жауаптылыктан кртылмайтындык кагидасы б^зылады. Каралган эюмшшк ютердщ каулыларын талдай келе, кеп жагдайда оларды iстеген адамдар ю-эрекетшде кылмыс к¥рамы бар екендiгiн аныктауга болады. Бiрак, к¥кык колдану органдары кеп жагдайда оларга кылмыстык-к¥кыктык эсер ету шараларын колданбаган. Сондыктан, босатылган адамдар халык арасында бэрiбiр экологиялык кауiпсiздiкке кол с^гатын кылмыстык к¥кык б^зушылыктар бойынша кылмыстык жауаптылык болмайды деп ездершщ iс-эрекет ету аясын кецейе бастайды.
Мысалы, Костанай облыстык коршаган ортаны коргау баскарамасыныц экiмшiлiк к¥кык б^зушылыктар туралы хаттамасына сэйкес 2010 жылы Костанай текстиль компаниясы» ЖШС кауiптi калдыктарды жою бойынша экологиялык талаптарды б^зганы жэне жендеу цехынды калдыктарды тастайтын кездерi нормаланбаганы Yшiн жауаптылыкка тартылды.
КР ЭКртК-нщ 240-бабыныц 1-белiгi бойынша «Костанай текстиль компаниясы» ЖШС бастыгына 48 550 тенге айыпщл салынды.
КР КК-нщ 325-бабында кылмыс заты калдыктар болган жагдайда осы адамды кылмыстык жауаптылыкка тарту мYмкiн болар едь Ал занда осындай тYсiнiктеме болмаганына байланысты кылмыс к¥рамыныц белгiлерi бар iс-эрекеттер экiмшiлiк болып есептеледь
Сейтiп, осыныц есебiнен кептеген кылмыстар аныкталмайды, ал практикада кылмыстылык жагдайы кылмыстык статистика мэлiметтерi бойынша тек тiркелгендерi гана, сонымен катар кылмыс жасагандар санымен гана аныкталады. Сондыктан, «криминалды айсберг» женiнде айтуга болады, онда оныц су Yстi жэне су асты сэйкестiгi 1:7 немесе 1:8 к¥райды [8].
Сарапшылардыц пiкiрiнше, экологиялык кылмыстар, оныц iшiнде экологиялык каушшз-дiкке кол с^гатын кылмыстар бойынша латенттiк 95-99% к¥райды. Осыган байланысты экологиялык кылмыстылыкпен кYрес мэселесi латенттiктi есепке ала отырып халыкпен теракты жэне мацызды мэселелердщ бiрi ретiнде багаланады [9, 54 б.].
РФ Бас прокуратурасы Академиясы Fылыми-зерттеу институтыныц экология саласындагы прокурорлык кадагалау мен зандылыкты ныгайту мэселелерi белiмiнiн гылыми кызметкерi зац гылымдарыныц кандидаты Т.В. Раскиннiн пшршше - эр тYрлi зерттеулер бойынша статистика тек кана накты криминалдык ю-эрекеттердiн аз белiгiн гана камтиды, олардыц латенттiгi 95-99% к¥райды. Латенттiктiн басты детерминанты - кылмыстардыц аныкталмауы табылады [10, 69 б.].
Ресей Федерациясында да экологиялык каушшздшке кол с^гатын кылмыстардыц аз тiркелгенi бойынша да латентп екенiн келесi 3-шi кестеден керуге болады.
