Научная статья на тему 'КИБЕРЖИНОЯТЛАРНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ: ТУШУНЧАСИ, МАЗМУН-МОҲИЯТИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ'

КИБЕРЖИНОЯТЛАРНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ: ТУШУНЧАСИ, МАЗМУН-МОҲИЯТИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
316
55
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кибержиноят тушунча / мазмун-моҳият / халқаро тажриба / ахборотни ҳимоя қилиш / интернет / маълумот / кибержиноятлар / кибермакон / халқаро ҳамкорлик / стандарт

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Бекзод Бахтиёр Ўғли Жумаев

Мақолада кибержиноятларнинг умумий тавсифи: тушунчаси, мазмун-моҳияти ва хусусиятлари кибержиноятларга қарши курашишда ҳамда тергов қилишга доир хорижий тажриба амалиёти ёритилиб ўтилган, шунингдек, халқаро органларнинг мақоми, махфийлик соҳасида ягона ҳуқуқий сиёсатни ишлаб чиқиш ва уни амалга ошириш истиқболлари баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по истории и археологии , автор научной работы — Бекзод Бахтиёр Ўғли Жумаев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КИБЕРЖИНОЯТЛАРНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ: ТУШУНЧАСИ, МАЗМУН-МОҲИЯТИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

КИБЕРЖИНОЯТЛАРНИНГ УМУМИЙ ТАВСИФИ: ТУШУНЧАСИ, МАЗМУН-МОХ^ИЯТИ ВА ХУСУСИЯТЛАРИ

Бекзод Бахтиёр ^ли Жумаев

Узбекистон Республикаси Бош прокуратура Академияси Мустакил изланувчиси

Маколада кибержиноятларнинг умумий тавсифи: тушунчаси, мазмун-мохияти ва хусусиятлари кибержиноятларга карши курашишда хамда тергов килишга доир хорижий тажриба амалиёти ёритилиб утилган, шунингдек, халкаро органларнинг макоми, махфийлик сохасида ягона хукукий сиёсатни ишлаб чикиш ва уни амалга ошириш истикболлари баён этилган.

Калит сузлар: кибержиноят тушунча, мазмун-мохият, халкаро тажриба, ахборотни химоя килиш, интернет, маълумот; кибержиноятлар, кибермакон, халкаро хамкорлик, стандарт

Давримизнинг фан ва техника сохасидаги ютуклари кундалик ижтимоий хаётимизга янада кулай имкониятларни такдим этмокда. Бирок ана шу афзалликлар билан бир каторда, айрим салбий холатлар хам юзага келмокдаки, бундан хам куз юмиб булмайди. Шулардан бири кибержиноятчиликдир. Кибержиноятлар - бу компьютер, компьютер тармоги ёки тармок курилмасидан суиистеъмол килишга каратилган жиноий фаолият хисобланади. Уларнинг аксарияти кибержиноятчилар ёки хакерлар томонидан ундан ноконуний даромад орттириш максадида содир этилади. Бугун технологиялар тобора ривожланиб боргани сари жиноятчилар хам улардан фойдаланиб, ноконуний хатти-харакатларни содир этмокдалар. Хусусан, одамлар карточкаларидан пулни умариш сезиларли даражада ошди. Табиийки, хукукни мухофаза килувчи органлар томонидан бу жиноятчилар аникланиб, тегишли жазо чоралари курилмокда ва жабрланувчиларга зарар ундириб берилмокда. 2020 йилнинг биринчи ярмида Узбекистонда фирибгарлик жиноятлари сони бир йил олдингига караганда икки баробарга купайиб, олти ойда 3 минг 881 тани ташкил этгани биз учун хавотирлидир. Боз устига технология ривож топгани сари фирибгарликнинг янгидан янги турлари пайдо булмокда.1

Шу уринда кибертерроризм ва унинг жамият хаётига солаётган хавфининг кулами хам ошиб бораётганини таъкидлаш жоиз. Кибертеррористик харакат

