CC BY
18УДК 377.5
ДУАЛДЫ СЩЫТУ ЖУЙЕС1 -САПАЛЫ КЭС1БИ МАМАН ДАЙЫНДАУДЫЦ КЕП1Л1
Ацдатпа
Макал ада орта арнайы бтм беру маманда-рын даярлауда жэне нарыкта бэсекелестжке тетеп бере алатын жаца инновациялык тех-нологиялык багдарламаларды игеруге дайын мамандарды дайындауда дуальды бипм беру жуйесшщ ерекшел1ктер1 карастырылады.
Аннотация
В статье рассматриваются особенности системы дуального образования в подготовке специалистов среднего специального образования и подготовке специалистов, готовых освоить новые инновационные технологические программы, способные противостоять конкуренции на рынке.
Ахмадиева М.Б.
«Цостанай жогары пол итехникал ык колл едж! »КМЦК «Стандарттау, сертификаттау жэне метрология»
мамандыгы бойынша арнайы пэндершц л/) Л/.//.1//
Нег'гзг'! свздер: дуалды бшм беру теориялыц жэне практикалык са-бактар, кэсторын, студент, j/q -мыска орналастыру.
Ключевые слова: дуальное образование, теоретические и практические занятия, предприятие, студент, трудоустройство.
Keywords: dual education, theoretical andpractical lessons, company, student, employment.
Annotation
In the article the peculiarities of the dual education system for training specialists of secondary professional education and training specialists ready to master new innovative technological programs and be able to resist the
к
x competition in the market.
m £
о Болашакта улттыц табысты болуы
£ оныц табиги байлыгымен емес, адамдарыныц
щ бэсекелгк кабыеппмен айкындалады. Я"
О; Н.Назарбаев
w «Болашакка багдар: рухани жацгыру».
к
о Бэсекеге кабшети кэаби маман дайындау Я максатында ел1м1здщ оку орындарында дуаль-§ ды окыту жуйеа кещнен epic алуда.
Дуалды жуйенщ Heri3i - мемлекеттщ корпо-s ративтш жауапкершшт непзшде, жумыс бе-
pynii жэне оку орны уйымдастырган кэсь би кадрларды даярлаудагы 6ip формасы. Мамандарды даярлаудагы дуалды oiлi ivi беру жуйесл - бул техникалык-кэсштш оку орындарынын, жумыс берупи жеке сектордагы е щи pi с, шаруашылык меке-мелер1мен серштестш репнде б1рлесе отырып, нары к заманында бэсекелестж-ке тетеп бере алатын, жаца инноваци-ялык технологиялык багдарламаларды мецгеруге дайын жумысшы мамандарын даярлау деген сез. [3]
Дуалды жуйенщ басты максаты - бэсе-кеге тусе алатын мамандыгы бар, кэабш накты тандаган, жумыска орналаса алатын жэне езшц кэс1би oijri ivii н жогарыла-туга умтылган жас тулганы даярлау
Казакстан Республикасыныц Президент Н.Назарбаев «Казакстан-2050» стратегиясы - калыптаскан мемлекет-тщ жаца саяси багыты» атты Казакстан халкына Жолдауында кэсштш 6miivmi жацгырту жэне OHqipicriH, эр саласы упин мамандар даярлау жYЙeciн жетш-дipy ymiH дуалдык окыту жуйесш енпзу-дi усынган болатын. «Жумыс ютейин жастар ymiH жумыстан кол узбей ар-наулы бшм алу мYмкiндiгiн дамытуды камтамасыз ету - мацызды мэселе. 3p6ip жастыц жумыстан кол узбестен маман-дык пен бтм алу мYмкiндiгi болуы ке-рек. \Елбасы Жолдауы\ [2].
Дуалдык окыту жуйесшн, eзiндiк ар-тыкшылыктары бар. Бipiншiдeн, бтрупи тулектердщ жумыска орналасу керсет-Kinii жогары болады, ce6e6i оку барысын-да ©HqipicneH тыгыз байланыста болган бтм алушы жумыс беруппнщ барлык талаптарын игерш, мецгерген жумысшы маман болады.
Екшпиден, жаксы бiлiмдi, бола-шак жумысшы маман психологиялык жагынан жаца ортага бешмделген дайын маман болып шыгады. Эщирюте ездт-нен шепим кабылдай алады. Теория мен
тэжipибeнi мeцгepiп, бектлген жумыска деген жауапкерншпк ceзiмi жогарлайды. Эндipicтe болгандыктан ужыммен жумыс жYpгiзeдi жэне ещцрютеп жумы-старга бeйiмдeлeдi.
Yшiншiдeн, «тэжipибeдeн теорияга» пpинциптepiмeн жумыс жYpeдi, студент теориялык, ягни мэинмен айтудан гер^ eндipicтeгi жагдаяттарга сэйкес жумыс журпзедг Теориядагы киындык келетш терминдер мен eceптepдi тэжipибe жузш-де шешедг
Tepтiншiдeн, жумыс бepyшiнiц бiлiм алушыга берген багасы дайындалган маманныц бтктшЫмен байкалады. Алгашкы куннен бастап узак уакыт ен-дipicтe жумысшы болган окушы, eзiнiц бiлiм мен ынтасын кepceтeдi.
