CC BY
13
Вестник КазНМУ, №4(1) - 2013
РАЗДЕЛ 2. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ДИСЦИПЛИНЫ CHAPTER 2. THE THEORETICAL DISCIPLINES
ГИГИЕНА HYGIENE
УДК 614,7:628,1/3:574(574,51):616
А.Ж. МОЛДАКАРЫЗОВА, С.Ш. СЛАМКУЛОВА, Н.А. АКЖОЛОВА, Л.К. НАЗАРОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы ^азац ¥лттыц Медицина Университетi Жалпы гигиена жэне экология кафедрасы
ЭКОЛОГИЯ ЖЭНЕ Т¥РАКТЫ ДАМУ САБАГЫНДА МОДУЛЬД! ТЕХНОЛОГИЯНЫ КОЛДАНУДЫН ЭД1С-ТЭС1ЛДЕР1
Мацалада экология жэне турацты даму сабагында модульдi технологияны цолданудыц эд/'с-тэа'лдерi, оньщ тиiмдiлiктерi баяндалады.
TYÜiHdi свздер: экология, модуль, технология.
Элемдт б^м берудеп дамудыц стратегиялы^ багытыныц бiрi -о^ытудыц дэстYрлi репродуктивтiк стилiнен eтiп, студенттердщ таным белсендiлiгiн, ез безмен ойлау 1^аб1летЫ жетiлдiретiн б^м берудщ ендi дамып келе жат^ан моделЫе кешу, о^у-тэрбие YPДiсiнiЦ уйымдастыруы мен мазмунына eзгерiс енгiзуiне лайы^ жол табу, жаца технологияларды ^олдану. Осы мiндеттердi шешуге о^ыту технологиялары жагдай жасайды, себебi саба^тарды iс-эрекет жасау ар^ылы eткiзу негiзiнде мYмкiндiк бередi.
Педагогикалы^ технологиялар - бул бЫмшц басымды ма^саттарын бiрiктiрген пэндер мен эд^емелердН о^у-тэрбие Yрдiсiн уйымдастырудыц езара орта^ тужырымдамамен байланыс^ан мЫдеттершН, мазмуныныц, тYрлерi мен эдiстемелiрiнiц кYPделi жэне ашы^ жYйелерi, мунда эр позиция бас^аларына эсер етiп, соцында студенттщ дамуына жагымды жагдайлар жиынтыгын прайды, эаресе, осы багытта модульдiк технологияныц орны ерекше.
Модульдiк о^ыту - б^м мазмуны, бiлiмдi игеру ^ар^ыны, ез бетЫше жумыс iстей алу мYмкiндiгi, о^удыц эдiстерi мен тэсiлдерi бойынша о^ытудыц дербестiгiн ^амтамасыз етедi. Ал «модуль» дегенiмiз - к-эрекетпц ма^сатты багдарламасы белгiлеген децгешне (жоспарланган алдагы нэтиже) жету Yшiн сурыпталган, дидактикалы^ ецделген бiлiм, бiлiк, дагдыныц белг^ мазмуныныц бiрлiгi жэне оныц эд^емелт нус^ауы немесе ая^талган о^у аппараты болып табылатын модульдiк багдарламаныц непзп хуралы. Бас^аша айт^анда, адамныц езЫдт дамуыныц децгеш. Жалпы «модуль» сeзi «о^ытудыц мазмуны мен технологиясын» бiлдiредi. «Модуль мазмуны» eзiндiк магына беретш о^у материалыныц кeлемi ретiнде усынылады.
Модуль дегенiмiз - ^андай да бiр жYйенiц, уйымныц аны^талатын бiршама дербес белИ (Ожегов С.И.). О^у модулi ^айта жацартушы о^у циклi ретшде Yш ^урылымды бeлiктен: кiрiспеден, сейлеу бeлiмiнен жэне ^орытынды бeлiмнен турады.