Кесте 3 - Ресей Федерациясындагы 2000 жылмен салыстыргандагы 2005-2009 аралыгындагы тiркелген экологиялык кылмыстар
РФ кк бабы Еаптын атауы 2000 2005 2006 2007 2008 2009
] г г 4 I г 7 г
24 Ь Ж^чыстарды журпзу кеънле коршаган орган и коргау ережелерш бузу 5 21 127 29 и 6
247 Экологиялык каутич иагт-тармен жэне калдыкгарыин жумыс гстиу кезжцс срсжо ЛСРД1 б^зу 26 113 £4 42 40
Ш Мнкробншюшялык немссе бас на биология лык агенттер-мен нсмссе улы заттармен жумыс ¡стеу кеэшде кау отепли; ережелерш] и бузылуы 0 0 0 0 0 0
249 П<ггерннар.1ьж ережелерд! жане осшд^ктердн! ауру .'¡ары мен шянкестерше карсы куресу ушш белпленген ере-желердн! б^зылуы 1 2 4 6 3 11
Зац гылымдарыныц кандидаты, доцент Д.Н. Джунусова жалпы пркелген щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц щурылымында экологиялыщ щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц латентпп 7-35% щурайды деп керсетедь Олардыц квпшiлiгi тергеу барысында тощтатылады, басщалары сотталушылардыц кiнэсi дэлелденбегендiктен сотпен ащтау Yкiмдерi шыгарылады. Кеп материалдарбойыншааныщтауоргандарынепзаз iс щозгаудан бас тартады. Орта есеппен алганда 53,3% щылмыстыщ жауаптылыщща тартылгандар гана сотталады. Жалпы щылмыстылыщтыц есуiне байланысты, эсiресе экономикалыщ, пайдакYнемдiк-зорлыщ iстерiнiц экологиялыщ щылмыстармен кYреске щажетп кецiл белiнбейдi. Элi кYнге дешн ол екiншi орынга щалдырылып ондай щауштшк т^гызбайды деп саналады. Сотща жiберiлген iстердiц 80% шартты соттау, санкцияныц ец теменгi мелшерiн немесе жазаны кейiнге щалдыру щолданылган [11, 16 б.].
Экологиялыщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц жогары латентпп женiнде щозгаудан бас тартылган 150 щылмыстыщ iстердiц зерттелуi керсетп, оныц iшiнде 90 % щылмыс щурамыныц белгiлерiнiц болмауы жэне 10% щылмыс факпсшщ аныщтал-мауы болып табылады.
Экiмшiлiк iстердi зерттей келе, Э.Н. Жевла-ков, зацсыз балыщ аулау бойынша экiмiшiлiк жауаптылыщща тартылган 100% эюмшшк ютер-де щылмыс щурамы аныщталды деп керсеттi [12].
1шк iстер органдарыныц тергеу белiмiнде жYргiзiлген сауалнама нэтижесiнде экологиялыщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц латентпп 90% екенiн керсеттi. Сауалнама нэтижесшде осындай щылмыстылыщтыц себептерi аныщталды: бiр тергеушiлер зандардыц езiнде жаза жецш кезделгенiн керсеттi, екiншiлерi - зандардыц кепшшш бланкеттiк болуына байланысты щиын тYсiнуiн керсеттi, Yшiншiлерi - бул щылмыстар бойынша дэлелдеу щиындыгын керсеттi. Осы жагдайга жас галым К.С. Олжабаева да кецiл белген: «Егер экологиялыщ мониторинг немесе нущсанды есептеу эдiстемесi бойынша процесте
сотталушы дауга салып езiнiкiн дэлелдей алса, онда оны жазалау мYмкiн болмайды», - дейдi [13, 128 б.]. Сонымен щатар, щущыщ щоргау органдарыныц темен белсендшп, штаттыщ саныныц аз болуы да табылады.
Экологиялыщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц саны жагынан аз келемдi щамтыгандыщтан жэне кейбiр аймащтарда олар «жумыс iстемейтiндер» щатарына жатщандыщтан КР КК-нщ 324-327, 343-баптары бойынша толыщ криминологиялыщ талдау жасау щиындыщща экелш отыр.
