Научная статья на тему 'Дидактические игры как метод развития коммуникативной компетентности у школьников младших классов'

Дидактические игры как метод развития коммуникативной компетентности у школьников младших классов Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
137
40
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дидактическая игра / коммуникативные навыки / память / мышление и внимание / учебно-речевые игры. / didactic game / communication skills / memory / thinking and attention / educational speech games.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Турсунов Хусанбой

В данной статье рассматривается роль и значение дидактических игр в обучении иностранному языку и эффективном общении. Дидактическая игра позволяет решать многие педагогические задачи в том игровом стиле, который наиболее удобен и привлекателен для школьников.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Didactic games as a method of developing communicative competence in primary schoolchildren

This article discusses the role and significance of didactic games in teaching a foreign language and effective communication. The didactic game allows you to solve many pedagogical tasks in the game style that is most convenient and attractive for students.

Текст научной работы на тему «Дидактические игры как метод развития коммуникативной компетентности у школьников младших классов»

Жамият ва инновациялар -

Общество и инновации -

Society and innovations

Journal home page:

https: //inscience.uz/index.php/socinov/index

Science

through time and space

Didactic games as a method of developing communicative

competence in primary schoolchildren

Husanboy TURSUNOV !

Namangan State University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received February 2021

Received in revised form

20 February 2021

Accepted 15 March 2021

Available online

15 April 2021

Keywords:

didactic game,

communication skills,

memory,

thinking and attention,

educational speech games.

This article discusses the role and_ significance of

didactic games in teaching a foreign language and effective

communication. The didactic game allows you to solve many

pedagogical tasks in the game style that is most convenient and

attractive for students.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Дидактик Уйинлар бошлангич синф укувчиларида

коммуникатив компетенцияларини ривожлантириш усули

сифатида

АННОТАЦИЯ

Калит сузлар:

дидактик уйин,

мулокот куникмалари,

хотира,

тафаккур ва диккат,

таълимий ва нуткий

уйинлар.

Мазкур маколада чет тилини Урганилишида ва самарали

мулокот килишда дидактик Уйинларнинг роли ва ахамияти

хакида фикр юритилади. Дидактик Уйин купгина педагогик

вазифаларни укувчилар учун энг кулай ва жозибадор

булган Уйин тарзида хал килиш имконини беради.

1 Senior lecturer, Namangan State University, Namangan, Uzbekistan. E-mail: husanboy@mail.ru.

|5аепсе Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

Дидактические игры как метод развития коммуникативной

компетентности у школьников младших классов

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова: В данной статье рассматривается роль и значение

дидактическая игра, дидактических игр в обучении иностранному языку и

коммуникативные

навыки эффективном общении. Дидактическая игра позволяет

память, решать многие педагогические задачи в том игровом

мышление и внимание, стиле, который наиболее удобен и привлекателен для

учебно-речевые игры. ШКОЛЬНИКОВ.

Инсонлар хар куни билим олиш, маърифатли, зиёли булиш, бошка халклар

маданиятини Урганиш учун интилмокдалар, бу эса жамиятнинг сиёсий ва

иктисодий жихатдан Узгаришига хисса кушади. Аммо олимларнинг кузатишлари

шуни курсатадики, хамма инсонлар хам тутри мулокот кила олмайдилар. Бу

олимлар ташвишга солаётган муаммолардан биридир. Педагогикада мулокот

инсон фаолиятининг турларидан бири сифатида ажралиб туради. Шунинг учун

мактаб укувчиларининг мулокотини ташкил этиш, турли иш усулларига мурожаат

килиш, укитувчиларга алохида эътибор каратиш лозим. Бу эса кейинчалик

укувчининг хаётдаги такдири унинг нуткини канчалик яхши ва тугри куриш ва

бошка одамлар билан муносабатларни Урнатишига ботлик булади. Шунингдек, шу

билан бир каторда интизом, ташкилотчилик, бошкалар билан хамкорлик каби

хислатлар шаклланади [2, Б. 75]. Инсонларда билиш фаолиятининг таъсири,

ривожланиши ва усишининг энг мухим омилларидан бири бу-мулокотдир.

Мактаб укувчиси тенгдошлари ва катталар билан мулокот килишда фаол

ва кизикувчандир. Шунинг учун бошлантич синф укувчиларида мулокот

куникмаларини ривожлантириш зарур [3, Б. 110].

