Научная статья на тему 'ЭКОЛОГИЯ СОҲАСИДАГИ ЖИНОЯТ БЎЙИЧА ТЕРГОВГА ҚАДАР ТЕКШИРУВ ДАВОМИДА ЎТКАЗИЛИШИ МУМКИН БЎЛГАН ТЕРГОВ ҲАРАКАТЛАРИ ВА ПРОЦЕССУАЛ ҲАРАКАТЛАР'

ЭКОЛОГИЯ СОҲАСИДАГИ ЖИНОЯТ БЎЙИЧА ТЕРГОВГА ҚАДАР ТЕКШИРУВ ДАВОМИДА ЎТКАЗИЛИШИ МУМКИН БЎЛГАН ТЕРГОВ ҲАРАКАТЛАРИ ВА ПРОЦЕССУАЛ ҲАРАКАТЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
79
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
атроф-муҳит / терговчи / суриштирувчи / экология / зарар / атмосфера / далиллар / муҳофаза / оқибат.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Самандаров Кудрат Базарбаевич

Мақолада Ерларни ифлослантириш ёки бузиш, сув ёки атмосфера ҳавосини ифлослантириш одамларнинг оммавий равишда касалланиши, ҳайвонлар, паррандалар ёки балиқларнинг қирилиб кетиши ёки бошқача оғир оқибатларга сабаб бўлаётган жиноятлар тушунчаси ва мазмун ссмоҳияти баён этилган. Шунингдек, мазкур жиноятни тергов қилишга оид тегишли қонунчиликдаги мавжуд бўшлиқларни тўлдириш бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЭКОЛОГИЯ СОҲАСИДАГИ ЖИНОЯТ БЎЙИЧА ТЕРГОВГА ҚАДАР ТЕКШИРУВ ДАВОМИДА ЎТКАЗИЛИШИ МУМКИН БЎЛГАН ТЕРГОВ ҲАРАКАТЛАРИ ВА ПРОЦЕССУАЛ ҲАРАКАТЛАР»

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10

ЭКОЛОГИЯ СОХДСИДАГИ ЖИНОЯТ БУЙИЧА ТЕРГОВГА КАДАР ТЕКШИРУВ ДАВОМИДА УТКАЗИЛИШИ МУМКИН БУЛГАН ТЕРГОВ

ХДРАКАТЛАРИ ВА ПРОЦЕССУАЛ ХДРАКАТЛАР

Ф 1 )> 1>#:

Самандаров Кудрат Базарбаевич

Узбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Подполковниги https://doi.org/10.5281/zenodo.7296238

¿К. ж ч

Аннотация: Маколада Ерларни ифлослантириш ёки бузиш, сув ёки атмосфера хавосини ифлослантириш одамларнинг оммавий равишда касалланиши, хайвонлар, паррандалар ёки баликларнинг кирилиб кетиши ёки бошкача огир окибатларга сабаб булаётган жиноятлар тушунчаси ва мазмун

ссмохияти баён этилган. Шунингдек, мазкур жиноятни тергов килишга оид

__________ „ _

тегишли конунчиликдаги мавжуд бушликларни тулдириш буйича таклиф ва

>

*

тавсиялар берилган.

Калит сузлар: атроф-мухит, терговчи, суриштирувчи, экология, зарар, атмосфера, далиллар, мухофаза, окибат.

шы ¡¿m

m?

INTERROGATIVE AND PROCEDURAL ACTIONS CARRIED OUT DURING THE PRE INTERROGATION OF THE CRIME IN THE SPHERE

OF ECOLOGY Samandarov Kudrat Bazarbayevich

Lieutenant colonel of the Ministry of Internal Affairs of the Republic of Uzbekistan

- >3*

Annotation: The article analyzes the essence and meaning of crimes that pollute or damage lands, water or atmospheric air, cause public illness, extermination of animals, birds or fish, or with other serious consequences. In addition, proposals and recommendations are developed to fill existing gaps in the relevant legislation related J-jt

*

to the interrogation of the crime.

