CC BY
23
Вестник КазНМУ, №4(1) - 2013
гылыми теориялы^ жэне тэжiрибелiк б^ммен ^аруландыру, сонымен 1^атар экология жэне тура^ты даму пэшшц дэрежесiн арттыра отырып, студенттердщ жауапкершiлiгiн жогарылатады. Модульдiк технологияны пайдалану ар^ылы студенттердН Yлгерiм сапасыныц eсуi бай^алады, жалпы дамуда алга жылжу бар.
СтуденттердН экологиялы^ бЫмшц белггш жYйесiн игеруi, табигатты ^оргауы, жер байлыгын тиiмдi пайдалануы
экологиялы^ мэдениетт жетiлдiрiп, ^оршаган ортаны ^ортау жэне тиiмдi пайдалану кез^арасын ^алыптастыруда белсецдтИ артуда, ойлау, пэнге деген ынтызарлы^ жогарылауда, ез бетiнше бiлiм алуга багыт беру болып табылады. Модульдт о^ыту технологиясы экология жэне тура^ты даму саба^тарында студенттердН бiлiмiн жYйелеуге, бiлiмдi сапалы мецгеруге толы^ мYмкiндiк бередi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Жанпейсова М.М. Модульдiк технология о^ушыны жан-жа^ты дамытудыц бiрден-бiр хуралы. Алматы, 2006. - 35 б.
2 Чошанов М.А. К вопросу о проблемно-модульном обучении.// Среднее специальное образование. - 1991. - С 3.- 4.
3 Юцявичене П.А. Теория и практика модульного обучения. - Каунас: Швиеса, - 1989. -62 с.
А.Ж.МОЛДАКАРЫЗОВА, С.Ш. СЛАМКУЛОВА, Н.А. АКЖОЛОВА, Л.К.НАЗАРОВА
МЕТОДЫ ПРИМЕНЕНИЯ МОДУЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА ЗАНЯТИЯХ ПО ЭКОЛОГИИ И УСТОЙЧИВОМУ РАЗВИТИЮ
Резюме: В статье описываются методы применения модульных технологий и их преимущества в ведении занятий по экологии и устойчивому развитию.
Ключевые слова: экология, модуль, технология.
A.Z. MOLDAKARYZOVA, S. SLAMKULOVA, L.K. NAZAROVA, N.A. AKJOLOVA
METHODS OF APPLYING MODULE TECHNOLOGIES IN LESSONS ON THE ECOLOGY AND SUSTAINABLE DEVELOPMENT
Resume: The article describes the methods of module technologies and its advantages in running activities in the lessons on Ecology and Development.
Keywords: ecology, the module, technology.
У ДК 614.7:574:546.3 - 053.2
А.К. ТЕКМАНОВА, М.Б. КАТАП, Г.Н. АМИРОВА
С.Ж. Асфендияров атындагы ^аза; ¥лтты; Медицина университетi
АЛМАТЫ КАЛАСЫНЫН СУЫ ЖЭНЕ СУМЕН КАМТАМАСЫЗ ЕТ1ЛУ1
Бул ма;алада Алматы ;аласы бойынша " Су нубыры желiсi" б'1рлест'1г'1н'1Ц санитарлы-гигиеналы; тексеру туралы ;орытындысы берiлген.