1 https://strategy.uz/index.php?news=1150

АННОТАЦИЯ

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

(киберхужум) - компъютерлар ва ахборот коммуникация воситалари ёрдамида амалга оширилган, одамларнинг хаёти ва соглигига бевосита хавф тугдирадиган ёки потенциал хавф тугдириши мумкин булган, моддий объектларга катта зарар етказиши ёки шунга олиб келиши мумкин булган, ижтимоий хавфли окибатларнинг бошланиши ёки максади булган сиёсий сабабдир. Замонавий террорчилар учун кибермакондан фойдаланишнинг жозибадорлиги киберхужумни амалга ошириш катта молиявий харажатларни талаб килмаслиги билан боглик. Экспертларнинг хулосасига кура, бу ривожланаётган давлатларнинг тараккиётига кумаклашиш, умуминсоний демократик тамойилларни карор топтириш никоби остида фукаролар онгига таъсир утказиш, уларни турли йуллар билан уз максадлари сари буйсундириш оркали амалга оширилмокда. Афсуски, бу жараёнда киберхужумларни уюштириш, бу йулда интернет глобал тармогининг мислсиз имкониятларидан "самарали" фойдаланишга уринишлар тобора авж олмокда. Интернетда мавжуд ижтимоий тармоклар, уларнинг ишлаб чикарувчилари ва хомийларининг суверен давлат ички ишларига "аралашишлари" кандай ахамият уйнаши охиригача урганилмаганлиги боис баъзан бундай "аралашув" мазкур давлатга карши эканлиги хали хануз эътироф этилгани йук. Ижтимоий тармоклар эгалари ушбу тармоклар сахифаларида давлат тузумини агдаришга даъват килингани учун жавобгарликка тортилишининг халкаро микёсдаги хукукий асослари яратилмаган. Вахоланки, хар бир килинган жиноий хатти-харакат ёки харакатсизлик мазмун-мохиятига кура, албатта, жавобсиз ва жазосиз колмаслиги керак. Интернет сайтлари тусатдан пайдо булиб, купинча форматини, сунгра манзилини узгартиради. Шу боис айрим экспертлар интернетнинг буткул очиклиги каби дастлабки концепциялардан воз кечиб, унинг янги тизимига утишни таклиф этмокда. Янги моделнинг асосий мохияти тармокдан фойдаланувчиларнинг анонимлигидан воз кечишдир. Бу тармокнинг жиноий тажовузлардан янада купрок химояланган булишини таъминлашга имкон берди.

Шунингдек, кибержиноятлар ва киберхукукбузарликларни тергов килиш ва уларни аниклаш, бартараф этиш хамда олдини олиш буйича зарур карорлар кабул килиш, кибержиноятчиликка карши курашиш буйича норматив-хукукий хужжатлар лойихаларини ишлаб чикишда иштирок этиш, кибертерроризм, киберекстремизм, уюшган жиноятчиликка карши курашиш, давлат органлари манфаатларига хамда киберхавфсизлигига тахдид солувчи киберхатарларни аниклаш ва уларга карши курашиш, кибержиноятлар буйича терговга кадар текширув ва дастлабки терговни утказиш, тезкор-кидирув фаолиятини амалга ошириш, фукароларнинг хукук ва эркинликларига тахдид солувчи

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

кибержиноятларнинг содир этилишига имкон яратувчи сабаблар хдмда шарт-шароитларни аникдаш ва бартараф этиш каби мухдм вазифаларни бажаришлари

Кибержиноятлар турли даврларда турлича ривож топган каби унинг доктринал ва расмий таърифлари турличадир. Хусусан, Европа Кенгашининг 2001 йилдаги "Кибержиноят хакида"ги Конвенциясига асосан "кибержиноят кибермухитда содир этиладиган хар кандай жиноятдир .