Психологтардыц пайымдауынша, эрбiр дербес тарауды (та^ырыпты) о^ып^йрену Yш негiзгi кезецнен: шркпе - ынтасын ояту, операционалды^ - танымды^ жэне рефлексиялы^ -багалау кезецдершен туруы тиiс (Фридман Л.М.). 1^аз1рп та^да экология жэне тура^ты даму сабагын о^ытуга жаца идеяларды эр саба^та жан-жа^ты ^олданып, жацаша о^ытудыц тиiмдi жолдарын тауып, жYйелi тYPде ^алыптастыру - заман талабына айналды. Модульдiк о^ыту XX гасырдыц 60-жылдарыныц аягынан бастап дами бастады. Оныц негiзгi мэнi -саба^тыц жоспары, а^параттар жиынтыгы жэне саба^тыц дидактикалы^ ма^саттарына ^ол жетшзуге багыт беретiн эдiстемелiк нус^аулардан турады.
Модульдiк технологиялардыц ерекшелiгi - тек бiлiмдi мецгерту емес, о^ушыныц танымды^ ^абтетш есту, керу, ^имыл ойлауды, ынтаны ^абылдау ^абтетш дамыту ар^ылы жэне оны бекiту, шыгармашылы^ децгешн арттыру арттыру ар^ылы жYзеге асырылады.
Экология жэне тура^ты даму сабагында модульдi технологияны ^олдануда экологиялы^ бiлiмдi насихаттау, жастардыц экологиялы^ кез^арасын, санасын, табигат^а Yлкен парасаттылы^, жауапкершiлiк, ^арым-^атынасын ^алыптастыру басты нысанага алынады. Осы тэрбие ар^ылы адамныц мэдениеттiлiк сезiмi, экологиялы^ санасы ^алыптасады. 9мiрде жэне на^ты iс-эрекетiнде экологиялы^ бiлiмдi ^олдана б1лу, iскерлiкке теселу,
табигатты ^ортау жэне езгертуге байланысты студенттердi жаппай ^огамды^ пайдалы ецбекке ^осу. Саба^тыц ^ызы^ты, сапалы eтуi тiкелей муfалiмнiц шеберлИне байланысты болады. Осы орайда белгл талым Ахмет Байтурсынулыныц «ШеберлттН белпа - тYрлi эдiстi болу», -деген еткен гасырда айтылган сeздерi ойга оралады. Бiр саба^тыц эр кезеццерЫде тYрлi эдiстердi орнымен пайдалану ар^ылы кеп нэтижеге жетуге болады.
Модульдт технологияныц о^ыту iс-эрекетiндегi мацыздылыгын зерделеген зерттеушi М.А. Чошанов модульдт технологияны о^ыту Yдерiсiнде утымды ^олдануга сали^алы Yлес ^ос^ан талым. П.Я. Юцявичене баfдарламалы^-эдiстемелiк ^ужаттамалардыц ^урылымы мен мазмунын модульдеу жобалап, о^у Yдерiсiне енгiзгендер Новиков П.Н., Ермоленко В.А., Новикова Т.Т., Эрганова Н.Е., Бородина Н.В. жэне Ресейдщ бiлiм кенОсппнде аталган технологияны ^олданудыц гылыми непзЫ усынган зерттеушiлер Вазина К.Я., Башарин В.Ф., Тетерина Д.Д. модульдiк технологияныц мацыздылыгы мен студентке бiлiм беру барысындагы тYпкi ма^сат^а жетудегi нэтижелтИн атап кeрсетiп, мацыздылыгын ай^ындап, езектштн дэлелдеп берген едi. Осы салада М.Жанпешсованыц «Модульдiк о^ыту технологиясыныц» мацызы ерекше екенi белгiлi. Себебi аталган технология эдiстерi студенттердi ез безмен жумыс iстеуге, ^орытындылар жасауга, жYйелi бiлiм алуга жетелейдi, eзiн-eзi, езгеш де багалай бiлуге Yйретедi. Тиiмдi белгiлерiнiц бiрi - студенттiц о^у белсендiлiгiн арттыру. Бул технологияныц бiр ерекшелiгi саба^тыц негiзгi кезеццерiнiц бэршде студенттерге гылыми зерттеу жумысын усынуга болады. Студенттiц о^у жэне танымды^ эрекеттерiнiц белсендiлiгiн арттыру - ец негiзгi эдiстемелiк мэселе. Модуль ар^ылы о^ыту - осы мэселенi шешуге мYмкiндiк беретiн тиiмдi жол жэне о^ыту технологиясыныц eзiндiк ерекшелiктерi ^агидалары, белгiлерi бар.
