ЕГЗИЛОТ СФАТЕН КАКО ЛИНГВИСТИЧКИ НАСТАН Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

прегледен научен труд

УДК: 314.15:81

ЕГЗИЛОТ СФАТЕН КАКО ЛИНГВИСТИЧКИ НАСТАН

Гоце Смилевски

Институт за македонска литература, Универзитет „Св. Кирил и Методу" во Скопле, Македонца

Key words: exile, language, identity, Azade Seyhan, Leszek Kolakowski, Czeslaw Milosz, Joseph Brodsky, Edward Said.

Summary: This text examines the different perspectives and interpretations of the relation between the exile and the language. It evolves from the connection between language and the modes of perception of the world and the Other, about which Azade Seyhan has written, it reflects on the notions of Hans-Georg Gadamer and Emmanuel Levinas, and also, it analyzes Amin Maalouf's stance on language as one of the constitutive elements of identity. Later the text focuses on the transformative dimension that results from the relation between exile and language, and its effects. This phenomenon is presented through the notions of Leszek Kolakowski, Czeslaw Milosz, Nina Berberova, Edward Said and Joseph Brodsky, writers who understood exile as a linguistic event.

Клучни зборови: егзил, ]азик, идентитет, Азаде CejxaH, Лешек Колаковски, Чеслав Милош, Jосиф Бродски, Едвард Саид.

Резиме: Ово] текст ги проучува различните перспективи и интерпретации на односот помегу егзилот и ]азикот. Во него се поага од поврзаноста на ]азикот со начините на перцепцщата на светот и на Другиот, за кои пишува Азаде Се]хан, осврнува]ки се на пишувааата на Ханс-Георг Гадамер и Емануел Левинас, а се анализира и ставот на Амин Малуф за ]азикот како еден од конститутивните елементи на идентитетот. Понатаму текстот се фокусира на односот помегу ]азикот и егзилот и на трансформативната димензща ко]а на суб]ектот му ]а носи то] однос, преку видувааата на ово] феномен на Лешек Колаковски, Чеслав Милош, Нина Берберова, Едвард Саид и Jосиф Бродски, ко] егзилот го разбира како лингвистички настан.

Вовед

Несомнено е дека едно од на]драматичните искуства во егзил е искуството со ]азикот. На]често, никогаш совршено совладан, ]азикот на зем]ата во ко]а дошол да живее постегано го потсeтyва егзилантот дека никогаш во потполност нема да припага онаму каде што сега се наога. Од друга страна, постепеното заборава&е на родниот ]азик, го потсетува егзилантот дека веке не припага на татковината ко]а ]а напуштил и дека сè повеке и е далечен. Ситуацщата станува дотолку подраматична доколку средината во юз]а се нашле егзилантите има асимилаторски пристап кон нив, при што се инсистира тие што поскоро да престанат да го употребуваат ма]чиниот ]азик како и да ги отфрлат останатите диференцирачки културни обележ]а кои ги понеле со себе, а во исто време треба да се приспособат на постсуните владejaчки културни обрасци на зем]ата во ко]а дошле и да се придржуваат до нив. Во ово] текст, се прави анализа на неколку различни перспективи од кои се согледува и се толкува односот помегу ]азикот и егзилот, при што особен акцент ке биде ставен на оние кои токму во промената на односот на суб]ектот кон ]азикот, иницирана од егзилот, гледаат трансформациски процес благодарение на ко] се остварува онаа димензща на постоеаето ко]а Едвард Саид ]а нарекува контрапунктна реалност на егзилот.