Бизнинг фикримизча, мулокот одамлар уртасидаги Узаро муносабатларнинг

мураккаб жараёни булиб, у ахборот алмашишдан, шунингдек, сухбатдошлар

томонидан бир-бирини идрок этиш ва тушунишдан иборат. Мулокот, биринчи

навбатда, инсонларнинг коммуникатив таъсиридир. Мулокот килиш кобилияти

мулокот куникмаларини уз ичига олади. Мулокот куникмалари, инсонга ахборотни

кабул килиш ва узатиш имконини берувчи куникмадир.

Мулокот куникмаларини шакллантиришнинг куйидаги дидактик

боскичларини ажратиб курсатиш мумкин:

1. Укувчиларга мулокот куникмаларининг афзалликларини ва ахамиятини

очиб бериш;

2. Укувчиларни куникмаларнинг тузилиши ва мазмуни билан таништириш;

3. укувчиларнинг мулокот куникмаларини эгаллашлари учун мажбурий

кушимча топшириклар жорий этиш;

4. укувчиларнинг ижодий фаолиятида орттирилган мулокот куникмаларини

такомиллаштириш [1, Б. 64].

Бу жараёнларни амалга ошириш учун Укитувчи хар бир боскичнинг

мазмунини билиши ва уларнинг мантикий кетма-кетлигига амал килиши керак.

Дидактик Уйин купгина педагогик вазифаларни Укувчилар учун энг кулай ва

жозибадор булган Уйин тарзида хал килиш имконини беради. Лекин шу билан

279

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

бирга, у таълим ва тарбиянинг барча муаммоларини хал килади ва таълимий

характерга эга булади, шунингдек, укувчининг одатий фаолиятини билим олишга

якинлаштиради. Дидактик уйин-бир катор Уйин тамойилларини амалга оширувчи,

фаол Урганувчи ва коидаларнинг мавжудлиги, Уйин фаолиятининг катъий

тузилиши ва бахолаш тизими, фаол Урганиш усулларидан бири булган укув

уйинлари шаклида ташкил этиладиган укув машеулотлар туридир [4, Б. 117].

Аклий ва мулокот куникмаларини ривожлантиришга кумаклашувчи

машгулот шаклларидан бири Уйиндир. Дидактик Уйиннинг тарбиявий

вазифаларидан бири Укув вазифасидир. Демак, бу Уйин икки вазифага эга:

биринчиси катталар томонидан назорат килинувчи таълим, иккинчиси болалар

томонидан - Уйиндир, шунинг учун бу уйин дидактик хисобланади [5, Б. 249].

Дидактик уйин мураккаб ходиса, лекин у Уйинни урганиш шакли сифатида

тавсифловчи структурани, яъни компонентларни аник курсатади. Ушбу

компонентларни нималардан иборат эканлигини куриб чикамиз. Таълим вазифаси

дидактик Уйиннинг асосий элементи булиб, унга бошкалар буйсунади. Укувчилар

учун таълим вазифаси Уйин сифатида шаклланади. Уйин харакатлари-Уйин

максадида укувчи фаолиятини намойиш килиш йулларидир.

Бошлангич мактаб ёшидаги укувчилар учун бир неча уйин элементларидан

иборат мураккаб уйин харакатлари таъминланади. Коидалар Уйин мазмунининг

бажарилишини таъминлайди. Улар Уйинни ислох килишади: Уйиннинг барча

иштирокчилари уларга буйсунадилар.

Педагогикада анъанавий дидактик уйинлар буюмлар билан, ёзма ва оезаки

уйинларга ажратиш ривожланди [4, Б. 143].

Укув вазифаси, Уйин харакатлари ва коидалари Уртасида якин муносабатлар

мавжуддир. Укув вазифаси Уйин харакатларини белгилайди ва коидалар Уйин

харакатларини бажаришга ва муаммони хал килишга ёрдам беради. Бирок

бошлантич мактаб ёшида ривожланишнинг асосий шарти Уйин вазиятида

Укувчининг бошка Укувчилар билан Узаро муносабати булганлиги сабабли

дидактик Уйинларни тугри ташкил этиш хакида савол тутилади.

Укитувчининг асосий вазифаси Уйин учун шароит яратиш, дидактик

материал, уйинларни танлаш ва уларни тутри жойлаштириш, Уйинга жой танлаш,

укувчининг Уйинга кизикишини уйготиш, бу кизикишни саклаш, улар билан Уйнаш

ва мулокотга ёрдам беришдир [6, Б. 301].