ш

Key words: environment, interrogator, investigator, ecology, damage, atmosphere, evidence, protection, consequence.

БЕДСТВЕННЫЕ И ПРОЦЕССУАЛЬНЫЕ ДЕЙСТВИЯ, ПРОИЗВОДИМЫЕ В ПЕРВОНАЧАЛНОМ СЛЕДСТВИИ ПО ПРЕСТУПЛЕНИЯМ В СФЕРЕ ЭКОЛОГИИ

V> ¡>

>q ] i )> >

и>,* ^ «KQs

Самандаров Кудрат Базарбаевич

Подполковник МВД Республики Узбекистан

ЛгТЗш :)Ж <1 1 >

Аннотация: В статье анализируются сущность и значение преступлений,

•»И)

загрязняющих или наносящих ущерб землям, водам или атмосферному воздуху, вызывающих заболевание, истребление животных, птиц или рыбы, либо повлекших иные тяжкие последствия. Также, разрабатываются

! И*:

предложения и рекомендации по восполнению имеющихся пробелов в

соответствующем законодательстве, связанных со следствием по данным преступлениям.

Ключевые слова: окружающая среда, следователь, дознаватель, экология, <1 I)^ ущерб, атмосфера, доказательства, охрана, следствие.

Сунгги йилларда ижтимоий - иктисодий ривожланиш даражасининг

Г»1ЛТ^Т1Г\ ГЧА1ЛП О'ГТ^П ТТ ТТТХГ'П Т7П ТТП п АПТТ1 ТТП Г\П 1ЛТЛП 1ЛГЧ1Л Пип /ЛЛТГТТПТТТХТТТТТТХТТГ' »П ГТСП1Л1ЛП1Л

тобора ортиб бораётганлиги уз навбатида баркарор ривожланишнинг мукаррар

шартларидан бири сифатида атроф мухитни мухофаза килиш заруриятини келтириб чикармокда. Шу маънода атроф мухитни турли хукукка хилоф таъсирлардан мухофаза килиш - жиноят, маъмурий, экология ва бошка хукук

сохалрининг устувор вазифаларидан бирига айланиб улгурди. Экологик хукукбузарликлар микдорининг ортиши, атроф мухит сифатининг пасайиши атроф мухитни мухофаза килиш хукукий нормаларининг даражасини ошириш, ушбу муаммони хал килиш буйича умумий саъй-харакатларни бирлаштиришни такозо этади.

Инсоният XXI асрга кадам куяр экан, унинг олдида оламни асраш, келажак

______ ___™_тт™ттт .....™ттттт.

.1 :

авлоднинг баркарорлигини таъминлаш, турли экологик муаммоларнинг олдини олишдек долзарб масала кундаланг турибдики, бу хеч кимни ташвишга солмай колмайди [1]. Экология хозирги замоннинг кенг микёсдаги кескин ижтимоий муаммоларидан биридир. Уни хал этиш барча халкларнинг манфаатларига мос булиб, цивилизациянинг хозирги куни ва келажаги куп жихатдан ана шу муаммонинг хал килинишига богликдир.

Х,ар кандай ижтимоий хавфли килмиш ижтимоий хавфли булганидагина жиноий жавобгарликни келтириб чикаради. Бизга маълумки, инсонларнинг фикрлари, ички психик жараёнлари, эътикодлари канчалик ижтимоий хавфли булмасин, агар харакат ёки харакатсизлик жиноят сифатида амалга ошмаса, жиноят конуни бунинг учун жавобгарлик белгиламайди. ^илмиш мазмуни буйича ижтимоий хавфли булганидагина жиноят деб хисобланади[2]. Ижтимоий хавфлилик жиноят хукукида жиноятнинг моддий белгиси деб хисобланади. Чунки ижтимоий хавфлилик жиноятнинг мазмунини очиб беради

_____„.„_________________________________ „___„гг ______

ва у конун чикарувчининг хохишидан келиб чикади.