Jазикот на/и Другиот

Толкува]ки ]а релацщата мегу ]азикот и егзилот, Азаде Се]хан, во Пишуваье надвор од нацщата, се повикува на теорщата на интерсуб]ективното разбираае на Ханс-Георг Гадамер, според ко] самото разбираае е вкоренето во ]азикот, при што „светот постои не како имперсонален об]ект, туку како структура на спо делено разбираае, а медиумот ко] го овозможува ова разбираае е ]азикот", ко] го отелотворува и го одредува тоталитетот на нашето искуство, односно, со зборовите на Гадамер: „Светот се претставува себеси во ]азикот" (цит. сп. Seyhan, 2001: 5). Цитира]ки го ставот на Емануел Левинас дека да се разбере една личност, веке значи да се зборува со неа, Азаде Се]хан го отвора прашааето за Другиот и ]азикот. Една од основните тези на Левинас во однос на ]азикот и разбирааето е тоа дека неговата функцща не треба да се сфати како подредена на свесноста ко]а ]а имаме за присуството на другиот, или за неговата близина, или за нашето заедништво за него, туку како состо]ба на тоа свесно сфакаае. Потенцира]ки го впишувааето на етичкиот код на

отвореноста на едно човечко сyштество кон тугото искуство во самата стрyктyра на ]азикот, Левинас, според Се]хан, „го спречува асимилирааето на тугиот хоризонт во нашиот сопствен" (Seyhan, 2001 : 6).

Jазикот и идентитетот

Говоре]ки за идентитетот и неговите конститутивни елементи, Амин Малуф го вбро]ува ]азикот мегу оние сегменти кои на]силно ]а дефинираат човековата индивидуа, потенцира^и дека „од сите припадности што ги разликуваме, ]азикот е речиси секогаш еден од на]одредливите". То], во таа хиерархща на елементи кои го сочинуваат идентитетот, на ]азикот му дава приоритет пред религщата и тоа го докажува со ситуациите во кои, кога две спротивставени заедници имаат различни ]азици а иста религща, религщата не е способна да ги смири, при што ги наведува примерите со католичките Фламанци и Валонци како и со муслиманските Турци и Курди. Како спротивен пример, пример на обединуваае по пат на истиот ]азик, Малуф го наведува примерот со Израелците. Според него, тоа што денес Израелците се национално обединети, не е исход на „религиозната врска што ги сжуува, иако и тоа може да биде, туку затоа што тие успеале со помош на модерниот хебре]ски да добщат вистински национален ]азик". Во однос на човековото постоеае воопшто, ]азикот е посилен од религщата, затоа што „човекот може да живее без религща, но очигледно не и без ]азик". Во предностите на ]азикот во споредба со религщата, во однос на обединувачките сво]ства, Малуф го наведува и тоа што една од основните карактеристики на религщата е во не]зината исклучивост, што не е случа] со ]азикот, односно во секо]дневниот живот едно човечко суштество може да се служи со повеке ]азици, но припадност кон две религии е неможна, дури и кога извесна индивидуа би преферирала ваква определба: „не може истовремено да бидеш Eвреин, муслиман, католик и лутеранец; дури и кога самиот се сметаш за припадник на двете религии истовремено, таквата позицща не е прифатлива за другите". Амин Малуф, и покра] тоа што ]а потенцира предноста на ]азикот наспроти религщата, со оглед на можноста едно човечко суштество да се служи со повеке ]азици, сепак го дефинира ]азикот како она низ што се реализира различноста, определува]ки го ]азикот како „стожер на културниот идентитет, а ]азичната разноликост (...) -стожер на секо]а различност". Според него, индивидуата може во секо]дневието да се изразува на повеке ]азици, но само еден од нив е

доминантен во однос на идентитетот, проценува^и го тоа според потребата, иманентна на секое човечко суштество, „потреба од ]азик со ко] ке се идентификува". Оттаму, Малуф, во спречувааето или оневозможувааето, директно или индиректно, на едно суштество да се идентификува со еден ]азик, или пак вербално да се реализира низ то] ]азик со ко] се идентификува, ги согледува некои од големите нарушувааа кои можат да настапат во самиот суб]ект: „Нема ништо поопасно од прекинувааето на папочната врска ко]а го сврзува човекот со еден ]азик. Кога таа е прекината, или сериозно нарушена, тоа поразно се одразува на севкупноста на личноста" (Малуф, 2001: 131-133). Кога ваквото нарушуваае, предизвикано со спречувааето на индивидуата да се идентификува со еден ]азик или во комуникацщата да се реализира низ то] ]азик, ке се прошири на поширок план од самата индивидуа, односно на колективно ниво, тоа може да резултира од рационална форма на отпор, во вид на бунт, па сè до поместуваае и деформираае на реакцщата низ форми на фанатизам. Ваквиот радикален пат ко] настанува како реакцща на прекинот во ]азикот, Малуф го согледува како зародиш на фанатизмот во Алжир, ко] не е настанат поради различноста во однос на религщата, биде]ки Францща никогаш не се обидела да го наметне таму, христщанството на местото на исламот, но сакала, наместо арапскиот, да го наметне францускиот j азик.