Бу энг тугри фикр, сабаби исталган бир технология ривожланиши мумкин, бирок улар томонидан содир этиладиган килмишларнинг барчаси кибермухитда содир этилади ва кибермухитга барча технологиялар иштироки булган ижтимоий хавфли килмишлар бажариладиган жараёнларни камраб олувчи мухит киради. Олим "М^игске"нинг фикрича, компьютер тизими, тармоги, уларга уланадиган бошка воситалар оркали ёки уларнинг ёрдамида компьютер тизими, тармоги ёки компьютер ахборотига карши кибермухитда содир этиладиган жиноятлар мажмуи кибержиноятдир4. Бирок, "Телекоммуникациялар тугрисида", "Ахборотлаштириш тугрисида", "Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тугрисида"ги ^онунларга асосан, телекоммуникациялар тармоги5 ахборот тизими6 ахборот7 тушунчаларининг мазмун-мохиятига асосан, телекоммуникация тармоги компьютер тармоги хисобланмайди ва факатгина компьютер ахбороти кибержиноятларнинг таркибини ташкил килмайди, сабаби кибержиноятлар кибермухитда содир этиладиган хар кандай технологиялар ёрдамида содир этилиши мумкин. Олимлар К.Е.Зинченко, Л.Ю.Исмаилова, А.Н.Караханьян, Б.В.Киселев, В.В.Крылов, Я.М.Мастинский. Н.С.Полевой, Ю.Н.Соловьев, В.В.Хургин, С.И.Цветков олимларнинг фикрича, бу каби жиноятлар электрон

о

хисоблаш машиналари оркали содир этилган жиноятдир . Мазкур тушунча 1994 йилда берилаётганлиги оркали таъкидлашимиз жоизки, Узбекистон тарихи нуктаи

2 https://iiv.uz/uz/news/kiberjinoyatchilikka-qarshi-kiberxavfsizlik

3 ЕС от 23.11.2001 года «Конвенцию о компьютерных преступлениях». Будапешт, Серии европейских договоров -№ 185. https://rm.coe.int/1680081580.

4 M.Gurcke. Understanding Cybercrime: A Guide for Developing Countries. ITU. 2009.

5 Узбекистон Республикасининг 1999 йил 20 августда кабул килинган "Телекоммуникациялар тугрисида"ги 822-I-сонли Конуни // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1999 йил, № 9, 219-модда; 2004 йил, № 9, 171-модда.

6 Узбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрда кабул килинган "Ахборотлаштириш тугрисида" ги 560-II-сонли Конуни // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2004 йил, № 1 -2, 10-модда.

7 Узбекистон Республикасининг 2002 йил 12 декабрда кабул килинган "Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тугрисида"ги 439-П-сонли Конуни // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2003 йил, № 1, 2-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2015 йил, № 12, 452-модда.

8 К.Е.Зинченко, Л.Ю.Исмаилова, А.Н.Караханьян, Б.В.Киселев, В.В.Крылов, Я.М.Мастинский. Н.С.Полевой, Ю.Н.Соловьев, В.В.Хургин, С.И.Цветков. Компьютерные технологии в юридической деятельности. Учебное и практическое пособие. -М.: издательство "БЕК". 1994 г., -с. 304,

лозим2.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22230

назаридан Узбекистан Республикасининг "Электрон хисоблаш машиналари учун яратилган дастурлар ва маълумотлар базаларининг хукукий химояси тугрисида" 1994 йил 6 майдаги 1060-Х11-сон ^онуни9 айнан 1994 йилда кабул килинганлиги сабабли хам мазкур тушунча вакт нуктаи назаридан тугри талкин килинган. Олимлар Н.Салаев ва Р.Рузиев ахборот хавфсизлигига тахдид солувчи, бевосита компьютер воситалари оркали ёки ахборот технологиялари воситасида содир этиладиган конунга хилоф ижтимоий хавфли килмишни ахборот технологиялари сохасидаги жиноятлардир деб атаб, унга компьютер жиноятчилиги синоним эканлигини таъкидлашади. Шунингдек, компьютер тизими, тармоги, шунингдек, уларга уланадиган бошка воситалар оркали ёки уларнинг ёрдамида хамда компьютер тизими, тармоги ёки компьютер ахборотига карши кибермухитда содир этилган ижтимоий хавфли килмишни кибержиноят деб баён килишиб, юкоридаги жиноятларни кибержиноятдан фаркли жиноят деб таъриф беришади10.