Уйин давомида Укувчи тенгдошлари ва катталар билан мулокот килишни

Урганади, Уз мулокотини Йулга куяди, низоларни хал килишга урганади.

Шунингдек, дидактик Уйинда хотира, тафаккур ва диккат ривожланади.

Укувчининг тенгдошлари билан мулокоти биргаликда Уйнаш жараёнида юзага

келади. Биргаликда уйнаб, укувчилар бир-бирларининг кизикишларини хисобга

ола бошлайдилар, уз нуктаи назарини химоя киладилар ва бахслашадилар. Шунинг

учун Уйин бу даврда мулокотнинг ривожланишига катта таъсир курсатади.Уйинни

укитиш услуби сифатида куллаш укувчиларда янада яхши мотивацияни яратади.

Уйин Укувчиларнинг гайрати ва кизикишини оширади. Уйин фаолияти инсон

хаётининг ажралмас кисмидир, шахс ривожланишида жуда мухимдир. Никол Де

Грандмонтнинг сузларига кура, Уйин фаолияти ташки дунёни яратиш, тартибга

солиш ва ривожлантиришга имкон беради, шунингдек, у Уйин тарихи Уз Уйин

фаолияти оркали Уйин хамма нарсага имкон беришини курсатиб беради. У Узи

яшаётган дунёни уз идроки билан тушуниши ва узига жалб килиши шарт” [", Б. 47].

280

т о

a) Science Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

Ф. Весс “Тил дарсида Уйин ва коммуникатив фаолият тутрисида”ги китобида

таъкидлаганидек, Уйин: “тил дарсларини жонлантиришга ва укувчиларни фаол

иштирок этишларига ёрдам беради. Купрок Урганиш жараёнида улар суз, жумла ва

матнлар билан Уйнашдан завкланиб, якка ва жамоавий равишда яратадилар” [8, Б. 8].

Уйин мулокот вазиятини яратиш воситасидир. Таълимий ва нуткий Уйин

вазиятларидан фойдаланиш укувчиларнингёш хусусиятларига тулик жавоб беради

ва уларнинг табиий мулокотига шароит яратади. Кулланиладиган таълимий ва

нуткий уйинлар кунгилочар Уйинлардан тор методик максадга эгалиги билан фарк

килади. Укув-нуткий Уйин вазияти Укувчиларни Укув-услубий максадларда Уйин

коидаларига мувофик сузлаш ва харакат килишга ундайди. Айнан Уйин мулокот

жараёнинива кизикишини оширади ва куллаб-кувватлайди.

Бошлангич синф укувчиларда мулокот куникмаларини ривожлантириш учун

дидактик Уйиндан фойдаланиш самарадорлиги педагогик тажрибаларда синаб

курилган. “Таълимий нутк Уйинларининг куйидаги турларини ажратиш мумкин:

— фонетик;

— лексик;

— грамматик;

— лексик-грамматик;

— коммуникатив;

— Укишни урганиш учун Уйинлар;

— тинглашни урганиш учун уйинлар;

— гапиришни урганиш учун Уйинлар;

— аралаш Уйин;

— очик УЙйинлар;

— фонетикУйинлар”.

Маштгулотнинг дастлабки боскичида кулланиладиган фонетик Уйинлар

орасида бошкотирма Уйинлар, имитацион Уйинлар, мусобака уйинлари, предметли

уйинлар, аклий Уйинларни ажратиб курсатишимиз мумкин. Бу ерда 4-синф

Укувчилар учун француз тили дарсларида фойдаланиш учун баъзи Уйинларни

мисоллар ёрдамида курсатамиз:

Топитмок суз Уйини - Укитувчи бир хил товушни - еаиуз ичига олган сузлар

каторини номлайди. Товушни биринчи булиб тахмин килган укувчи, уни жавобини

айтиш хукукини олади. Масалан:ип тапёеаи(пальто)} ип drapeau (байрок}ип

свареаи (шапка еки шляпа}, ип Баёеаи (кайик), ип баёеаи (пирог 6ки ширинлик), ип

chateau (KVPFouH).