Егзилот како лингвистички настан

Според Лешек Колаковски, егзилантот има избор во однос на тоа од што ке биде воден при користеаето на ]азикот ко] не е негов роден: дали ке се чувствува извесен вид принуда и непрщатност заради нужноста да се говори то] ]азик, или пак, изборот ке биде на тоа, во ]азикот на новата средина да се открщат „лингвистичките богатства кои се карактеристични само за него, непреводливи, и кои поради тоа ке го збогатат нашиот ум, а не само нашата техничка способност да комуницираме" (Kolakowski, 1997: 58).

Чеслав Милош оди чекор понатаму од ставот на Колаковски, истакнува]ки ]а предноста ко]а, според него, ]а имаат писателите во егзил, во однос на ]азикот и неговото чувствуваае -писателот во егзил го доживува ]азикот како живо суштество и се оттргнува од димензщата на баналност ко]а ]а добива поради употребата во секо]дневната комуникацща. „Писателот ко] живее мегу луге кои зборуваат ]азик различен од неговиот, открива, по некое

време, дека то] го чувствува сво]от роден ]азик на поинаков начин" и токму тоа поинакво чувствуваае му дава еден поинаков пристап во неговото користеае при книжевната креацща. Милош се спротивставува на некои востановени мислеаа дека животот на авторите во егзил, поради недостигот од „живото влщание на секо]дневната комуникацща", доведува до „сувотща на стилот". Недостигот од секо]дневната комуникацща на]често резултира со „стеснувааето во некои области (уличниот идиом, сленгот)", но затоа пак, се по]авува „проширувааето на други (чистината на вокабуларот, ритмичката изразност, синтаксичкиот баланс)", а ваквите „нови аспекти и тоналитети на родниот ]азик се откриваат, биде]ки тие стсуат спроти ]азикот, говорен во новата средина". Милош заклучува дека „ривалитетот мегу два ]азика не е задолжително карактеристичен за литературата пишувана во егзил" (Milosz, 2002: 19).

Ваквата предност, ко]а ]а имаат писателите во егзил во однос на ]азикот, на ко]ашто посочуваат Колаковски и Милош, предност ко]а, според Колаковски, не е само во однос на родениот ]азик наспроти оние кои останале во родната зем]а, туку и во однос на ]азикот од новата средина, а наспроти неговите родени говорители, се отсликува во автобиографщата на Нина Берберова, Курзивот е моj Таа, откако минува дваесет и пет години во егзил, во Францща, заминува во САД и се врака во кратка посета, петнаесет години подоцна, во 1965 година. Тогаш, таа ]а забележува промената на францускиот ]азик што настапила во таа деценща и пол: „Колку од тоа време се промени интонацщата: во текот на тие години, човечкиот глас стана поинаков, мелодщата стана друга. Сиот напев се измени: можеби, лугето започнаа да лаат, за да не ги набедат дека се чувствителни" (Berberova, 2002: 564).

За една поинаква предност на писателот во егзил во однос на ]азикот, сведочи Jосиф Бродски, во За состо]бата ко]а ]а нарекуваме егзил. Според него, едно од на]мачните сво]ства на егзилот, изолацщата юз]а егзилантот ]а чувствува во новата средина, во юз]а се доживува како отцепен од сè што го опкружува, како што и неговата внатрешна реалност, понесена од родната зем]а, ]а чувствува отцепена од оние кои го опкружуваат, е една од тие предности во релацщата помегу писателот и ]азикот. Бродски вели дека егзилот води „до изолацщата, до апсолутната перспектива: во состо]бата во ко]а човек е оставен насамо со себеси и со сво]от ]азик, со нико] и ништо помегу". Оваа состо]ба, според Бродски, е одлучувачка авторот да проговори од самиот себе, таа и таква изолацща, апсолутна перспектива, состо]ба на создаваае без ништо помегу оно] ко] пишува и ]азикот на ко] то]