Маълумки, кибермухит компьютер жиноятчилигида хам булади, хатто Европа Кенгашининг 2001 йилдаги "Кибержиноят хакида"ги Конвенциясининг рус тилидаги матнига назар ташласак баъзи холатларда унинг компьютер жиноятчилиги тугрисидаги Конвенция деган таржимасига хам гувох буламиз21. Мазкур холатни янада аникрок тушуниш учун битта холатни куриб утайлик, ЖКнинг 169-моддасининг 3-кисми "б"-бандида назарда тутилган компьютер техникаси оркали содир этиладиган угрилик жиноятини амалга ошириш учун кибермухит, яъни виртуал мухит булиши керак, яъни угрилик содир килишдан олдин жиноятчи жабрланувчининг пул маблаглари сакланаётган картасининг паролига эга булади хамда телекоммуникация ёки Интернет тармоги ёхуд бошка тармокдан фойдаланиб узининг килмишини содир этади. Айнан мана шу жараёндаги мухитни биз куз билан куролмаймиз, кул билан ушлолмаймиз, аммо жабрланувчининг картасидаги кодни териб, кандай килиб жиноятчи ушбу маблагларга эга булишини англай оламиз. Бу мухит эса, кибермухит дейилади. Шунингдек, бунда "Ахборотлаштириш тугрисида"ги ^онуннинг максади ахборотлаштириш, ахборот ресурслари ва ахборот тизимларидан фойдаланиш сохасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат булган холда, унда компьютер техникасининг тушунчаси курсатиб утилмаган ва у техник

9 Узбекистан Республикасининг "Электрон хисоблаш машиналари учун яратилган дастурлар ва маълумотлар базаларининг хукукий химояси тугрисида" 1994 йил 6 майдаги 1060-Х11-сон Конуни // Узбекистан Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1994 й., 5-сон, 136-модда; Узбекистан Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2002 й., 4-5-сон, 74-модда, 9-сон, 165-модда; Узбекистан Республикаси конун хужжатлари туплами, 2011 й., 52-сон, 555-модда; Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 04.12.2019 й., 03/19/586/4106-сон; 07.01.2020 й., 03/20/600/0023-сон.

10 Н.С.Салаев, Р.Н.Рузиев. Кибержиноятчиликка карши курашишга оид миллий ва халкаро стандартлар. Монография., - Т.: ТДЮУ, 2018, 139-б.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

имкониятлари нуктаи назаридан узида бошка ахборот технологияларини камраб ололмаслигини, бирок ахборот технологияси барча компьютер технологияларини, тизимини, тармогини хам камраб олишини инобатга олиш зарур. ЖКнинг 4, 10, 14, 16-моддасига асосан, жиноят ва жазо конунийлик принципига амал килиши лозимлигини курсатади. Юкоридагиларга асосан, мазкур олимларнинг фикри хам техник, хам доктринал, хам хукукий жихатдан фикримизча ривожлантирилиши максадга мувофик. Глобал тармок жиноятчилиги тушунчаси унга кадар мавжуд булган "компьютер жиноятчилиги" тушунчаси билан тула мос келмайди ва шунга кура мазкур жиноятчилик тури бугунги кунда "кибержиноятчилик" тушунчаси билан аталиб келинмокда. Халкаро илмий ва хукукий амалиётда дастлаб "компьютер жиноятчилиги" тушунчаси, кейинчалик "компьютер билан боглик жиноят", "компьютер оркали жиноят содир этиш", "электрон жиноятчилик" ва "юкори технологиялар жиноятчилиги", "виртуал жиноятчилик" тушунчалари ишлатилиб, бугунга кунга келиб эса "кибержиноятчилик" ёки глобал тармок жиноятчилиги атамаси кулланилмокда. Интернет глобал тармоги оркали содир этилган жиноятчилик чегарасини аник белгилаш ва унга карши курашда хос ёндашув зарур эканлигини тушунтириш булган деб олим И.Тораходжаева кибержиноятчиликнинг компьютер жиноятчилигидан кенгрок тушунча хисобланишини таъкидлаб утади22. Кибержиноятлар тушунчасининг вактга нисбатан узаро богликлигини яна 1979 йилда Даллас адвокатлар ассоциациясининг конференцияси томонидан дастлаб компьютер жиноятларининг асосий белгилари уша пайтдаги мавжуд ахборот-коммуникация технологияларининг техник имкониятлари юзасидан белгиланганлиги оркали таъкидлашимиз мумкин11.