Модульдiк технологияныц ерекшелИ - о^ытушы -уйымдастырушы, студентпен а^ылдаса отырып, эрi дипломат, эрi ^ам^оршы, эрi бiлгiр жетекшi релЫ ат^арады. Модульдiк о^ыту технологиясын ^олдану о^у жYйесiне жацаша сипат бере отырып, студенттердщ экологиялы^ бiлiмнiц белг^ жYйесiн игеруi, табигатты ^оргауы, жер байлыын тиiмдi пайдалануы, экологиялы^ мэдениетп жетiлдiрiп, дYние тану кез^арасын ^алыптастырады.
О^у мазмунын «9су» багытымен - ^арапайымнан кYPДелiге, репродуктивтi тапсырмалардан - гылыми iзденiске ^арай дамыту студенттердщ табигатты ^ортау мэселелерi туралы
Вестник КазНМУ, №4(1) - 2013
гылыми теориялы^ жэне тэжiрибелiк б^ммен ^аруландыру, сонымен 1^атар экология жэне тура^ты даму пэшшц дэрежесiн арттыра отырып, студенттердщ жауапкершiлiгiн жогарылатады. Модульдiк технологияны пайдалану ар^ылы студенттердН Yлгерiм сапасыныц eсуi бай^алады, жалпы дамуда алга жылжу бар.
СтуденттердН экологиялы^ бЫмшц белггш жYйесiн игеруi, табигатты ^оргауы, жер байлыгын тиiмдi пайдалануы
экологиялы^ мэдениетт жетiлдiрiп, ^оршаган ортаны ^ортау жэне тиiмдi пайдалану кез^арасын ^алыптастыруда белсецдтИ артуда, ойлау, пэнге деген ынтызарлы^ жогарылауда, ез бетiнше бiлiм алуга багыт беру болып табылады. Модульдт о^ыту технологиясы экология жэне тура^ты даму саба^тарында студенттердН бiлiмiн жYйелеуге, бiлiмдi сапалы мецгеруге толы^ мYмкiндiк бередi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Жанпейсова М.М. Модульдiк технология о^ушыны жан-жа^ты дамытудыц бiрден-бiр хуралы. Алматы, 2006. - 35 б.
2 Чошанов М.А. К вопросу о проблемно-модульном обучении.// Среднее специальное образование. - 1991. - С 3.- 4.
3 Юцявичене П.А. Теория и практика модульного обучения. - Каунас: Швиеса, - 1989. -62 с.
А.Ж.МОЛДАКАРЫЗОВА, С.Ш. СЛАМКУЛОВА, Н.А. АКЖОЛОВА, Л.К.НАЗАРОВА
МЕТОДЫ ПРИМЕНЕНИЯ МОДУЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА ЗАНЯТИЯХ ПО ЭКОЛОГИИ И УСТОЙЧИВОМУ РАЗВИТИЮ
Резюме: В статье описываются методы применения модульных технологий и их преимущества в ведении занятий по экологии и устойчивому развитию.
Ключевые слова: экология, модуль, технология.
A.Z. MOLDAKARYZOVA, S. SLAMKULOVA, L.K. NAZAROVA, N.A. AKJOLOVA
METHODS OF APPLYING MODULE TECHNOLOGIES IN LESSONS ON THE ECOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
Resume: The article describes the methods of module technologies and its advantages in running activities in the lessons on Ecology and Development.
Keywords: ecology, the module, technology.