пишува, е нешто што се постигнува, вообичаено, низ долг временски период, но тоа е состсуба ко]а настапува скоро моментално со искуството на егзилот. Оттаму, вели Бродски, за неко] кому литературата му е професща, „егзилот е лингвистички настан". Со заминувааето во егзил и сво]ството на ]азикот, за оно] што пишува, како да се менува: „од тоа да биде негов, така да се каже, меч, се претвора во негов штит, во негова капсула. Она што започнало како интимна, лична врска со ]азикот, во егзил, се претвора во судбина -дури и пред да стане опсесща или должност" (Brodsky, 1990: 108).

Jазикот, егзилот и нужноста од трансформацща

Писателот во егзил е предодреден да се наога помету -никогаш нема да ]а доживее новата средина, во ко]а се наога, како сво]а, ниту себе ке може да се доживее како „не]зин", како неко] што е потполно вкоренет во неа, а едновремено ке го носи со себе чувството на откорнатост од средината во юз]а то] е роден и од ко]ашто то] заминал. Ваквото чувство на постоепе - помету, не му е присушто само на оно] што е во егзил а е писател по вокацща, туку и на секо] егзилант, но специфичноста на ситуацщата на оно] што пишува, во однос на ваквото доживуваае, според Чеслав Милош, е во тоа што писателот во егзил сè повеке се чувствува далечен на темите кои некогаш го преокупирале во неговото творештво и кои, по инерцща, или затоа што уште верува дека новата средина од него очекува да ги опишува во своите дела состо]бите кои го одвеле во егзил, и натаму ги користи. Знаеаето за зем]ата, од ко]ашто дошол писателот во егзил, полека се трансформира „од вистинско, во теориско", затоа што и самиот постепено се навикнува на општеството во коешто живее, не е во директен и секо]дневен контакт со околностите што ги искусувал, а освен тоа, и тие околности, во мегувреме, се менуваат и то] за таа промена може да знае само посредно. Затоа, ако писателот во егзил „продолжи да се занимава со истите проблеми како порано, неговото дело ке ]а изгуби директноста на остварено искуство". Соочен со ваквата ситуацща, то], според Милош, има две можности - или ке „се осуди самиот себеси на стерилност", или ке помине, делумно поради сопствена одлука делумно поради сплет на околности, низ потполна трансформацща. Таквата трансформацща подразбира нов агол на гледаае на работите и нов начин на нивно соопштуваае: „Нови очи, нова мисла, нова дистанца: дека на писателот во егзил му се потребни овие нешта е повеке од очигледно, но дали ке го надмине своето старо

себство, зависи од средствата кои то] само не]асно ги воочувал претходно". Милош посочува на две патеки кои водат кон ваквата трансформацща, два избора што ке го остварат трансформативниот процес. Првиот е преку промена на ]азикот, што одново отвора две можности. Првата можност е да се користи за пишуваае, ]азикот на зем]ата во ко]а престс^ува писателот во егзил, или неко] друг ]азик, но не родниот. Втората можност е то] да пишува на сво]от ма]чин ]азик, но да го користи на таков начин „што она што го пишува, ке биде разбирливо и прифатливо за новата публика". И во обата случаи, според Милош, писателот ко] се решил на ваква промена на ]азикот, престанува да биде егзилант. Вториот, според Милош: „многу потежок избор", се чини и неостварлив, а „се состои од сочувувааето на неговото постулирано и замислено присуство во зем]ата од ко] а доага. Замислено: биде]ки то] мора да ги визуолизира исторщата и литературата на неговата зем]а како еден организам ко] се развива и во времето и му ]а одредува на неговото дело функцщата во движеаето што води од минатото кон иднината" (Milosz, 2002: 14-15). Ваквата трансформацща на писателот во егзил подразбира остваруваае на себеменувааето, паралелно и во согласност со промените кои се одвиваат во зем]ата што ]а напуштил, нешто што, за разлика од саидовото (Едвард Саид) разбираае за егзилот како контрапунктно постоеае, со свест за два различни контекста, би подразбирало контрапунктно постоеае и развиваае на поделена свест - едниот дел од неа би го следел физичко присуство во зем]ата во ко]а писателот во егзил дошол да живее и другиот, ко] би се развивал и би се менувал онаму каде што писателот е отсутен.