Олим Л.Кочкина кибержиноятчиликни "компьютер маълумотлари сохасидаги жиноятлар", "ахборот жиноятлари", "компьютер ускуналари билан боглик жиноятлар", "юкори технологиялар компьютерларидаги жиноятлар", "ахборот сохасидаги жиноятлар" деб12. Т.Бородкина ушбу жиноятларни ахборот

13

сохасидаги жиноят деб атаганди . Олим И.М.Рассолов эса, ушбу тоифадаги жиноятларни жиноят конунчилигида алохида жиноят сифатида куришни таклиф килади26. Ш.Толмасовнинг фикрича кибержиноят инсонлар томонидан жиноят максадида ахборот технологияларидан ноконуний фойдаланишдир27.

11 В.А.Широков, Е.В.Беспалова. Киберпреступность: история уголовно-правового противодействия. - М.: "Информационное право", 2006, № 4. http://center-bereg.ru/h1846.html.

12 L.Kochkina. Definition of the concept "cybercrime". Selected types of cybercrime // Сибирские уголовно -процессуальные и криминалистические чтения. 2017. №3 (17). -с 2.

13 Т.Н.Бородкина, А.В.Павлюк. Киберпреступления: понятие, содержание и меры противодействия. Социально-политические науки. № 1. 2018. -135- 137 с.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

В.А.Дуленко, Р.Р.Мамлев, В.А.Пестриковнинг фикрича, "кибержиноят" бу компьютер тармогидан фойдаланиб содир этилган хар кандай жиноят, яъни электрон мухитда содир этилган хар кандай жиноятдир28. И.Г.Чекунов ушбу жиноятни компьютер ва мобил (уяли) алока воситаларига килинган жиноятдир деб атаган29. Олим В.А.Номоконовнинг фикрига кура, кибержиноятлар компьютер жиноятларига караганда анча кенгдир ва ахборот маконида улар жиноят феноменини аник акс эттириладиЗО. Бунга ухшаш фикрларни И.В.Раманов хам таъкидлаб утади14. Шу каби фикрлар "urist.one" веб сайтида хам кайд этилган булиб, унга асосан кибержиноят - электрон сохада компьютер тизимлари ёки тармоклари ёрдамида ёхуд уларга карши каратилган хар кандай жиноятдирЗЗ. Компьютерлар томонидан моделлаштирилган, инсонлар, объектлар, ходисалар, холатлар ва жараёнлар тугрисидаги маълумотларни уз ичига олган, математик, рамзий ёки бошка хар кандай маънода ифодаланган, махаллий ва глобал компьютер тармокларида харакат киладиган ёки хар кандай жисмоний ёхуд виртуал курилма хотирасида сакланадиган маълумотлар, шунингдек, уларни саклаш, кайта ишлаш ва узатиш учун махсус ишлаб чикилган дастурлар оркали содир этиладиган хар кандай жиноятни олим А.В.Федоров кибержиноят деб атайди15.