Сузни номлаш (бирор предмет оркали Уйин) - Укитувчи тупни навбат билан

уйин иштирокчиларига отиб, товуш сузни айтади, иштирокчилар тупни бир-

бирларига кайтарадилар ва бирхил товушлиэшитиладиган сузни айтадилар.

Масалан: ип сгауоп (калам), ип БопВоп (конфет), ип вагсоп (бола), un БаЦоп (копток),

ип ратёоп (шим).

Тез айтиш (таклид Уйини) -Укувчилар маълум бир товуш учун тил, ибора &ки

кофияни талаффуз килишга харакат киладилар.

Мисолучун:

Un, deux, trois;

Оно} quol, quo;

Petit poisson;

Bonjour, madame Lerois;

281

т о

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

a) Science Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

C’est moi, l’oie;

Dis-moi ton nom;

Quatre, cing, SIX;

Et toi, tu vois lV'oie?;

Non, non, dit le poisson;

Bonjour, madame Caprice;

Sept, huit, neuf;

Bonjour, monsieur Leboeuf;

Dix, onze, douze;

Ca va, monsieur Ventouse.

Кор парчаси номланувчи Уйинлар - таълим методида жуда кенг таркалган

воситадир. Укувчилар давра сухбати шакли асосида Утирадилар, жадвал марказида

Урганилган суз ва иборалар ёзилган карточкалар ёйилади. Бир укувчи картани

олади, уни хаммага курсатади ва маълум бир суз ёки иборани жумлада ишлатади.

Иккинчи укувчи иккинчи карточкани олиб, аввалгисига мантикан боглик булган

иккинчи гап билан ёзади.

Мусобака уУйинлари - ушбу уйинлар жуфт, якка &ки жамоавий тарзда олиб

борилади. Шунингдек, “аукцион” еки “дуэл” каби номланувчи Уйинлар мавжуд.

Ушбу уйинда маълум бир мавзуга боглик булган суз ва иборалар, вазиятлар гапнинг

тугал кисмига богланган холда амалга оширилади.Масалан: 2’ опсе Ли\е$ рагЕ еп

тоуате. Жюль амаки саеёхатга жунаяпти. Qu’est-ce quill met dans sa_ valise?

Y YeMO4aHHla HHMAapHH KOM Tal THDANTH?

Укувчилар бирин-кетин мавзуга боЕлик бУлган суз ва ибораларни айтадилар.

— Л теЕ аапу 5а гаЙ5е ипе спет/се. У чемоданига куйлакни соляпти,

- /] met dans sa valise un pantalon. VY vemo4aHuHta IWHMHH CO/IANTH.

—П met dans sa valise une poupée pour sa fille У чемоданига кизи Учун

КУЕИРЧОКНИ СОЛЯПТИ.

— [] met dans sa valise une brosse a dents. Y wemMoqaHura THI YVTKACHHH соляпти,

Ушбу Уйинни биз “Саёхат” мавзусига богладик. Ушбу Уйинни бир канча

мавзулар асосида ташкил килиш мумкин. Укувчи тасодифий тузилаётган

хикояларни мавзуга боглаш оркали бир канча гап ва иборалар тузади ва охирги

гапни айтган укувчи голиб булади.

Бошлангич синф Укувчиларда мулокот куникмаларини ривожлантиришга

каратилган дидактик Уйинлардан айрим намуналар келтирамиз. Чет тил

дарсларида “Бошка суз айт” “Г15-]е аёгеттет” Уйини. Максад: Укувчиларни

маълум бир суз ёки ибораларнинг маъносига якин булган сузларни танлашга

Ургатишдир. Бунинг натижасида сузларнингмаъносига якин булган сузлар билан

алмаштириш куникмаларини ривожлантиришдан иборатдир. Уйиннинг бориши:

Укитувчи бирор ибора ёки гапни айтади ва Укувчилар уни маъносига Ухшаш

сузлар билан алмаштиришлари керак; масалан: “Уп рагсоп &ай ае тамуасе витечг".

0ие]$ то реие-оп 46спге? (&15е, спазтт).” Бир бола &мон кайфиятда эди”. Уни

тасвирлаш учун кандай сузлардан фойдаланишим мумкин? (гамгин, хафа). Ха,

“тамгин”, “хафа” сузлари маъно жихатдан якин булган сузларяъни маънодош

сузлар. Уйиннинг мулокот куникмаларини ривожлантириш нуктаи назардан

ахамияти, Уйин мактаб Укувчиларида мулокот малакаларини ривожланишига

ёрдам беради, укувчиларнинг суз бойлигини бойитади.