Егзилот и полиглотството

Сосема поинакво видуваае од оние на Колаковски, Милош и Бродски, за односот помегу егзилот и ]азикот, дава Рози Браидоти, во Номадски суб]екти. Таа тргнува од своето толкуваае на толкувааето на Лакан за ]азикоть „Психоанализата на Лакан ни покажува дека не постои такво нешто како ма]чин ]азик, дека сите ]азици го носат името

1 „Дазикот е даден како средиште и место на создаваае на суб]ектот, но исто така,то) е и кумулативен симболичен капитал на нашата култура. Да постоеше суб]ектот, пред да постои Jaс, и ако продолжи да постои, откако ке исчезне Jaс, тогаш прашааето за настанувааето на суб]ектот не е прашан>е на стекнувапе кодови, туку повеке, тоа e процес на преговараае помегу слоевите, седиментите, регистрите на говорот, рамките на изговор" (Браидоти, 2002: 24-25).

на таткото и печатот на неговиот регистар" (Браидоти, 2002: 19), и оттаму, го донесува заклучокот дека полиглотите, дистанцира^и се и од сво]от прв научен ]азик, односно има]ки ги за подеднакво блиски како него и сите други, подоцна научени ]азици, стекнува преку тоа, дистанца и кон сè друго што го опкружувало и што го опкружува, вклучително и сопствениот идентитет. Оттаму, според Браидоти, „полиглотот ]а разгледува ситуацщата со огромна критичка дистанцираност; лицето кое преминува од еден во друг ]азик, а ниту е ваму ниту е таму, е способно за здрав скептицизам кон непроменливите идентитети и ма]чините ]азици. Во оваа насока, полиглотот е варщацща на темата на критичката номадска свест; наога^и се мегу ]азиците, ]а конституира стратешката предност во разложувааето на идентитетот" (Браидоти, 2002: 22). Тргнува^и со еден ваков пристап во толкувааето на идентитетот, се чини дека Браидоти, во своето сфакаае на полиглотот, не гледа пред сè човечко суштество, туку еден вид машина, опремена со можности да го конструира и да го преконструира сопствениот идентитет, односно го сфака како суштество кое се отугило од своите чувства и секавааа, до то] степен до ко] во прашаае се доведуваат неговите хумани карактеристики. Токму во таквото дехуманизираае Браидоти гледа едно, според неа, супериорно суштество: за полиглотот „не постои ма]чин ]азик, туку само лингвистичко место што човекот го смета за негова/не]зина поповна точка. Полиглотот нема изворен ]азик, туку многу фрази научени на преминот од еден кон друг ]азик, од преминуваае на границите; некои обични навики се заборавени - на пример, способноста за присетуваае на ко] ]азик му/и се пеени приспивните песни, на ко] ]азик TOj/таа сонува, л.уби, фантазира" (Браидоти, 2002: 22-23). За еден сосема поинаков однос на полиглотот кон ма]чиниот ]азик, говори Jyлиjа Кристева: „Еден светски познат научник беше ироничен во однос на своето полиглотство, велели дека то] зборува руски на петнаесет различни ]азици" (Кристева, 2005: 252).