Бeciншi, окытушы тек кана теорияны гана мецгермей, eндipicтeгi соцгы жаца-лыктарды бiлiп, заманауи талаптарын мецгередг
Алтыншы, бюджеттш шыгын азая-ды, ceбeбi окуга кеткен шыгынныц бь раз болт eндipicтe болгандыктан бтм алушы оны кYндeлiктi керш, игepeдi [6].
Ко ста на й жогары политехникалык кoллeджiнiц «Нан пicipy, макарон жэне кондитер ещцрюЬ) мамандыгыныц, бтк-
тiлiгi «Карамельшик» кузыретттп бой- о^
К
ынша студенттер дуалдык окыту жуйес1 к
бойынша бтм алуда. АК «Баян-Сулу» §
кoндитepлiк фабрикасы оку Yдepiciн <
дуалды форма бойынша уйымдасты- §
ру упин «кoллeдж-кэciпopын-cтyдeнт» 3
3-жакты шарт жасалады, ол жерде оку ^
Yдepici кecтeci (кoллeдждeгi теория са- ^
бактары, практикалык сабактар, кэсшо- с
рында практикадан ету), эр накты сту- д
дентке кэciпopыннaн тэлiмгep мамандар щ
(инженерлер) бeкiтiлeдi, оку мepзiмi, §
оку акылары жэне т. б. керсетшедг Бiлiм <
алушылар eндipicтe жумысшылармен о
ьч
бipгe кызмет жасай жYpiп, мамандыкта- ^ ры бойынша бiлiк, дагдыларын калып-
ДМ)_ „
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Педагогическая
тастырады. Олар карамельдщ орайтын автоматтардын, уяшыктарына тусу i н кадагалайды, карамельд1 созгылау ма-шинасына 6epin турады, карамельден батон калыптастырады т.б. Осы секшд1 нактылы кызметтерд1 орындау аркылы бтм алушылар болашак мамандыгыныц кыр-сырын кэсшорынныц iniitme журш угынуга жэне тус1нуге зор мумющцктер алады. Бтм алушыларга 6ip жагынан оку орынынан ещирютж окыту nie6epi, екшпп жагынан кэсшорыннан тэл1мгер жан-жакты камкорлык жасап, кэшби маман болуына ыкпал жасайды.
«Стандарттау, метрология жэне серти-фикаттау» мамандыгы бойынша ЖШС «ДЕП» сут зауыты дуалдык окыту жуйесшщ элеуметтж cepiKTecriri болып отыр. Бтм алушылар зауыттыц зерт-ханасында физика-химиялык саралау жумыстарын журпзедк сут ешмдершщ сапа керсеткштершщ эксперта к сарап-тамасын жасайды. Сол аркылы ешмнщ сапасын аныктап, тутынушылардыц ка-утспдтн камтамасыз етедт Сонымен катар, студенттер тжелей зауыттагы багыттагы технолог-мамандармен жумыс жасайды. Дуалдык окыту жуйесшщ бтм алушылар уппн де, кэсшорын уппн g де пайдасы зор.
К Элемдж тэжчрибеде кэсштш oiлi ivi g берудщ дуалды жуйес1 Германиядан <? бастау алган. Ол еьа тэуелс1з мекемешн, q уйымдастырушылык жэне кукыктык g катынастагы езара эрекеттесу1 аркылы У icKe асырылады. Дуалды жуйе оз жумы-о скерлершщ бтктшпш котеру мен кайта С даярлауга айтарлыктай шыгын жумсай-д тын кэсшорынды oi л i ivi беру удерюше щ Kipiicripyai кездейд1. Ce6e6i, сапалы § кэс1пт1к oi л i ivi беруге жумсалган каржы <! болашакка жумсалган тшмд1 капитал g болатындыгын etmpic ужымы жаксы
нч
Щ тусшед1. Бул жагдайда олар тек окыту нэтижесше гана емес, оныц мазмуны
аука и практика ^^
мен уйымдастырылуына да муддел1 болып табылады. Осыдан дуалды окыту-дыц кэсштж бтм беруд1 уйымдастыру модел1 репндеп мэш кершед1. Нем1с галымдарыныц жумыстары дуалды окы-тудыц кэсштж биим беру мен енд1р1стж ортаныц езара тыгыз байланысын жэне даму тенденцияларын ескеру, сураны-стыц езгеруше байланысты дер кезш-де эрекет ету сиякты кары м- каты насты камтамасыз ететшдтн керсетедт [4]
Кэсштж оку орны студенттерш окыту жуйесш дамыту жэне оны сапалы езгерь стерш камтамасыз ету максатты багыт-талган кэсштж биим берудщ дуалды жуйесшщ непзк онын, гылыми-эд1сте-мелж камтамасыз ет1лу1 болып табылады. Дуалды окыту жуйеа каншалыкты ел1м1здщ кэсшп бтм беру жуйесшде жацалык болганымен де, онын, гылы-ми-эдютемелж камтамасыз ет1лу1 ал-дыцгы педагогикалык тэжчрибе непзшде курастырылып жэне жылдар бойы жу-зеге асырылган оку эдютемелж матери-алдарга непзделу1 тшс. Осыган байланысты, бтм беру удерюш эдютемелж камтамасыз етуд1 гылыми тургыдан не-пздеу мэселесш теориялык жэне тэжчри-белж шешу кажеттшш пайда болады. [3]
Дуалды окытудын, мэш оку орнындагы теориялык окыту мен кэсшорындагы 1с-тэж1рибенщ уйлес1м1 болып табылады. Бшм беруде дуалды окыту аркылы студенттер ез мамандыктары бойынша терен, бшм мен бтктткке ие болады, ягни ездершщ оку уакыттарыныц жар-тысынан кебш болашакта ездер1 жумыс ютейтш кэсшорында етьазедк Бтм берудщ дуалдык тур1 жумыс берупп уппн де улкен мумюндж бередт Олар ездерь не кажетл мамандарды ездер1 дайындай алады.