а » I

Щ >

Конун кучи билан факат ижтимоий хавфли харакатлар харакатсизликлар) нинг содир этилишинигина назорат килиши мумкин. Атроф мухитни мухофаза килиш сохасидаги жиноятлар етарли даражада сифат ва сон курсаткичларига эга. Сув, тупрок ва атмосфера хавоси намуналари, шунингдек, ифлосланган хайвон ва усимлик дунёси намуналари (уларнинг ёмонлашишига йул куймаслик учун) текширишдан сунг дархол органларнинг тегишли лабораторияларига тадкикот учун юборилиши керак [3]. Атроф-мухит холати устидан назоратни амалга оширишда хар кандай кечикиш намуналарнинг

шикастланишига ва улардан кейинги фойдаланишнинг мумкин емаслигига олиб келиши мумкин. Белгиланган намуналар ва намуналарнинг дастлабки тадкикотларини утказиш уларни кейинги экспертизадан утказишга тускинлик килмайди.

Технологик, ишлаб чикариш ва бошка жараёнларнинг тартиби, атроф-мухитни зарарли ишлаб чикариш ва маиший чикиндилардан химоя килиш усуллари ва тизимлари, тозалаш воситаларининг техник холати, ишлаб чикариш ва бошка жараёнларнинг хавфсизлиги учун масъул шахслар доираси тугрисида асосий маълумотлар, хар хил хужжатлардан олиш мумкин. Урганилаётган корхоналарда мавжуд булган -полислар, табиатни мухофаза килиш тугрисидаги конунларга риоя етилиши устидан назоратни амалга оширувчи органларнинг материаллари [4].

Ушбу коидаларнинг жиноий бузилишини текширишнинг хар кандай боскичида, одатда, тергов жараёнида юзага келадиган муаммоларни хал килиш учун махсус билимларга эхтиёж бор. Бу ветеринария, биологик (ихтиологик), кимёвий, техник, тиббий, гидрометеорологик ва бошка махсус билимларни,

шунингдек, атроф-мухит сохасидаги махсус норматив талаблар сохасидаги махсус билимларни талаб килиши мумкин.

Экология сохасидаги жиноятлар тугрисида ишлар конунга хилоф равишда эгаллаб олинган ерларни атрофида истикомат килувчи фукаролар, ушбу худуд махалла фукаролар йигини фаоллари, сув-техника назорати, баликчилик назорати, санитария-эпидемиология станцияси органлари, корхона маъмурияти, жамоат бирлашмалари, оммавий ахборот воситалари, алохида фукаролар ва бошка манфаатдор фукаролар ахборотларига асосланиб кузгатилади [5].

Х,одиса жойидан ахборотга эга барча шахслар, яъни жабрланувчилар, ходисани уз кузи билан курган шахслар, жиноятни биринчи булиб сезган ёки моддий жавобгар шахслар, объектнинг рахбарлари аникланиб, уларнинг барчасидан тушунтириш хати олинади.

Х,одиса содир булган жойни куздан кечириш пайтида холисларни жалб килиш лозим. Уларни таклиф этиш масаласини жойга чикишдан аввал хал килиш лозим. Одатда холислар (улар икки нафардан кам булмаслиги керак)

т ^ »!'