У ДК 614.7:574:546.3 - 053.2
А.К. ТЕКМАНОВА, М.Б. КАТАП, Г.Н. АМИРОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы ^аза; ¥лтты; Медицина университетi
АЛМАТЫ КАЛАСЫНЫН СУЫ ЖЭНЕ СУМЕН КАМТАМАСЫЗ ЕТ1ЛУ1
Бул ма;алада Алматы ;аласы бойынша " Су нубыры желiсi" б'1рлест'1г'1н'1Ц санитарлы-гигиеналы; тексеру туралы ;орытындысы берiлген.
ТYйiндi свздер: су, су нубыры нурылымы, су ;оргау iс-шаралары
Су 1,11% сутек пен 88,89% оттектН химиялы^ ^осылысы. Жер гидросферасыныц жалпы кeлемi шамамен 1800 млн. км3, судыц денгей — 1370 млн. км3 дYниежYзiлiк мухиттыц Yлесiнде, шамамен 13 мыц. км3 су буы ^шнде атмосферада жэне 90 млн км3-ден кeбiрегi ^урлы^тыц тущы суы болып табылады. Су биосферада орасан зор роль ат^арады, ол ^i заттектН мацызды ^урамды бeлiгi, онсыз ^ршЫк болмайды. Адам су болмаса 5-6 ^н Гана тiршiлiк ете алады, eйткенi оныц денесi орта есеппен 65% судан тYрады. Адам эмбрионыныц 97 пайызы су, жаца туган баланыц дене массасыныц 77 пайызы судан тYрады. 50 жас^а карай су дене массасыныц 60%-ын ^урайды. Адам экологиясы жeнiндегi зерттеулерде халы^тыц сапалы сумен жабды^талуы проблемалары эр тYрлi туртыдан ^арастырылады. Бул орайда, ец алдымен сумен жабды^тау ^здерЫе, судыц сапасына ерекше мацыз бершедк Мысалы, кермек суларды тутынудан адамныц несеп жэне eт жолдарына тас байланады, ультратущы сулы eцiрлерде жYрек-^антамыр аурулары жиi кездеседi. Судыц химиялы^ ^урамы адамдарды биогеохимиялы^ эндемиялар деп аталатын ауруларга душар етуге себепшi болуы мYмкiн. Мысалы, ауыз суда фтор жеткпесе тiс жегiсi, ал бул микроэлемент шамадан арты^ болса, флюороз ауруы пайда болады. Суды хлорлау кезiнде тузiлетiн органикалы^ заттектерi мол хлорорганикалы^ ^осылыстар,
мамандардыц шмрЫше, кYштi канцерогендер болып табылады. Кейбiр тiлсiз апаттар да сумен байланысты. БYгiн Алматы ^аласыныц сумен жабды^тау жэне су бeлiп беру жYйесi ^аза^стан Республикасындагы ец iрi кэапорын болып табылады, ол ^ала мен оган тиiп жат^ан аудандардагы 1,5 миллионнан астам туртынга ^ызмет ^рсетт келедi. «Холдинг Алматы Су» М^К 1^ызметЫ мeлдiр болу, ^олданыстагы зацнама талаптарын мYлтiксiз орындау, барлы^ тутынушылар Yшiн сумен жабды^тау жэне су бeлiп беру ^ызметтерЫе тецдей мYмкiндiк беру ^агидаларында ^урады. Алматы паласы сумен жабды^тау жэне су бeлiп беру кэсiпорны 1931 жылы ^урылды. «Алматы паласы экiмдiгiнiц «Холдинг Алматы Су» мемлекетпк коммуналды^ кэсiпорны Алматы ^аласыныц экiмдiгiнiц 07.08.2008 жылгы №4/638 ^аулысына сэйкес 2008 жылдан берi ^ызмет ат^арып келедi.
«Холдинг Алматы Су» М^К ^урамына Yш енштес кэсiпорын кiредi:
1. «Бастау» ЕМ^К - ауыз су eндiру, тазарту жэне тарату.
2. «Тоспа Су» ЕМ^К - ^аланыц агынды суларын ^абылдау, бeлу жэне тазарту.
3. «Су желici» ЕМ^К - су ^убырыныц желiлерi бойынша су беру, тасымалдау жэне Yлестiру.