КР КК-нщ 326, 343 баптары бойынша кеп жылдар шшде тiркелген щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц болмауы экологиялыщ щауiпсiздiк саласындагы щолайлы жагдай болуыныц дэлелi емес, ол экологиялыщ щаушшздшке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц латентп екенш дэлелдейтiн тагы бiр жагдай. Оныц себептерi бiрнешеу щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтар щурамыныц объективтiк белгiлерiн аныщтау щиындыгы, экологиялыщщауiпсiздiксаласындаFыбащылаудыц аз болуы, щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтар щурамдарындаFы жеткiлiксiздiктер таFы басща.
Зерттелген экiмшiлiк щущыщ бузушылыщтар туралы хаттамалар керсеткендей, барлыFы 315 хаттамада - 30%-да КР КК-нщ 324327, 343 баптарында кезделген экологиялыщ щаушшздшке щол суFатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц белгiлерi бар екенш керсетп.
КоршаFан орта саласындаFы щущыщ бузушылыщтар жалпы талдау керсеткендей, барлыщ аныщталFан адамдар iшiнен 95% эюмшшк жауаптылыщща тартылFаны аныщталды.
Сонымен, экологиялыщ щаушшздшке щол суFатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц кец таралFан латентп щылмыс болып табылады, езшщ шю жасалу табиFаты бар, жасалу сылтауы ретiнде тез табыс табумен сипатталады. Сондыщтан, осыFан эсер ету осы щубылысты дурыс тYсiнiп саралаFанда Fана мемлекетпк-щущыщтыщ шаралар онымен кYрес жYргiзгенде тиiмдi болары сезсiз.
ПайдаланылFан эдебиеттер TÏ3ÏMi
1. Казащстан Республикасыныц Кылмыстыщ кодексi. Казащстан Республикасыныц кодекс 2014 жылFы 3 шiлдедегi № 226-V.
2. Криминология: учебник /под ред. акад. В.Н. Кудрявцева, проф. В.Е. Эминова. - М.: Юристъ, 1997. - 512 с.
3. Алауханов А.О. Криминология (Кылмыстану): оку к¥ралы (конспект Yшiн). - Алматы: Казыг^рт баспасы, 2006. - 120 бет.
4. Малыгина М.Г. Основания уголовно-правового запрета экологических преступлений: дис. ...канд. юрид. наук. - Караганда, 2004. - 188 с.
5. Исмаилова Б.Ш. Уголовно-правовая и криминологическая характеристика преступлений против биологических ресурсов в Республике Казахстан: дис. ... канд. юрид. наук. - Астана, 2010. -144 с.
6. Имашев Б.М. Криминологические проблемы противоправного банкротства: монография. /под ред. Н.М. Абдирова. - Алматы: Жет жаргы, 2005. - 184 с.
7. Жаксыбекова Ф.С. Эшмд^ер мен жануарлар дYниесiне кол с^гатын экологиялык кылмыстардыц криминологиялык проблемалары: зац гылым. канд... дис. - Астана, 2008. - 139 б.
8. Алексеев А.И. Криминология: Курс лекций. - М.: Щит-М, 1999. - 340 с. // http://pravouch.com/ page/krimminolog/ist/ist-15--idz-ax237.html
9. Тангиев Б.Б. Экологическая преступность на Северо-Западе России // Гражданин и право. -2006. - № 11. - С.54-57.
10. Раскин Т.В. Экологическая преступность: современное состояние и пути противодействия. //Экология и уголовное право: поиск гармонии: межд. научно-практ. конф., посвященной подготовке XXII Олимпийских зимних и XI Паралимпийских зимних игр 2014 г. в г. Сочи / под ред. В.П. Коняхина и М.Л. Прохоровой. - Краснодар: Изд-во ЭДВИ, 2011. - С.67-72.
11. Джунусова Д.Н. Экологическая преступность и ответственность за экологические преступления: специализированный учебный курс - Саратовский Центр по исследованию проблеморганизованной преступности и коррупции. - Саратов: Изд-во ФГБОУ ВПО Саратовская государственная юридическая академия, 2013. - 200 с.