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10

л

махаллий халк ичидан танланади. Агар ходиса жоии турар жоилардан,

• ' ' '

кишлоклардан узокда ёки куздан кечириш тунда утказиладиган булса, у холда якин атрофда истикомат килувчи шахслардан холис танлаш максадга мувофик

/1 ■ ■ ■ И ■ vy /-Л, И I i V i Ж ■ ■ \vy 1 » 1 H 1 ■ Y, Ж ■ .1. ^J JJ Ж Ж Ä III Hi 1 1 / VV/^iJlV Ж HI 1»! 1 111 1 » Ж H i H 14 J U V VJ7 X 11V,

булади [6]. Холислар ишнинг кандай натижа беришидан манфаатдор

аиэ

булмасликлари керак. Холисларни танлашда хатоликларга иул куимаслик лозим. Хрдисани биринчи булиб аниклаган, уз кузи билан курган шахслар, гумонланувчи шахс ёки жабрланувчиларнинг танишлари ва

! Ш-

кариндошларини, вояга етмаган шахсларни холис сифатида жалб этиш мумкин эмас. Баъзи холатларда агар холислар маълум билимларга эга булсалар, бу ишга ижобий таъсир килади. Масалан, авария жойини куздан кечиришда, агар холислар технологик жараён билан таниш булсалар, улар терговчининг эътиборини мухим холатларга каратишлари мумкин. Холисларнинг конуний хукук ва бурчлари тушунтирилади. Зарур холларда, улар тергов харакатида олинган маълумотларни овоза килмаслик тугрисида огохлантириладилар.

T/4W™ _„„„„„. ___________*______

Куздан кечириш вактида тергов-тезкор гурухининг барча аъзолари

иштирок этадилар. Уларнинг хар бири узининг билимлари ва курикнинг вазифаларига асосланиб, ишга бахо берадилар. Хрдисани биринчи аниклаган шахслардан суров олганда, ходиса содир булган жойда (кандайдир бир ходиса

iW -

жойига) узгаришлар киритилганми ёки йукми, бирор объектга тегилганми ёки йукми, буларнинг барчасини аниклаш мухим ахамият касб этади.

Экология сохасидаги жиноятларни тергов килишда, бошка жиноятлар каби куйидагиларни исботлаш лозим:

- содир булган харакатда жиноят таркиби борлиги;

- агар жиноят таркиби бор булса, ушбу жиноят каерда, качон, кандай тарзда содир этилган;

- ушбу жиноятларнинг объектив ва субъектив холатлари.

Шу билан бирга, экология сохасидаги жиноятни тергов килишда содир булган харакат билан унинг натижаси уртасидаги сабабий богланишни аниклаш мухим хисобланади.

И-1

* ; |>

Фойдаланилган адабиётлар:

»

------------ --------р:

1. Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекси. 1994 йил 22 сентябрь. https://lex.uz/docs/111460

2. Жиноятларни тергов килиш методикаси: Маърузалар курси / Д. М.

Ж

Миразов, Х. А. Тураббаев, Ш. Т. Джуманов ва бошк. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2017. - 228 б.

3. Рахманкулов А.Х. Миразов Д.М. Дастлабки тергов: Дарслик. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2012. - 455-б.

♦ ¡>

>q ] q )> >

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

а I

к*

4. Узбекистон Республикасининг «Суриштирув институти такомиллаштирилиши муносабати билан Узбекистон Республикасининг айрим конун хужжатларига узгартиш ва кушимчалар киритиш тугрисида»ги 2017 йил 6 сентябрь УРК-442-сон Конуни // Халк сузи. - 2017. - 7 сент.

5.Узбекистон Республикасининг жиноят процесси: Дарслик / Б.А.Миренский, А. Х. Рахманкулов, Д. М. Миразов ва бошк. - Т., 2012. - 607 б.

6. Табиат мухофазаси буйича Давлат Кумитаси ва БМТ нинг Узбекистондаги ваколатхонаси. Экологик вазият буйича Миллий маъруза ва Узбекистонда табиий ресурслардан фойдаланиш. Тошкент, 2009.

иф

ой* >*

•ЯГ У

3 >>

ЩУ>

!>3*:

т>с

!• >

я > :>;

ж*-

^И >

Л ) ^

Уж

3 >з*:

Ш > Ш >

£ И > Мь

Ш >

Ы>

ж**

т >

{> *

Ц >р

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.