ТYйiндi свздер: су, су нубыры нурылымы, су ;оргау iс-шаралары
Су 1,11% сутек пен 88,89% оттектН химиялы^ ^осылысы. Жер гидросферасыныц жалпы кeлемi шамамен 1800 млн. км3, судыц денгей — 1370 млн. км3 дYниежYзiлiк мухиттыц Yлесiнде, шамамен 13 мыц. км3 су буы ^шнде атмосферада жэне 90 млн км3-ден кeбiрегi ^урлы^тыц тущы суы болып табылады. Су биосферада орасан зор роль ат^арады, ол ^i заттектН мацызды ^урамды бeлiгi, онсыз ^ршЫк болмайды. Адам су болмаса 5-6 ^н Гана тiршiлiк ете алады, eйткенi оныц денесi орта есеппен 65% судан тYрады. Адам эмбрионыныц 97 пайызы су, жаца туган баланыц дене массасыныц 77 пайызы судан тYрады. 50 жас^а карай су дене массасыныц 60%-ын ^урайды. Адам экологиясы жeнiндегi зерттеулерде халы^тыц сапалы сумен жабды^талуы проблемалары эр тYрлi туртыдан ^арастырылады. Бул орайда, ец алдымен сумен жабды^тау ^здерЫе, судыц сапасына ерекше мацыз бершедк Мысалы, кермек суларды тутынудан адамныц несеп жэне eт жолдарына тас байланады, ультратущы сулы eцiрлерде жYрек-^антамыр аурулары жиi кездеседi. Судыц химиялы^ ^урамы адамдарды биогеохимиялы^ эндемиялар деп аталатын ауруларга душар етуге себепшi болуы мYмкiн. Мысалы, ауыз суда фтор жеткпесе тiс жегiсi, ал бул микроэлемент шамадан арты^ болса, флюороз ауруы пайда болады. Суды хлорлау кезiнде тузiлетiн органикалы^ заттектерi мол хлорорганикалы^ ^осылыстар,
мамандардыц шмрЫше, кYштi канцерогендер болып табылады. Кейбiр тiлсiз апаттар да сумен байланысты. БYгiн Алматы ^аласыныц сумен жабды^тау жэне су бeлiп беру жYйесi ^аза^стан Республикасындагы ец iрi кэапорын болып табылады, ол ^ала мен оган тиiп жат^ан аудандардагы 1,5 миллионнан астам туртынга ^ызмет ^рсетт келедi. «Холдинг Алматы Су» М^К 1^ызметЫ мeлдiр болу, ^олданыстагы зацнама талаптарын мYлтiксiз орындау, барлы^ тутынушылар Yшiн сумен жабды^тау жэне су бeлiп беру ^ызметтерЫе тецдей мYмкiндiк беру ^агидаларында ^урады. Алматы паласы сумен жабды^тау жэне су бeлiп беру кэсiпорны 1931 жылы ^урылды. «Алматы паласы экiмдiгiнiц «Холдинг Алматы Су» мемлекетпк коммуналды^ кэсiпорны Алматы ^аласыныц экiмдiгiнiц 07.08.2008 жылгы №4/638 ^аулысына сэйкес 2008 жылдан берi ^ызмет ат^арып келедi.
«Холдинг Алматы Су» М^К ^урамына Yш енштес кэсiпорын кiредi:
1. «Бастау» ЕМ^К - ауыз су eндiру, тазарту жэне тарату.
2. «Тоспа Су» ЕМ^К - ^аланыц агынды суларын ^абылдау, бeлу жэне тазарту.
3. «Су желici» ЕМ^К - су ^убырыныц желiлерi бойынша су беру, тасымалдау жэне Yлестiру.
Вестник КазНМУ, №4(1) - 2013
Алматы каласыныц су жYйесiн зерттеу шецбершде едэуiр жумыстар аткарылган,солардыц 6ipi ^ДС фаулыепнщ 4 курс студенттерi «Су желid» ЕМ^К - су кубырыныц желiлерi бойынша су беру, тасымалдау жэне Yлестiру кэсiпорнына санитарлык сараптама жасады. Санитарлык сараптама 10.10.2012 ж. сагат 10:00-де,сол кэсторнныц технолгi Цхай Татьяна Александровнаныц катысуымен жYргiзiлдi. «Су желid» ЕМ^К кэсiпорны Алматы каласыныц 1/3 бeлiгiн ауыз сумен камтамасыз етiп отыр. Бул объектiге су Yлкен Алматы e3eHiHeH агыс бойынша су торабы бойынша келедi. Келген су тундыру имараттарына келiп куйылады. Су тундыру имараттарыныц Yш TYрi Карастырылган,олар:
1)Спиральды
2)Тiгiнен
3)Келденец
Осы имараттардыц iшiнде ец тиiмдi жэне кeлемдiсi тiгiнен тундыру имараты, бфа^та калган имараттардыцда алатын орны ерекше.Улкен Алматы eзенiнен келiп тYскен су осы тундыру имараттарына тец белшт куйылады. Тундыру процес 3,5-4 сагатка созылады. Сонымен катар тундыру имараттарында каогуляция процес катар жYредi. Коагулянттар ретiнде хлорлы темiр жэне алюмини сульфаты колданылады. Коагулянттар белек трубалы желi бойынша келiп косылады, олардыц мeлшерi судыц каншалыкты ластанганына тжелей байланысты. Себебi судыц лайлылыгы жыл мезгiлдерiне байланысты ауыткып турады. Мысалы кыс мезгiлдерiнде судыц лайлыльны 2мг/л асып кетуi байкалады. Тундыру имараттарындагы тунган тунба жылына бiррет тазаланып турады. Тундырылган су