Браидоти го идентификува номадот како полиглот, а на спротивната страна од него ги поставува егзилантот и мигрантот. Додека прашааето на припагаае и неприпагаае ка] номадот/полиглотот е, според Браидоти, прашаае на избор, ко] секогаш е предодреден од добрата вол]а да се припага секаде каде што номадот се нашол, „начинот и граматичкото време на егзилантскиот стил на изразуваае, се базираат на изразеното чувство на неприпагаае, често придружено со непрщателска перцепцща за зем]ата - домакин". Во ова чувство за неприпагаае, во таа, според Браидоти, непрщателска перцепци]а на зем]ата - домакин, лежи и причината за тоа што

егзилантската литература е „обележана со чувството на загуба или одво]увашг од родената зем]а, ко]а, често, поради политички причини, претставува загубен хоризонт; постои дщаспоричка страна на сето тоа. Меморщата, секавааето и преживувааето на акустичките траги од ма]чиниот ]азик, се централно поставени во ово] литературен жанр". Ако, за Браидоти, егзилантот е потполно свртен кон минатото и секавааата, мигрантот е вклештен помегу минатото и сегашноста, при што минатото, поточно, секавааата за него, и неговото противставуваае на сегашноста, имаат таков деструктивен карактер, што и мигрантот, како и егзилантот, го доведуваат до потиснуваае на сегашниот миг, што станува забележливо и во користеаето на ]азикот. Мигрантот, за разлика од суштествувааето на егзилантот во минатото, „е фатен во ситуацща помегу, каде што приказната за потеклото има дестабилизирачки ефект врз сегашноста. Оваа мигрантска литература зборува за отфрлена, често, невозможна сегашност. Зборува за недостасувааето, за носталгичноста и за попречените хоризонти. Минатото изгледа како бреме во мигрантската литература; таа ]а носи старата дефиницща за ]азикот, ко]а го одбележува одржувааето на минатото во сегашноста". Таа разлика во доживувааето на своето лично време ]а детерминира и употребата на времето во граматичка смисла - „на]омиленото време на мигрантот е минатото свршено време" (Браидоти, 2002: 39), додека пак, „номадското граматичко време е несвршено време, тоа е активно и тра]но; номадската траекторща е контролирана брзина" (исто: 41). Ставовите кои ги изнесува Рози Браидоти за односот помегу егзилот и ]азикот се спротивни на оние на Нина Берберова, Лешек Колаковски, Чеслав Милош и Jосиф Бродски. Додека овие вторите инсистираат на тоа дека егзилот е состсуба во ко]а човечкото суштество, соочено со ]азикот на зем]ата во ко]а дошло да живее, се отвора кон сопствениот ]азик, открива^и ги неговите слоеви кои дотогаш му биле непознати, а истовремено останува^и чувствително на новиот ]азик, затоа што уште ]а нема стекнато неговата рутинска употреба, Браидоти говори не само за затвореност на егзилантот во сво]от првонаучен ]азик туку и за ограниченоста во него, детерминирана од неговата свртеност кон минатото. Во исто време, изедначува^и го полиглотот со номадот, односно, категоризира]ки го полиглотството како ексклузивна карактеристики на номадот и спротивставува^и го номадот на егзилантот и мигрантот, Браидоти им ]а одзема можноста на егзилантите и мигрантите да бидат полиглоти - според неа, оно] што е полиглот, автоматски е и номад, во онаа смисла, во ко]ашто таа него го разбира .

Една сосема ноинаква перспектива од онаа на Браидоти, за односот на егзилантот кон ]азикот, дава и чешката авторка Вера Линхартова, ко]а но заминувааето во Францща, во 1968 година, започнува да нишува на француски и за своето искуство со ]азикот пишува: ,Дас, значи, го избрав местото на кое сакам да живеам, но, исто така, го избрав и ]азикот на ко] сакам да говорам. Често се зборува дека нисателот е номалку слободен во своите движеаа од ко] и да е друг, биде]ки останува нераскинливо врзан за сво]от ]азик. Мислам дека тоа е еден од митовите ко] им служи како изговор на нлашливите луге. (...) Писателот не е заробеник само на еден ]азик" (цит. сн. Kundera, 2009: 104). Во мегувреме, Линхартова го усовршува и своето знаеае на ]анонскиот ]азик, на станува и преведувач на дела од ]анонската литература и на чешки и на француски ]азик.