12. Жевлаков Э.Н. Уголовно-правовая охрана окружающей природной среды в Российской Федерации. - М.: Научно-исследовательский институт проблем укрепления законности и правопорядка, 2002 (с изменениями и дополнениями, 2004) // СПС «Гарант».
13. Олжабаева К.С. Индивидуализация неосторожных экологических преступлений и проблемы криминализации ответственности за преступления в области природопользования // Право и государство - 2009. -№2 (43) - С.128-130.
Бул мащалада Казащстан Республикасыныц Жаца щылмыстыщ кодекс контекстгнде экологиялъщ цаутсгзджке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтардыц криминологиялыщ сипаттама-сына талдау жасалган. Мащала авторлары экологиялыщ цаутызджке щол сугатын щылмыстыщ щущыщ бузушылыцтармен курестщ тшм&зд1г1 себептерт аныцтайды.
Тушн свздер: экология, экологиялыщ щылмыстыщ щущыщ бузушылыщтар, криминологиялыщ сипаттама, кримнологиялыщ сипаттама щурылымы, экологиялыщ щылмстылыщтыц жайы мен динамикасы.
В данной статье дается криминологическая характеристика уголовных правонарушений посягающих на экологическую безопасность в контексте нового Уголовного кодекса Республики Казахстан. Авторами статьи выявляются основные причины неэффективности борьбы с уголовными правонарушениями, посягающих на экологическую безопасность.
Ключевые слова: экология, экологические уголовные правонарушения, криминологическая характеристика, структура криминологической характеристики, состояние и динамика экологической преступности.
This article analyzes the criminological characteristics of criminal offenses, encroaching on ecological safety in the context of the new Criminal Code of the Republic of Kazakhstan. The authors identified the main reasons for the ineffectiveness of the fight against criminal offenses, encroaching on ecological safety.
Keywords: ecology, environmental criminal offenses, criminological characteristics, the structure of the criminological characteristics, state and dynamics of environmental crime.
Малик Дулатулы Каражанов,
Казащ инновациялыщ гуманитарлыщ-зац университетшщ Бiлiктiлiктi жетiлдiру жэне мамандарды щайта даярлау институтыныц директоры, щылмыстыщ-щущыщтыщ пэндер кафедрасыныц доцентi, «Кущыщтану» мамандыгы бойынша философия докторы (PhD) (Семей щ.)
Алмас Канатулы Канатов,
КР Зацнама институтыныц щылмыстыщ, щылмыстыщ ic жYргiзу, щылмыстыщ атщару зацнамасы жэне сот сараптамасы бвлiмiнiц бастыгы, зац гылымдарыныц кандидаты, доцент
Экологиялык каушазджке кол суFатын экологиялыщ кылмыстыщ кукык бузушылыщтардыц криминологиялык сипаттамасы
Каражанов Малик Дулатович,
доктор философии по специальности «Юриспруденция», доцент кафедры уголовно-правовых дисциплин, директор Института повышения квалификации и переподготовки кадров Казахского инновационного гуманитарно-юридического университета (г. Семей)
Канатов Алмас Канатович,
главный эксперт-начальник отдела уголовного, уголовно-процессуального и уголовно-исполнительного законодательства и судебной экспертизы Института законодательства РК, к.ю.н., доцент
Криминологическая характеристика уголовных правонарушений, посягающих на экологическую безопасность
Karazhanov Malik Dulatovich,
Doctor of Philosophy in the specialty "Jurisprudence", Associate Professor of Criminal Law, director of the institut of training and retraining of innovative Kazakh Humanitarian Law University (Semey)
Kanatov Almas Kanatovich,
Head of Department of the criminal, criminal procedure and penal enforcement and forensic of the Institute of Legislation of Republic of Kazakhstan, Candidate of legal sciences, Associate Professor
Criminological characteristics of criminal offenses, encroaching on ecological safety