фильтрлеу имараттарына етедк Бул объектiде екi фильтрлеу орталыгы орналаскан. Ескi фильтрлеу орталыгы 1939 жылдан берi, фильтрлi имаратымен жумыс iстейдi. Ал жаца орталыгы 12 фильтрлеу имаратымен 1982 жылдан берi жумыс аткарып келедi. Бул орталыкта фильтр ретiнде Талдыкортандык керамзит тасы колданылады. Керамзиттщ келемi 1-1,5 мм, калыцдыгы 1,5 метр жэне де 5 метр терецдтте орналаскан. Фильтрлеу орталыгынан шыккан су бактериологиялык залалсыздандыру орталыгына жiберiледi, залалсыздандыргыш ретшде Арал ас тузы (NaCL) колданылады. Тузды электролиездеу аркылы хлор белЫт шыгарылып суды керектi мелшерде залалсыздандырады. Толык залалсыздандырудан еткен су Коймаларына жЮертедк Су к°ймалары СанЕжН талаптарына сэйкес жэне де 6000 м* сыйымдылыкты камтыйды. Осы суды
тазалау орталыгы Алматы каласына жылына шамамен 5400014*
су жiберiп турады. Жалпы объектi СанЕжН талаптарына толыктай сэйкес келедi жэне де толыктай кекалдандыру жумыстары жYрriзiлiп,санитарлык коргау аймагы Карасытырылыган. Бул мекеме Алматы каласын ауыз сумен Камтамасыз етумен катар, болашак мамандарга практикалык тургыда бiлiм беретш орталык ретiнде де ез кызыметЫ аткарып келедi.
^орытынды: Сонымен, жогарыда айтылган барлык жагдайлар, халык тутынатын су накты айтканда "Холдинг Алматы Су" М^К Кызмет канагаттанарлык деп есептеуге болады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 ^Р «Халык денсаулыгы жэне денсаулык сактау жYйесi» туралы кодексi. - Астана: 2009. - № 193 -IV
2 СанНмЕ «Санитарно-эпидемиологические требования к водоисточникам, местам водозабора для хозяйственно-питьевых целей, хозяйственно-питьевому водоснабжению и местам культурно-бытового водопользования и безопасности водных объектов» Астана 2011.
3 ^Р «Мемлекетпк жэне санитарлык бакылау» зацы. Астана , Акорда, 2011 № 377-МЗРК
4 ^азакстан Республикасыныц кукык бузушылык туралы кодексi. - Астана: 2002
А.К. ТЕКМАНОВА, М.Б. КАТАП, Г.Н. АМИРОВА
ВОДА И ВОДАСНАБЖЕНИЕ Г.АЛМАТЫ
Резюме: Данной статье представлены материалы о санитарно-гигиеническом обследовании корпорации «Водоповодные сети» г.Алматы Ключевые слова: вода, водопроводные сооружения, водоoхранные мероприятия.
A.K. TEKMANOVA, M.B. KATAP, G.N. AMIROVA
WATER AND WATER-SUPPLY ALMATY CITY
Resume: Given article are presented material about sanitary-hygienic examination to corporations " Water network" Almaty city. Keywords: water, water buildings, water safe actions
УДК 627.621.396 (075.8)
А.ЖАХАНОВ, КК-ТОГЫЗБАЕВА, Л.Б.СЕЙДУАНОВА
С.Ж.Асфендияров атындагы ^аза; улттын; МедицинаУниверситетi Ецбек гигиенасы кафедрасы
радиолокациялыК станциялардаГы ЕНБЕК гигиенасы
Радиолокациялы; станциялардаГы ецбек гигиенасы осы уа;ыттагы гылым саласындагы езект'1 мэселелерд'!Ц 6ipi. Ма;алада жеке тулганыц тiршiлiк пен радиациялы; ;аупа'зд1'кт1' ;амтитын нег'зг'! ережелердi са;тау мен нормалары ескерiлген. ТYйiндi свздер: Радиация, РЛС, АЖЖ, ^ауiпсiздiк, Сэулелену
Осы замангы радиоэлектрониканыц eте каркынды ену^ оныц Ынде эртYрлi радиолокациялыК жYйенiц жэне кондыртылардыц орналасуы, оны пайданушылар ке^сттн кецейтп, олар радио-толкынныц аса жогары жиiлiктегi (АЖЖ) диапозонды эрекетке №штк Осындай кeрсетiлген физикалык эсер факторы,тек
мамандарта Гана емес,АЖЖ-к генераторы eрiстiк кызме™ен шугылданатындар жэне кейбiр тiкелей катнасы жок адамдар да техникалык жабдыктарымен жумыс аткаруда. Пайдалану ерекшелт бар радиолокациялыК станцияныц конструкциялык жэне кондыргыларымен камтамасыз етiлуi, к