282

т о

a) Science Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

Атроф-мухитга оид дарслардан “тутиб ол-номла” “Айтаре-потте” уйини.

Уйиннинг максади: мавзу буйича Урганилган материални мустахкамлаш, Укувчи-

ларнинг суз бойлигини ошириш, укувчиларда мулокот куникмаларини ривожлан-

тириш. Жихоз: туп.Уйиннинг бориши:

Укитувчи Укувчига копток ташлайди (объект &ки ходисани номлайди ва улардан

шу ходиса ёки объект билан боглик хамма нарсани номлашни сурайди; масалан:

"Об-хаво”, “Шез 5а150п5”. Туп айлана буйича узатилади ва яна укитувчига кайтарилади.

Мулокот куникмаларини ривожлантириш буйича уйиннинг ахамияти куйидагича:

уйин укувчиларни мулокотга, объект ёки ходисаларни тутри тасвирлашга ургатади.

Математика дарсларида “Узингни синаб кур” “Ебзаует-1е уоиз-шёте” Уйини.

Уйиннинг максади: Укувчилар математик топширикларни мустакил равишда ечишга

Ургатиш ва фикрларини тури шакллантиришга ёрдам беради. Уйин бориши: Укитувчи

укувчилардан урганилган мавзу ё&ки Урганилган коида буйича топширикни сурайди.

Укувчилар фикр алмашишади ва энг яхши вариантларни танлашади. “Ким тезрок”

танловини ташкил килиш мумкин. Мулокот куникмаларини ривожлантириш буйича

уйиннинг ахамияти: уйин Укувчиларни Уз фикрларини тури ифодалашга, гапиришдан

куркмасликка ургатади.

Уйинлар француз тилини Укитишнинг дидактик воситаси сифатида Укувчи-

ларнинг индивидуал ёки жамоавий ижодкорлигини ривожлантиришга ёрдам беради.

Укувчи дарс-Уйинларда мустакил равишда билим олишга Урганади, Уз фикрларини

эркин ифодалайди.Синфда турли хил иш шакллари, Укув материалини бир неча марта

такрорлаш, Уйин куринишидаги машкларни бажариш, укувчиларнинг мотивацияси ва

билим кизикишини оширишга ёрдам беради/Юкоридаги таълимий ва нуткий

уйинлардан фойдаланиш укувчиларнинг ёш хусусиятларига тулик жавоб беради ва

француз тилини урганишга булган мотивларини сезиларли даражада оширади.

Шундай килиб, синфда дидактик Уйинлардан фойдаланиш бошлангич

Укувчиларда мулокот малакаларини ривожланишига ёрдам беради, деган хулосага

келиш мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Максимова А.А. Теория и технология подготовки студентов к развитию

коммуникативных умений у младших школьников: учебно-методическое пособие /

А.А. Максимова. 2-е изд., испр. и доп. Орск: Издательство ОГТИ, 2008. - С. 137.

[5ВМ 5-8424-0368-4.

2. Олешков М.Ю. Моделирование коммуникативного процесса: монография

М.Ю. Олешков 2-е изд М.: Педагогика, 2008. - С. 365. 15ВМ 5-99-0082-5.

3. Развитие речи детей младшего школьного возраста: пособие для педагога

начальных классов; под ред. Ф.А. Сохина. 2-е изд., испр. М.: Просвещение, 2005. -

C. 223. ISBN 978-5-7943-0328-5.

4. Селиверстов В.И. Дидактические игры с детьми / В.И. Селиверстов. 3-изд.,

перераб. М.: Просвещение, 2000. - С. 190. 15ВМ 7-87065-027-5.

5. Сербина Е.Б. Развивающие игры для детей / Е.Б. Сербина. 3-е изд., избр. М.:

Ространсфер, С. 9268. 1$ВМ 5-1398-2120-9.

6. Эльконин Д.Б. Психология игры / Д.Б. Эльконин. 3-е изд., избр. М.:

АЛМАПРЕСС, 2000. С. 356. 15ВМ 5-691-00256-2.

7. Nicole de Grandmont, Pédagogie de jeu: jouer pour apprendre, Boeck, Paris,

1997. -Р. 47.

8. Weiss F, Jeux et activités communicatives, Paris, Hachette, P. 8.

283

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.