Егзилот и односот кон ]азикот/]азиците

Односот на егзилантот кон ]азикот/]азиците не е однанред одреден и нретставува нрашаае на избор. Иако честонати се укажува на тоа дека ]азикот на зем]ата во ко]а егзилантот се доселува на]често никогаш не може да биде совршено совладан, и со тоа носто]ано ке го нотсетува дека никогаш во нотнолност нема да припага онаму каде што сега се наога, а воедно, ностененото забораваае на родниот ]азик, ке го нотсетува дека веке не припага на татковината ко]а ]а напуштил, сенак и ваквите состо]би, остварени нреку ]азикот, на доживуваае на недоволно-припага&е и сè-помалкy-припаГа&е, можат да бидат нредизвик во откривааето на сво]от роден ]азик како и на ]азикот на зем]ата-домакин. Па, така, во ]азикот на новата средина можат да се открщат лингвистичките богатства кои се карактеристични само за него, а кои остануваат незабележливи за родените говорители на то] ]азик, за што говори Колаковски, а воедно, тоа е нредизвик и за откриваае нови аснекти и тоналитети на родниот ]азик, затоа што сто]ат снроти ]азикот, говорен во новата средина, за што нишува Милош. Со ваквиот избор на односот кон ]азиците, егзилантот не само што ]а збогатува сво]ата свесност за симултаните димензии на реалноста туку и едниот елемент на контранунктноста на егзилот, го нроширува другиот, и обратно, односно, откривааето на новиот ]азик резултира со откриваае на нови аснекти за родениот ]азик, што, новратно, влщае на нронаогаае на лингвистичките специфики на ]азикот на зем]ата-домакин.

Заклучок

Како што вели Едвард Саид, во „Рефлексии за егзилот", во егзил, ]азикот е на]силното средство преку кое работите од „новата средина неизбежно се поставуваат наспроти секава&ето на овие работи во другата средина", при што „и новата и старата средина се живи, конкретни и посто]ат заедно, контрапунктно" (Said, 2001: 186). Таа контрапунктност не секогаш носи хармоничност помегу едната и другата средина, помегу едниот и другиот контекст; честопати, ваквото ]укстапонираае претставува негацща на едното со другото. Согледува]ки го идентитетот на егзилантот под влщанщата на прекршувааата и дисконтинуитетите кои со себе ги носи преместува&ето од една средина на постоеае во друга, Едвард Саид говори и за потребата од „повторно составуваае на идентитетот" (Said, 2001: 179), а дел од то] трансформациски процес, ко] Саид го подразбира како повторно составуваае на раскршениот, фрагментиран суб]ект во егзил, претставува и неговото соочуваае со ]азикот. Токму толкувааата за односот помегу ]азикот и егзилот на Лешек Колаковски, Чеслав Милош, Едвард Саид и Jосиф Бродски, кои беа изнесени во ово] текст, а кои потекнуваат од нивното лично искуство на егзиланти, говорат за можноста, прекршувааата и дисконтинуитетите, кои со себе ги носи преместувааето од една средина на постоеае во друга, да се прифакаат како предизвик за обединуваае на ]ас-некогаш и ]ас-сега и ]ас-таму и ]ас-овде, на ]ас и другите како предизвик за отвораае кон контрапунктната свесност за симултаните димензии на светот, преку ]азикот.

Литература:

Berberova, Nina. 2002. Kurziv je moj. Beograd: Paidea.

Браидоти, Роси. 2002. Номадски суб;екти. Скопце: Македонска книга.

Brodsky, Joseph. 1990. "The Condition We Call Exile". In: Literature in Exile, ed.

John Glad. Durham: Duke University Press. Pp. 100- 108. Kolakowski, Leszek. 1997. "In Praise of Exile". In: Modernity on Endless Trial.

Chicago : University of Chicago Press. Pp. 55-59. Кристева, 1улща. 2005. Токати и фуги за другоста. Скоще: Темплум. Kundera, Milan. 2009. Susret. Beograd: Arhipelag.

Малуф, Амин. 2001. Погубни идентитети. Скоще: Матица македонска. Milosz, Czeslaw. 2002. "Notes on Exile". In: To begin where I am: Selected Essays.

New York: Farrar, Strauss and Giroux. Pp. 13-19. Said, Edward. 2001. Reflections on Exile. London : Granta Books. Seyhan, Azade. 2001. Writing Outside the Nation. Princeton, Oxford: Princeton University Press.