Кэсштж бтм беру мекемелершде дуалдык жуйе аркылы мамандар дайында-удыц дэстурл1 жуйемен салыстырганда
келесщей айырмашыльщтары бар:
• дэрюханалык сабактардьщ келем1 40%-га дешн томендещц;
• etmipicriic ю-тэжчрибенщ келем1 оку жоспарынын, 60%-на дешн артады;
• мацызды ю-тэ/юрибелж дагдыла-ры тандалган дайындык бешш бойынша игершедц
• ю-тэжчрибелер тжелей заманауи ещирютж жабдыктарда отедц
• корпоративтж мэдениетпен жэне командада жумыс ютеумен танысуга мумкшдж туады;
• студенттер окыту кезещнде кел1с1мшарттарга сай толыктай кэспго-рын есебшен шэьартакымен, жумыс ор-нынан ушне жетюзшумен камтамасыз етшедц
• курстык жэне корытынды маман-дык жумыстарыныц такырыптары жу-мыспен камтушы кэсшорынныц нактылы кажетп л i KTepi не карай багдарланады;
• туракты мониторинг журпзшш, аймактын, кэсшорындарына кажетп нактылы мамандыктар xi 3i ivti аныктала-ды;
• кэсшорында окыту шыларынын, арнайы пэндер бойынша машыктану тэж1рибелершен оту мумк1нд1ктер1 бола-ды[5]
Корытындылай келе, тэуелшз казак елiHin дамуына улес косып келе жаткан Отандык бЫм беру саласыныц ба-сты нысандарыныц 6ipi - техникалык жэне K9cinTiK бшм беру мекемелерк Бупнде ецбек нарыгын арнайы маман-дандырылган бтмд1 де бтки жас ма-мандармен камтамасыз етуде заманауи озык педагогикалык технологияларды оку-тэрбие YPfliciHe енпзт отыр.
Заманымыздыц талабына лайык кадр-ларды дайындауга коцш белу - бул ер-тенл кунг1 экономика дамуыныц сешмд1
Ш
ipreTacbi болып табылады. Нарыктык экономиканыц бэсекеге цабшетт! маман-дарга суранысты кажет ететш мэл1м. Бул бЫм ордаларыныц барлык салаларына жаца талап, жаца ivii идет, жаца максат-тар жуктещц. Кез келген жас маман e3i тандап алган KaciöimH, кыр-сырын гана емес, сол саладагы жаца технологияларды, жацаша жумыс жасау дагдыларын, жацаша ойлауды, белгМ ортага икемд1 карым-катынастарды калыптастыруды уйренш, заман талабына сай колдана бшсе гана, бэсекеге кабшети болатыны C63Ci3. [6]
ЭДЕБИЕТ
1.Мемлекет басшысыныц «Болашакка багдар: рухани жацгыру» атты багдарла-малык макала
2.Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтыц Казакстан халкына жолдауы. 2017 жылгы 31 кацтар
3.Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 21.01.2016 «Об утверждении Правил организации дуального обучения» [электронный ресурс] https://online.zakon.kz/ Document/?doc_id=36492538 (дата обращения: 10.01.2020)
4.Родиков A.C. Некоторые аспекты § профилизации образовательных услуг ® дуальной системы европейского образо- о
го
вания // Вестник Военного университета. ^ 2010. №3 (23). С. 41-46. о
5.Шерстнева Н.В. Дуальное обуче- £ ние - перспективная система обучения в w ТиПО, 2012г. о
' Рч
6.Айтуганов И.М. Взаимодействие ^ учебных заведений и предприятий как 3 компонент интеграции профессиональ- g ного образования и производства. Пед- Щ журнал 2009 г., № 2. ^