Юкорида олимлар фикримга кушимча тарзда шуни айтиб утишимиз лозимки, мамлакатимиз жиноят конунига кибержиноят тушунчасини киритиш максадга мувофик булар эди. Умумлаштириб шуни айтишимиз мумкинки кибержиноят деб ахборот хавфсизлигига тахдид солувчи, бевосита компьютер воситалари оркали ёхуд электрон технологиялар ёрдамида интернет тармоги оркали содир этиладиган конунга хилоф ижтимоий хавфли килмишга айтилади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. https://strategy.uz/index.php?news=1150

2. https://iiv.uz/uz/news/kiberj inoyatohilikka-q arshi-kiberxavfsizlik

3. ЕС от 23.11.2001 года «Конвенцию о компьютерных преступлениях». Будапешт, Серии европейских договоров - № 185. https://rm.coe.int/1680081580.

4. M.Gurcke. Understanding Cybercrime: A Guide for Developing Countries. ITU. 2009.

5. Узбекистон Республикасининг 1999 йил 20 августда кабул килинган "Телекоммуникациялар тугрисида"ги 822-Ьсонли ^онуни // Узбекистон

14 Третий пермский конгресс ученых-юристов : материалы междунар. науч.-практ. конф. Пермь, 12 окт. 2012 г. / отв. ред. О.А. Кузнецова. - Пермь : Перм. гос. нац. иссл. ун-т, 2012. - 289 с.

15 А.В.Федоров. Информационная безопасность в мировом политическом процессе. - М.: МГИМО-Университет, 2006. - 11 с.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=2223Q

Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1999 йил, № 9, 219-модда; 2004 йил, № 9, 171-модда.

6. Узбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрда кабул килинган "Ахборотлаштириш тугрисида"ги 560-П-сонли Конуни // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2004 йил, № 1-2, 10-модда.

7. Узбекистон Республикасининг 2002 йил 12 декабрда кабул килинган "Ахборот эркинлиги принциплари ва кафолатлари тугрисида"ги 439-П-сонли Конуни // Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2003 йил, № 1, 2 -модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2015 йил, № 12, 452-модда.

8. К.Е.Зинченко, Л.Ю.Исмаилова, А.Н.Караханьян, Б.В.Киселев, В.В.Крылов, Я.М.Мастинский. Н.С.Полевой, Ю.Н.Соловьев, В.В.Хургин, С.И.Цветков. Компьютерные технологии в юридической деятельности. Учебное и практическое пособие. -М.: издательство "БЕК". 1994 г., -с. 304,

9. Узбекистон Республикасининг "Электрон хисоблаш машиналари учун яратилган дастурлар ва маълумотлар базаларининг хукукий химояси тугрисида" 1994 йил 6 майдаги 1060-ХП-сон Конуни // Узбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1994 й., 5-сон, 136-модда; Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 2002 й., 4-5-сон, 74-модда, 9-сон, 165-модда; Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2011 й., 52-сон, 555-модда; Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 04.12.2019 й., 03/19/586/4106-сон; 07.01.2020 й., 03/20/600/0023-сон.

10. Н.С.Салаев, Р.Н.Рузиев. Кибержиноятчиликка карши курашишга оид миллий ва халкаро стандартлар. Монография., - Т.: ТДЮУ, 2018, 139-б.

11. В.А.Широков, Е.В.Беспалова. Киберпреступность: история уголовно-правового противодействия. - М.: "Информационное право", 2006, № 4. http ://center-bereg.ru/h1846. html.

12. L.Kochkina. Definition of the concept "cybercrime". Selected types of cybercrime // Сибирские уголовно -процессуальные и криминалистические чтения. 2017. №3 (17). -с 2.

13. Т.Н.Бородкина, А.В.Павлюк. Киберпреступления: понятие, содержание и меры противодействия. Социально-политические науки. № 1. 2018. -135- 137 с.

14. Третий пермский конгресс ученых-юристов : материалы междунар. науч.-практ. конф. Пермь, 12 окт. 2012 г. / отв. ред. О.А. Кузнецова. - Пермь : Перм. гос. нац. иссл. ун-т, 2012. - 289 с.

15. А.В.Федоров. Информационная безопасность в мировом политическом процессе. - М.: МГИМО-Университет, 2006. - 11 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.